1

Komunizmteorie i praktyki

2 3

Komunizmteorie i praktyki

Warszawa,ul. Nowy Świat 72sala 144

Organizatorzy: dr Katarzyna Chmielewska, dr Agnieszka Mrozik, dr Grzegorz Wołowiec, dr Tomasz ŻukowskiOśrodek Studiów Kulturowych i Literackich nad Komunizmem

konferencjamiędzynarodowa

15–17.02. 2017

4 5

15 lutego 2017

15.00 Rejestracja

15.30 Grzegorz Wołowiec (IBL PAN) Przywitaniegościiwprowadzenie

16.00 – 17.15 SESJA I

Katarzyna Chmielewska (IBL PAN) Polityki historyczne jako forma uprawomocnieniakomunizmu. Budowaćiburzyć Florian Peters (Institut für Zeitgeschichte Berlin) Rewolucjawkomunizmie–komuniści przeciwkorewolucji.Politykahistoryczna wdekadzie„Solidarności” Moderacja:GrzegorzWołowiec(IBLPAN)

17.15 – 17.30 Przerwa kawowa

17.30 – 18.45 SESJA II

Grzegorz Wołowiec (IBL PAN) Komunizm i nacjonalizm w Polsce: różniceitożsamości Anna Artwińska (InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig) Komunizmwrozmowach. OniTeresyTorańskiejmiędzywywiadem aautobiografiąkolaboratywną Moderacja: Katarzyna Chmielewska (IBL PAN)

19.30 Kolacja

16 lutego 2017

10.00 – 11.45 SESJA I

Mirja Lecke(Ruhr-UniversitätBochum) Komunizm,indywidualnośćiwizerunek publicznywtekstachdysydentów Kajetan Mojsak (IBL PAN) PoPaździerniku,poGrudniu...Genealogia językaopozycjiwświadectwachliterackich Krzysztof Gajewski (IBL PAN) Knuciejakobiznes.Komunizmwjęzyku opozycjilat80.naprzykładzieMałego konspiratora Moderacja: AnnaArtwińska (InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig)

11.45 – 12.00 Przerwa kawowa

12.00 – 13.15 SESJA II

Roman Kanda(Ústavpročeskouliteraturu, AkademievědČeskérepublikyv.V.I.) Marksizmiprojekthistoriiliteraturyczeskiej –„przepisywanie”(durcharbeiten)lub „palimpsest”? Paweł Rams (IBL PAN) ObecnośćmyśliStanisławaBrzozowskiego wpolskimpiśmiennictwienaukowym ipublicystycznymlat1945-1972.Nurty, polemiki,paralele Moderacja:TomaszŻukowski(IBLPAN)

13.30 – 15.00 Obiad

6 7

15.00 – 16.15 SESJA III

Bartłomiej Starnawski (IBL PAN) Sklejonetablice?OPartiiitwórczościpisarza JerzegoAndrzejewskiego Michał Czaja (IBL PAN) AwangardyzmAleksandraWataa„literatura proletariacka”isocrealizm.Różnekoncepcje rewolucji Moderacja: Kajetan Mojsak (IBL PAN)

16.15 – 16.30 Przerwa kawowa

16.30 – 18.00 SESJA IV

Magdolna Balogh (MagyarTudományosAkadémia) Komunizm versus stalinizm: krótka historia pojęćnaprzykładzieliteratury/kultury węgierskiejmiędzylatami30.i80.XXwieku Stanislav Holubec (ImreKertészKollegJena) Zmianyznaczenioweterminu„komunizm” wczeskimdyskursiemiędzyrokiem1850 a1940 Moderacja: PawełRams(IBLPAN)

17 lutego 2017

10.00 – 11.15 SESJA I

Anna Zawadzka(InstytutSlawistykiPAN) AwansspołecznywkomediachPRL-owskich Aleksandra Sekuła (IBL PAN) Cieńrewolucji Moderacja: Agnieszka Mrozik (IBL PAN)

11.15 – 11.30 Przerwa kawowa

11.30 – 13.15 SESJA II

Agnieszka Mrozik (IBL PAN) ArchitektkiPRL-u.Kobiety,komunizm iemancypacjawpowojennejPolsce Magdalena Grabowska(IFiSPAN) Od„peperówki”do„praktycznejaktywistki”. Transformacjanarracjiorównościkobiet wpowojennejPolsce Tomasz Żukowski (IBL PAN) Erotykaiwładza Moderacja: AnnaZawadzka (InstytutSlawistykiPAN)

13.15 – 13.45 Katarzyna Chmielewska (IBL PAN) Podsumowanie

14.00 Zakończeniekonferencji

8 9

Abstrakty referatówi noty o autorach

15 lutego 2017 Sesja I (16.00 – 17.15)

POLITYKIHISTORYCZNEJAKOFORMAUPRAWOMOCNIENIAKOMUNIZMU.BUDOWAĆIBURZYĆ

Katarzyna Chmielewska(IBL PAN)

WswoimwystąpieniuchciałabymprześledzićskomplikowanystosunekprojektukomunistycznegoikomunistycznejpraktykidokategoriipolitykihistorycznejwPolsce.Interesująmnieprzedewszystkimwlata40.i50.zniewielkimiodniesieniamidookresówpóźniejszych.Analizuję,jakpolitykahistorycznarozgrywasiępomiędzystrategiamibudowaniaiburzeniasferysymbolicznej,lecztakżeinstytucjiisferyspołecznej.Przedmiotemanalizybędąrozmaitetekstykultury:przemówienia,tekstyprogramowe,tekstyliterackieorazfilm.

Dr Katarzyna Chmielewska,adiunktwZespoleLiteraturaiKontekstyIBLPAN,pracujerównieżwOśrodkuStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN.StudiowałafilologiępolskąifilozofięnaUniwersytecieWarszawskim,absolwentkaSzkołyNaukSpołecznychprzyIFiSPAN.Jejzainteresowanianaukoweskupiająsięwokółteoriidyskursu,zagadnieńautobiografizmu,teoriiliteraturyorazliteraturywspółczesnej.Podejmowałazagadnieniadyskursuliterackiegoiestetykihistorycznej,wielokrotnieodnosiłasięteżdokwestiidyskursupublicznego,szczególnieinteresujesięliterackim i kulturowym kontekstem komunizmu w Polsce oraz studiaminadZagładą.WspółredaktorkaseriiKomunizm – Idee. Dyskursy. Praktyki.

10 11

REWOLUCJAWKOMUNIZMIE–KOMUNIŚCIPRZECIWKOREWOLUCJI.POLITYKAHISTORYCZNAWDEKADZIE„SOLIDARNOŚCI”

Florian Peters(Institut für Zeitgeschichte Berlin)

Dokluczowychpojęćkomunizmunależąrewolucja jako modelradykalnychspołecznychzmianorazhistoria jako wymiar,wktórymowezmianymiałysięurzeczywistniać.Pewnaosobliwośćpolskiegodoświadczeniakomunizmupolegajednaknatym,żenajsilniejszedoświadczeniaaktywnegoudziałuwsytuacjirewolucyjnejprzyniósłnietyleprocesbudowaniategosystemuwpowojennejPolsce,coogólnospołecznyruchwokół„Solidarności”wlatach1980/81,którywystąpiłprzeciwkomonopolowiwładzypartiikomunistycznej.Tymniemniej,„Solidarność”podzieliłanadzwyczajneprzywiązaniekomunizmudohistoriiigorliwiebudowałapodmiotowośćruchunawpisaniuzbiorowegodziałaniawciągłośćhistoryczną.JedenznajwiększychkonfliktówmiędzyopozycjąawładząwostatniejdekadziePRL-utoczyłsięzatemnapolupolitykihistorycznej–byłwalkąopomniki,oobchodyrocznicinawetopodręcznikidohistorii.

Konfliktutegonieudałosięzakończyćsiłą.Wręczprzeciwnie,stanwojennywzmocniłprzeciwstawnewzoryzbiorowejsamoświadomościpoobustronachbarykady.Rozwiązaniemokazałosiędopieroodejścieelitopozycyjnychirządzącychodmyśleniawkategoriachhistorycznychirewolucyjnych,którenastąpiłowdrugiejpołowielat80.podwpływemidei(neo)liberalizmu.Umożliwiałyonerekonceptualizacjęspołecznychzmianjakowynikówciągłychnegocjacjizamiastskutkówprzełomowychwalk,aprzeztotorowałydrogędokompromisuprzyOkrągłymStole.Coznamienne,pojęciespołeczeństwaobywatelskiego,któreurosłodosztandarowegowyrazutegomyśleniaantyrewolucyjnego,jako

pierwsiwpolskimdyskursiepublicznympropagowali–(dawni?)komuniści.

Dr Florian Peters,historyk,absolwentUniwersytetuKilońskiegoorazUniwersytetuHumboldtówwBerlinie,obecniepracowniknaukowywberlińskimoddzialeInstitutfürZeitgeschichte(InstytutuHistoriiNajnowszej).SpecjalizujesięwnajnowszejhistoriiEuropyŚrodkowo-Wschodniej,wszczególnościzajmujesięhistoriąspołecznąPolskiwdobiepóźnegosocjalizmuitransformacji.JegorozprawadoktorskapoświęconakonfliktomdotyczącymhistoriiipamięciwostatniejdekadziePRL-uukazałasiępodtytułemRevolution der Erinnerung. Der Zweite Weltkrieg in der Geschichtskultur des spätsozialistischen Polen (Berlin2016).

Dr.FlorianPeters,e-mail:peters@ifz-muenchen.de

Sesja II (17.30 – 18.45)

KOMUNIZMINACJONALIZMWPOLSCE:RÓŻNICEITOŻSAMOŚCI

Grzegorz Wołowiec(IBL PAN)

OsileprzyciąganiaideikomunistycznejwPolsce(zwłaszczapo1918roku)stanowiłanietylko,zawartawniej,kluczowaobietnicaemancypacjiklasupośledzonychekonomicznie,aletakżeobywatelskiegorównouprawnieniawszystkichtych,którychwykluczałakonkurencyjnawobeckomunizmuawPolscebardzowpływowa,narodowawizjawspólnotypolitycznej.TematemreferatubędzietenwłaśniewymiarhistoriiideikomunistycznegouniwersalizmuwPolsce,zakończonejw1968rokuprzyjęciemprzezpolskąpartię

12 13

komunistycznąskrajnienacjonalistycznejwykładnipojęcia narodu.Dzieje,zrodzonejzprotestuwobecnacjonalistycznegokursuwładzy,opozycjiantykomunistycznejwlatachsiedemdziesiątychiosiemdziesiątychtostopniowyprocesodwzorowywaniastrukturykonfliktu,którypo1968rokupowołałtenruchistnienia:awięcprocesformowaniarestrykcyjnej,antagonistycznejwspólnotypolitycznej,określanejwobec,definiowanegowkategoriachnarodowych,wrogazewnętrznegoiwewnętrznego.Równieżwspółczesną(powstałąpo1989roku)historiograficznąrecepcjędziejówpolskiegokomunizmuiantykomunizmutraktowaćnależy,wznacznejprzynajmniejmierze,bardziejjakokontynuacjępolitycznychkonfliktówsprzed1989roku,niżichkrytycznąproblematyzację.

Dr Grzegorz Wołowiec,adiunktwInstytucieBadańLiterackichPolskiejAkademiiNauk,kierownikOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmem.BadaczliteraturyiżycialiterackiegookresuPolskiLudowej,zarównowujęciuhistoriograficznym,jakimetahistorycznym.AutorksiążkiNowocześniwPRL.Przyboś i Sandauer(1999),współredaktorksiążek Opowiedzieć PRL(2011),Literaturai socjalizm(2012),PRL. Życie po życiu(2012),Rok 1966. PRLna zakręcie(2014)orazStudies on Socialist Realism. The Polish View(2016).

KOMUNIZMWROZMOWACH.ONI TERESYTORAŃSKIEJMIĘDZYWYWIADEMAAUTOBIOGRAFIĄKOLABORATYWNĄ

Anna Artwińska(InstitutfürSlavistikUniversitätLeipzig)

Oni TeresyTorańskiej(osiemwywiadówzbyłymidziałaczamikomunistycznymi)uchodzązamistrzowskąpróbęzrozumienia„istoty”komunizmuoraznakreśleniakluczowychmomentów

tzw.komunistycznejbiografii.Tekstbywaprzywoływanyjako przykładdziennikarstwaotwartegoidialogicznego,któregocelemjestzrozumieniepartnerówrozmowyirzetelneprzedstawienieichracji.WywiadyTeresyTorańskiej,stawianezawzórnieortodoksyjnychzmagańzkomunizmem,rzadziejsąanalizowanepodkątemgatunkowym.Tymczasemprzeprowadzoneprzezautorkęrozmowysąrównieciekaweodstronyformalnej.Wswoimreferaciezastanawiamsię,nailemożnauznaćjezaprzykładtzw.autobiografii„kolaboratywnej”czy„podwójnej”,awięctakiejformylife writing,wktórejopowieśćowłasnymżyciuprowadzonajestwewspółpracyzdrugąosobą,mającąznaczącywpływnakształtitreśćautobiograficznejopowieści.Interesujemnie,czyinaileTeresaTorańskaprzejmujewswoichwywiadachrolębiografa,nadającsłyszanymhistoriomnietylkopożądanykształtiformę,aletakżeingerującwichtreść.Idącdalejzastanawiamsię,nailekwestiaewentualnejpodwójnoścideterminujenaszepostrzeganiedziałaczykomunistycznych,ichzaangażowaniaiwiarywkomunistycznąrewolucję.

Dr Anna Artwińska,profesorkawInstytucieSlawistykinaUniwersyteciewLipsku.Studiowałafilologiępolską,dziennikarstwoislawistykęnauniwersytetachwPoznaniuiFryburguBryzgowijskim.AutorkaksiążkiPoetawsłużbiepolityki.OMickiewiczuwPRLiGoethemwNRD(2008i2015)orazwspółredaktorkatomówzbiorowych: Studies on Socialist Realism. The Polish View(2016)andNach dem Holocaust. Medien postkatastrophischer Vergegenwärtigung in Polenund in Deutschland (2017).Zainteresowanianaukowe:pamięćokomunizmie,reprezentacjeHolokaustuwliteraturachsłowiańskich,koncepcjapokoleniaigenealogii,realizmsocjalistyczny.

14 15

16 lutego 2017 Sesja I (10.00 – 11.45)

KOMUNIZM,INDYWIDUALNOŚĆIWIZERUNEKPUBLICZNYWTEKSTACHDYSYDENTÓW

Mirja Lecke(Ruhr-UniversitätBochum)

Celemmojegowystąpieniajestzbadaniestosunkuwybranychdysydentów–komunistycznychapostatówzkrajówsocjalistycznychEuropyŚrodkowejiWschodniejwobeckomunizmu,jakozjednejstronysystemuprzekonańiwartości,zdrugiejzaśpraktykinstytucjiadministracyjnychiorganówpaństwowych.Ponieważtemattenjest(wszech)obecnywtekstachautobiograficznychdysydentóworaztekstachliterackichsensustricto,ograniczęsiędoszczególnego,powracającegowciążproblemu,jakimjestwpływkomunizmunasposóbwyrażaniawłasnego„ja”wegodokumentach(m.in.w„wyznaniach”)oraznaprzestrzenneodgraniczeniesferyprywatnej.Niebędęszerzejzajmowaćsiękomunizmemjakoprojektemedukacyjnymzwłasnąantropologią.Skoncentrujęsięnawpływiepraktyknadzoruiprzymusunakoncepcjeautoprezentacjidysydentów.Cibowiemzmuszenibylidoprzemyśleniakażdejwypowiedzi,gdyżpotencjalniemogłaonatrafićdoróżnychśrodowiskczygrupodbiorców.Miałotowielkiwpływnaichsamopostrzeganieiautoekspresję.Wkonsekwencjidwuznacznośćprywatnegoipublicznegowizerunkujednostkiorazśrodkówekspresji,doktórychnależąlisty,wystąpieniapubliczne,tekstydrukowane,rozmowytelefoniczneitp.,samastałasięprzedmiotemrefleksjiartystycznej.AbyukazaćznaczenietegozagadnieniadlacałegoblokukomunistycznegowezmępoduwagęAleksandraSołżenicyna,LudmiłęAleksiejewązZSRR,AleksandraWatazPolskiorazWolfaBiermannazNRD.

Dr Mirja LeckekierujekatedrąLiteraturySłowiańskiejwInstytucieSlawistykiUniwersytetuRuhrywBochum.StudiowałaipracowaławSt.Petersburgu,Moskwie,KrakowieiBerkeleym.in.jakostypendystkafundacjiAlexandravonHumboldta.W2001rokuobroniłapracędoktorskąOpowiedziane Oświecenie.Polskapowieśćokoło1800r.,opublikowanąwtymsamymrokuwefrankfurckimwydawnictwiePeterLangjakoErzählte Aufklärung.Jejzainteresowanianaukoweobejmująliteraturęrosyjskąepokiimperialnejipostsowieckiejwperspektywiepostkolonialnej.Wszczególnościinteresująjąstosunkirosyjsko-gruzińskie,rosyjsko-polskieirosyjsko-ukraińskie,jakrównieżzagadnienieliterackiejOdessy,relacjerosyjsko-żydowskieipolsko-żydowskieorazliteraturapolskiegoOświeceniaidobypostkomunizmu.OstatnioopublikowałamonografięnatematzachodnichprowincjiwrosyjskiejliteraturzeimperialnejWestland. Polen und die Ukraine in der russischen Literatur von Puškin bis Babel, tom 2 serii Postcolonial Perspectives on Eastern Europe,którąwspółredagujezAlfredemGallemiDirkiemUffelmannem.

POPAŹDZIERNIKU,POGRUDNIU...GENEALOGIAJĘZYKAOPOZYCJIWŚWIADECTWACHLITERACKICH

Kajetan Mojsak(IBL PAN)

Przedmiotemtekstubędzieproza„opozycyjna”ijejewolucjawlatach1956-1976.Chcęprześledzić,jaknapoluprozykształtujesięjęzykopozycji,wjakisposóbnastępujeprzejścieodrewizjonistyczno-reformistycznejkrytyki„wewnętrznej”docałkowitejnegacji„systemu”iwykształceniajęzyka„etycznegooporu”.Chcęprzyjrzećsiętukilkuwybranympowieściomjakoróżnymdiagnozomspołeczno-politycznym,typommówieniaoPRL-u,uwzględniającprzedewszystkimtakiekwestiejak

16 17

popierwsze,diagnozy„stanuspołeczeństwa”(tytułowemetafory: Miazga, Nierzeczywistość;zastanawiamsię,jakiechorobyspołecznesiętudiagnozujeijaka„norma”jestpunktemodniesienia);podrugiemityustanawianeiwzmacniane(komunizmjakoobcy,ahistorycznyprzeszczep;kluczowarolainteligencji;wizjaspołecznejjednościispołeczeństwajakoorganizmu).

Dr Kajetan Mojsak,pracownikIBLPAN.AbsolwentSzkołyNaukSpołecznychInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.AutorksiążkiGroteska w polskiej prozie lat 1945-1968.Publikowałw„PamiętnikuLiterackim”,„KulturzeWspółczesnej”,„SocietasCommunitas”,„KulturzePopularnej”iksiążkachzbiorowych.CzłonekOśrodkaStudiówKulturowychiLiteraturoznawczychnadKomunizmemwIBLPANorazOśrodkaBadańFilologicznychnadCenzurąPRLprzyUniwersyteciewBiałymstoku.Zajmujesięm.in.proząXXwieku,krytycznąanaliządyskursu,związkamimiędzyestetykąaideologią,wpływemcenzurynaliteraturęwPRL.

KNUCIEJAKOBIZNES.KOMUNIZMWJĘZYKUOPOZYCJILAT80.NAPRZYKŁADZIEMAŁEGOKONSPIRATORA

Krzysztof Gajewski(IBL PAN)

Lata80.toschyłekPRLiokreskryzysugospodarczego,ajednocześnieepokarozkwituitryumfuopozycjidemokratycznejwPolsce.Jednymzpodstawowychnarzędziwalkizsystemembyłapodziemnapoligrafia,apolskisamizdatnależałdonajlepiejprosperującychwblokuwschodnim.Nicwięcdziwnego,żesamapraktykakonspiracyjnadoczekałasięautorefleksjiiujęciateoretycznego.

Autorzy Małego konspiratoratoCzesławBielecki,JanKrzysztofKelusiUrszulaSikorska.Owo„BHPdziałalnościopozycyjnej”spisanewformiepraktycznegoporadnika,tonemlekkimidowcipnymstanowiarcydziełkoliteraturyużytkowej.Wskazówkiiporadywnimzawartezostałyopracowaneprzezautorównapodstawiedoświadczeńwyniesionychm.in.zesprawytaterników.Taostatnia,wedleświadectwaJanaKrzysztofaKelusa,stałasięklęskądlapodsądnych,którzyzostaliłatwo„rozpracowani”przezUB.Tenfaktmiałstanowićbezpośredniimpulsdosformułowaniazasadkonspiracji.RządyPZPRsąujmowaneprzezautorówporadnikawterminachnacechowanychaksjologicznie.Coistotne,rządzącym„onym”nieodmawiasiępodmiotowości,dominujepodejściepragmatyczne.Prakseologiadziałalnościpodziemnejniesprzyjadyskursowiemocjonalnemu,choćporadyformułowanesązgodniez„racjonalnąorganizacjąpracy”,któraprzeciwstawiasię„komunie”samąswąrzetelnościąiefektywnością.Praktykakonspiracyjnaujmowanajestwjęzykumikroekonomii.Grupaopozycjonistówto„firma”,która„handluje”„towarem”,zarabiając„pieniądze”.Konfrontacjaz„czerwonym”posiadajednakwymiarfundamentalny,kulturowyipoleganawalcez„piętnembolszewizmu”.

Dr Krzysztof Gajewski,ukończyłpolonistykęnaUniwersytecieWarszawskim,doktoryzowałsięwroku2008wInstytucieFilozofiiUW.Od2003zatrudnionywInstytucieBadańLiterackichPAN.Zainteresowaniabadawcze:kulturowestudianadkomunizmem,krytycznaanalizadyskursu,antropologicznateoriamedióworazproblematykaintencjonalności.Opublikowałksiążkępt.Umysł wobecświata. Intencjonalność w filozofii Johna Searle’a(2016)orazrozdziałyiartykuływpracachzbiorowychiczasopismach.

Pełnalistapublikacji:krzysztofgajewski.info.

18 19

teoriąihistoriąawangardyczeskiej,twórczościąWitoldaGombrowiczaiteoriąpostmodernizmu.

DrRomanKanda,e-mail:roman.kanda@gmail.com

OBECNOŚĆMYŚLISTANISŁAWABRZOZOWSKIEGOWPOLSKIMPIŚMIENNICTWIENAUKOWYMIPUBLICYSTYCZNYMLAT1945-1972.NURTY,POLEMIKI, PARALELE

Paweł Rams(IBL PAN)

PrzedmiotemwystąpieniabędzieanalizarecepcjipismStanisławaBrzozowskiegowpolskimdyskursienaukowymiintelektualnymwlatach1945-1972.Teza,którąchciałbymudowodnićgłosi,żesposóbczytaniapismautoraPłomieni byłparalelnywstosunkudowydarzeńwżyciupolitycznym,społecznymikulturalnymtegookresu,przezcomożnazjednejstronywzbogacićznanejużrozpoznaniaododatkowemateriałydotycząceanalizydyskursu,zdrugiejzaśzredefiniować wwielumiejscachdotychczasoweprzekonaniaorazpodkreślićwielorakośćizmiennośćdyskursówintelektualnych.Porządkującgłosypojawiającesięnałamachprasyorazwpublikacjachnaukowychmożnaopisaćjeprzyużyciutrzechfigur:nurtów,polemikorazparaleli,którejasnodowodząciągłejobecnościStanisławaBrzozowskiegowpolskiejświadomościintelektualnejoczymczęstosięzapomina,uznającdużefragmentyistnieniaPolskiLudowejzabiałeplamywtejmaterii).Takieujęciemaniebagatelneznaczenietakżedlatego,żepokazujeprzemianypolskiejświadomościlewicowejnaprzestrzenidziesięcioleciipozwalapostawićciekawetezywtymobszarze,któredoskonaleodbijająsię wrecepcjipismmłodopolskiegofilozofaprzezjednychuznawanegozapierwszegonowoczesnegoczytelnika

Sesja II (12.00 – 13.15)

MARKSIZMIPROJEKTHISTORIILITERATURYCZESKIEJ–„PRZEPISYWANIE”(DURCHARBEITEN)LUB„PALIMPSEST”?

Roman Kanda(Ústavpročeskouliteraturu,AkademievědČeskérepublikyv.V.I.)

W1957roku,wczasopiśmie„Českáliteratura”,opublikowanoprojekthistoriiliteraturyczeskiejodjejpoczątkówdowszpółczesności.ProjektprzygotowywalinaukowcyCzechosłowackiejAkademiiNauk(m.in.JanMukařovskýiFelixVodička).Miałonzaprezentowaćkompleksowyobrazrozwojuliterackiegojakoodbiciadialektykispołecznej.Ówceldecydowałosposobietraktowaniahistorii:akcentowanomarksistowskiepojęcieprocesuliterackiego(znaczniemniejnp.kwestięosobowościwliteraturzeitp.).Wmoimwystąpieniuprojekttenbędęinterpretował–używającmetodanalizydyskursu–jakopróbęmetodologicznejiideologicznejautodefinicjimarksizmu.Stawiampytanie,czymożemymówićonaprawdęmarksistowskiejkoncepcjihistoriiliteratury,czychodziraczejowielowarstwowy,niemal„eklektyczny”dyskurs(o„palimpsestowym”charakterze),wktórymopróczkoncepcjimaterialistycznejmamyrównież„idealistyczne”ujęciaepistemologiczne(zwłaszczastrukturalizm)?Pytamteżoto,jakudałosiępołączyćwjednącałośćaspektysocjologiczne(tzn.marksistowskąteorięrozwojuspołecznego)iestetyczne.

Dr Roman Kanda,pracujewInstytucieLiteraturyCzeskiej,AkademiiNaukRepublikiCzeskiej,literaturoznawca,zajmujesięliteraturąwkontekściespołecznym(politycznymiideologicznym),kwestiamiestetycznymiwmarksizmie,

20 21

Marksa,przezinnychzanacjonalistęiprekursorapolskiegofaszyzmu.

Paweł Rams,ukończyłfilologiępolskąorazfilozofięnaUniwersytecieJagiellońskim;doktorantwInstytucieBadańLiterackichPolskiejAkademiiNauk,nauczyciel.RozprawędoktorskąorecepcjipismStanisławaBrzozowskiegowPRL-uprzygotowujepodkierunkiemprof.MichałaGłowińskiego.Publikowałm.in.w„PamiętnikuLiterackim”orazlicznychksiążkachzbiorowych.

Sesja III (15.00 – 16.15)

SKLEJONETABLICE?OPARTIIITWÓRCZOŚCIPISARZAJERZEGOANDRZEJEWSKIEGO

Bartłomiej Starnawski(IBL PAN)

Celemreferatubędzieanalizaiinterpretacja,wperspektywiekrytyki retorycznej i semantyki historycznej, tekstuJ.Andrzejewskiego,wydanegowszczytowymmomencierealizmusocjalistycznegowPolsceIpołowylat50.,tużprzedśmierciąStalina.Interesowaćnasbędą,cooczywiste,waloryperswazyjnetekstuwrazzjegoinfrastrukturąargumentacyjną,alerównieżjegospecyficznystatuspoetologiczny(metakrytycznyinormatywny)orazmodalność,sferatopikiisymboliki–przerzucającerodzajpomostumiędzyzaangażowanymideologiczniedyskursemliterackim,politycznymi–wgłębszychwarstwachznaczeniowych–metafizyką.

Bartłomiej Starnawski,pracownikInstytutuBadańLiterackichPAN,członekzespołuOśrodkaStudiów

KulturowychILiterackichnadKomunizmemprzyIBLPAN.Zajmujesiębadaniaminaddyskursemstalinowskimwliteraturzeipublicystyce.WspółautoriwspółredaktorwrazzAnnąArtwińskąiGrzegorzemWołowcem)tomuStudiesonSocialistRealism.ThePolishView(HamburgamMain2016).

AWANGARDYZMALEKSANDRAWATAA„LITERATURAPROLETARIACKA”ISOCREALIZM.RÓŻNEKONCEPCJEREWOLUCJI

Michał Czaja(IBL PAN)

WystąpieniebędziedotyczyłoanalizyawangardowychkoncepcjiestetycznychAleksandraWatawkontekścieideologiimarksistowskiej,strategiiawangardowychLEF-uimarksizującychpoetyk(futuryzm,formalizm)wliteraturzeprzedwojennejipowojennejwPolsce.SzczególniezależyminaukazaniupodstawsporumiędzyrewolucyjnymformalizmemAleksandraWataakoncepcjamiliterackimi,któredoprowadziłydoukonstytuowaniasięsocrealizmuwPolsce.

Michał Czaja,wykładowca,krytyk,poeta,redaktorksiążek,redaktormagazynuliterackiego„Wakat”,autordwóchksiążekpoetyckich:Bo to nowa krytyka będzie o miłości(SDK2002)iSfory (WBiCAK2015).Jegowierszetłumaczonebyłynaangielski,węgierskiirosyjski.UkończyłfilologiępolskąnaUKSW.Specjalizujesięwkulturowychbadaniachnadkomunizmem,najnowszychteoriachliterackich,poetyceintersemiotycznejorazteoriachtekstówkultury.Od2008pracujenaUniwersytecieKardynałaStefanaWyszyńskiego(WydziałNaukHumanistycznych)jakonauczycielakademicki.Od2011pracownikOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackich

22 23

nadKomunizmem(IBLPAN).Autorrozdziałówwtomach:PRL – życie po życiu(Warszawa2012)orazRok 1966. PRLna zakręcie(Warszawa2014).

Sesja IV (16.30 – 18.00)

KOMUNIZMVERSUSSTALINIZM:KRÓTKAHISTORIAPOJĘĆNAPRZYKŁADZIELITERATURY/KULTURYWĘGIERSKIEJMIĘDZYLATAMI30.I80.XXWIEKU

Magdolna Balogh(MagyarTudományosAkadémia)

Wswoimwystąpieniuspróbujęustalić,jakzmieniałosięznaczeniesłowa„komunizm”orazwjakisposóbwymienianojewpraktycenasłowo„stalinizm”.„Komunizm”dlaprzedwojennejwęgierskiejinteligencjilewicowejoznaczałmniejwięcejtosamo,codlawszystkichrówieśnikówA.Koestlera:utopijnyideałspołeczeństwa,gdzieniemaeksploatacjiigdzienierównościspołecznesięniwelują.MowaopokoleniuGyörgyaLukácsa,ErwinaSinkóa,GyuliHáya,TiboraDéryegoiJózsefaLengyela.OmotywacjachinadziejachtejgeneracjiopowiadapowieśćErwinaSinkóaOptymistyczni ludzieoraznapisanawroku1937,wydanadopierowroku1947ogromnatrzytomowapowieśćTiboraDéryegoNiedokonczone zdanie.

DlawiększościWęgrów„komunizm”byłdoświadczeniemobcym.OpróczkrótkiegookresuWęgierskiejRepublikiRad,ludnośćwęgierskaniemiałażadnegorealnegokontaktuzkomunistami.Komunizmstałsięczymśrealnym,kiedyArmiaCzerwonaprzyszładokraju.Częstoniedoceniasięfaktu,żetowłaśnieRosjanieoswobodziliWęgry.WkroczenieArmiiCzerwonejiokupacjakrajuwytworzyłynoweznaczenie

komunizmujako„azjatyckości”,„dzikości”,czegoś,cojest dalekoodtradycjiikulturywęgierskiej.ŚwiadcząotymDzienniki razwspomnieniaSándoraMáraiaZiemia! Ziemia! (1972)(komunizmjako„cudzesłowo”).Wliteraturzekrajowejlat60.-80.wrazzpojawieniemsiękrytykirządówRakosiego–zwłaszczawzwiązkuzkolektywizacjąnawsiorazwywłaszczeniemchłopów(dziełaFerencSántha,ErzsébetGalgóczi)–słowo„komunizm”występujewkontekściekrytycznym.

Dlazrozumieniaprzedwojennejgeneracjikomunistów,zwłaszczadlatych,którzylatamiędzywojenneprzeżyliwMoskwie,nieocenionymświadectwemsąwspomnieniaErwinaSinkóanapisanenapodstawietzw.„dziennikówmoskiewskich”zlat1935-1937dopełnionekomentarzamiwlatach50.wJugoslawii(znaneteżwprzekładzieniemieckimRoman eines Romans,pierwszepełne,niecenzurowanewydaniewęgierskie1988).SinkóopisujerodzeniesięstalinizmuwMoskwielat1935-1937. Dr Magdolna Balogh,historykliteratury,pracujewInstytucieLiteraturoznawstwa,wCentrumBadańHumanistycznychWęgierskiejAkademiiNaukwBudapeszcie.ZajmujesiękomparatystykąliterackąEuropyŚrodkowej.GłównezainteresowaniatohistoriaideiorazliteraturaXXwieku,literaturalat30.-50..

Ważniejszepublikacje:Kiúttalan utakon. A katasztrofizmus irodalma Közép- és Kelet-Európában (Bez wyjścia. Literatura katastrofizmu w Europie Środkowej i Wschodniej), Budapest 1993.; współredaktortomuÁttűnések. A századforduló irodalma Közép- és Kelet-Európában (Przejscia. Literatura przełomu stulecia w Europie Środkowej i Wschodniej), Budapest1992oraztomuVálasztások és kényszerek. Zsidó önkép és közösségtudat Közép-Európában: Irodalom- és kultúrtörténeti tanulmányok (Wybory i przymusy. Autoportret żydowski i

24 25

świadomość wspólnoty Żydów w Europie Środkowej),Budapest2015;A nyelv elrablása (Nyelv és totalitarianizmus) (Porwanie języka. Język i totalitarizm), „Literatura”2003,nr2.;My, komuniści, jesteśmy ludźmi szczególnego pokroju., w: Procesy autoidentyfikacji na obszarze kultur środkowoeuropejskich po roku 1918,red,J.Goszczyńska,Warszawa2008;Sinkó Ervin kommunistasága: a messianizmustól a titóizmusig (Komunista Ervin Sinkó: od mesjanizmu do titoizmu) „Múltunk”2013,nr2;Aleksander Wat identitásai (Tożsamośc Aleksandra Wata),w: Választások és kényszerek. Zsidó önkép és közösségtudatKözép-Európában: Irodalom- és kultúrtörténeti tanulmányok red.M.Balogh,Budapest2015;Az emigráció diszkrét bája. Czesław Miłosz és Joszif Brodszkij (Dyskretny urok emigracji. Cz. M. i J. B. Notatki do portretu podwójnegoI),„Jegyzetekegykettősportréhoz.2000”,2015,grudzień.

ZMIANYZNACZENIOWETERMINU„KOMUNIZM”WCZESKIMDYSKURSIEMIĘDZYROKIEM1850A1940

Stanislav Holubec(ImreKertészKollegJena)

Terminkomunizmpojawiłsięwczeskimdyskursie wlatach50.XIXstuleciaipochodziłzniemieckiego/francuskiegodyskursupublicznego.Rozumianogojakoutopijnąalternatywędlawspółczesnegospołeczeństwa,odwołującsiędozasadreligijnychikomunitariańskich(dziełaKarelSabinyDuchovný komunismus,1861orazFrantiškaMatoušaKlácela Listy přítele k přítelkyni o původu socialismu a komunismu,1849).Dopierowpóźnychlatach90.XIXwiekutermintenpojawiłsięwznaczeniu„koncepcjiMarksaiEngelsa”(porazpierwszyManifestkomunistycznyprzełożononaczeskiw1890roku)lubanarchistów.Czescysocjaldemokraci,podobniejakMarksiEngels,wpóźniejszychlatachpreferowalitermin„socjalizm”;„komunizm”byłmglistym

określeniemideałuprzyszłegoruchu.Słowotozyskałonowąpopularnośćinoweznaczeniepodczasrewolucjibolszewickiej,kiedyLeninw1919rokupostanowiłprzyjąćdlaswojejpartiinazwękomunistyczna.Terminutegozaczętoużywaćnietylkojakookreśleniaideałówprzyszłości,lecztakżeruchukomunistycznego.Nawetodszczepieńcyruchukomunistycznego(trockiści)wwiększościopowiadalisięzajegozachowaniem.Pozostałonżywywtradycjichrześcijańskiegokomunizmu,zaśzniknąłzdyskursusocjaldemokratów.

Dr hab. Stanislav Holubec,autorksiążkiJeště nejsme za vodou: Obrazy druhých a historická paměť v období postkomunistické transformace (2015).OpublikowałwieleksiążekiartykułówdotyczącychkomunistycznejipostkomunistycznejhistoriiCzech.BadaczzwiązanyzośrodkiemImreKertészKollegwJenie.AutoriredaktormonografiizbiorowejChallenges of Modernity: Central and Eastern Europe in the 20th Century,któraw2017rokuukażesięnakłademwydawnictwaRoutledge.

17 lutego 2017 Sesja I (10.00 – 11.15)

AWANSSPOŁECZNYWKOMEDIACHPRL-OWSKICH

Anna Zawadzka(InstytutSlawistykiPAN)

FilmoweiserialowekomediePRL-u–zwłaszczatepowstałewlatach70.i80.–ciesząsięaktualniedużąpopularnością,takżewśródwidzówmłodych,nierzadkourodzonychpo1989roku.Sądzę,żejednymzpowodówtejpopularnościjestłączącyjemotywinteligentazmagającegosięz„prostakami”.WkomediachPRL-uinteligenttobudzącysympatięwidzów

26 27

„nieborak”.Mężczyznaprzytłoczonychamstwemludzi,zktórymimusiobcowaćnacodzień–wsklepie,autobusie,napoczcie,aletakżewdomu,bonierzadko„prostactwo”reprezentujeżona,teściowa,nianialubsłużąca.ZagubionywPRL-owskichrealiachiuciekającyodnichwświatksiążek,myślaminieobecny,bopochłoniętypracąnaukowiec–tozperspektywytakiejpostacipokazywanyjestwkomediachpóźnegoPRL-ukrajsocjalistycznyiztakąpostaciąutożsamiająsięwspółcześniichwidzowie.WopisachiomówieniachfilmówBrunet wieczorową porą, Co mi zrobisz jak mnie złapiesz, Nie ma róży bez ognia, Czterdziestolatek, Alternatywy 4, Zmiennicy itd,jakmantrapowtarzanejestsformułowanie,żeprodukcjete„ukazująabsurdyPRL-u”.Filmyteprezentująefektysocjalistycznejpolitykispłaszczaniaprzepaściklasowychiumożliwieniaawansuchłopomjakogroteskowewwymiarzecodziennychprzyzwyczajeńiinterakcji,destrukcyjnedlajednostek,atakżekontr-produktywneekonomicznie.Śmiechbudziprezentacja„światanaopak”,wktórymwmieściemieszkają„wieśniacy”ainteligentamirządzą„prostacy”.Itowłaśnieuważamzanajbardziejzastanawiające:dlaczego„detronizacja”inteligenta–pozbawieniegoprzewodniejfunkcjiwspołeczeństwieipaństwie–jeszczewPRL-uzostajeuznanazaabsurd;dlaczegomiastojakoprzestrzeńegalitarnatowoczachPRL-owskichtwórcówkuriozum?

JakożetematemwielukomediiPRL-owskichjestheteronormatywnykontredans–flirt,podryw,narzeczeństwoimałżeństwo–wmoimwystąpieniuzamierzamtakżeporuszyćtematinterferencjimotywówklasowychigenderowych.Narracjeoawansującychspołeczniemężczyznachróżniąsięodnarracjiokobietachwtaksamoryzykownejsytuacji.Teostatnietoalbonaiwnemarzycielki(Ewa chce spać) alboposzukiwaczkikawalerów(Dziewczyny do wzięcia), albokokotyzwygórowanymiambicjami(Kogel-mogel, Alternatywy 4, Czterdziestolatek).Analizaewolucjimotywówkomediowychpozwalaprzypuszczać,żewPRL-uzbiegiemlat

esencjalistyczneprzekonanianatematkobietniewygasają,lecznasilająsię.KwestiętęwartopostawićwświetleewaluacjiPRL-ujakoprojektunowoczesnegoiemancypacyjnego.

Dr Anna Zawadzka,socjolożka,pracujewInstytucieSlawistykiPAN.AutorkaksiążkiTen pierwszy raz. Konstruowanie heteroseksualności,reżyserkafilmudokumentalnegoŻydokomunaorazredaktorkączasopisma“StudiaLitterariaetHistorica”.CzłonkinizespołuOśrodkaStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN.

CIEŃREWOLUCJI

Aleksandra Sekuła(IBL PAN)

Rewolucjaspołeczna,któradokonałasięwwynikudziałańrządówkomunistycznychwPolscepowojennej,bywadziśnegowana.Jednocześniemożnaobserwować,żenurtykonserwatywnecieszącesięunasnajwiększąpopularnościąposiadająsilnyryskontrrewolucyjny.Skorowidaćcień,tozapewneistniejeobiekt,którygorzuca.Wychodzącztakiegozałożenia,zamierzamposzukaćistotyrewolucyjnejzmiany,śledzącpolaikierunkiwzmożonejaktywnościideologicznejorazpraktykkontrrewolucyjnych(punktyatakówiustępstw).Zamierzamtakżezastanowićsięnadlosamitejżezmiany.Cooznaczawyrzucenieokresu1944–1989zhistoriipaństwowościpolskiejprzezwprowadzenie„numeracjiRzeczpospolitychPolskich”pomijającejtenokres?Jakieprocesymusiałyzajść,bydopuścićmożliwośćtakiejekstrakcji?Wystąpieniebędziedotyczyćgłówniedziejówklasychłopskiejwewskazanymokresie,atakżezagadnień:emancypacjiiawansu,wyłanianiasięnowychklasorazreprodukcjidawnychwzorówspołeczno-kulturowych,komunizmuwPolscejakoradykalnegoprojektuipraktykizmianystrukturyspołecznej,

28 29

realnościdokonanejzmianykulturowej,awreszciekomunizmuwPolscejako„prześnionejrewolucji”.

Dr Aleksandra Sekuła,absolwentkaWydziałuPolonistykiUniwersytetuWarszawskiego,związananaukowozIBLPAN, współpracujezorganizacjamipozarządowymi,zaangażowana wdziałanianarzeczwolnejkulturyiwolnegooprogramowania.Badaczkaniezależna.

Sesja II (11.30 – 13.15)

ARCHITEKTKIPRL-U.KOBIETY,KOMUNIZMIEMANCYPACJAWPOWOJENNEJPOLSCE

Agnieszka Mrozik(IBL PAN)

CelemwystąpieniajestanalizawkładukomunistekwkształtowanieprojektusocjalistycznejmodernizacjipowojennejPolski,zeszczególnymuwzględnieniemichdziałańnarzeczemancypacjikobiet.Autorkaomawiazarównozmieniającąsiępozycjępolskichkomunistekimożliwościichdziałaniawsferzepublicznej,jakteżanalizujetworzoneprzeznietekstyliterackieipublicystyczne,zwracającuwagęnarolękomunistycznychpolityczek,działaczekpartyjnychorazurzędniczekwtworzeniujęzyka,którymwPRL-umówionooprawachkobiet.Stawiatezę,żekoncepcjaegalitaryzmupłciowegoiklasowego,mającaswekorzeniewtradycjiOświecenia,po1956rokustraciłanarzeczprojekturóżnicypłciipostępującegorozwarstwieniaspołecznego.Zwracateżuwagęnastopnioweodchodzenieodkomunistycznegoetosuinternacjonalistycznegowkierunkuprzekazunacjonalistycznego,któregoczęściąbyłatradycyjnawizjarólkobietimężczyznwsferzeprywatnejipublicznej.Wreszcie

naprzykładziewspomnieńkomunistycznychdygnitarek,biografiipisanychprzezkolejnepokolenialewicowychintelektualistek,atakżewspółczesnychfeministycznychprojektówherstorycznychpokazuje,jakproceswalkiopamięćodokonaniachkomunistekprzekształciłsięwproceswymazywania„architektekPRL-u”zhistoriikobietiruchukobiecegowPolsce.

Dr Agnieszka Mrozik,adiunktwInstytucieBadańLiterackichPAN,wykładowczyniPodyplomowychGenderStudieswIBLPAN.AutorkamonografiiAkuszerki transformacji. Kobiety, literatura i władza w Polsce po 1989 roku(Warszawa2012).PracujenadksiążkąpoświęconąkomunistkomzaangażowanymwtworzenieprojektusocjalistycznejmodernizacjipowojennejPolski,zeszczególnymuwzględnieniemichdziałańnarzeczemancypacjikobiet.

OD„PEPERÓWKI”DO„PRAKTYCZNEJAKTYWISTKI”.TRANSFORMACJANARRACJIORÓWNOŚCIKOBIETWPOWOJENNEJPOLSCE

Magdalena Grabowska(IFiSPAN)

Proponowanewystąpienieskupiasięnazestawieniudominującychnarracjipolskiegofeminizmupo1989roku–narracjibraku,narracjikonwergencjioraz,spajającejje,narracjiantykomunistycznej–zdefinicjami„komunizmu”,„socjalizmu”i„równościkobiet”obecnymiwzasobacharchiwalnychihistoriimówionejruchukobiecegopo1945roku.WykorzystującarchiwaWydziałuKobiecegoPolskiejPartiiRobotniczejorazhistoriemówionezebranewramachprojektu„Okruchywolności.RównośćkobietwsocjalistycznejPolsceiGruzji”proponujęprześledzićtrajektoriędziałańna

30 31

rzeczrównościkobietwpowojennejPolsce.Wyznaczająckilka momentówprzełomowych(1946,1952,1956,1968,1981,1985) wswoimwystąpieniupragnęuwidocznićzwiązanązprzemianąpokoleniowązmianęparadygmatudziałańnarzeczrówności:odkomunizmujakoprojekturadykalnejzmianyspołecznejwobrębierównościkobietwlatach1946-1952,po„praktycznyaktywizm”lat60.i70..Odchodzącoddominującejdziśwfeminizmiestrategiinarracyjnejitożsamościowejopartejnadelegitymizacjikomunizmu,argumentowaćbędęnarzeczrozpoznaniakomunistycznychisocjalistycznychdziałańnarzeczrównościkobietjakoważnegoelementuhistoriilokalnegoiglobalnegofeminizmu.

Dr Magdalena Grabowska,socjolożka,adiunktwInstytucie FilozofiiiSocjologiiPolskiejAkademiiNauk,współzałożycielkaFundacjinarzeczRównościiEmancypacjiSTER.AutorkapracydoktorskiejPolish Feminism between East and West, którąobroniłanaUniwersytecieRutgers(pracapoświęconabyłaruchowikobiecemuwPolscepo1985roku).Wlatach2010-2014stypendystykaEuropeanCommission,MarieCurieInternationalRe-IntegrationFellownaUniwersytecieWarszawskim.ObecniekończyksiążkęZerwana genealogia. Działalność społeczna i polityczna kobiet po 1945 roku,a współczesny ruch kobiecy w Polsce.

EROTYKAIWŁADZA

Tomasz Żukowski(IBL PAN)

Obrazyrewolucjisązregułysilnieerotyczne.Ikoniekobietyprowadzącejludnabarykadyodpowiadawyobrażeniemuskularnegorobotnika-rewolucjonisty.Zamiaremautorajestprześledzenieerotycznychwyobrażeńrewolucjilat50.iokresustabilizacji–począteklat70.wPolscenaprzykładzie

filmów:Przygoda na Mariensztacie(reż.LeonardBuczkowski,1953),Pokolenie(reż.AndrzejWajda,1954)orazSeksolatki (reż.ZygmuntHübner,1972)iNiebieskie jak Morze Czarne(reż.JerzyZiarnik1971).

Wlatach50.męskieikonybojownikówzostająwszczególnysposóbprzekształcone.Niechodzijedynieopojawieniesiękobietwrazzichemancypacyjnymiaspiracjami,aleprzedewszystkimowpisaniebudowynowegopaństwaiwalki wspełnionyromans,cozmieniahoryzontaspiracji–wyobrażeniawalkiijejcelówustępująmiejscamarzeniomospełnieniuorazbudowieświatadozamieszkania.

Wlatach70.romanspojawiasięwdiametralnieinnejfunkcji–jakosiłarozbijającastrukturywładzyistrukturyspołeczne.Szczególnieciekawejestwyobrażenienaerotyzowanejmłodościzderzającejsięzeskostniałymaparatemwładzyzłożonymzdawnychrewolucjonistów.

Dr Tomasz Żukowski,historykliteratury,adiunktwInstytucieBadańliterackichPAN(PracowniaWspółczesnejLiteraturyiKomunikacjiSpołecznej;OśrodekStudiówKulturowychiLiterackichnadKomunizmemIBLPAN).ZajmujesięproblemamidyskursupublicznegowPolsce;interesujesięfunkcjamiobrazówŻydaiichroląwdefiniowaniupolskiejtożsamościoraznarracjamioPRL-uikomunizmieporoku’89.

AutorksiążkiObrazy Chrystusa w twórczości Aleksandra Watai Tadeusza Różewicza(2014),współautorpracyPrzemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000 (razemzElżbietąJanicką,2016),współredaktoriwspółautortomów: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Krytycy (2003),Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie?(2005),Gry o tożsamość w czasach wielkiej zmiany(2013),Obraz literatury w komunikacji społecznej po roku ’89(2013),Rok 1966. PRLna zakręcie(2014),Zagłada w „Medalionach” Zofii Nałkowskiej.

32 33

Tekst i Konteksty(2016),Między sztuką a codziennością.W stronę nowej syntezy (1) (2016).Uprawiatakżepublicystykęspołecznąipolityczną.Publikowałw„GazecieWyborczej”,„Przeglądzie”i„Przekroju”.Wlatach2000-2010redagowałKwartalnikspołeczno-polityczny„BezDogmatu”.

34