KOREKCJA WAD POSTAWY CIAŁA WAŻNYM ZADANIEM SZKOŁY I RODZICÓW

We współczesnym świecie wady postawy ciała, są zjawiskiem, które jest bardzo powszechne w każdym wieku. Nie każdy jednak zdaje sobie z tego faktu sprawę. Tak się dzieje u coraz większej liczby dzieci w różnym wieku: przedszkolnym, szkolnym jak i u dorosłych. Utrwalona, nieprawidłowa postawa doprowadza do wystąpienia znaczących deformacji i ograniczeń ruchu w późniejszym czasie.

Jednym z warunków prawidłowego rozwoju i zdrowia człowieka jest prawidłowa postawa ciała. Niezmiernie ważnym zadaniem dla rodziców i nauczycieli jest dbałość o poprawną postawę dziecka, która podczas jego pobytu w szkole ulega zniekształceniom. Rodzice muszą mieć świadomość, że wady postawy nie znikają wraz z końcem dojrzewania dziecka. Z wad postawy ciała się nie wyrasta.

Nieleczone lub nieprawidłowo leczone mogą się tylko pogłębiać i dziecko wejdzie w dorosłe życie z deficytami, które będą miały wpływ na jego zdrowie i sprawność oraz mogą utrudnić mu normalne funkcjonowanie w życiu codziennym. Niewyleczone wady postawy mogą stać się przyczyną wcześniejszych zwyrodnień w stawach, przyczyną bólów kręgosłupa i kończyn, a także zmniejszenia wydolności układu ruchu, oddechowego i dalej w konsekwencji układu krążenia.

Stan zdrowia dzisiejszych uczniów nie jest zadowalający. Narasta liczba dzieci potrzebujących opieki pod względem prawidłowej postawy ciała. Wymagają one działań profilaktyczno - leczniczych, z których podstawowym jest gimnastyka korekcyjno- kompensacyjna. Skierowana jest ona do dzieci, których wady postawy ciała nie wymagają jeszcze postępowania rehabilitacyjnego. Uczniowie najwięcej czasu spędzają w szkole i tam powinna się ona odbywać pod kontrolą ludzi specjalnie do tego wykwalifikowanych.

Niestety czasy, w jakich obecnie żyjemy nie sprzyjają dbaniu o to, aby zapewnić młodemu pokoleniu należytego rozwoju, ponieważ dzisiejsza szkoła boryka się z wieloma problemami i nie zawsze w niej jest miejsce na gimnastykę korekcyjną. Czasu przeznaczonego na nią w szkolnych planach lekcji jest coraz mniej, a nawet coraz częściej się o niej zapomina w ogóle.

Kondycja zdrowotna polskiego społeczeństwa mimo symptomów poprawy nadal nie jest zadawalająca. Z danych dotyczących stanu zdrowia populacji w wieku rozwojowym przeprowadzonych w ramach badań bilansowych wynika, że w ostatniej dekadzie XX wieku zaburzenia statyki ciała i uszkodzenia narządu ruchu występowały u 40% sześciolatków. Najczęściej występującym problemem zdrowotnym okazały się wady postawy, które osiągnęły najwyższy odsetek przypadków 44,7% [GUS, 1994]. W praktyce oznacza to, że co drugie – trzecie dziecko wymaga specjalistycznej opieki działań profilaktyczno-leczniczych.

Rozwój komputeryzacji, zwiększenie oferty programów telewizyjnych, rozwój motoryzacji i wprowadzenie w życiu wielu innych udogodnień sprawia, że człowiek staje się coraz bardziej wygodny i ogranicza swoją aktywność do minimum. Stan ten nie sprzyja zdrowiu coraz częściej dzieci mają nieprawidłowości w postawie ciała i uskarżają się na różne dolegliwości bólowe, dorośli zapadają na choroby, zwane z powodu częstości ich występowania, cywilizacyjnymi.

 Wielogodzinne przebywanie w pozycjach siedzących w szkole, osłabia mięśnie szczególnie posturalne i sprawia, że dzieci często przyjmują nieprawidłowe pozycje, minimalizujące pracę mięśni i wręcz biernie utrzymujące je na krześle. Często w literaturze podkreślany jest wpływ na postawę ciała nieprawidłowo dobranych do dziecka ławek i krzeseł. Jednakże bez nakładów finansowych nie jesteśmy w stanie tego zmienić, natomiast wykorzystując obecne warunki, możemy wpłynąć na świadomość ucznia podnosząc jego wiedzę na temat prawidłowego funkcjonowania organizmu i sukcesywnie wyrabiać u niego prawidłowe nawyki siedzenia i pracy w szkole i domu.

Prawidłowa postawa zależy od dobrze funkcjonujących układów m.in. mięśniowo–więzadłowego, a ten rozwija się podczas wykonywania ćwiczeń ruchowych.

O zdrowotnych walorach ruchu wiadomo nie od dziś, jednakże w naszym społeczeństwie brak jest kultury systematycznego i powszechnego uprawiania zajęć ruchowych. Większość uczniów uważa, że ich aktywność ruchowa jest wystarczająca, a nawet określają ją jako wysoką, tłumacząc to systematycznymi ćwiczeniami na lekcjach wf. Jednakże poziom tej aktywności nie jest wystarczający dla potrzeb rosnącego organizmu i nie wyrównuje on niekorzystnych czynników środowiska deformujących postawę ciała i sprzyjających nadwadze i otyłości.

Mała efektywność lekcji wf na rzecz zachowań prozdrowotnych, sprawności i wydolności fizycznej nakazuje poszukiwania innych rozwiązań poprawiających tę sytuację. Znaczącą rolę powinni w tym zadaniu odgrywać rodzice, których pomoc wspierająca działania szkoły w obecnych czasach jest niezbędna. Aktywność fizyczną młodego pokolenia można, a nawet trzeba wiązać także z aktywnością ich rodziców. Badania wykazują, że zachowania prozdrowotne, w tym aktywność fizyczna dzieci zależy od podobnych zachowań ich rodziców.

Aktywni ruchowo rodzice stymulują do uprawiania aktywności swoje dzieci [Drabik, 1995]. Aktywność fizyczna dorosłych może być rozpatrywana w aspekcie nie tylko zdrowotnym, ale i wychowawczym i socjologicznym. Przykład ze strony rodziców najczęściej mobilizuje dzieci do udziału w aktywności fizycznej. Rodzic ma możliwość oddziaływać bezpośrednio współuczestnicząc z dzieckiem w zajęciach ruchowych bądź pośrednio np. przez wyrażenie zgody na jego uczestnictwo w ruchowych zajęciach pozalekcyjnych. Z drugiej strony dziecko aktywne fizycznie jest w stanie zachęcić rodzica do udział w aktywnym wypoczynku.

Według wyników badań nadal jeszcze znaczny odsetek rodziców (57%) nie uczestniczy w ogóle lub uczestniczy sporadycznie we wspólnych zabawach ruchowych z dzieckiem [Drabik, 1995]. Uświadamianie rodziców i podnoszenie ich wiedzy na temat zdrowia i pozytywnych walorów ruchu oraz poprzez organizowanie wspólnych rodzinnych imprez rekreacyjnych przez szkoły może przynieść pozytywne zmiany. Świadomy rodzic powinien wiedzieć, że dzięki działaniom profilaktycznym i systematycznym ćwiczeniom można uchronić dziecko przed wadami postawy ciała i stóp. W wieku przedszkolnym dzieci uczą się wielu czynności i od nas zależy czy nabyte przez nich nawyki będą sprzyjać rozwojowi prawidłowej postawy ciała czy nie.

W związku z tym, że dzieci najwięcej czasu spędzają z – Rodzicami moim marzeniem byłoby, aby Rodzice czynnie włączyli się w proces kształtowania prawidłowej postawy ciała i nawyków sprzyjających zdrowiu. By dzieci po opuszczeniu murów szkoły nie zapomniały o tym, że ruch kształtuje prawidłową postawę i jest niezbędny dla zdrowia. W profilaktyce wad postawy ciała olbrzymią rolę pełni diagnostyka. Każdy rodzić powinien posiadać podstawową wiedzę z tego zakresu, tak by móc samemu odpowiednio wcześnie wykryć nieprawidłowości w postawie ciała i rozpocząć działania korekcyjne.

Wady postawy: Skolioza zwana bocznym skrzywieniem kręgosłupa, jest wadą postawy, polegającą na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu prawidłowego.

Skolioza może powodować niekorzystne zmiany w układzie ruchu, układzie krążeniowo-oddechowym, w sprawności i wydolności fizycznej, a także w różnych narządach wewnętrznych. Przyczyny powstawania skolioz nie są znane. Nieznana przyczyna powstawania skolioz zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby.(Rys.1)

Rys. 1 Skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa

Rys. 1 Skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się w odcinku piersiowym kręgosłupa W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy jest wygięty ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione. W sylwetce dziecka można zauważyć wówczas wysunięcie głowy do przodu wysunięcie barków do przodu, spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej, rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej. Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Wśród przyczyn nabytych wymienić należy : zmęczenie dziecka, zbyt długą pozycję siedzącą, osłabienie po chorobie, słaby wzrok, ukrywanie rosnących piersi u dziewcząt, zbyt wysoki wzrost w stosunku do rówieśników.(Rys. 2)

Rys. 2 Plecy okrągłe

Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa tzw. lordoza lędźwiowa. Dla odcinka tego u osób zdrowych jest charakterystyczne wygięcie kręgosłupa do przodu. Pogłębienie wygięcia świadczy o plecach wklęsłych. Sylwetkę dziecka charakteryzuje: zwiększone przodopochylenie miednicy, wypięty brzuch, uwypuklenie pośladków.(Rys. 3)

Rys. 3 Plecy wklęsłe

Rys. 3 Plecy wklęsłe

plecy wklęsło-okrągle są wadą postawy, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych. W sylwetce dziecka obserwuje się: pogłębienie kifozy piersiowej, wysunięcie głowy do przodu, wysunięcie barków do przodu, rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej, pogłębienie lordozy lędźwiowej, zwiększenie przodopochylenia miednicy, wypięty brzuch, uwypuklenie pośladków.(Rys. 4)

Rys. 4 Plecy wklęsło-okrągłe

Rys. 4 Plecy wklęsło-okrągłe

Plecy płaskie to spłaszczenie krzywizn fizjologicznych. Kręgosłup w tej wadzie nie spełnia swojej roli amortyzatora.(Rys. 5)

Rys. 5 Plecy płaskie

Rys. 5 Plecy płaskie

Płaskostopie jest wadą kończyn dolnych, charakteryzującą się obniżeniem łuków wysklepiających stopy. Prawidłowo zbudowana stopa dotyka podłoża trzema punktami: piętą, głową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny i poprzeczny przedni. Ich obniżenie prowadzi do płaskostopia. Zwracamy uwagę na wyżłobienie stopy. Łatwo to zaobserwować oglądając ślady mokrych stóp na podłożu.(Rys. 6)

 Wysklepienie stopy

Rys. 6 Płaskostopie

Wskazówki profilaktyczne:Należy zwracać uwagę na:-eliminowanie długiego siedzenia przed komputerem i długiego oglądania telewizji,-odzież powinna być lekka nie krępująca ruchów,-obuwie powinno być elastyczne, miękkie z szerokimi noskami, w żadnym wypadku nie na podwyższonym obcasie-odrabianie lekcji powinno być przerywane co 30-40 minut np. zabawą ruchową lub pracą, która wymaga ruchu,-stworzenie prawidłowego stanowiska pracy w domu i w szkole (biurko i krzesło dostosowane do wzrostu dziecka), (Rys. 7)

Rys. 7 Pozycje prawidłowe

-stworzenie odpowiednich warunków podczas snu (własne łóżko z odpowiednim materacem),-symetryczne noszenie tornistra do szkoły, plecaka lub innych ciężkich rzeczy,-nauczenie i wyrobienie u dziecka nawyku prawidłowej postawy podczas odrabiania lekcji, siedzenia, stania, czynności domowych oraz podczas odpoczynku, (Rys. 7)

Rys. 8 Pozycje wadliwe

- Pamiętać należy , że każdy ruch i różnorodne formy aktywności bardzo korzystnie wpływają na ogólny rozwój organizmu oraz wzmacnianie mięśni.

O PRAWIDŁOWO UKSZTAŁTOWANY I ZDROWY KRĘGOSŁUP NALEŻY DBAĆ CZYNNIE PRZEZ CAŁE ŻYCIE. Aby dziecko nie miało problemów z postawą należy ograniczyć siedzący tryb życia do minimum, ograniczyć oglądanie telewizji. Wybierać dziecku

tylko wartościowe programy ograniczyć lub zminimalizować czas spędzany

przy komputerze obowiązkowo należy zwiększyć aktywność

ruchową, aktywnie spędzać czas wolny, bawiąc się z dzieckiem na świeżym powietrzu lub w domu w różne zabawy ruchowe.

zachęcać dziecko do częstego chodzenia boso po naturalnym podłożu.

kupując buty szczególnie dla dzieci małych dzieci należy pamiętać, żeby zapiętek był stabilny i dobrze trzymał piętę.

wprowadzić do zabawy z dzieckiem elementy masażu dziecka szczególnie wykonywanych na plecach i stopach.

Ponadto nie powinno się nosić dziecka tylko na jednej i tej samej ręce prowadzić go zawsze za jedną, tą samą rękę.

Na skutek naszych, jakże często stosowanych nawyków kręgosłup dziecka ulega lekkiemu skrzywieniu, co w efekcie może prowadzić do skoliozy.

zezwalać na zbyt długie zabawy tą samą ręką, czy jazdę na hulajnodze (odpychanie tylko jedną nogą).

siedzieć na jednej nodze lub między nogami, oraz siedzieć na kości krzyżowej w tak zwanej pozycji fotelowej.

Dziękuję za uwagę Artur Grudzień

W niniejszym pokazie posłużyłem się materiałami z „Programu przeciwdziałania wadom postawy ciała u dzieci i

młodzieży w województwie opolskim” dr. Kariny Słonki ,