Komentarze i analizy nr 1 październik – listopad 2011

Warszawa, 1 grudnia 2011

www.cafr.pl

2

............................................................................................................................................... 2

................................................................................................................................. 3 .................................................................................................................. 4

1. Polska w budowie jak… Burkina Faso ............................................................................................. 4 2. Początek końca użytkowania wieczystego? ................................................................................ 6 3. Eurosceptyczny bunt w Partii Konserwatywnej ............................................................................. 8 4. Podatkowa brzytwa Ockhama, czyli koniec ulgi na bobofruta ............................................... 13 5. Nowy (Wspaniały) Świat a reprywatyzacja ................................................................................. 16 6. 28 nowych obietnic Donalda Tuska ............................................................................................. 18 7. Tusk i demografia – z procą na słonia .......................................................................................... 22 8. Drenowanie samorządów .............................................................................................................. 25 9. Unia podnosi nam ceny paliw ....................................................................................................... 29 10. Jak uratować polskie wojsko ....................................................................................................... 32 11. Trybunał Konstytucyjny będzie badał prawo UE ...................................................................... 35 12. Plecami do morza ......................................................................................................................... 41 13. Praca domowa ministra Rostowskiego ...................................................................................... 46 14. Nieruchomości PKP – uwagi do raportu NIK .............................................................................. 48

....................................................................................................................... 54 .......................................................................................... 56

1. Szósty numer „Rzeczy Wspólnych” ................................................................................................ 56 2. Deklaracja prenumeratora kwartalnika „Rzeczy Wspólne” ...................................................... 58

.................................................................. 59 1. Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej .................................................................................... 59 2. Kongresy Republikańskie ................................................................................................................ 60 3. Spotkania Czwartkowe .................................................................................................................. 62 4. Film „To nie jest kraj dla młodych ludzi” ....................................................................................... 64 5. Szkoła Letnia Akademii Młodych .................................................................................................. 64

.................................................................................... 65 1. Dlaczego warto wspierać Fundację Republikańską? ................................................................ 65 2. Deklaracja Darczyńcy Fundacji Republikańskiej ........................................................................ 66

3

Szanowni Państwo, Z radością inaugurujemy cykl publikacji „Komentarze i analizy” Centrum Analiz Fundacji

Republikańskiej. Chcemy regularnie wydawać w przystępnej dla czytelnika formie zbiory tekstów

przygotowywanych przez ekspertów Fundacji Republikańskiej. Wierzymy, że publikacje te spotkają się

z zainteresowaniem naukowców, polityków, dziennikarzy, a przede wszystkim darczyńców i

sympatyków Fundacji Republikańskiej.

Poziom polskiej debaty publicznej pozostawia wiele do życzenia. Brakuje w niej głosów, które

łączyłyby ekspercki profesjonalizm i prawdziwą wiedzę o funkcjonowaniu rynku i państwa z

wrażliwością na dobro wspólne. Fundacja Republikańska powstała po to, by zmieniać ten stan rzeczy.

Rozumiemy polski republikanizm jako tradycję obywatelskiej samoorganizacji na rzecz sprawiedliwej i

podmiotowej wspólnoty, opartej na zasadzie wolności poddanej rygorom prawdy, dobra i piękna.

Wierzymy, że właśnie w tym duchu należy mówić o prawie podatkowym, polityce międzynarodowej,

stanie polskiej armii.

Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (CAFR) to niezależny ośrodek badawczy, legislacyjny i

edukacyjny powołany przez Fundację Republikańską. Podobnie jak wydawane przez Fundację

Republikańską pismo „Rzeczy Wspólne” CAFR ma ambicję mówić republikańskim głosem o istotnych

sprawach polskiego życia publicznego. Działa prowadząc badania naukowe, monitoring działań władz

i przybliżając uczestnikom polskiego życia publicznego informacje na temat rozwiązań i przebiegu

debat prowadzonych w innych państwach. Celem CAFR jest oddziaływanie na decyzje władzy dla

poprawy ich jakości. Na co dzień przygotowujemy komentarze i analizy, które publikujemy na stronie

www.cafr.pl. Nasi eksperci regularnie komentują bieżące wydarzenia w mediach.

Fundacja Republikańska, CAFR i kwartalnik „Rzeczy Wspólne” rozwijają się dzięki hojności

darczyńców, którzy stale wspierają naszą działalność regularnymi wpłatami oraz dzięki determinacji

ekspertów, analityków i wolontariuszy, którzy poświęcają swój czas, by pracować na rzecz dobra

wspólnego. By prace ekspertów mogły być prowadzone w sposób planowy i systematyczny, a

„Komentarze i analizy” trafiały do Państwa regularnie, potrzebujemy stałego wsparcia możliwie dużej

liczby darczyńców. Mamy nadzieję, że po zapoznaniu się z niniejszą publikacją rozważą Państwo

możliwość dołączenia do grona darczyńców Fundacji Republikańskiej.

dr Stanisław Tyszka Dyrektor Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej

4

1. Polska w budowie jak… Burkina Faso

dr inż. arch. Michał Domińczak, ekspert CAFR

Od początku kampanii parlamentarnej uczynienie z hasła „Polska w budowie” głównego hasła

wyborczego wydawało się posunięciem dla rządzącej partii dość ryzykownym. Abstrahując od

przepłacanych autostrad czy milionów utopionych w niepotrzebnych stadionach i aquaparkach, hasło

jest ryzykowne, ponieważ łatwość i szybkość uzyskania pozwolenia na budowę w naszym kraju jest

porównywalna właściwie wyłącznie z tzw. krajami trzeciego świata.

Przypomnijmy, że cztery lata temu Donald Tusk zapowiadał w expose „szeroko zakrojoną

debiurokratyzację indywidualnego inwestowania we własne mieszkanie, we własny dom”. Premier

obiecał stworzyć takie warunki, aby „Polacy mogli budować na tańszych gruntach budynki mieszkalne

bez zbędnych formalności i kosztów, bez dziesiątków decyzji urzędowych i niepotrzebnej zwłoki.”

A jak wygląda rzeczywistość? W tegorocznym rankingu Doing Bussines, przygotowanym przez

powiązaną z Bankiem Światowym (a więc raczej bezstronną) International Finance Corporation,

Polska zajęła 164 miejsce (sic!) wśród 183 klasyfikowanych państw pod względem łatwości

przeprowadzenia inwestycji budowlanej (dealing with construction permit).

W rankingu tym wyprzedziły nas nie tylko państwa zachodnie, ale również kraje będące synonimem

zapóźnienia cywilizacyjnego, w tym te zniszczone wojnami: Mozambik, Autonomia Palestyńska, a

nawet Afganistan. Z krajów europejskich gorzej niż w III RP jest tylko w Rosji, Serbii i Albanii.

Natomiast stanowiąca dla wielu synonim wszelkiego zła Białoruś zajmuje w tym rankingu aż 44

miejsce, a osłabiona Gruzja miejsce siódme!

Mamy pięć razy więcej procedur koniecznych do rozpoczęcia budowy niż Dania czy Nowa Zelandia i

niemal trzy razy więcej niż wspomniana Gruzja.

Objętość i ciężar dokumentacji projektowej niezbędnej do uzyskania pozwolenia na budowę rośnie

nieustannie od kilkunastu lat. Obecnie przeciętny projekt budowlany jednorodzinnego budynku

mieszkalnego waży już około jednego kilograma. Większe projekty przewozi się w urzędach za

pomocą czterokołowych wózków! Jan Henryk „Papcio” Chmielewski zapewne w najśmielszych snach

nie przewidział, że jego komiksowa wizja państwa biurokratów w którym ważność dokumentów zależy

od ich wagi kiedyś się ziści…

Żeby zmienić ten stan nie potrzeba wiele. Wprowadzenie tzw. „jednego okienka” w Paragwaju skróciło

czas uzgodnień i oczekiwania na pozwolenie na budowę o niemal połowę. W Kongo udało się go

zmniejszyć z 248 do 128 dni i to w ciągu zaledwie dwóch lat. Dla porównania – w Polsce średni czas

5

oczekiwania na rozpoczęcie inwestycji budowlanej nie zmniejszył się w ciągu ostatnich czterech lat ani

o jeden dzień i wynosi 311 dni!

Należy przy tym pamiętać, że w 2007 roku pod koniec kadencji poprzedniego parlamentu to opozycja

z PO i SLD na czele zablokowała projekt tzw. ustawy Barszcza przewidującej odbiurokratyzowanie

procesu budowlanego. Ustawa Barszcza miała m.in. przyspieszyć uchwalanie planów

zagospodarowania przestrzennego, przewidywała też zniesienie obowiązku uzyskania pozwolenia na

budowę niedużych budynków mieszkalnych. Reformy ustawy Prawo Budowlane próbowała wprawdzie

kontynuować obecna koalicja, ale po odejściu Olgierda Dziekońskiego z Ministerstwa Infrastruktury

prace stanęły w miejscu.

Niestety prognozy na przyszłość też nie są za dobre, bo rządząca partia obiecuje nam, że jak wygra

wybory, to będziemy mieli jak w… Burkina Faso. Skąd ten pesymizm? Otóż nawet gdyby

zrealizowano punkt programu Platformy Obywatelskiej dotyczący uproszczenia procedury budowlanej

(„Następny Krok. Razem” Program wyborczy 2011, str. 142), to osiągnęlibyśmy właśnie poziom

dawnej Górnej Wolty – do niedawna synonimu światowego zapóźnienia cywilizacyjnego…

Oczywiście zawsze pozostaje nam to pocieszenie, że i tak mamy lepiej niż mieszkańcy Kambodży lub

Haiti – tam na pozwolenie na budowę trzeba czekać od dwóch do czterech lat!

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 6 października 2011 r. oraz w Gazecie Polskiej z 2 listopada 2011 r. (nr 44).

6

2. Początek końca użytkowania wieczystego?

Marcin Bonicki, ekspert CAFR

W dniu 9 października br. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o

gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 187, poz. 1110),

która zmieniła m.in. ustawę z dnia 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania

wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. z 2005 r., nr 175, poz. 1459). Czy nowelizacja

oznacza początek końca instytucji czasowej i niepełnej własności wywodzącej się z komunistycznej

PRL?

Wprowadzone zmiany polegają na:

1) Zmianie kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o przekształcenie

użytkowania wieczystego w prawo własności – obecnie mogą z takim wnioskiem wystąpić nie tylko

osoby fizyczne, ale również osoby prawne (art. 1 ust. 1).

2) Przekształcenie obejmuje zasadniczo wszystkie grunty oddane w użytkowanie wieczyste,

ograniczenie do gruntów o przeznaczeniu pod zabudowę mieszkaniową lub o przeznaczeniu rolnym

zostało uchylone.

3) Z wnioskiem o przekształcenie mogą wystąpić osoby, które były użytkownikiem wieczystym

nieruchomości w dniu 13 października 2005 roku.

4) Uchylony został przepis art. 1 ust. 5, który stanowił, że z wnioskiem o przekształcenie można

wystąpić tylko do dnia 31 grudnia 2012 roku.

5) W przypadku współużytkowania wieczystego z wnioskiem występują wszyscy współużytkownicy,

przy czym prawo wystąpienia z takim wnioskiem zostało przyznane również współużytkownikom

wieczystym, których suma udziałów wynosi co najmniej połowę. W razie sprzeciwu któregokolwiek ze

współużytkowników organ zawiesza postępowanie a współużytkownicy, których udziały wynoszą co

najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel

zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (art. 2 ust. 2 ustawy i art. 199 kc).

Przekształcenie jest nadal odpłatne, przy czym osoby fizyczne mogą wnioskować w pewnych

sytuacjach o udzielenie 50% bonifikaty. Osobom prawnym taka bonifikata nie przysługuje. Na poczet

opłaty-ceny nieruchomości gruntowej sprzedawanej jej użytkownikowi wieczystemu zalicza się kwotę

równą wartości prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości, określoną według stanu na dzień

sprzedaży (art. 69 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Ponadto opłatę, na wniosek użytkownika

wieczystego, rozkłada się na raty, na czas nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 20 lat, chyba że

wnioskodawca wystąpi o okres krótszy niż 10 lat. Raty są oprocentowane.

7

Nowelizacja została uchwalona bez rozgłosu, przyćmiła ją zmiana zasad podwyższania opłat rocznych

z tytułu użytkowania wieczystego. Jest jednak warta rozpropagowania, bo umożliwia składanie

wniosków o przekształcenie również osobom prawnym, w tym przedsiębiorcom. Jakie daje korzyści?

Pełną, nieograniczoną czasowo własność. Zniesienie ograniczeń co do sposobu zagospodarowania

nieruchomości. I oczywiście brak opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego, w tym koniec

niepewności czy, kiedy i o ile opłata tak wzrośnie.

Spieszmy się składać wnioski, bo ustawy szybko się zmieniają.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 22 października 2011 r.

8

3. Eurosceptyczny bunt w Partii Konserwatywnej

Krzysztof Bosak, wicedyrektor CAFR

W poniedziałek, 24 października 2011 r. brytyjska Izba Gmin głosowała nad wnioskiem o rozpisanie

referendum ws. opuszczenia przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej. Choć wniosek został odrzucony

to głosowanie stało się pretekstem do wielkiego buntu konserwatywnych posłów przeciwko własnemu

rządowi, a eurosceptycyzm stał się większościowym poglądem w brytyjskim parlamencie. Referendum

na razie się nie odbędzie, ale pozostanie niemożliwym do zlekceważenia punktem debaty politycznej.

Temat powróci, gdy przyjdzie ratyfikować zmiany w traktach UE wdrażające rozwiązania

antykryzysowe. Z tych powodów warto bliżej przyjrzeć się konfliktowi wokół referendum i nasileniu

antyunijnych nastrojów wśród brytyjskich polityków.

Tło wydarzeń

Obserwując dzisiejszą debatę polityczną w Wielkiej Brytanii można odnieść wrażenie, że to co na

kontynencie bywa określane „projektem europejskim” w Anglii postrzegane było głównie jako

przedsięwzięcie biznesowe. Duża część Brytyjczyków na polityczną integrację Unii Europejskiej patrzy

niechętnie i nieufnie. Inflacja traktatowych reform UE oraz aktywizm regulacyjny Komisji Europejskiej

dały podstawy do skrystalizowania się silnego nurtu eurosceptycznego w brytyjskiej debacie

politycznej.

Badania opinii publicznej wykazują, że niemal trzy czwarte ankietowanych oczekuje referendum

dotyczącego relacji UK-UE, a około połowa jest skłonna głosować za opuszczeniem Unii Europejskiej.

W wyborach w roku 2010 wszystkie główne partie deklarowały chęć zorganizowania europejskiego

referendum, a ponadpartyjna organizacja The People’s Pledge zebrała w tym roku ponad 100 tysięcy

podpisów za referendum. Zgromadziła ona wokół siebie kilka tysięcy działaczy, którzy namówili ponad

50 posłów do podpisania zobowiązania, że będą głosować za europejskim referendum. Organizatorzy

podkreślają, że nikt poniżej 54. roku życia nie miał okazji wyrazić swojego stanowiska ws. organizacji,

od której zależy większość brytyjskiego prawa. Wiek ten wynika z faktu, że ostatnie powszechne

referendum dotyczące integracji europejskiej z zapytaniem o zgodę na włączenie Wielkiej Brytanii do

wspólnego rynku europejskiego miało miejsce w roku 1975.

Złożenie wniosku o referendum

Wniosek o referendum jest inicjatywą konserwatywnych posłów z tylnych ław (backbenchers), którzy

krytycznie patrzą na politykę europejską koalicyjnego rządu. Już samo złożenie wniosku było

polityczną próbą sił. Ostatecznie wniosek popisało aż 86 posłów, wśród nich 68 posłów Partii

Konserwatywnej. Oto jak brzmiała zaproponowana treść wniosku:

9

„Izba Gmin wzywa Rząd do wprowadzenia na następnym posiedzeniu Parlamentu projektu ustawy o

przeprowadzeniu narodowego referendum z pytaniem o to czy Zjednoczone Królestwo powinno:

a) pozostać członkiem Unii Europejskiej na obecnych warunkach

b) wyjść z Unii Europejskiej

c) renegocjować warunki swojego członkostwa tak by stworzyć nową relację opartą na handlu i

współpracy”

Debata w Izbie Gmin

Poprzedzająca głosowanie debata była burzliwa. Trwała aż 5,5 godziny i uzewnętrzniła głębokie

podziały w Partii Konserwatywnej. Podziały owe są nie tyle ideowe, co raczej związane z taktyką i

oceną intencji i skuteczności premiera Camerona. Właściwie wszyscy w Izbie Gmin zgadzali się, że

władza Unii Europejskiej jest dla Wielkiej Brytanii problemem. Konserwatyści odmieniali przez

wszystkie przypadki postulat odzyskania kompetencji władzy (repatriation of powers) od Brukseli, a

posłowie Partii Pracy nie tylko nie oponowali, ale także aprobowali takie postawienie sprawy.

Oglądając debatę można było odnieść wrażenie, że w Izbie Gmin nieobecni są euroentuzjaści w

polskim stylu, a więc tacy którzy widzą pozytywy tworzenia regulacji na poziomie unijnym.

Żadni posłowie nie negowali potrzeby ani sensu przeprowadzenia referendum. Konserwatywnych

posłów podzieliły jednak dwie sprawy: czas przeprowadzenia referendum i sposób sformułowania

pytań. Broniący wniosku o referendum poseł David Nuttall argumentował, że przeprowadzenie

referendum nie można dłużej odkładać i że żaden czas nie będzie się wydawał na nie właściwy.

Reprezentujący rząd szef MSZ William Hague argumentował, że wniosek o referendum jest „złą

propozycją w złym czasie”. Zwrócił uwagę, że referendum z trzema opcjami rodzi wiele problemów i

może nie dać jasnego wskazania jak ma postąpić rząd. Zdaniem Haguego referendum powinno się

składać z jednoznacznego pytania, na które można odpowiedzieć tak lub nie. Referendum takie

powinno być rozpisane dopiero gdy będzie znany wynik renegocjacji warunków członkostwa Wielkiej

Brytanii w UE, a więc w bliżej nieokreślonej, ale raczej odległej przyszłości.

Premier David Cameron zabierając głos stwierdził, że nie może obecnie rozpisać referendum, gdyż

jest to sprzeczne z proeuropejskim programem koalicji z Liberalnymi Demokratami. Obiecał jednak, że

rozpisze referendum, jeśli miałyby wejść w życie „jakiekolwiek nowe zmiany traktów europejskich

przekazujące kolejne kompetencje władzy do Brukseli”, tak jak to było w przypadku Traktu z Mastricht

czy Traktatu Lizbońskiego. „Nie wiemy jakie propozycje traktatowe zaproponują Francja i Niemcy” –

przyznał Cameron, mówiąc o rozwiązywaniu kryzysu strefy euro. Natomiast minister Hague stwierdził,

że „granice integracji zostały już osiągnięte, a nawet przekroczone”.

10

Konserwatywni posłowie z tylnych ław ostro krytykowali rząd za unikanie szybkiego wypełnienia

wyborczego zobowiązania przeprowadzenia referendum oraz za brak aktywności w odzyskiwaniu

kompetencji władzy od UE. Podkreślali, że ich wniosek wzmacnia pozycję negocjacyjną rządu i że nie

będzie lepszego czasu na odzyskiwanie władzy od UE, niż moment w którym Europa potrzebuje

pomocy i akceptacji Brytyjczyków dla ratowania strefy euro. Podkreślali też wielokrotnie, że nie mogą

głosować przeciw propozycji uchwały ws. referendum ponieważ nie wybaczyliby tego wyborcy z ich

jednomandatowych okręgów.

Posłowie byli podzieleni w kwestii celu referendum: część jako cel polityczny deklarowała renegocjację

warunków członkostwa w Unii, mniejszość spośród buntowników deklarowała, że ich celem jest

opuszczenie UE przez Zjednoczone Królestwo i utrzymanie wyłącznie współpracy gospodarczej z

Europą. Przedstawiciele rządu replikowali wskazując, że połowa brytyjskiego eksportu idzie do Unii

Europejskiej i pozostając jej członkiem mają wpływ na jej poczynania. Posłowie z tylnych ław

wskazywali natomiast na szkodzące biznesowi ograniczenia rynku pracy dokonywane przez Brukselę,

brak możliwości prowadzenia samodzielnej polityki handlowej i upadek brytyjskiego rybołówstwa.

Głosowanie nad wnioskiem

Choć wniosek o referendum nawet jeśli zostałby przegłosowany nie ma wiążącej mocy prawnej, to

został przez rząd potraktowany bardzo serio. Premier Dawid Cameron poświęcił podobno 10 godzin

na osobiste przekonywanie posłów do głosowania przeciw wnioskowi, wprowadzono także najwyższy

stopień dyscypliny w głosowaniu (three-line whip) obwarowany sankcjami dyscyplinarnymi.

Ostatecznie wniosek został odrzucony stosunkiem głosów 483:109. Za wnioskiem głosowało m.in. 79

spośród 305 posłów Partii Konserwatywnej i 19 spośród 255 posłów Partii Pracy. Za wnioskiem

głosował także jeden Liberalny Demokrata, jeden Zielony, jeden niezależny i ośmiu Unionistów.

Eurosceptyczna rebelia

Doliczając do tych konserwatystów którzy zagłosowali za wnioskiem także tych, którzy wstrzymali się

lub nie wzięli udziału w głosowaniu okazuje się, że aż 94 posłów nie zagłosowało zgodnie z nałożoną

dyscypliną. Jest to jedna trzecia całego klubu, a jeśli liczyć tylko tych posłów którzy nie pełnią żadnych

funkcji w rządzie to ich liczba zbliża się do połowy klubu.

Nieposłuszeństwo władzom partii w głosowaniu bywa w brytyjskim parlamentaryzmie nazywane

rebelią. Zasięg buntu jest około dwukrotnie większy niż rebelia do której doszło w 1993 roku, kiedy

konserwatywny rząd premiera Johna Majora ratyfikował Trakt z Maastricht (41 konserwatystów

głosowało przeciw) choć wciąż mniejszy niż w 2003 roku, gdy rząd Tony’ego Blaira decydował o

wysłaniu wojsk do Iraku (139 laburzystów zagłosowało przeciw).

11

Rozmiar rebelii zaskoczył samych inicjatorów. Z reguły skala buntu jest mniejsza niż zapowiadają

posłowie. Część z nich sygnalizuje wolę wyłamania się, po to by takim naciskiem załatwić swoje

sprawy z rządem. Tym razem rebelia okazała się większa niż się spodziewano, co dowodzi

pryncypialności buntujących się i realnej wagi tematu. Dwóch posłów za swoje nieposłuszeństwo

świadomie zapłaciło utratą stanowisk w rządzie. Trudno powiedzieć jaka byłaby skala poparcia dla

wniosku, gdyby nie wprowadzono pełnej dyscypliny, ale z pewnością jeszcze większa. Warto

podkreślić, że wcześniej w tej kadencji parlamentu miały miejsce już 22 głosowania, przy których

doszło do mniejszych rebelii eurosceptycznych posłów przeciw rządowi. 49 spośród 81 zbuntowanych

posłów to parlamentarni nowicjusze wybrani w 2010 roku. Pokazuje to, że pogłębiający się

eurosceptycyzm jest domeną nowego pokolenia konserwatywnych posłów.

Konsekwencje dla Davida Camerona

Premier Cameron jest w niezwykle skomplikowanej sytuacji. Ponosi odpowiedzialność za rząd

tworzony wraz z euroentuzjastami z Liberalnych Demokratów, opierając się na zapleczu

parlamentarnym złożonym w dużej mierze z eurosceptyków. Rozbudził duże nadzieje na zmianę

brytyjskiej polityki w UE trafiając jednocześnie na najgorszy możliwy okres na otwieranie poważnej

dyskusji o kształcie UE, jako że wszyscy zajęci są ratowaniem banków i bankrutującymi państwami w

strefie euro. Rozpoczął jednocześnie odważne wewnętrzne reformy, na które część społeczeństwa źle

reaguje.

Tak szeroki bunt przeciw proeuropejskiej polityce premiera jest wyraźnym znakiem braku zaufania

dużej części kadr partii konserwatywnej dla europejskiej linii Camerona. Wielu posłów zdaje się

sądzić, że eurosceptycyzm Camerona sprowadza się jedynie do deklaracji i obietnic, a rząd godzi się

na oddawanie kolejnych obszarów pod nadzór Brukseli. O ile tym razem Cameron stracił jedynie

prestiżowo, to przy nadchodzącej ratyfikacji zmian w traktatach związanych z reformą strefy euro

rozpisanie referendum może okazać się nieuniknione.

Cameron będzie musiał udowodnić Partii Konserwatywnej, że podjął rzeczywiste działania na rzecz

odzyskania kompetencji władzy z Brukseli do Londynu. Efekty takich działań będzie mu jednak

pokazać trudno, gdyż takie postulaty leżą w sprzeczności z logiką tworzenia prawa europejskiego i

unijnych instytucji. Zmiana stanu rzeczy wymagałaby stworzenia paneuropejskiej koalicji, gdy

tymczasem Londyn w swej niechęci do aktywizmu prawnego i regulacyjnej omnipotencji Brukseli jest

obecnie osamotniony. Nieoczekiwanym pozytywnym następstwem opisanego przesilenia, może być

rzeczywiste wzmocnienie pozycji negocjacyjnej Camerona wobec Francji i Niemiec i jednoczesne

umocnienie jego wizerunku proeuropejskiego lidera. Jeśli jednak Cameron podejmie jakiekolwiek

rzeczywiste działania na rzecz odzyskania kompetencji władzy z Brukseli bądź proponowania

deregulacji unijnych polityk, to z dużym prawdopodobieństwem natychmiast powróci do roli dyżurnego

eurosceptyka w gronie unijnych premierów.

12

Konsekwencje dla eurosceptycznych konserwatystów

Eurosceptyczni konserwatyści dzięki wnioskowi, debacie i głosowaniu ws. referendum europejskiego

wzmocnili swoją pozycję w partii konserwatywnej i w ogóle na brytyjskiej scenie politycznej. Podczas

debaty można było odnieść wrażenie, że przedstawiciele rządu mówią ich językiem, a jedynie ze

względu na koalicję i kryzys strefy euro nie mogą zająć ostrzejszego stanowiska. Dawny podział Partii

Konserwatywnej na frakcję proeuropejską i antyeuropejską ustąpił miejsca nowemu: mniej liczni

pryncypialni eurosceptycy oczekujący opuszczenia UE przez Zjednoczone Królestwo i różne odcienie

kompromisowych eurosceptyków, którzy chcą zdefiniowania na nowo relacji na linii Wielka Brytania–

Unia Europejska. Relatywny sukces osiągnięty przez eurosceptyków w głosowaniu był wynikiem

aliansu tych dwóch grup, wyrażającego się w propozycji referendum z trzema możliwymi opcjami do

wyboru. Przed oboma obozami stoi wyzwanie szczegółowego określenia swoich celów. Zwolennicy

opuszczenia UE muszą nakreślić docelowy model stosunków gospodarczych z UE, a zwolennicy

renegocjacji warunków muszą dookreślić jakie kompetencje władzy chcą odzyskać i w jaki sposób.

Komentarze do sporu

Spór o referendum europejskie odbił się w brytyjskiej polityce szerokim echem. Lider Partii Pracy Ed

Miliband wykorzystuje go by przedstawić Camerona jako ojca nastrojów antyeuropejskich, który

wyprowadził Partię Konserwatywną z euroentuzjastycznej frakcji chadeckiej (EPP) w Parlamencie

Europejskim i jest niezdolny do rozwiązywania problemów UE. Lider Liberalnych Demokratów Nick

Clegg jest w niezręcznej sytuacji, bo z jednej strony opowiadał się za referendum, z drugiej strony

chce być widziany jako proeuropejski wicepremier. W tej sytuacji podkreśla on przede wszystkim

kryzys przywództwa w Partii Konserwatywnej i w koalicji rządowej, milcząc o aspektach

merytorycznych sporu. Liderzy Partii Konserwatywnej zrobili tymczasem dobrą minę do złej gry:

nazajutrz po dramatycznej debacie i głosowaniu minister edukacji Michael Gove pochwalił

pryncypialność zwolenników referendum, którzy nie wahali się poświęcić swych stanowisk w rządzie.

Natomiast konserwatywni komentatorzy, tacy jak Paul Goodman, wzywają Camerona do pilnego

rozpoczęcia przeglądu polityk europejskich i prac programowych nad propozycją rewizji traktów

europejskich.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 26 października 2011 r.

13

4. Podatkowa brzytwa Ockhama, czyli koniec ulgi na bobofruta

Paweł Gruza, szef Zespołu ds. Finansów Publicznych CAFR

Jesteśmy w strefie półmroku między programem wyborczym a exposé premiera. W tych warunkach,

plotka o likwidacji ulg PIT resetuje i obniża poziom oczekiwań społecznych przed piątkowym

wystąpieniem premiera w sejmie.

Choć tym komentarzem poniekąd wpisuję się w inspirowany przez rząd szkodliwy obieg dezinformacji,

chciałbym przedstawić garść faktów, na podstawie których czytelnik wyrobi sobie zdanie o

najważniejszej uldze w PIT – uldze na dzieci małoletnie.

Starzejemy się

Polska ma fatalne wskaźniki dzietności – przeciętna to 1,29 dziecka na jedną rodzinę. Francja i

Niemcy, czyli kraje postrzegane przez Polaka jako społeczeństwa starzejące się lub stojące przed

krachem demograficznym, mają ten współczynnik znacznie lepszy, w okolicach 2 dzieci. Jest to

między innymi wynik znacznie wyższych niż w Polsce nakładów tych państw na politykę prorodzinną

(liczonych jako procent PKB i uwzględniających także preferencje podatkowe). Nawet Chiny Ludowe,

z ich siłową polityką demograficzną „jednego dziecka”, mają współczynnik lepszy od Polski wynoszący

1,54 dziecka na rodzinę.

Słaba demografia będzie miała oczywisty, negatywny wpływ na i tak kulejący polski system

emerytalny. Może nie „tu i teraz”, ale zdecydowanie tu, tylko trochę później.

Przedwyborcza gra słów

W programie wyborczym PO znajdujemy twardy postulat „radykalnego zwiększenie ulgi rodzinnej na

trzecie i kolejne dzieci od 2014 roku”.

Trzymając się treści tych słów, a nie pozytywnego wrażenia jakie potencjalnie wywołują, można w nich

niestety odczytać pomysł likwidacji ulg na pierwsze i drugie dziecko i podwyższenie ulgi na trzecie.

Jednak podwyższenie ulgi na trzecie dziecko nawet o 100% i tak spowoduje, że budżet będzie o

jedną ulgę do przodu – arytmetyka jest bezwzględna, bo mniej zarabiające rodziny z licznym

potomstwem będą w praktyce wykluczone z ulgi – właśnie z powodu swoich niższych zarobków.

Czy w piątek usłyszymy tak odszyfrowany program wyborczy? Z językowego punktu widzenia byłoby

to paradoksalnie spełnienie obietnicy wyborczej!

Ulga na dzieci

14

W PIT rządzi ulga na dzieci. Ulgę odliczamy od kwoty podatku (a nie dochodu), co ma konkretny

wymiar pieniężny dla rodzin. Ponad 6 milionów dzieci objętych ulgą oznacza także istotny uszczerbek

dla dochodów budżetowych – o 5,6 miliarda zł mniej dochodów finansów publicznych z tytułu PIT

(około 1/10 łącznych wpływów z tego podatku).

Ulga to nominalnie 1.112 zł na każde dziecko rocznie, czyli 3 zł dziennie, tj. tyle ile kosztuje jeden

bobofrut (z czego 15 gr i tak wraca do budżetu w formie VAT).

Obecna ulga na dzieci nie jest pozbawiona wad. Parametry techniczne tej ulgi powodują, że zgodnie z

raportem Ministra Finansów: „Podatnik z licznym potomstwem przy przeciętnym lub niskim

wynagrodzeniu jest praktycznie wykluczony z możliwości pełnego korzystania z ulgi. Paradoksalnie

obecnie jest to ulga dla podatników o znacznych dochodach, gdzie … [ulga] nie ma większego

znaczenia przy planowaniu powiększenia rodziny.” Sam bym tego ostrzej nie sformułował.

Innymi słowy, nasze państwo teoretycznie daje dzieciom jednego bobofruta dziennie, ale w praktyce

wielu rodziców nie stać na sfinansowanie z ulgi całej buteleczki.

Dla mnie oznacza to jednak, konieczność zoptymalizowania skuteczności ulgi, a nie, jak ponoć

planuje rząd, przyczynek do jej likwidacji. Konieczne jest ustalenie nowych parametrów ulgi i

umożliwienie skorzystania z niej osobom mniej zarabiającym, no i nakierowanie ulgi na drugie i

kolejne dzieci (progresja wartości ulgi). Ewentualną dziurę należy załatać likwidacją luk, których nie

brakuje.

Czekając na decyzje

Nasza wyobraźnia jest w tym tygodniu złapana w pułapkę wywołanych przez rząd spekulacji. Tak

będzie do piątku, kiedy mam nadzieję, władza okaże łaskę i pozostawi, ku naszej uciesze, ulgę na

dzieci w takiej obecnej lub ulepszonej wersji.

Natomiast jeśli brzytwa konieczności budżetowych utnie resztę ulg w PIT, nie uronię ani jednej łzy.

Na koniec warto wspomnieć, że od stycznia VAT na ubranka dla niemowląt i na buty dziecięce skacze

trzykrotnie (z 8 do 23%), podczas gdy na przykład w Wielkiej Brytanii i Irlandii produkty te wciąż

obciążone są okrągłym 0% VAT.

DODATEK: LEKTURA NIEOBOWIĄZKOWA, CZYLI DANE LICZBOWE

PIT w pigułce (dane za 2010 r.):

PIT = 62,5 miliardy PLN dochodów dla finansów publicznych (budżet centralny i samorządy)

Dochody podatkowe łącznie to 276 miliardów zł

15

25 mln podatników objętych skalą podatkową (18 i 32%, przy progu 85 tys. zł)

98,11% podatników w pierwszym przedziale podatkowym

Ulga na dzieci w pigułce (dane za 2010 r.):

Skorzystało z niej 4,3 mln podatników

Łączna wartość odliczenia od PIT – 5,6 mld zł (technicznie jest to utrata 9% dochodów

budżetowych i samorządowych z PIT)

Ulga objęła 6,3 mln dzieci (18-26 lat)

Nominalna, maksymalna wartość ulgi na jedno dziecko to 1.112 zł rocznie = 93 zł miesięcznie

= 3 zł dziennie

Średnia wartość ulgi na podatnika – 1.321 zł

Średnia wartość ulgi na dziecko – uwaga: tylko 904 zł

Średnia wartość ulgi na dziecko jest o ponad 200 zł niższa od pełnej teoretycznej wartości ulgi.

Oznacza to, że rodzice zarabiają zbyt mało żeby móc skonsumować całą ulgę – stąd jest to ulga dla

zamożniejszych. Na przykład, przy pensji minimalnej 1.386 zł realne wykorzystanie ulgi na 1 dziecko

to ok. 55% jej nominalnej wartości a na następne dzieci to już 0%.

Pozostałe ulgi (dane 2009 r.)

Ulga dla twórców i dziennikarzy (ale także wykorzystywana ambitnie przez mało twórczych

„rzemieślników”) to tylko około 0,6 miliarda zł mniej dochodów w budżecie (centralnym i

samorządowym)

Rozliczanie wspólne małżonków to 2,7 miliarda zł mniej

Ulga dla samotnie wychowujących dzieci to 0,4 miliarda zł

Te dwie ostatnie ulgi straciły na znaczeniu po istotnym podwyższeniu progu drugiego przedziału

podatkowego i w praktyce korzystają z nich tylko rodziny / osoby zarabiające rocznie ponad 85 tys. zł.

Zwolnienie z PIT dopłat do rolnictwa to już 2 miliardy zł

Odpis na Internet to marne 0,4 miliarda zł

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 16 listopada 2011 r.

16

5. Nowy (Wspaniały) Świat a reprywatyzacja

Marcin Bonicki, ekspert CAFR

Po wydarzeniach z 11 listopada coraz więcej osób domaga się odcięcia lewicowych organizacji od

publicznych pieniędzy przyznawanych im w formie dotacji, ale nie tylko. Formą wsparcia ich

działalności jest również oddawanie im w najem miejskich nieruchomości po preferencyjnych

stawkach. Kawiarnia Nowy Wspaniały Świat działająca w kamienicy na rogu ul. Nowy Świat i

Świętokrzyskiej zajmuje miejski lokal, za który środowisko Krytyki Politycznej płaci czynsz w

wysokości 12 zł/m2.

Dlaczego stawka za lokal w centrum Warszawy jest taka niska skoro na rynku w tych okolicach płaci

się nawet 400 zł /m2? Fakt, że miasto preferencyjnie traktuje organizacje społeczne i polityczne to

jedna strona medalu. Bo władze nie mają przecież obowiązku oddawania im w najem najbardziej

atrakcyjnych lokali. Inna kwestia to to, że burmistrz Śródmieścia twierdzi, że na ten konkretny lokal nie

było innych chętnych. Skąd taka zaskakująca deklaracja?

Okazuje się, że nieruchomość na rogu Nowego Światu i Świętokrzyskiej została odebrania

właścicielom na mocy niesławnego dekretu Bieruta z 1945 roku. Dekret ten zlikwidował prywatną

własność gruntów w Warszawie. Właściciele lokalu zajmowanego przez Krytykę Polityczną od lat

bezskutecznie dochodzą zwrotu własności. Postępowanie jest w toku. W Warszawie tego typu

postępowania toczą się długo, często nawet kilkadziesiąt lat, a byli właściciele napotykają na opór

administracji miejskiej niezależnie od tego kto akurat sprawuje władzę.

Problemu z kawiarnią Krytyki Politycznej by w ogóle nie było, gdyby nieruchomość wróciła do

prawowitych właścicieli lub ich spadkobierców. Oni zrobiliby z nią, co by tylko chcieli. Mogliby sami

prowadzić w lokalu działalność gospodarczą, wynająć go po stawkach rynkowych, a jeśli mieliby taki

kaprys, mogliby nawet wspierać wywrotowe idee oddając lokal w najem po niższych stawkach. Ich

majątek, ich sprawa. Taka sytuacja nie rodziłaby też wątpliwości z punktu widzenia podatników.

W tej chwili natomiast, wobec niejasnej przyszłości nieruchomości, jesteśmy zawieszeni w próżni.

Miasto nie chce zwrócić kamienicy – bo gdyby chciało to już dawno by to uczyniło – ale jednocześnie

chce też na niej cokolwiek zarabiać. Ze względu na roszczenia właścicieli nie mogło zawrzeć umowy

najmu na czas dłuższy niż 3 lata. A kto zdecyduje się na inwestycję z tak krótką perspektywą

działalności? Na pewno żaden racjonalny przedsiębiorca. Stąd też wynikł brak zainteresowania

lokalem, o którym mówił burmistrz Śródmieścia. Wśród potencjalnych najemców zostali zatem tylko

szaleńcy albo ktoś, kto nie ma nic do stracenia.

Obecny najemca to właśnie ten ostatni przypadek. Wziął lokal na 3 lata, zaplanował prowadzenie

biznesu w ramach działalności kulturalno-edukacyjno-politycznej i dzięki temu płaci tak atrakcyjny

17

czynsz. A co będzie po upływie terminu? Zapewne nic. Biorąc pod uwagę niechęć władz do

reprywatyzacji, miasto prawdopodobnie nieruchomości nadal nie zwróci, więc najem zostanie

przedłużony o kolejny okres. Niech tylko ktoś spróbuje to zablokować a podniesie się lament i w kraju i

na świecie, że Polska tępi wolność myśli, słowa i działania postępowej lewicy. Tymczasem normalny

przedsiębiorca o takim wsparciu mógłby tylko pomarzyć. Czy we władzach miejskich znajdzie się ktoś,

kto się nie ugnie? Wątpię.

Historia zatoczyła zatem koło. Nieruchomość odebrana przez komunistów znów służy rewolucyjnym

celom. Dlatego jedynym rozwiązaniem jest jak najszybsza reprywatyzacja. Zarówno tej

nieruchomości, jak i wszystkich innych odebranych bierutowskim dekretem. Trudno sobie wyobrazić

bardziej prawe i bardziej wolnościowe rozwiązanie.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 17 listopada 2011 r. oraz został opublikowany m.in. w portalu Gosc.pl.

18

6. 28 nowych obietnic Donalda Tuska

Krzysztof Bosak, wicedyrektor CAFR

W piątek 18 listopada 2011 premier Donald Tusk po raz wtóry wygłosił w Sejmie expose, prezentując

założenia swojego rządu na kolejną kadencję. Trwało ono około godziny i koncentrowało się przede

wszystkim na cząstkowych reformach wynikających ze złej – jak się okazało – kondycji finansowej

państwa. Poniżej przedstawiam uporządkowany przegląd nowych obietnic Donalda Tuska, wraz z

krótkim autorskim komentarzem.

Polityka zagraniczna

1. Utrzymanie dotychczasowych głównych kierunków polityki zagranicznej

2. Ewentualna renegocjacja Konkordatu, jeśli okaże się niezbędna dla likwidacji przywilejów

emerytalnych duchownych

Finanse publiczne

3. Wyjście z procedury nadmiernego deficytu

4. Deficyt sektora finansów publicznych wysokości 3% PKB na koniec 2012 r. i wysokości 1% PKB na

koniec 2015 r.

5. Zadłużenie publiczne wysokości 52% PKB w 2012 r. i 47% PKB w 2015 r.

Polityka podatkowa

6. Zmiana metody i podwyższenie opodatkowania wydobycia bogactw naturalnych, m.in. miedzi,

srebra i gazu łupkowego

7. Podwyższenie o 50% ulgi na trzecie i kolejne dzieci

8. Odebranie prawa do becikowego i ulgi na jedno dziecko dla osób zarabiających powyżej 85 tys. zł

rocznie

8. Likwidacja ulgi na Internet

10. Likwidacja 50% kosztów uzyskania przychodu w umowach z przeniesieniem praw autorskich

powyżej dochodu 85 tys. zł rocznie

11. Uchwalenie przepisów uniemożliwiających prowadzenie lokat omijających „podatek Belki”

12. Podniesienie składki rentowej o 2 punkty proc. po stronie pracodawców

19

13. Wprowadzenie obowiązku odprowadzania składek emerytalnych przez duchownych

14. Wprowadzenie obowiązku prowadzenia rachunkowości dla wszystkich rolników od 2013 r. i

wprowadzenie podatku dochodowego (najpierw dla dużych gospodarstw rolnych)

15. Obowiązek płacenia pełnej składki zdrowotnej przez rolników prowadzących gospodarstwa

powyżej 15 ha i połowy składki zdrowotnej dla rolników prowadzących gospodarstwa od 6 do 15 ha

16. Redukcja podatku rolnego

Ubezpieczenia społeczne

17. Obniżenie tempa wzrostu rent i emerytur poprzez coroczną waloryzacją kwotową, a nie

procentową

18. Stopniowe podwyższenie wieku emerytalnego do 67 lat dla mężczyzn do 2020 r. i dla kobiet do

2040 r.

19. Reforma emerytur mundurowych dla funkcjonariuszy wchodzących do służby od 2012 roku przez

wydłużenie minimalnego stażu pracy do 25 lat i podniesienie minimalnego wieku emerytalnego do 55

lat

20. Zawężenie górniczych przywilejów emerytalnych wyłącznie do górników pracujących pod ziemią

21. Wprowadzenie „emerytur przejściowych” dla górników nie pracujących pod ziemią

22. Ograniczenie przywilejów prokuratorów i sędziów w stanie spoczynku

Inne polityki

23. Odchudzenie administracji

24. Wydawanie pozwoleń na budowę w 60 dni dla małych inwestycji i 100 dni dla dużych

25. Skrócenie procesów sądowych o jedną trzecią

26. Otworzenie połowy zawodów regulowanych

27. Wstrzymanie nadprodukcji ustaw i rozbudowa oceny skutków regulacji

28. Podwyżki po 300 zł dla policjantów i żołnierzy

Dla porządku wymieńmy resorty i przypisane do nich obszary, co do których Donald Tusk nie

złożył żadnych deklaracji:

20

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego – wydatkowanie środków europejskich

Ministerstwo Skarbu – polityka prywatyzacyjna i zarządzanie strategicznymi spółkami

Ministerstwo Środowiska – m.in. regulacja rzek i ochrona przeciwpowodziowa

Ministerstwo Infrastruktury – transport drogowy, kolejowy i morski oraz budownictwo mieszkaniowe

Ministerstwo Zdrowia – organizacja służby zdrowia i nadzór nad NFZ

Ministerstwo Gospodarki – m.in. polityka dostaw nośników energii

Ministerstwo Nauki – organizacja szkolnictwa wyższego i badań naukowych

Ministerstwo Edukacji – organizacja opieki przedszkolnej, szkolnictwa podstawowego i średniego

Ministerstwo Kultury

Ministerstwo Sportu – m.in. organizacja przygotowań do Euro 2012

KOMENTARZ

Planowane wskaźniki makroekonomiczne wyglądają jakby były oparte o bardzo optymistyczne

prognozy wzrostu gospodarczego w następnych latach. Jest mało prawdopodobne, aby było możliwe

ich osiągnięcie.

Pochwalić należy deklaracje ograniczenia grupowych przywilejów emerytalnych i stopniowe

podwyższenie wieku emerytalnego. Bardzo znaczne rozwarstwienie wysokości wypłacanych emerytur

i niski średni wiek przechodzenia Polaków na emeryturę są poważnymi problemami. Prezentowane

zapowiedzi są dość ogólne, ale właściwie ukierunkowane.

Negatywnie zaskakuje deklaracja reformy sposobu zapewnienia ubezpieczeń społecznych

duchownym. Być może jest to polityczne zagranie mające odebrać pole do inicjatywy Ruchowi

Palikota. Możnaby wówczas liczyć, że rząd nie zaryzykuje konfliktu z Kościołem i ograniczy się do

debaty społecznej w tej sprawie.

Krytycznie należy ocenić podwyższanie składki rentowej. Szkoda, że rząd nie zdecydował się szukać

większych oszczędności, aby równoważyć budżet, lecz zdecydował się podwyższać składki.

Zmiany w świadczeniach prorodzinnych należy uznać za nietrafione i niewystarczające. Premier

wspominał o adresowaniu transferów do tych, którzy ich potrzebują, tymczasem aby skorzystać z ulg

na trójkę dzieci w nowej wysokości trzeba zarabiać minimum 4500 zł brutto. Inaczej odprowadza się

zbyt mało podatku, aby odliczyć przysługujące ulgi. Premier dodaje nowe ulgi, mimo że większość

niezamożnych ludzi nie ma z czego odliczyć tych obecnie obowiązujących!

Zapowiedzi odchudzenia administracji i zmiany sposobu stanowienia prawa są tak ogólne, że trudno

traktować je serio, szczególnie w świetle praktyki rządzenia w poprzedniej kadencji. Zapowiedź

otworzenia połowy zawodów regulowanych, inspirowana zapewne raportem Fundacji Republikańskiej,

napawa natomiast optymizmem. Oby nie okazała się pustą obietnicą!

21

Zapowiedziane reformy dotyczące rolników są krokiem w kierunku demontażu KRUS i traktowania

rolników jak przedsiębiorców. Doprowadzi to do konieczności rozbudowy aparatu skarbowego i

ponoszenia przez rolników kosztów księgowości. Ocenę sensu i opłacalności takiej reformy należy

uzależnić od jej szczegółowego kształtu i harmonogramu wprowadzenia.

Zapowiedziana podwyżka wysokości 300 zł dla policjantów i żołnierzy ma być zapewne magnesem

przyciągającym do pracy już po ograniczeniu przywilejów emerytalnych w tych zawodach. Co do

zasady jest to właściwe rozwiązanie, choć wysokość podwyżki może być trudna do udźwignięcia

przez budżet i budzi wątpliwości, czy czas kryzysów finansowych jest właściwym momentem na

podwyższanie zobowiązań wobec pracowników sfery budżetowej. Poza tym podwyższenie

wynagrodzeń w wojsku czy policji powinno iść w parze z modyfikowaniem polityki kadrowej w tych

służbach.

Expose zaskoczyło miałkością w omawianiu spraw europejskich i brakiem zapowiedzi szerszych

systemowych reform w innych dziedzinach. Wymienione wyżej działania skonstruowane są wyłącznie

pod kątem równoważenia finansów publicznych. Przebija z nich brak szerszej wizji i odważnego

programu.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 18 listopada 2011 r.

22

7. Tusk i demografia – z procą na słonia

Michał Kot, ekspert Zespołu ds. Rodziny CAFR

Fatalna sytuacja demograficzna, z którą mamy do czynienia, jest obok kwestii związanych z rosnącym

długiem publicznym największym wyzwaniem przed jakim Polska obecnie stoi. Chodzi tu nie tylko o

to, że przy zachowaniu obecnych tendencji będzie nas coraz mniej, ale również o fakt, że proporcje

pomiędzy osobami pracującymi a osobami będącymi w wieku emerytalnym będą się zmieniać w

kierunku niekorzystnym. Truizmem jest stwierdzenie, że wpłynie to negatywnie na wypłacalność

systemu emerytalnego oraz na perspektywy rozwoju w długiej perspektywie.

W expose premiera kwestie związane bezpośrednio z rodziną i polityką demograficzną pojawiły się w

trzech miejscach:

- Likwidacja „becikowego” dla rodzin, których roczny dochód przekracza 85 tys. zł (drugi próg

podatkowy)

- Likwidacja „ulgi na dziecko” dla rodzin z jednym dzieckiem i z dochodem powyżej 85 tys. zł

- Podniesienie o 50% kwoty odliczenia na trzecie i każde kolejne dziecko

Dwie pierwsze zmiany dotyczą jedynie rodzin, których dochód przekracza 85 tys. rocznie (7,1 tys. zł

miesięcznie). Jest to grupa poniżej 10% najzamożniejszych Polaków. Rodziny te nie dostaną 1000zł

„becikowego”, a jeśli posiadają tylko jedno dziecko, to nie będą mogły odliczyć od podatku kwoty 1112

zł rocznie (ok. 93 zł miesięcznie). Oznacza to uszczuplenie ich miesięcznych dochodów netto o mniej

niż 2%.

Trzecia zmiana (podniesienie o 50% kwoty odliczenia na trzecie i każde kolejne dziecko) będzie miała

jakiekolwiek znaczenie jedynie dla rodzin, których dochód przewyższa 4500 zł miesięcznie. Dostaną

one na każde dziecko (od trzeciego) ulgę podatkową w wysokości 556 zł rocznie. Przykładowo dla

rodziny z czwórką dzieci oznacza to obniżenie wysokości podatku o 1112 zł pod warunkiem, że jej

dochód miesięczny przekracza 7 tys. zł miesięcznie. Jeśli jest niższy obniżenie wysokości podatku

będzie również niższe.

Według premiera całość tych zmian będzie neutralna dla budżetu państwa. Będzie tak rzeczywiście,

ale w tym sensie, że żadna ze zmian nie będzie miała istotnego wpływu na budżet, bo stanowią one

jedynie kosmetyczne korekty dotychczasowej prorodzinnej fikcji.

Likwidacja becikowego dla rodzin zarabiających powyżej 85 tys. zł rocznie oznacza oszczędności dla

budżetu w wysokości kilkudziesięciu milionów złotych rocznie, czyli jest praktycznie nieistotna z

punktu widzenie budżetu.

23

Likwidacja ulgi na pierwsze dziecko dla rodzin zamożnych również będzie miała bardzo znikomy

wpływ na budżet. W rodzinach, w których jest tylko jedno dziecko wychowuje się ok. 1/3 dzieci w

Polsce. Jeśli dołożymy do tego kryterium dochodowe mamy do czynienia z kilkoma procentami dzieci.

Podobnie z wzrostem ulgi na trzecie i kolejne dziecko. Rodziny z trójką dzieci w 2010 roku stanowiły

2,3% wszystkich rodzin i 7,5% rodzin mających chociaż jedno dziecko. Rodziny z mające czworo i

więcej dzieci stanowią już tylko 0,7% wszystkich rodzin. Mówimy zatem o poprawie dla bardzo

niewielkiej grupy rodzin. Do tego dochodzi jeszcze kryterium dochodowe – by móc w jakikolwiek

sposób skorzystać ze wzrostu ulgi rodzina musi zarabiać minimum 4500 zł miesięcznie, a żeby móc

skorzystać w pełni ze wzrostu ulgi rodzina z czwórką dzieci musi mieć dochód miesięczny w

wysokości ok. 7 tys. zł.

Proponowane zmiany dotyczyć więc będą zaledwie kilku procent rodzin posiadających dzieci.

Niezależnie jednak od kosmetyczności tych zmian warto się zastanowić czy idą one w dobrym czy

złym kierunku.

Niewątpliwym plusem proponowanego rozwiązania jest wprowadzenie zasady progresywności ulgi na

dzieci – ulga rośnie wraz ze wzrostem liczby dzieci w rodzinie. Rodziny wielodzietne powinny być

wspierane bardziej niż te z jednym czy dwójką dzieci. Minusem jest wysokość tych ulg (1,5 zł dziennie

na trzecie i kolejne dziecko) oraz fakt, że skorzystać ze wzrostu mogą jedynie rodziny relatywnie

zamożne. Rząd powinien pójść krok dalej i dać możliwość korzystania z tych ulg również rodzinom

mniej zamożnym poprzez rozszerzenie ulgi z podatku dochodowego także na inne daniny związane z

pracą jak np. ZUS. Wtedy liczba rodzin mogących być beneficjentami zwiększenia ulgi zdecydowanie

by wzrosła. Ma to dodatkowo uzasadnienie, że rodziny wielodzietne w długiej perspektywie robią

więcej dla utrzymania systemu emerytalnego niż pozostałe, dlatego w krótkiej perspektywie możemy

zwolnić je z utrzymywania obecnego systemu ubezpieczeń społecznych.

Wprowadzenie kryterium dochodowego sprawia, że działania prorodzinne nabierają charakteru

działań socjalnych, co jest zdecydowanym błędem. Działania pro-demograficzne powinny być co do

zasady nakierowane na docenienie i częściową rekompensatę ciężarów jakie ponoszą rodziny

wielodzietne w związku z wychowaniem potomstwa. Nie powinny natomiast być elementem systemu

pomocy społecznej. Przykład krajów europejskich pokazuje, że prawdziwe efekty polegające na

wzroście liczby urodzeń mają te Państwa, które pomoc społeczną oddzielają od polityki rodzinnej.

Podsumowując, działania dotyczące polityki rodzinnej zapowiedziane w expose premiera są

działaniami kosmetycznymi, mającymi znaczenie jedynie dla niewielkiej liczby rodzin względnie

zamożnych. Rodzin mających miesięczne dochody poniżej 4500 zł w żaden sposób one nie dotyczą.

Efektem wprowadzenia tych zmian będzie drobne przesunięcie środków z rodzin mających jedno

dziecko, a których zarobki przekraczają 7100 zł miesięcznie do rodzin mających troje i więcej dzieci

zarabiających zdecydowanie powyżej 4500 zł miesięcznie. Zmiany te (zarówno dla rodzin, dla których

24

opodatkowanie wzrośnie jak i dla tych, dla których spadnie) będą oscylować wokół 1% dochodów

gospodarstwa domowego, zatem nie będą miały realnego wpływu na sytuację materialną, a więc

najprawdopodobniej nie przełożą się na ich decyzje odnośnie posiadania potomstwa.

Biorąc pod uwagę ogrom wyzwań związanych z odwróceniem negatywnych tendencji

demograficznych, przed którymi stoimy, zmiany zaproponowane w expose trzeba ocenić jako

niepoważne. Takie podejście do „wyzwania demograficznego” przez premiera wciąż przypomina

porywanie się z procą na słonia. Kosmetyczne korekty dotychczasowych nieskutecznych polityk nie

wpłyną w istotny sposób na sytuację rodzin.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 20 listopada 2011 r.

25

8. Drenowanie samorządów

Marcin Horała, ekspert CAFR

Utrzymanie przez rząd PO – PSL trendu obciążania budżetów samorządów kolejnymi zadaniami bez

zapewnienia środków grozi ich finansową zapaścią.

Coraz częściej słyszymy o problemach finansowych poszczególnych samorządów, a kolejne gminy

(najczęściej są to większe miasta) balansują na granicy ustawowego limitu zadłużenia

długoterminowego (wynosi on maksymalnie 60 proc. dochodów jednostki samorządu terytorialnego).

Swego czasu minister finansów Jacek Rostowski sugerował, iż samorządy są częściowo

odpowiedzialne za narastanie polskiego długu publicznego. Nie sposób się jednak oprzeć refleksji, że

w znacznej mierze za zadłużenie samorządów odpowiada władza centralna. Rząd systematycznie

spycha na samorządy swoje obowiązki, nie zapewniając jednocześnie odpowiednich źródeł

finansowania.

Najbardziej jaskrawym przykładem takiego działania jest oświata. Państwo określa niemal wszystkie

parametry generujące koszty w oświacie. Od uprawnień pracowniczych zawartych w Karcie

Nauczyciela, przez wysokość zarobków, program nauczania (a co za tym idzie – liczbę godzin

lekcyjnych z poszczególnych przedmiotów, które trzeba „obsłużyć” odpowiednią liczbą nauczycieli), po

wymogi wynikające z przepisów budowlanych i sanitarnych, które mają spełniać budynki szkolne.

Tymczasem wysokość przekazywanej samorządom subwencji oświatowej w praktyce nie pozwala na

zaspokojenie zupełnie elementarnych potrzeb oświaty, nawet tych wymaganych prawem. Jeżeli

jednostki samorządu terytorialnego chcą swoim obywatelom zapewnić dostęp do oświaty na poziomie

nie tylko minimalnym, ale przyzwoitym czy wręcz dobrym, muszą dokładać ze środków własnych

znaczące sumy. Przykładowo: dla Gdyni w 2011 r. roku wysokość subwencji oświatowej to 196 mln zł,

podczas gdy wydatki miasta na bieżącą działalność w dziedzinie oświaty to 317 mln (do tego

dochodzą dalsze środki na budowę i remonty budynków szkolnych). Wysokość środków własnych

przeznaczanych przez gminę na dofinansowanie teoretycznie finansowanej przez państwo oświaty

zbliża się więc do 10 proc. lokalnego budżetu.

Małe, a co za tym idzie – stosunkowo biedne gminy zmuszone są przeznaczać na oświatę kwoty

stanowiące tak znaczącą – często większościową – część budżetu, że nie są w stanie prowadzić

aktywnej polityki inwestycyjnej.

W tym samym miejscu należy szukać źródeł totalnej kompromitacji akcji posyłania do szkół

sześciolatków. Szkoły okazały się do tego kompletnie nieprzygotowane dlatego że ministerstwo,

kreśląc świetlane wizje oddzielnych korytarzy, świetlic, toalet, specjalnych sal czy placów zabaw, jakie

powstaną dla maluchów, nie zapewniło jednocześnie nawet ułamka potrzebnych do tego środków.

Budżety samorządów, już wcześniej maksymalnie wydrenowane przez potrzeby oświatowe, same nie

były w stanie udźwignąć dodatkowych kosztów.

26

Wyprzedaż lokalnych pereł

Innym obszarem, z którego państwo niemal całkowicie się wycofało, pozostawiając na placu boju

samorządy, jest polityka mieszkaniowa. Podstawowym obowiązkiem gminy w tym zakresie –

realizowanym praktycznie bez wsparcia państwa – jest zapewnianie mieszkań socjalnych

najbiedniejszym, pozbawionym własnego lokum oraz osobom z orzeczonym wyrokiem eksmisyjnym z

prawem do lokalu socjalnego. Każdy z nas może otworzyć gazetę na stronie z ogłoszeniami o

sprzedaży mieszkań, a następnie przemnożyć średnią cenę mieszkania przez kilkaset albo i kilka

tysięcy, by zobaczyć, o jakich potrzebach finansowych w skali gminy mówimy. W rezultacie

samorządy śrubują kryteria przyznawania mieszkań socjalnych tak, iż właściwie trudno komukolwiek

je spełnić, a i tak listy oczekujących, chociażby w wyniku samych wyroków eksmisyjnych, w większych

miastach liczą kilkaset albo nawet tysiące rodzin, a oczekiwanie trwa latami. Wcale nierzadko zdarza

się, że osoby uprawnione po prostu nie dożyją przydziału mieszkania. Do szczególnych patologii

dochodzi wówczas, gdy wyrok eksmisyjny nie jest wynikiem zaległości czynszowych, tylko

nagminnego łamania zasad współżycia społecznego. W rezultacie sąsiedzi latami muszą znosić

praktyczną bezkarność lokatorów regularnie zakłócających ciszę nocną, sprowadzających na budynek

zagrożenie epidemiologiczne czy pożarowe lub po prostu urządzających pijackie meliny.

Nie chcę tu mnożyć przykładów ponad miarę (a naprawdę byłoby co mnożyć), ale nie sposób nie

wspomnieć o najnowszym zdarzeniu z omawianego zakresu. Wchodząca w życie od nowego roku

ustawa o wspieraniu rodzin i pieczy zastępczej (skądinąd zawierająca wiele słusznych rozwiązań)

wygeneruje według szacunków dodatkowe 700-800 mln zł kosztów dla samorządów. Tymczasem rząd

przewiduje dla nich na wsparcie w realizacji nakładanych przez ustawę nowych obowiązków… 45

milionów.

W takiej sytuacji trudno się dziwić, że samorządy sięgają po każdą dostępną im złotówkę, m.in.

śrubując podatki i opłaty lokalne (ich coroczne podwyżki do maksymalnych dopuszczalnych ustawowo

składek stają się smutną tradycją coraz większej części polskich miast i gmin wiejskich) oraz

wyprzedają majątek. Na szczególną uwagę zasługuje tu negatywne zjawisko sprzedaży naturalnych

monopoli świadczących usługi komunalne, często na rzecz zagranicznych podmiotów publicznych

(kilka najgłośniejszych przykładów to miejskie zakłady energetyki cieplnej). Trudno to nawet nazwać

prywatyzacją – w istocie jest to coś pośredniego między oddawaniem za granicę prawa do poboru

danin publicznych a sprzedażą przypisanych do roli chłopów pańszczyźnianych (w tej roli

występujemy my – mieszkańcy).

Jednocześnie samorządy prowadzą ekspansywną politykę inwestycyjną, chcąc skorzystać z

dostępnych środków unijnych. W rezultacie wyżej opisanych zjawisk praktycznie jedynym dostępnym

źródłem finansowania wkładów własnych jest zaciąganie zobowiązań. Względny sukces unijnych

inwestycji w Polsce to najczęściej właśnie zasługa „przerabiających” unijne środki samorządów.

Niestety, trzeba również zauważyć, że czasami owo „przerabianie” przyjmuje raczej postać

„przejadania”. Poza inwestycjami służącymi ogółowi mieszkańców – głównie w twardą infrastrukturę,

27

jak drogi czy doprowadzenie mediów – występuje również tendencja do gigantomanii, rozdymania

inwestycji służących nielicznym grupom interesu czy wręcz budowaniu pozytywnego wizerunku

lokalnych polityków. Uważny odbiorca mediów może co chwila wyłapać informacje o powstających w

dużej liczbie „centrach kultury”, „centrach konferencyjnych”, „halach wielofunkcyjnych” i tym

podobnych inwestycjach, których racja istnienia, a co najmniej skala, jest wątpliwa. Dodatkowo są to

inwestycje, które najprawdopodobniej poza kosztami finansowania budowy będą swoją bieżącą

działalnością wytwarzały stały deficyt pokrywany z budżetu samorządu. Jako skrajne przykłady można

przytoczyć słynną na całą Polskę budowę fontanny kosztującej kilkanaście milionów czy

umiejscowienie w średniej miejscowości gigantycznego gmachu filharmonii za grubo ponad 100

milionów.

Na skraju bankructwa

Opisane wyżej czynniki powodują dynamiczny wzrost zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego.

O ile w pierwszym półroczu 2006 roku wynosiło ono łącznie niewiele ponad 20 mld zł, o tyle pierwsze

półrocze 2011 r. zamknęło się kwotą niemal 55 mld zł (dane z oficjalnych komunikatów Ministerstwa

Finansów). Jeżeli ta dynamika się utrzyma (a nic nie wskazuje na to, by miała się zmienić), zadłużenie

samorządów ulegnie potrojeniu w niecałe sześć lat.

Obraz długu jednostek samorządu terytorialnego wykazywany według zasad zawartych w ustawie o

finansach publicznych nie jest jednak pełny. W ostatnich latach nasila się bowiem zjawisko ukrywania

długu w spółkach komunalnych. Pierwotnie taka sytuacja miała miejsce w przypadku spółek

spełniających de facto funkcję dostarczyciela usług publicznych, ale posiadających zdolność do

częściowego samofinansowania. Klasycznym przykładem spółki takiego rodzaju może być miejski

basen zbudowany przez spółkę komunalną z kredytu. Teoretycznie kredyt spłacany ma być z opłat za

korzystanie z basenu. W praktyce, aby umożliwić faktyczne korzystanie z basenu szerokim kręgom

mieszkańców, ceny wstępu ustawione są na poziomie tak niskim, że spółka jest trwale deficytowa.

Więc w rzeczywistości część ciężaru spłaty długu spółki przejmuje na siebie samorząd, dokonując jej

okresowego dokapitalizowania – natomiast księgowo cały dług pozostaje długiem spółki prawa

handlowego i nie wchodzi w limit zadłużenia gminy.

Obecnie mechanizm wyprowadzania zadłużenia samorządu do spółek wszedł już na wyższy poziom i

tworzone są spółki, których jedynym celem jest wyprowadzanie i ukrywanie zadłużenia. Przykładowo –

zamiast wybudować nową siedzibę miejskiego teatru, miasto tworzy spółkę, która za kredyt wybuduje

budynek, który następnie miasto będzie wynajmowało na siedzibę dla teatru (a ze środków z wynajmu

spółka będzie kredyt spłacała). Takie rozwiązanie wytwarza dodatkowe koszty transakcyjne (i

kosztowne stanowiska w organach nowej spółki – jednak dysponowanie atrakcyjnymi stanowiskami do

rozdziału nie jest dla większości lokalnych polityków przykre) – ale pozwala nie wliczać długu

zaciągniętego na budowę do limitu zadłużenia jednostki samorządu.

W efekcie obecnie – szczególnie w dużych miastach – łączne zadłużenie spółek komunalnych jest już

większe niż zadłużenie przypisane bezpośrednio samorządowi.

28

Nietrudno więc przewidzieć, że już wkrótce nastąpi połączenie kilku negatywnych czynników:

wyczerpania możliwości pożyczkowych jednostek samorządu w wyniku osiągnięcia ustawowych

limitów zadłużenia; zmniejszenia dostępnych środków unijnych w ramach nowej perspektywy

finansowej; zwiększonych kosztów obsługi jawnego i ukrytego zadłużenia lawinowo rosnącego w

ostatnich latach; zwiększonych kosztów utrzymania wybudowanych w ostatnich latach inwestycji;

zwiększonych kosztów realizacji zadań przekazywanym przez państwo bez źródeł finansowania. W

takiej sytuacji nie potrzeba nawet kryzysu gospodarczego, by doszło do gwałtownego pogorszenia

sytuacji budżetowej jednostek samorządu terytorialnego. Coraz więcej miast, gmin i powiatów będzie

zmuszonych całkowicie zrezygnować z polityki inwestycyjnej, ograniczając się do roli biernego

płatnika wymuszanych ustawowo płac i transferów oraz rat za kredyty i obligacje. Towarzyszyć temu

będą rozpaczliwe poszukiwania jakiegoś majątku nadającego się jeszcze do sprzedania i bierne

przyglądanie się dekapitalizowaniu budowanej w ostatnich latach infrastruktury.

Zarazem trzeba problem widzieć w odpowiedniej proporcji. Jeżeli pamiętamy, że zadłużenie sektora

samorządowego na koniec I półrocza 2011 r. wyniosło 55 mld zł, to musimy też zauważyć, iż

zadłużenie sektora rządowego wyniosło w analogicznym okresie 731 miliardów. Nieprzekraczalnym

ustawowym limitem zadłużenia długoterminowego dla jednostek samorządu jest 60 proc. rocznych

dochodów (niedawna nowelizacja ustawy o finansach publicznych wprowadziła nawet pewne

dodatkowe obostrzenia). Analogicznie liczone zadłużenie „rządowe” (zadłużenie sektora rządowego w

proporcji do dochodów budżetu państwa) wynosi… 260-270 procent.

Można powiedzieć, że finanse samorządów dotknie zapaść, która już dawno dotknęła budżet państwa

– tylko jeszcze jej nie odczuliśmy na własnej skórze, bo państwo może zgodnie z prawem zadłużyć się

znacznie bardziej niż samorządy.

Gdyby rządzenie Polską podlegało takim samym rygorom prawno-finansowym jak rządzenie gminą

Wąchock czy Pcim (z całym szacunkiem dla tych uroczych miejscowości), mielibyśmy już dawno

wprowadzony zarząd komisaryczny, a Tusk i Rostowski tłumaczyliby się przed prokuratorem.

Tekst ukazał się 18 listopada 2011 w „Naszym Dzienniku”.

29

9. Unia podnosi nam ceny paliw

Radosław Piekarz, ekspert Zespołu ds. Finansów Publicznych CAFR

Ministerstwo Finansów ogłosiło projekt tzw. ustawy okołobudżetowej1. Ustawa ta w sposób

kompleksowy nowelizuje kilkanaście ustaw. Z podatkowego punktu widzenia szczególnie interesujące

są te zapisy, które zwiększają obciążenia podatkowe. Niniejszy tekst analizuje kwestie związane ze

wzrostem akcyzy na paliwo.

Proponowane zmiany

Nowelizacja ustawy akcyzowej jest bardzo lapidarna (zmienia się raptem dwa przepisy), niemniej jej

konsekwencje będą odczuwalne w naszych portfelach. Nowelizacja bowiem podnosi stawki akcyzy na

olej napędowy z 1048 PLN do 1196 PLN od 1000 litrów tego paliwa.

Ministerstwo Finansów tłumaczy tę zmianę wymogami prawa europejskiego, z czym – niestety –

należy się zgodzić. Akcyza jest bowiem podatkiem zharmonizowanym w obrębie Unii Europejskiej, co

oznacza że wszystkie państwa członkowskie muszą stosować w swoim krajowym ustawodawstwie

wspólne rozwiązania. Wśród tych rozwiązań są m.in. minimalne poziomy opodatkowania paliw

wynoszące:

330 EUR/1000 litrów dla olejów napędowych,

359 EUR/1000 litrów benzyn silnikowych.

Dyrektywa Energetyczna2 regulująca kwestie opodatkowania wyrobów energetycznych, w tym paliw

silnikowych, zawiera niekorzystny dla Polski sposób przeliczania wyżej wymienionych kwot

granicznych na polskie złote. Nakazuje ona bowiem przeliczać limity corocznie z zastosowaniem

oficjalnych kursów ogłaszanych pierwszego dnia roboczego października w Dzienniku Urzędowym UE

(seria C). W tym roku w pamięci kierowców szczególnie wybije się data 3 października, kiedy został

ogłoszony referencyjny kurs wymiany walut. Jedno euro kosztowało wówczas 4,3815 złotego. Dla

porównania, rok wcześnie kurs ten wynosił 3,937 złotego.

Obecna sytuacja, czyli o ile powinno być tańsze paliwo?

Mając na względzie powyższe warto przyjrzeć się obecnej sytuacji oraz konsekwencjom zmian, jakie

zastaniemy po nocy sylwestrowej. Tabela poniżej przedstawia kalkulacje obowiązujące w obecnym

stanie prawnym.

1 Projekt z 13 listopada 2011 r. ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej

2 Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r.

30

Tabela 1: Obecne opodatkowanie akcyzą paliw i porównanie z minimum europejskim

Benzyna Olej napędowy

Stawka wynikająca z Dyrektywy Energetycznej (EUR) 359 3023

Kurs EUR z 2010 r.4 3,937

Minimum na 2011 r. 1413,383 1188,974

Rzeczywiste stawki 1565 1048

Opłata paliwowa5 95,19 239,84

Suma 1660,19 1287,84

Tyle rząd mógł obniżyć stawki akcyzy 246,807 98,866

Z powyższych kalkulacji wynika więc, że stawki akcyzy na paliwa, w chwili obecnej są wyższe niż

wymagane minimum. Innymi słowy, gdyby Ministerstwo Finansów przejawiło taką wolę, paliwo

mogłoby być tańsze o:

ok. 25 gr na litrze benzyny

ok. 10 gr na litrze oleju napędowego.

Ministerstwo Finansów nie jest jednak chętne do obniżania obciążeń podatkowych, i – na nieszczęście

podatników – sojusznikiem Ministerstwa w kwestii akcyzy jest z jednej strony osłabienie złotówki, a z

drugiej koniec okresu przejściowego dla obniżonej stawki akcyzy na olej napędowy. Od 1 stycznia

margines przedstawiony powyżej znacznie się zmniejszy.

Sylwester 2012, czyli całoroczny kac paliwowy

Jak zaznaczono powyżej, od 1 stycznia 2012 r. akcyza na olej napędowy wzrośnie, przy czym

przyczyny tego wzrostu są dwie:

Koniec okresu przejściowego dla minimum równego 302 EUR/1000 litrów,

Wzrost kursu EUR/PLN (osłabienie złotówki).

Tabela poniżej przedstawiam kalkulacje dla sytuacji, którą zastaniemy budząc się po tegorocznej nocy

sylwestrowej.

3 Stawka 302 EUR jest stawką przejściową wynegocjowaną przez Polską. Od dnia 1 stycznia 2012 r. stawka ta przestaje

obowiązywać, zaś zaczyna obowiązywać stawka standardowa wynosząca 330 EUR od 1000 litrów oleju. 4 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:268:0002:0002:PL:PDF; Dziennik Urzędowy UE serii C, 268

z 2 października 2010 r. 5 Opłata paliwowa jest brana pod uwagę przy kalkulowania minimum w myśl art. 4 ust. 2 Dyrektywy Energetycznej.

31

Tabela 2: Opodatkowanie akcyzą paliw od 1 stycznia 2012 r. i porównanie z minimum europejskim

Benzyna Olej napędowy

Stawka wynikająca z Dyrektywy Energetycznej (EUR) 359 330

Kurs EUR z 2011 r. 4,3815

Minimum na 2011 r. 1572,96 1445,90

Rzeczywiste stawki 1565 11966

Opłata paliwowa7 99,19 249,92

Suma 1664,19 1445,92

Tyle rząd będzie mógł obniżyć stawki akcyzy 91,23 0,03

Kurs euro oraz lekki wzrost opłaty paliwowej sprawiły, że w zasadzie niemożliwe jest obniżenie akcyzy

na olej napędowy. Z kolei akcyza na benzynę może zostać obniżona o ok. 9 gr na litrze (choć

uwzględniając działalność Ministerstwa Finansów taka obniżka nie wydaje się prawdopodobna).

Co powyższe oznacza dla kierowców? Przede wszystkim to, że od 1 stycznia 2012 r. obciążenia

podatkowe oleju napędowego będą wyższe o około 20 groszy na litrze8 i – przynajmniej w 2012 r. –

nie będzie możliwości obniżenia tego poziomu.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 23 listopada 2011 r.

6 Stawka wynikająca z omawianego projektu

7 Opłata paliwowa rośnie o wskaźnik inflacyjny równy 4,2%

8 Warto pamiętać o tym, że wzrost akcyzy automatycznie przekłada się na zwiększenie opodatkowania paliwa VAT, gdyż VAT

nakładany jest na cenę zawierającą akcyzę. Innymi słowy akcyza jest opodatkowana VAT.

32

10. Jak uratować polskie wojsko

dr Grzegorz Kwaśniak, ekspert CAFR

Czy Tomasz Siemoniak poważnie potraktuje swoje zadanie, nawet wbrew woli premiera i wbrew jego

polityce propagandowej osłony własnych zaniechań? Po nieudanych rządach Bogdana Klicha nowy

minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak wzbudza w środowisku wojskowym nadzieje na

pozytywne zmiany oraz daje szansę na odbudowę bezpieczeństwa militarnego Polski. Poważną

przeszkodą w ich spełnieniu może być jednak fakt, że brakuje mu niezbędnej wiedzy i doświadczenia

w zakresie funkcjonowania systemu obronnego państwa oraz sił zbrojnych.

Praktyka życiowa i zdrowy rozsądek nakazują uczyć się na cudzych błędach. Warto więc przekazać

nowemu ministrowi kilka rad, tak aby dla naszego wspólnego dobra ustrzec go przed złymi decyzjami,

jakie podejmował jego poprzednik na tym samym stanowisku.

Doraźne cele propagandowe

Największym błędem ministra Bogdana Klicha było podporządkowanie spraw bezpieczeństwa

militarnego Polski prowadzonej przez premiera Donalda Tuska polityce przykrywania braku reform

propagandą. To, co w przypadku innych ministerstw mogło być tolerowane, w przypadku MON było

niedopuszczalne ze względu na bezpieczeństwo państwa. Błąd ten został jeszcze spotęgowany

poprzez dobór nieodpowiednich doradców. Bezkrytyczne wsparcie, jakiego ludzie ci udzielali

działaniom ministra, utwierdzało go tylko w błędnym przekonaniu o zasadności podejmowanych

działań.

Kolejnym skutkiem polityki propagandy była pośpieszna i nieprzygotowana profesjonalizacja sił

zbrojnych. W normalnych warunkach proces ten powinien trwać kilkanaście lat. I takie plany zostały

opracowane przez poprzedniego ministra. Jednak w imię doraźnych korzyści wizerunkowych oraz

zyskania poparcia młodzieży, lekceważąc konstytucję oraz położenie geopolityczne Polski, dokonano

pośpiesznej i nieprzygotowanej profesjonalizacji, pozbawiając nasze państwo, na dzień dzisiejszy,

zdolności do obrony własnego terytorium.

Podporządkowanie spraw bezpieczeństwa militarnego kraju doraźnym celom propagandowym

spowodowało również nadmierną rozbudowę zdolności ekspedycyjnych sił zbrojnych, czyli wysyłania

naszych wojsk na zagraniczne misje, przy jednoczesnym całkowitym lekceważeniu budowy ich

zdolności do obrony terytorium kraju. Wypowiadane często przez ministra Klicha zapewnienia, że

żołnierze szkoleni do prowadzenia działań patrolowych na pustyni będą równie dobrze przygotowani

do prowadzenia działań obronnych na terytorium kraju, świadczy o jego indolencji w sprawach typowo

wojskowych oraz potwierdza tezę o złym doborze doradców.

Kolejnym ważnym problemem naszych sił zbrojnych jest szerzący się wśród żołnierzy konformizm i

nepotyzm oraz postępująca erozja patriotyzmu. Jednak minister Bogdan Klich nie dostrzegał tego

33

problemu i cały proces profesjonalizacji ograniczył do formalnego uzawodowienia struktur oraz

zakupów nowoczesnego uzbrojenia, pomijając całkowicie sferę wartości. Profesjonalizm w wojsku to

przede wszystkim codzienna służba wyrażająca się w postawie pełnej osobistej dojrzałości i

odpowiedzialności za swoje czyny oraz głębokiej trosce o bezpieczeństwo państwa. Dopiero później –

wyszkolenie i uzbrojenie.

Skoncentrowanie się przez byłego ministra, ze względów propagandowych, na problemach sił

zbrojnych spowodowało z kolei zaniedbanie przeprowadzenia niezbędnych zmian w funkcjonowaniu

systemu obronnego państwa, a więc tego działu administracji, za który minister obrony ponosi

odpowiedzialność i co powinno być jego najważniejszym zadaniem. W trakcie swojego urzędowania

minister Klich najpierw przerwał zapoczątkowaną przez swojego poprzednika kodyfikację prawa

obronnego, potem prace wznowił, jednak pod koniec kadencji ponownie je zawiesił, co w efekcie

spowodowało, że system obronny RP nadal funkcjonuje na podstawie pochodzącej z 1967 roku

ustawy o powszechnym obowiązku obrony.

Wartości moralne i patriotyczne

Aby jednak nie być posądzonym o malkontenctwo, warto również przedstawić propozycję

niezbędnych zmian w zakresie funkcjonowania systemu obronnego Polski oraz jej sił zbrojnych. Jest

to lista działań, jakie nowy minister obrony narodowej powinien podjąć w najbliższym czasie, jeżeli

naprawdę chce odbudować bezpieczeństwo militarne naszego państwa.

Przede wszystkim należy zweryfikować dotychczasową doktrynę obronną Polski. Najważniejszym

czynnikiem wpływającym na kształt doktryny wojennej każdego kraju jest jego sytuacja geopolityczna.

Dlatego wszelkie zamiany w obszarze sił zbrojnych należy rozpocząć od realnej i obiektywnej oceny

sytuacji, w jakiej znajduje się nasz kraj. Niestety, w przypadku Polski sytuacja ta od kilku już lat

zmienia się coraz bardziej na niekorzyść, szczególnie od czasu wojny rosyjsko-gruzińskiej w 2008 r.

W tych okolicznościach niezbędne jest poszukiwanie nowego sposobu obrony Polski (nowej doktryny

obronnej), ponieważ wszystko wskazuje na to, że dotychczasowa doktryna oparta na solidarności

sojuszniczej staje się coraz bardziej nieaktualna, a jej dalsze funkcjonowanie w obecnym kształcie

może nas tylko narazić na poważne niebezpieczeństwo.

Trzeba także odbudować system obronny Polski oraz świadomość obronną Polaków. Siły zbrojne są

najważniejszym elementem systemu obronnego każdego państwa, ale jednak – tylko jednym z

elementów. Dlatego wszelkie zmiany w siłach zbrojnych muszą być poprzedzone i skoordynowane z

gruntowną przebudową całego systemu obronnego. Nie wolno również zapominać o kształtowaniu w

społeczeństwie (w tym szczególnie wśród młodzieży) postaw patriotycznych i poczucia

odpowiedzialności za bezpieczeństwo własnego kraju. Aby to osiągnąć, trzeba koniecznie

przeciwstawić się rozwijającej się obecnie w Polsce coraz śmielej doktrynie relatywizmu moralnego,

która niszczy w społeczeństwie wartości patriotyczne i narodowe, niezbędne do sprawnego

funkcjonowania zarówno sił zbrojnych, jak i systemu obronnego.

34

Powinniśmy zmienić model sił zbrojnych z ekspedycyjnego na obronny. Nadmierne i przekraczające

nasze aktualne możliwości zaangażowanie w misjach zagranicznych spowodowało marginalizację i

upadek naszych zdolności do obrony terytorium kraju. Podtrzymując oczywiście udział w misjach,

trzeba jednak koniecznie przywrócić właściwe proporcje pomiędzy wsparciem sojuszników a obroną

własnego kraju. Nasi sojusznicy pomogą nam, jeśli będą nas cenili i szanowali za naszą własną siłę i

gotowość do obrony. Państwu dysponującemu słabą i źle przygotowaną armią nikt nie pomoże.

Należy zbudować nowy system doboru i selekcji kadr. W siłach zbrojnych, jak w każdej organizacji,

istnieje wiele obszarów funkcjonalnych, np. szkolenie czy logistyka. Jednak najważniejszym z nich, ale

do tej pory najbardziej zaniedbanym, jest obszar zarządzania kadrami. Jeżeli jakiekolwiek zmiany w

siłach zbrojnych mają się powieść, trzeba zacząć od gruntownej przebudowy, właściwie budowy od

nowa, systemu doboru i selekcji kadr. Obecny system od lat konserwuje stare postkomunistyczne

układy, jest źródłem korupcji i nepotyzmu oraz marnotrawstwa najważniejszego zasobu każdej

organizacji – potencjału ludzkiego.

Wreszcie trzeba odbudować wartości moralne i patriotyczne w siłach zbrojnych. Największą słabością

naszych sił zbrojnych nie jest wcale przestarzałe uzbrojenie czy sprzęt, ale upadek wartości. Wszelkie

zmiany muszą na pierwszym miejscu uwzględniać odbudowę ich wśród żołnierzy, w tym szczególnie

patriotyzmu. Naśladując słowa Jana Pawła II, że nie ma demokracji bez wartości, można z całą

odpowiedzialnością powiedzieć, że nie ma sił zbrojnych bez wartości, i co za tym idzie – nie ma

bezpieczeństwa narodowego bez wartości.

Dać ministrowi szansę

Po ponad 20 latach budowy niepodległego państwa polskiego widać coraz wyraźniej, że największym

zagrożeniem dla jego bytu nie są terroryści, talibowie czy nawet Rosja, ale niekompetencja naszej

elity politycznej i wojskowej. Minister Bogdan Klich, pomimo prawdopodobnie szczerych chęci, podjął

się niewykonalnego zadania: przeprowadzenia podporządkowanej propagandzie profesjonalizacji sił

zbrojnych w państwie uczestniczącym w konflikcie zbrojnym. Co skończyło się tak, jak skończyć się

musiało.

Nowy minister ma okazję ustrzec się błędów poprzednika i myślę, że warto dać mu szansę. Wybór

generała Waldemara Skrzypczaka na doradcę jest dobrym sygnałem, wiele jednak zależy od tego, czy

Tomasz Siemoniak zgodzi się być malowanym ministrem wykonującym posłusznie polecenia

premiera, czy też poważnie i odpowiedzialnie potraktuje swoje zadanie, być może często wbrew woli

premiera i wbrew jego polityce propagandowej osłony własnych zaniechań. Ministerstwo Obrony

Narodowej to nie Ministerstwo Sportu, tu idzie o bezpieczeństwo nas wszystkich.

Tekst ukazał się 25 listopada 2011 w „Rzeczpospolitej”.

35

11. Trybunał Konstytucyjny będzie badał prawo UE

Andrzej Pogłódek, asystent na Wydziale Prawa i Administracji UKSW

Krzysztof Bosak, wicedyrektor CAFR

Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej wśród prawników toczył się spór o to, czy polski

Trybunał Konstytucyjny może badać zgodność prawa wtórnego UE z Konstytucją. Spór ten jest

szczególnie istotny w przypadku rozporządzeń UE, które – podobnie jak ustawy – obowiązują

bezpośrednio wszystkich obywateli i mają pierwszeństwo przed prawem krajowym, zdaniem

Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości także przed Konstytucją. Dnia 16 listopada 2011 Trybunał

Konstytucyjny rozpatrując skargę polskiej obywatelki (SK 45/09) na rozporządzenie UE dotyczące

uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Rozporządzenie

Rady nr 44/2001) dokonał rozstrzygnięcia tego dylematu ustrojowego. W precedensowym wyroku

Trybunał przyznał sobie kompetencję kontrolowania prawa UE (uznając jednocześnie niezasadność

tej konkretnej skargi, która stała się pretekstem do owego rozstrzygnięcia). Jest to decyzja na tyle

istotna, że warto bliżej przeanalizować jej tło i jej możliwe konsekwencje.

Przyczyny sporu

Trybunał Konstytucyjny nie badał dotychczas problemu zgodności z Konstytucją prawa wtórnego Unii

Europejskiej, ponieważ nikt nie wniósł tego typu skargi. Konstytucja RP z 1997 r. wymieniając zakres

kognicji Trybunału Konstytucyjnego nie ujęła w sposób wyraźny uprawnienia do kontroli aktów

prawnych tworzonych przez organizacje międzynarodowe. Wyraźnie przyznano Trybunałowi tylko

uprawnienie do badania zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych. Konstytucja kompetencje

Trybunału Konstytucyjnego reguluje w dwóch rozdziałach. W rozdziale II „Wolności, prawa i obowiązki

człowieka i obywatela” znajduje się art. 79:

„1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach

określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z

Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji

publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w

Konstytucji.”

Natomiast w rozdziale VIII „Sądy i trybunały” ustawodawca umieścił Art. 188:

„Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja

wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją,

ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

36

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.”

Główne kontrowersje, wokół których toczył się dotychczasowy spór w doktrynie, koncentrowały się

wokół wątpliwości o to, czy pod wymienionym w art. 79 pojęciem „innego aktu normatywnego” można

rozumieć rozporządzenia UE i czy TK powinien być upoważniony do badania ich zgodności z

Konstytucją, w sytuacji gdy powstają one na skutek zgodnego z Konstytucją przekazania uprawnień

władzy państwowej na rzecz Unii Europejskiej i gdy nie są wymienione w art. 188.

Trybunał Konstytucyjny bada traktaty i implementacje prawa UE

Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie już po wejściu do Unii Europejskiej wypowiadał się w sprawie

zgodności z Konstytucją RP prawa pierwotnego UE, czyli traktatów. Przypomnieć można wyrok z

2004 r. dotyczący udziału cudzoziemców w wyborach do Parlamentu Europejskiego, wyrok z 2005 r.

dotyczący Traktatu Akcesyjnego, czy wyrok z 2010 r. dotyczący Traktatu Lizbońskiego. Odrębnym

przypadkiem jest wyrok z 27 kwietnia 2005 r. dotyczący stosowania europejskiego nakazu

aresztowania wobec obywatelski polskich (sygn. P 1/05). Zaskarżone zostały wówczas przepisy

Kodeksu Postępowania Karnego wprowadzone przy wykonaniu przez Polskę decyzji ramowej UE z

2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania oraz procedury wydawania osób między

państwami członkowskimi.

Trybunał Konstytucyjny wobec prawa wtórnego UE

Prawo wtórne UE to przede wszystkim rozporządzenia i dyrektywy. Rozporządzenie, ma moc

powszechnie obowiązującą i jest stosowane bezpośrednio na terenie każdego z państw należących

do Unii Europejskiej. W wypadku niezgodności ustawy krajowej z rozporządzeniem ta pierwsza nie

jest stosowana. Dyrektywy wymagają implementacji do prawa krajowego, jednak zgodnie z

orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (obecnie: Trybunału Sprawiedliwości Unii

Europejskiej) w pewnych wypadkach mogą one obowiązywać bezpośrednio. Może to mieć miejsce

wówczas, gdy upłynął okres na ich implementację, a przepisy dyrektywy są jasne i nadają się do

bezpośredniego stosowania. W takiej sytuacji dyrektywy swoim charakterem zbliżają się do

rozporządzeń.

Brak wyraźnego ujęcia w Konstytucji RP uprawnienia Trybunału do badania zgodności z Konstytucją

RP prawa wtórnego UE powodował możliwość przyjęcia jednego z dwóch stanowisk:

1. Nie można domniemywać kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Organ ten posiada

tylko kompetencje, które wyraźnie przyznał mu ustrojodawca. Jest to wykładania literalna,

ścisła. W ślad za nią pojawiały się projekty zmiany Konstytucji RP i przyznania Trybunałowi

jednoznacznego uprawnienia do badania zgodności z Konstytucją RP prawa wtórnego UE.

37

2. Można domniemywać kompetencję Trybunału Konstytucyjnego. Jest to wykładnia

szeroka, odwołująca się do obecnego w Konstytucji pojęcia „aktu normatywnego”, jako

przedmiotu badań TK. Opiera się ona na argumencie, iż stanowisko przeciwne powodowałoby

utratę kontroli nad wykonywaniem kompetencji władzy państwowej przekazanych Unii

Europejskiej, bowiem o ile samo przekazanie określonych kompetencji mogło być zgodne z

Konstytucją RP to sposób ich wykonywania (wydawane na ich podstawie powszechnie i

bezpośrednio obowiązuje akty prawne) już niekoniecznie musi być konstytucyjny. Biorąc pod

uwagę zakres przekazanych kompetencji taki stan rzeczy powodowałoby znaczące

ograniczenie możliwości wypełniania przez Trybunał swojej ustrojowej roli.

Przed wydaniem wyroku w omawianej na wstępie sprawie Trybunał Konstytucyjny zwrócił się o opinię

do Sejmu RP, Ministra Spraw Zagranicznych oraz do Prokuratora Generalnego. Przedstawione przez

nich opinie bardzo znacząco się różniły, co pokazuje ustrojową wagę problemu, który rozstrzygał

Trybunał.

Sejm RP wspiera Trybunał Konstytucyjny

Marszałek Sejmu w stanowisku przedstawionym Trybunałowi przyjął, iż posiada on uprawnienie do

badania aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej w trybie skargi konstytucyjnej: „sposób

wyznaczania kognicji TK a limine nie wyłącza z jej zakresu aktów prawa pochodnego UE, o ile

badanie konstytucyjności przebiegałoby w trybie skargi konstytucyjnej” (str. 3 stanowiska Sejmu RP).

Zdaniem Sejmu „tezy o dopuszczalności badania przez Trybunał każdego aktu normatywnego

przesądzają, w ocenie Sejmu dwie okoliczności: po pierwsze, taka wykładania służy pełniejszej

ochronie zasady nadrzędności Konstytucji w systemie źródeł prawa, a przez to zapewnia również

wewnętrzną spójność tego systemu, po drugie, umożliwia ona realizowanie podstawowej funkcji skargi

konstytucyjnej, jaką jest gwarantowanie konstytucyjnych wolności i praw jednostek” (str. 11). Nie ulega

wątpliwości, iż rozporządzenie unijne jest aktem normatywnym. Sejm uznał także, iż przyjęte w wyniku

integracji zobowiązania RP nie mogą stanowić podstawy ograniczenia kognicji TK: „teza o wyłączeniu

spod konstytucyjnie determinowanej kognicji TK kategorii prawa pochodnego UE, wskutek

przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, musi zostać odrzucona”. Dodano, iż przyjęcie przeciwnego

stanowiska oznaczałoby zakwestionowanie dotychczasowego orzecznictwa TK wskazującego

wyraźnie na pierwszeństwo Konstytucji RP w systemie źródeł prawa.

MSZ i Prokurator Generalny wspierają Unię Europejską

Odmiennie Minister Spraw Zagranicznych w stanowisku przedstawionym Trybunałowi stanął na

stanowisku niedopuszczalności badania przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją

prawa pochodnego UE. Minister wskazywał w pierwszym rzędzie na zasadę pierwszeństwa prawa

UE, która stanowi naczelną zasadę ustrojową unijnego porządku prawnego. Wskazał, przywołując

liczne orzeczenia ETS, iż „ważność oraz skutki wynikające z aktów prawa UE w krajowym porządku

38

prawnym nie mogą być podważane czy też kwestionowane z powodu ich potencjalnej niezgodności z

przepisami krajowymi, w tym zawartymi w konstytucji” (str. 6 stanowiska MSZ). Wobec tego „żadnemu

organowi krajowemu, w tym także trybunałom konstytucyjnym, nie wolno kwestionować ważności

norm prawa Unii Europejskiej poprzez ich uchylanie, czy też ich niestosowanie” (str. 7). Minister

Spraw Zagranicznych uznał także, iż przeciw uprawnieniu TK do badania w trybie skargi

konstytucyjnej aktów prawa pochodnego przemawia uznawanie przez UE praw zagwarantowanych w

Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz praw podstawowych wynikających ze wspólnych tradycji

konstytucyjnych za ogólne zasady prawa UE. Zdaniem Ministra wobec tego prawdopodobieństwo

niezgodności pomiędzy konstytucyjnymi prawami i wolnościami jednostki a prawem pochodnym UE

„jest więc de facto znikome” (str. 8). Minister Spraw Zagranicznych uznawał także, iż przeciw badaniu

przez TK konstytucyjności aktów prawa pochodnego UE przemawiają skutki stwierdzenia

niekonstytucyjności takich aktów (pkt. 31–35 stanowiska). Przy tym dla Ministra naruszeniem

zobowiązań traktorowych byłoby już samo uznanie przez TK swojej kompetencji w tej kwestii ze

względu na właściwość Trybunału Sprawiedliwości UE w tej kwestii (pkt. 36–37 stanowiska).

Prokurator Generalny w swoim stanowisku przedstawionym Trybunałowi także wnosił o umorzenie

postępowania ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Zdaniem Prokuratora

Generalnego TK nie posiada kompetencji do badania zgodności z Konstytucją RP aktów prawa

pochodnego UE w trybie skargi konstytucyjnej. W stanowisku odrzucono poglądy (np. K. Wojtyczka)

dopuszczające ograniczoną przedmiotowo kontrolę tych aktów w trybie skargi konstytucyjnej.

Prokurator Generalny przyjął za J. Trzcińskim, iż „przedmiotem skargi może być tylko ustawa lub akty

normatywne organów wymienionych w art. 188 pkt 1-3 z wyłączeniem możliwości badania w trybie

skargi konstytucyjnej umów międzynarodowych, o których mowa w art. 188 pkt 1, bo nie są aktami

normatywnymi” (str. 32 stanowiska PG). Wskazano też, iż badanie przez TK zgodności z Konstytucją

prawa pochodnego UE stanowiłoby naruszenie prawa unijnego, który skutkowałby odpowiedzialnością

przed Trybunałem Sprawiedliwości UE za jego niestosowanie.

Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny w swym orzeczeniu szeroko odniósł się do wszystkich pojawiających się w

dyskusji argumentów. Streszczając najistotniejsze tezy TK omówione w opublikowanym po ogłoszeniu

wyroku komunikacie, można stwierdzić, że:

1. TK analizując systematykę Konstytucji uznał, że brak wymienienia w art. 188 „innych aktów

prawnych” nie ma istotnego znaczenia, jako że pojawia się tam odesłanie do art. 79, który to

w sposób autonomiczny i niezależny reguluje kwestię skargi konstytucyjnej.

2. TK uznał, że poprzez „inny akt normatywny” można rozumieć akt wydany przez organizację

międzynarodową, który ma charakter ogólny, którego normy mają charakter generalny i

abstrakcyjny i który bezpośrednio obowiązuje polskich obywateli. Rozporządzenia Rady UE

spełniają te warunki.

39

3. TK wskazał, że rozporządzenia UE mogą zawierać normy, na podstawie których orzeka się o

wolnościach, prawach i obowiązkach obywateli, w związku z czym powinny być poddane

należytej kontroli.

4. TK przypomniał, że choć w świetle traktatów rozporządzenia UE są nadrzędne wobec

Konstytucji, to podstawą dla działania TK jest Konstytucja, która to z kolei stanowi iż jest

nadrzędna względem wszelkich innych praw. W konsekwencji Trybunał Sprawiedliwości UE

ma zdaniem TK badać zgodność prawa UE z traktatami, a TK będzie badał zgodność prawa

UE z Konstytucją.

Trybunał w swym stanowisku stwierdził, że „jest zobowiązany do takiego pojmowania swej pozycji, że

w sprawach zasadniczych, o wymiarze konstytucyjno-ustrojowym zachowa pozycję „sądu ostatniego

słowa”. Na tym tle może dojść potencjalnie do kolizji pomiędzy rozstrzygnięciami Trybunału

Konstytucyjnego i Trybunału Sprawiedliwości.” Słowa te zostały jednak zrównoważone uwagami o

zachowaniu „należytej ostrożności i powściągliwości” w badaniu prawa UE, o wykładni opartej na

„wzajemnej lojalności” pomiędzy instytucjami UE i państwem członkowskim, o „subsydiarności”

kontroli TK wobec kontroli Trybunału Sprawiedliwości UE i o „ostatecznym charakterze” ewentualnego

orzeczenia niekonstytucyjności prawa UE. Sposób rozstrzygnięcia problemu przez TK jest podobny do

wcześniejszego rozwiązania analogicznego dylematu ustrojowego przez niemiecki Federalny Trybunał

Konstytucyjny.

Konsekwencje orzeczenia niekonstytucyjności aktu prawa UE

Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązująca i są ostateczne (art. 190 ust. 1 Konstytucji). W

wyniku orzeczenia TK przepis prawa wtórnego UE uznany za niezgodny z Konstytucją nie mógłby być

stosowany w Polsce. Taki stan powodowałby niewywiązywanie się przez Polskę ze zobowiązań

prawnomiędzynarodowych. Każde z państw członkowskich zobowiązane jest do zapewnienia

skuteczności prawa unijnego na swoim terytorium. Niestosowanie przez Polskę uznanych za

niezgodne z Konstytucją RP norm prawa UE spowodowałby stan naruszenia skutkujący wszczęciem

postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości UE za naruszenie zobowiązań wynikających z

traktów i orzeczenie kar finansowych za niestosowanie prawa UE. Wiadomo także, iż państwo nie

może się powoływać na prawo wewnętrzne w celu uchylenia się od realizacji zobowiązań

międzynarodowych (Konwencja Wiedeńska o Prawie Traktatów).

TK w swoim orzecznictwie wskazał, iż powstały wskutek orzeczenia o niezgodności danej normy

prawa unijnego z Konstytucją RP stan prawny może zostać rozwiązany na trzy sposoby:

1. Zmianę Konstytucji RP w celu usunięcia niezgodności między nią a aktem prawa

pochodnego

2. Zmianę kwestionowanego przepisu prawa wspólnotowego lub wyłączenie jego stosowania

wobec Polski (wprowadzenie do prawa UE klauzuli „opt out”)

40

3. Wyjście z Unii Europejskiej

Należy tu zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny ma prawo odroczyć w czasie utratę mocy przez

zakwestionowany akt prawa UE nawet o rok czasu (Art. 190 ust. 3 Konstytucji). Po podjęciu decyzji

przez Trybunał do ustawodawcy należeć będzie decyzja, który z powyższych wariantów należy

zastosować. Wydaje się, iż najczęściej usunięcie kolizji będzie się odbywać przez zmianę Konstytucji

RP (vide sprawa ENA) lub przez uzyskanie wyłączenia dla Polski od danej normy. Najmniej

prawdopodobnym rozwiązaniem wydaje się decyzja o wyjściu z Unii Europejskiej w wyniku orzeczenia

TK. Nie można jednak wykluczyć i tego rozwiązania, jako że wspomina o nim w swym komunikacie

sam Trybunał.

Wnioski polityczne

Zaistnienie kolizji między prawem wtórnym UE a Konstytucją RP jest mało prawdopodobne, trzeba

bowiem pamiętać, iż traktaty leżące u podstaw Unii Europejskiej jak i Konstytucja RP opierają się na

zbliżonej aksjologii. Nie jest to jednak niemożliwe, czego przykładem jest przywołana już kwestia

europejskiego nakazu aresztowania, czy też uznanych za niekonstytucyjne przez trybunały niemiecki i

rumuński ustaw implementujących dyrektywę o retencji danych (która w konsekwencji jest

rewidowana). Nie można więc wykluczyć, iż w przyszłości taka kolizja prawa wtórnego z Konstytucją

RP pojawi się. Wówczas po orzeczeniu TK ustawodawca będzie musiał udzielić odpowiedzi, które z

powyżej zarysowanych rozwiązań wybrać.

Wydane przez TK orzeczenie uznające prawo tego organu do badania zgodności z Konstytucją RP

prawa pochodnego wypada ocenić pozytywnie. Dzięki uznaniu się przez Trybunał za organ właściwy

w takich sprawach w stopniu znacznie większym niż przed zapadnięciem tego orzeczenia

urzeczywistniona będzie mogła być zasada prymatu Konstytucji RP w krajowym porządku prawnym.

Obywatele otrzymali zaś potencjalnie skuteczne narzędzie ochrony swoich konstytucyjnych praw.

Warto także zauważyć, iż możliwość badania przez Trybunał zgodności z Konstytucją RP aktów

prawa pochodnego UE może wpłynąć pozytywnie na pozycję przetargową Polski w negocjacjach

wewnątrzunijnych. Zważywszy jednak na fakt, że sam Trybunał stworzył regułę „proeuropejskiej

wykładni” przepisów Konstytucji RP orzeczenie niezgodności będzie poważnym ryzykiem tylko w

sytuacjach naprawdę wyjątkowych.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 27 listopada 2011 r.

41

12. Plecami do morza

Marcin Horała, ekspert CAFR

Gdynia to miasto-legenda II Rzeczypospolitej. Symbolizowało zdolność ówczesnej Polski do

podejmowania inicjatyw na najwyższym światowym poziomie, do świadomego określania i

konsekwentnej realizacji strategicznych celów polskiej wspólnoty politycznej. Jednocześnie było

wielkim projektem zwrócenia Polski ku morzu i pozyskania dla kraju długofalowych korzyści z

nadmorskiego położenia.

To samo miasto może obecnie stanowić przykład braku takiego perspektywicznego myślenia, braku

przemyślanej realizacji narodowego interesu w realiach III RP. Jak w soczewce skupiają się w nim

efekty odwrócenia się Polski od morza, ignorowania atutu, jakim morze powinno być dla polskiej

gospodarki.

Stocznie – stracona szansa

Najgłośniejszym przykładem z ostatnich lat jest doprowadzenie do likwidacji największej i

najnowocześniejszej polskiej stoczni produkcyjnej – Stoczni Gdynia SA. Niedawno opublikowany

raport Najwyższej Izby Kontroli odsłonił skalę błędów i zaniedbań w jej sprawie. Przede wszystkim

Ministerstwo Skarbu Państwa zaniechało odwołania od decyzji Komisji Europejskiej, która odrzuciła

przedstawione plany restrukturyzacji i nakazała zwrot przekazanej stoczni pomocy publicznej. Jak

pokazują przykłady stoczni francuskich czy niemieckich, można było skutecznie odwoływać się od

decyzji KE – a przede wszystkim można było opracować dobry plan restrukturyzacji, który umożliwiłby

dalsze istnienie stoczni. Dysponowała ona ogromnym, bardzo specyficznym majątkiem – który

obecnie w znacznej części jest wykorzystywany nieefektywnie, w sposób niezgodny z pierwotnym

przeznaczeniem. Stocznia Gdynia posiadała technologie i zdolności produkcyjne na najwyższym

światowym poziomie. Mogłaby zarówno z powodzeniem prowadzić dalej działalność gospodarczą, jak

i stanowić instrument polityki państwa.

Warto wspomnieć, że naturalnym uzupełnieniem budowy gazoportu byłoby powołanie narodowego

armatora, zajmującego się zagwarantowaniem nieprzerwanych dostaw gazu. Gazowce na potrzeby

takiego armatora mogłaby z powodzeniem budować Stocznia Gdynia. Są to statki wymagające

skomplikowanego know-how i utrzymania wyśrubowanych reżimów technologicznych. Stosunkowo

niewielka część światowych stoczni jest w stanie spełnić takie wymagania i należała do nich gdyńska

stocznia.

Ministerstwo Skarbu Państwa powinno więc skupić się na przygotowaniu dobrego programu

restrukturyzacji, który pozwoliłby na jednorazowe odcięcie efektów dawnych błędów w zarządzaniu

(które ciągnęły się za stocznią jak ogon), i zbudowanie struktury gospodarczej rentownej i zdolnej do

konkurencji. Zamiast tego mieliśmy bierną akceptację drogi likwidacyjnej – a główną troską rządu stała

42

się propagandowa osłona całej operacji chociażby przez kreowanie mitycznego „katarskiego

inwestora”.

Zgodzę się z twierdzeniem, że nie sposób w nieskończoność utrzymywać nierentownego

przedsiębiorstwa i topić w nim kolejne miliony złotych płynące z kieszeni podatników. Stocznia Gdynia

była jednak firmą, której tak naprawdę nigdy nie dano szansy na sprawdzenie się w uczciwej rynkowej

konkurencji. Była stałym obiektem politycznych nacisków, zarządców obsadzanych z klucza

partyjnego, decyzji nieracjonalnych gospodarczo, wreszcie zwykłego wyprowadzania majątku. Jeżeli

jednak dopłacanie do nierentownych miejsc pracy nazwać możemy wątpliwym ekonomicznie i

moralnie – to jak nazwać dopłacanie grubych milionów do… likwidacji miejsc pracy. Koszty samego

programu kompensacyjnego (dodajmy – nieskutecznego, 2/3 byłych pracowników stoczni pozostaje

bez pracy) to 600-700 milionów złotych. Jeżeli dodamy do tego utracone wpływy podatkowe z tytułu

likwidacji co najmniej kilkunastu, jak nie kilkudziesięciu tysięcy miejsc pracy (nie tylko w samej stoczni,

ale i u kooperantów), koszty dla budżetu państwa grubo przekroczą miliard.

Aktualnie w upadłości likwidacyjnej znajduje się kolejna gdyńska stocznia – Stocznia Marynarki

Wojennej SA. Podstawową przyczyną upadłości stoczni jest zaniechanie programu rozwoju, można

powiedzieć – powolna likwidacja polskiej Marynarki Wojennej. Tym samym marynarka generuje

niewielki wolumen zamówień, niewystarczający do utrzymania się stoczni.

Najgłośniejszym i najbardziej jaskrawym przypadkiem, swoistym gwoździem do trumny stoczni, było

wstrzymanie budowy korwety „Gawron”. Miała ona być początkiem programu rozbudowy floty,

początkiem serii sześciu jednostek – stąd jej wysokie koszty ze względu na prototypowość. Błędy w

pierwotnych kalkulacjach i kolejne zmiany koncepcji w trakcie budowy spowodowały, że pierwotnie

planowany koszt ukończenia okrętu (300 milionów złotych) urósł do astronomicznej kwoty 1,5 miliarda.

W międzyczasie dochodziło do szeregu nieprawidłowości, jak chociażby do przekazania części

środków z programu budowy korwety na inne cele. Pierwotny plan budowy sześciu jednostek został

ograniczony do jednej, a następnie doszło do wstrzymania budowy nawet tej jednej. Tymczasem

Stocznia Marynarki Wojennej poniosła znaczące koszty pozyskiwania niezbędnych technologii i

urządzeń – które mogłyby się zamortyzować jedynie w wypadku kontynuacji programu. Dodajmy, że

już od 2015 roku marynarka powinna wycofać ze służby wyeksploatowane jednostki, które miały

zostać zastąpione przez „Gawrony”. Widać już, że nie będzie czym ich zastępować. Pozostanie więc

albo zachować w służbie stare jednostki, coraz droższe w utrzymaniu i o znikomej wartości bojowej

(praktycznie okręty muzealne), albo dokonać awaryjnych wielomiliardowych zakupów używanych

jednostek, albo pogodzić się z utratą realnej siły uderzeniowej przez polską flotę wojenną.

Likwidacja Stoczni Marynarki Wojennej pozbawi polską marynarkę zaplecza produkcyjno-

remontowego, co podwyższy zarówno koszty bieżącego utrzymywania floty w zdolności bojowej, jak i

koszty ewentualnego przyszłego programu jej odbudowy (nie wspominając o komplikacjach

strategicznych braku własnego zaplecza technicznego na wypadek konfliktu zbrojnego).

43

Oczywistością są reperkusje gospodarcze likwidacji kilkuset miejsc pracy. Tymczasem rząd nie dość,

że nie przystąpił do skutecznej restrukturyzacji stoczni (zignorowano na przykład opracowany przez

sejmową komisję obrony Narodowy Program Budowy Okrętów), to jeszcze sam przyczynił się do jej

kondycji finansowej, zwlekając z regulowaniem zobowiązań za zakontraktowane w stoczni zlecenia.

Ze względu na ograniczone miejsce zasygnalizuję tylko sytuację dwóch innych przedsiębiorstw

gdyńskiej gospodarki morskiej. Stocznia remontowa Nauta jako jedyna znajduje się w dobrej kondycji

finansowej, z rosnącym portfelem zamówień i konsekwentnie realizowanym programem rozwoju.

Nauta skorzystała z likwidacji Stoczni Gdynia, zakupując część jej terenu. Przeprowadzka na

nabrzeże dawnej Stoczni Gdynia pozwoli na zadysponowanie terenem zajmowanym dotychczas przez

Nautę – jest to teren w sąsiedztwie centrum miasta, a więc potencjalnie o dużej wartości rynkowej.

Ciesząc się z dobrej kondycji Nauty, musimy pamiętać, że jest to stocznia stosunkowo mała, o

potencjale nieporównywalnie mniejszym od dużej stoczni produkcyjnej, jaką była Stocznia Gdynia.

Z kolei u progu całkowitej likwidacji znajduje się przedsiębiorstwo połowów dalekomorskich DALMOR

SA. Już od dawna następowało stopniowe wygaszanie tradycyjnej działalności przedsiębiorstwa.

Egzystencję firmy DALMOR podtrzymuje zarządzanie, wydzierżawianie i stopniowa sprzedaż

posiadanego majątku. Teren zajmowanego przez spółkę tzw. Mola Rybackiego to ścisłe centrum

miasta. Zgodnie z niedawno uchwalonym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego ma

zostać przeznaczony na budownictwo usługowo-mieszkaniowe. Oferta prywatyzacyjna spółki została

więc skierowana do deweloperów. Pierwsze podejście do prywatyzacji nie zakończyło się sukcesem

(zgłosił się tylko jeden oferent, proponując zbyt niską cenę), niemniej można przyjąć, że całkowite

wyłączenie terenów po firmie DALMOR z wykorzystania dla gospodarki morskiej to tylko kwestia

czasu.

Sukces portu

Na tym tle pozytywnie odznacza się gdyński port. Notuje on wysoki wolumen przeładunków i zapewnia

– wraz z otoczeniem – kilka tysięcy miejsc pracy. Można zaryzykować twierdzenie, że przyjęto

zasadniczo słuszną formułę organizacyjną dla portu (choć można oczywiście wskazać na wątpliwe

rozwiązania szczegółowe, jak chociażby dziwnie duży wpływ lokalnego samorządu na władze spółki

przy minimalnym zaangażowaniu majątkowym czy w ogóle przyjęcie formuły prawnej spółki prawa

handlowego dla organu będącego w istocie czymś pośrednim między przedsiębiorstwem, operatorem

majątku państwowego a organem administracji). Jednak sama zasada pozostaje słuszna – polega na

pozostawaniu infrastruktury portowej w posiadaniu podmiotu publicznego (Zarządu Morskiego Portu

Gdynia SA). Zadaniem zarządu jest utrzymywanie owej infrastruktury i inwestowanie w jej rozwój.

Bezpośrednią działalnością przeładunkową zajmują się natomiast docelowo prywatne firmy będące

operatorami poszczególnych terminali, na zasadzie wieloletniej dzierżawy nabrzeży i trwale z nimi

związanych instalacji przeładunkowych.

44

Rozwiązanie takie pozwala z jednej strony na optymalizację zarządzania procesami przeładunkowymi

poprzez wdrażanie rynkowej racjonalności – z drugiej strony generuje stały strumień środków na

utrzymanie i rozwój infrastruktury portowej, zachowuje ją w polskich rękach i zapobiega jej rabunkowej

eksploatacji.

W ostatnich latach znacznie poprawiła się dostępność drogowa portu (przede wszystkim poprzez

dokończenie budowy estakady Kwiatkowskiego), dokonano też przebudowy i pogłębienia kanału

portowego. Najbliższe lata to kolejne inwestycje – absolutnie kluczowa będzie tu inwestycja w dalsze

pogłębianie portu. Umożliwienie dostępu do nabrzeży wielkich statków dalekomorskich pozwoli na

otwarcie bezpośrednich połączeń z Dalekim Wschodem, a zatem wyeliminowanie obecnie

występujących przeładunków na statki dowozowe w Hamburgu czy Rotterdamie, a co za tym idzie –

ograniczenie kosztów i czasu dla polskiego handlu oceanicznego. W tym kontekście warto również

wspomnieć o planowanych inwestycjach w zaplecze logistyczne (co pozwoli na „przytrzymanie”

towaru w okolicy portu i wygenerowanie wartości dodanej dla lokalnej gospodarki) oraz o pozyskanych

przez terminale przeładunkowe środkach europejskich na programy inwestycyjne (uwagę zwraca

rekordowy czteroletni program Bałtyckiego Terminalu Kontenerowego o łącznej wartości 153 milionów

złotych).

Zyskuje Hamburg

Mamy nadal do czynienia z ogromną rezerwą dla rozwoju gdyńskiego – i nie tylko gdyńskiego – portu.

Jest to sytuacja, w której – jak to się mówi w branży – największym polskim portem jest Hamburg.

Ogromny strumień towarów zamiast zostać tam przeładowany na statki dowożące do polskich portów

– jest wyładowywany, wprowadzany w unijny obszar celny i transportowany dalej do Polski drogą

lądową. Najostrożniejsze szacunki wskazują, że na tym przekierowaniu strumienia polskiego handlu

zagranicznego budżet państwa traci rocznie co najmniej 2 miliardy złotych z tytułu cła, podatków i

opłat.

Przyczyny takiego stanu rzeczy są dwojakiego rodzaju: administracyjno-proceduralne i

infrastrukturalne. Pomimo stosowania teoretycznie tych samych unijnych procedur celnych i

kontrolnych (sanitarnych, epidemiologicznych, weterynaryjnych itp.) w praktyce clenie i poddawanie

towaru inspekcjom w Hamburgu jest wyraźnie szybsze (a co za tym idzie – i tańsze) niż w Gdyni czy

innych polskich portach. Aby zaradzić takiemu zjawisku, koniecznością jest twarde wprowadzenie

zasady „UE plus 0″ zarówno w zakresie regulacji, jak i praktyki działania służb celnych oraz

państwowych inspekcji. Twierdzenie, że wprowadzając ponadstandardowe wymogi, dbamy o interes

polskiego budżetu i konsumenta (bo np. skuteczniej zwalczamy przemyt, zwiększamy wpływy do

budżetu z tytułu cła, gwarantujemy wyższą jakość towarów dopuszczanych do obrotu) – to mrzonki.

Jedyne, co osiągamy takim postępowaniem, to odstraszenie towarów z polskich portów i

przekierowanie strumienia wpływów z ceł i opłat do niemieckiego budżetu. Dlatego palącym zadaniem

dla polskiej administracji rządowej staje się wprowadzenie zasady – ani jednej regulacji więcej, ani

45

jednej restrykcyjnej praktyki państwowych służb więcej niż wymagane od nas wprost przez unijne

regulacje.

Problem infrastrukturalny – fatalna jakość dróg czy zapaść kolei – jest jeszcze wzmocniony przez

preferowanie inwestycji w infrastrukturę transportową w korytarzach równoleżnikowych kosztem

korytarzy południkowych (czego nie zawaham się nazwać działaniem na szkodę państwa – nie tylko z

przyczyn ekonomicznych, ale i geostrategicznych). Wystarczy porównać tempo budowy autostrad A2 i

A4 z autostradą A1. W połączeniu ze znakomitą infrastrukturą na terenie Niemiec doprowadziło to do

sytuacji, że z ogromnych obszarów Polski czas i koszt dostarczenia towaru do Hamburga i do polskich

portów jest porównywalny. Nastąpiło trwałe ułożenie się wielu łańcuchów logistycznych w osi wschód-

zachód kosztem osi północ-południe. Niestety, taka bezmyślna polityka jest kontynuowana i w ramach

rozdziału środków unijnych nadal dofinansowywane są inwestycje służące sprawniejszemu wywozowi

towarów do Niemiec drogą lądową. Tym samym polskie państwo finansowo wspomaga ucieczkę

towarów z polskich portów. Jak to często bywa w stosunkach polsko-niemieckich, bezmyślności i

zaniedbaniu własnego interesu przez stronę polską towarzyszy bardzo świadoma i konsekwentna

polityka strony niemieckiej – w tym konkretnym przypadku realizowana przykładowo przez Deutsche

Bahn.

Kiedy w 2007 roku nowo powstały rząd Tuska likwidował Ministerstwo Gospodarki Morskiej, mało kto

przypuszczał, że jest to wstęp do likwidacji gospodarki morskiej jako takiej. Tymczasem kolejne lata

wskazują, że taki właśnie kurs – na likwidację wielu obszarów gospodarki morskiej – został przyjęty. W

Gdyni widać to szczególnie wyraźnie.

Tekst ukazał się 28 listopada 2011 w „Naszym Dzienniku”.

46

13. Praca domowa ministra Rostowskiego

dr Stanisław Tyszka, dyrektor CAFR

Fundacja Republikańska odrobiła za Jacka Rostowskiego jego pracę domową. Napisaliśmy dla

Ministerstwa Finansów wniosek o tzw. środek specjalny do Komisji Europejskiej w sprawie utrzymania

obniżonych stawek VAT na ubranka i buty dziecięce. Stawki te mają wzrosnąć od 1 stycznia 2012 r. z

8% do 23%. Tymczasem takie państwa jak Wielka Brytania czy Irlandia korzystają w tym zakresie ze

stawki 0% VAT. Nasz wniosek jest nie tylko zgodny z prawem unijnym, ale jest gotowy – wystarczy, że

minister złoży podpis i nada list do Brukseli. Straty dla budżetu będą niewielkie, a oszczędności dla

rodzin znaczące. Jeśli minister się pod tym wnioskiem nie podpisze, to chyba tylko z czystej

złośliwości.

Rząd tłumaczy, że został zmuszony do zniesienia preferencyjnych stawek VAT na ubranka i buty

dziecięce na mocy wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z października 2010 r. Według

Trybunału polskie przepisy o preferencyjnym opodatkowania tych towarów były niezgodne z

przepisami unijnymi. Znamienna była reakcja Ministra Finansów, który nie tylko szybko pogodził się z

podwyżką stawek VAT, ale zaproponował wręcz, żeby podwyżki wprowadzić jeszcze wcześniej niż od

1 stycznia 2012 roku. Tymczasem okazuje się, że rząd nie wykorzystał jeszcze wszystkich możliwych

środków prawnych dla powstrzymania podwyżek. Tu właśnie w sukurs rządowi przychodzi Fundacja

Republikańska, która przygotowała wniosek o dopuszczony dyrektywami unijnymi środek specjalny.

Skutki opodatkowania ubranek dla dzieci stawką 23% VAT wydają się oczywiste, ale może warto je

przypomnieć. Jedną z podstawowych cech podatku VAT jest to, że końcowe obciążenie podatkowe

ponosi konsument. Należy się więc spodziewać wzrostu cen towarów objętych nową stawką

przynajmniej o kwotę wynikającą z różnicy między dotychczas obowiązującą stawką obniżoną VAT

(8%) a stawką podstawową, tj.: przy wzroście nominalnym VAT o 15 punktów procentowych, cena

brutto dla klienta wzrośnie efektywnie o 13,9%. W efekcie zastosowania nowej stawki znacząco

zwiększy się obciążenie podatkowe rodzin.

Istotnym kontekstem dla tych szkodliwych dla rodzin podwyżek są niepokojące prognozy

demograficzne. Wskaźnik dzietności utrzymuje się w Polsce na bardzo niskim poziomie od lat (w

przedziale 1,22-1,40 w latach 2000-2009). Tymczasem dla zapewnienia zastępowalności pokoleń

konieczne jest by kształtował się on na poziomie co najmniej 2,1. Bezpośrednim efektem

utrzymywania się tego wskaźnika na niskim poziomie jest prognozowany znaczący spadek liczby

ludności Polski (do 36,5 mln w 2030 r. i 32 mln w 2050 r.) oraz gwałtowne starzenie się

społeczeństwa. Skutki dla systemu emerytalnego, obciążeń fiskalnych i konkurencyjności gosodarczej

Polski moga okazać się tragiczne.

47

Tym tendencjom mogłaby zaradzić efektywna polityka prorodzinna. Warto zauważyć, że obniżone

stawki VAT na ubrania dla dzieci są ważnym elementem rozwiązań prorodzinnych w krajach, którym

udaje się utrzymywać znacznie wyższy w porównaniu z Polską wskaźnik dzietności. We

wspomnianych krajach ze stawką 0% VAT wskaźniki dzietności wynoszą 2,07 (Irlandia) i 1,94 (Wielka

Brytania).

Jednocześnie należy pamiętać, że utrzymanie preferencyjnych stawek na ubranka dziecięce miałoby

znikomy wpływ na dochody budżetowe. Według wyliczeń samego Ministra Finansów podwyżki stawek

na te towary w roku 2011 zwiększyłyby dochody o około 160 mln zł, co stanowi zaledwie 0,13%

całości zakładanych dochodów z VAT w 2011 r.

Oczekujemy od rządu jedynie tego, że wykorzysta on wszystkie dopuszczalne prawem europejskim

środki w celu obrony polskich rodzin przed podwyżką opodatkowania. Gdyby wniosek został

odrzucony, rząd powinien starać się przekonać Radę UE do naszych argumentów natury społeczno-

politycznej i wprowadzenia odstępstwa dla Polski w drodze odpowiedniej zmiany Dyrektywy VAT.

Zmiany we wspólnotowym systemie VAT nie są co prawda łatwe do wprowadzenia, ale są możliwe

zarówno na poziomie środków specjalnych jak i zmian samej dyrektywy.

Pierwsze negatywne reakcje na nasz wniosek ze strony rządowej świadczą niestety o pewnej

nieśmiałości w obronie polskich interesów i braku wiedzy o tym jak elastyczne mogą być regulacje

europejskie. Tymczasem, jeśli sami nie będziemy domagać się respektowania naszych

fundamentalnych interesów w UE, to z dobrego serca nic nie dostaniemy.

Zachęcam do zapoznania się z wnioskiem do Komisji Europejskiej i wywierania nacisku na

Ministerstwo Finansów, żeby wniosek ten złożyło.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 30 listopada 2011 r. Na stronie CAFR dostępny jest również omawiany wniosek do Komisji Europejskiej.

48

14. Nieruchomości PKP – uwagi do raportu NIK

Marcin Bonicki, ekspert CAFR

Najwyższa Izba Kontroli ogłosiła częściowo ocenzurowaną „Informację o wynikach kontroli

wykorzystania nieruchomości kolejowych na cele komercyjne, niezwiązane z prowadzeniem ruchu

kolejowego”9. Największą karierę medialną zrobił właśnie fakt utajnienia (przez sąd) części dotyczącej

warunków ugody zawartej przez PKP z jednym z partnerów handlowych. W cieniu pozostały natomiast

inne smakowite kąski z dania zaserwowanego przez NIK. Poniżej omawiam te, które szczególnie

zasługują na zaistnienie w debacie publicznej.

Na wstępie należy przypomnieć, że w ramach rozpoczętej w 2001 roku restrukturyzacji

Przedsiębiorstwa Państwowego PKP utworzono spółkę PKP S.A., która przejęła całość jego praw i

obowiązków, w tym i całość zadłużenia (stan zadłużenia długoterminowego PKP S.A. na koniec 2008

r. wynosił ok. 5,3 mld zł, a Grupy PKP – ok. 6,8 mld zł). Kolejowe długi miały zostać spłacone „w

drodze zagospodarowania przez PKP S.A. przejętego mienia, w tym przede wszystkim w wyniku

sprzedaży i oddania do odpłatnego korzystania majątku zbędnego do prowadzenia działalności

produkcyjnej”. Kontrola NIK miała na celu zbadanie czy ta operacja się powiodła.

Stan posiadania PKP

Jednym z zarzutów postawionych przez NIK jest niezakończenie inwentaryzacji majątku

nieruchomego PKP. I już w tym miejscu rodzi się pierwsze pytanie. W różnych miejscach raportu

pojawiają się różne dane dotyczące wielkości tego majątku, tak jakby autorzy nie mogli się

zdecydować czy PKP posiada 103, 104 czy 105 tysięcy nieruchomości gruntowych o łącznej

powierzchni od 104,3 tys. ha do ponad 105 tys. ha. Podobnie, raz pojawia się informacja, że PKP

dysponuje 35 tys. budynków o łącznej powierzchni 6183 tys. m2, a w innym miejscu jest mowa o

ponad 40 tys. budynków. Czy różnice są wynikiem braku wspomnianej inwentaryzacji, czy też

odzwierciedlają stan posiadania z różnych momentów kontroli (kontrola obejmowała rok 2009 i

pierwsze dziewięć miesięcy 2010 roku), czy też są skutkiem niechlujstwa – trudno dociec. W każdym

razie wygląda to niepoważnie i nie powinno mieć miejsca w dokumencie NIK (a jeśli różnice są celowe

to powinny zostać omówione).

Wracając do ciekawych wniosków, z raportu wynika, że:

1. Około 33 tys. nieruchomości gruntowych o powierzchni 25,3 tys. ha, nie posiadało

uregulowanego stanu prawnego. Oznacza to, że w przypadku jednej trzeciej wszystkich

nieruchomości PKP (około 25% areału) nie można na podstawie księgi wieczystej lub innych

dokumentów ustalić, kto jest ich właścicielem, a w konsekwencji – do czasu sądowego

9 Dokument NIK: http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-wykorzystaniu-nieruchomosci-kolejowych-na-cele-komercyjne.html ,

doniesienia medialne: http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/464767,Sad-zakazal-upowszechnienia-raportu-NIK-o-PKP, http://fakty.interia.pl/polska/news/sad-wyslal-do-aresztu-raport-nik-o-pkp,1711090,3

49

uporządkowania spraw własnościowych nie można takich nieruchomości sprzedać lub

obciążyć hipotekami. Jak zobaczymy niżej, kwestia hipotek ma szczególnie istotny wymiar.

2. Na 167 pracowników Oddziału Dworce Kolejowe realizujących w 2009 r. zadania związane

bezpośrednio z gospodarowaniem nieruchomościami dworcowymi, zaledwie 9 (5,4%)

posiadało odpowiednie wykształcenie, a w 2010 r. (do 30 września) jedynie 12 na zatrudnione

172 osoby. Nie wymaga to chyba szerszego komentarza.

3. Zarząd PKP S.A. nie uregulował w pełni zasad oddawania do odpłatnego korzystania

zbędnych nieruchomości kolejowych przez podległe mu jednostki organizacyjne. Procedury w

tym zakresie posiadały bowiem jedynie 3 jednostki zarządzające nieruchomościami: Oddział

Dworce Kolejowe oraz 2 spośród 11 Oddziałów Gospodarowania Nieruchomościami

funkcjonujących do dnia 30 czerwca 2010 r., a po przeprowadzonej z dniem 1 lipca 2010 r.

reorganizacji – z 6 OGN.

Jak w tych warunkach poradziło sobie PKP?

Z tytułu sprzedaży nieruchomości PKP S.A. uzyskała w 2008 r. ok. 99,8 mln zł. W okresie objętym

kontrolą PKP S.A. zawarła łącznie 513 umów sprzedaży nieruchomości oraz 19.435 umów najmu i

dzierżawy, osiągając przychody w wysokości 204 mln zł. Wydaje się to na pierwszy rzut oka wynikiem

przyzwoitym, ale dane te bledną wobec poniższych informacji:

1. „Wg stanu na 30 września 2010 r. Spółka nie zagospodarowała przeznaczonych na cele

komercyjne: ponad 40 tys. nieruchomości gruntowych o powierzchni ok. 24 tys. ha, 14,8 tys.

budynków oraz 22,5 tys. budowli. Nie wynajęła przeszło 191 tys. m² powierzchni użytkowej,

zbędnej do obsługi pasażerów w 675 obiektach dworcowych.” Oznacza to ni mniej ni więcej,

że realizacja planu zagospodarowania poszczególnych rodzajów majątku zbędnego wynosiła

od 5 do 67%. Nie wynajęto ponad 60% zbędnej do obsługi pasażerów powierzchni dworców

kolejowych.

2. Na zorganizowanych łącznie 1151 przetargów, jedynie w 150 postępowaniach wpłynęły oferty

od potencjalnych nabywców. Zdaniem NIK wina nie leży jednak wyłącznie po stronie PKP,

gdyż główną przyczyną takiego obrotu sprawy są przepisy ustawy o komercjalizacji i

prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, które zobowiązywały do organizacji przetargów

nawet jeśli poszczególne nieruchomości cieszyły się niewielkim zainteresowaniem.

3. Nie realizując sprzedaży nieruchomości w wielkościach założonych przez Radę Ministrów na

lata 2009 – 2010, PKP uzyskała wpływy niższe od planowanych łącznie o 862 mln zł (tj. o

81%).

4. PKP S.A. nierzetelnie realizowała zadania w zakresie windykacji przeterminowanych

należności z tytułu zagospodarowania nieruchomości, których kwota przekroczyła 787 mln zł.

W rezultacie ponoszone przez PKP S.A. koszty podstawowej działalności operacyjnej dotyczące

nieruchomości przeznaczonych na cele komercyjne, przewyższały znacznie, bo aż o 263

50

miliony złotych przychody uzyskiwane z ich zagospodarowania. I trudno się dziwić, że osiągając

taki wynik spółka PKP S.A. nie miała „zdolności do uregulowania przez Spółkę przypadającego na lata

2009-2010 zadłużenia w kwocie 1 mld 66 mln zł”, co w konsekwencji doprowadziło do przerzucenia

ciężaru spłaty zadłużenia na budżet państwa.

Na co zwraca uwagę, a co pominął NIK?

Zdaniem kontrolerów brak pełnego uregulowania przez Zarząd PKP S.A. zasad oddawania w najem

lub dzierżawę zbędnych nieruchomości (jak wspomniałem zasady takie obowiązują tylko w niektórych

jednostkach organizacyjnych) prowadzi do dowolności decyzyjnej i sprzyja korupcji. Najwyższa Izba

Kontroli nie podzieliła złożonego w tej sprawie przez Zarząd Spółki wyjaśnienia, że „W przypadku

najmu/dzierżawy tak różnorodnych obiektów, jakimi zarządza PKP S.A., utworzenie bardziej

szczegółowych, „centralnych” uregulowań przyniosłoby odwrotny skutek, stanowiąc barierę w

zagospodarowaniu dużej części nieruchomości.”

Zapewne spostrzeżenia NIK są trafne, ale wydaje się, że niepełne. Zjawiska korupcji nie powinniśmy

przeceniać, nawet NIK mówi o korupcjogenności, a nie o przypadkach korupcji i twardych dowodach.

Dlatego moim zdaniem pierwszoplanowym skutkiem braku jasnych zasad postępowania jest, jak

wskazuje życiowe doświadczenie, bezwład i – po ludzku całkiem zrozumiała – niechęć do

podejmowania jakiegokolwiek ryzyka. Każda decyzja może się okazać pułapką, każdy krok może

wprowadzić na minę. Pamiętajmy, że zarządzanie nieruchomościami kolejowymi odbywa się w

ramach wysoce zbiurokratyzowanej, zhierarchizowanej i mimo wszystko podlegającej politycznym

łupom struktury. Trudno więc dziwić się, że podstawową zasadą jest „nie wychylać się”, lecz

przeczekać, aż problem sam się rozwiąże lub ktoś inny podejmie decyzję. Gdy zaś koniecznie trzeba

ją podjąć, to czyni się to po długotrwałym analizowaniu każdego przecinka i często bezproduktywnym

szukaniu dziury w całym. Jeśli dodamy do tego kilka szczebli decyzyjnych to powolność machiny PKP

przestanie dziwić. Szkoda, że kontrolerzy nie przyjrzeli się temu bliżej, ich wnioski mogłyby być wielce

pożyteczne.

W raporcie zabrakło również analizy struktury organizacyjnej i jej przydatności do założonych celów i

planów. Szkoda też, że NIK nie wziął pod lupę tych szczątkowych regulacji, które odnoszą się do

komercyjnego wykorzystania nieruchomości i nie przeanalizował ich efektywności. Warto byłoby

bowiem usłyszeć na przykład czy kompetencje się nie dublują, ile czasu pochłania przygotowanie i

doprowadzenie do poszczególnych transakcji, ile czasu trwa procedura ich zatwierdzania przez

Zarząd (jeśli takie zatwierdzenie jest wymagane), jak wiele transakcji nie dochodzi do skutku i co jest

tego przyczyną. Przydałoby się również wyjaśnienie przyczyn tak niskiego odsetka pracowników

merytorycznie przygotowanych do obsługi nieruchomości, bo samo stwierdzenie tego faktu może

poruszyć serca, ale nie zmieni istniejącego stanu rzeczy.

Zabrakło ponadto analizy jak w omawianym zakresie funkcjonuje minister właściwy do spraw

transportu, który zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o restrukturyzacji, komercjalizacji i prywatyzacji

51

przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” wyraża zgodę na dokonanie przez PKP

S.A. czynności prawnych związanych z zagospodarowaniem na cele komercyjne zbędnych

nieruchomości kolejowych, o wartości rynkowej przekraczającej w złotych równowartość kwoty 50.000

euro (w przypadku najmu/dzierżawy chodzi o równowartość rocznego czynszu). NIK ustalił, że

minister wykonywał swoje obowiązki prawidłowo, tj. w sposób legalny, gospodarny, celowy i rzetelny.

„Sporządzona w tych sprawach dokumentacja obejmowała, zgodnie z przepisem art. 18 ust. 2c

ustawy o PKP, wnioski zawierające informacje określające: przedmiot rozporządzenia z

wyszczególnieniem danych ewidencyjnych identyfikujących składniki aktywów trwałych; wartość

rynkową przedmiotu rozporządzenia; sposób rozporządzenia; podmiot na rzecz którego następowało

rozporządzenie; uzasadnienie gospodarcze czynności prawnej oraz załączniki, o których mowa w art.

18 ust. 2d przywołanej ustawy. Stwierdzono ponadto, że działania Ministra w przypadku zbadanych

dwóch decyzji odmownych, dotyczących niewyrażenia zgody na zagospodarowanie w sposób

komercyjny nieruchomości kolejowych przez firmy: P. oraz J.A. miały na celu zabezpieczenie

interesów Skarbu Państwa.”

Wniosek? W papierach wszystko się zgadza – i dobrze, to też sukces. Warto byłoby jednak sprawdzić

ile czasu trwa procedura uzyskania decyzji ministra, jak często i z jakich najczęściej powodów minister

wydaje zgody warunkowe (tzn. uzależnione od wprowadzenia zmian do uzgodnionych już wcześniej

warunków transakcji). Być może są to powody poważne, wymagające rozwiązań systemowych, a być

może warunki formułowane przez ministra są przykładem wspomnianego powyżej zjawiska szukania

dziury w całym. Tego się nie dowiedzieliśmy.

Pomyłka czy kompromitacja?

Przedstawione powyżej fakty i wnioski mówią nam nieco o PKP i pokazują czego nie wiemy a

moglibyśmy i powinniśmy wiedzieć. Z raportu NIK możemy jednak dowiedzieć się sporo i o innych

instytucjach, w tym o samym NIK. Poza wspomnianym brakiem dokładności co do liczby kolejowych

nieruchomości w kompletne zdumienie wprawia dokonana przez NIK analiza niepowodzenia

komercyjnego zagospodarowania nieruchomości przy ul. Ordona w Warszawie, gdzie PKP i PKO BP

Inwestycje Sp. z o.o. planowały wspólnie wybudować osiedle mieszkaniowe.

„Ustalenia kontroli wykazały jednak, że z powodu nieuzyskania decyzji o warunkach zabudowy,

projekt zagospodarowania nieruchomości przy ul. Ordona w Warszawie nie został zrealizowany.

Powodem niewydania takiej decyzji przez władze Miasta St. Warszawy, był brak planu

zagospodarowania przestrzennego terenów, na których miało powstać omawiane osiedle

mieszkaniowe. [podkreślenie moje – MB] Tym samym do czasu uzyskania omawianej decyzji

realizacja przedsięwzięcia została wstrzymana.”

Kontrolerom NIK najwyraźniej umknął fakt, że od 2003 roku decyzja o warunkach zabudowy jest

alternatywą dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i wydaje się ją jedynie

52

wówczas, gdy planu miejscowego nie ma. A zatem brak planu miejscowego nie jest przeszkodą do

wydania decyzji o warunkach zabudowy! Przeszkodą byłoby uchwalenie takiego planu, wówczas

decyzja byłaby zbędna, a inwestorowi wystarczyłoby pozwolenie na budowę. Jaki jest zatem

prawdziwy powód niepowodzenia inwestycji? To pytanie do NIK.

Nie wie lewica co czyni prawica

O ile wskazana powyżej wpadka ma znaczenie marginalne, to majstersztykiem, godnym uwiecznienia

przez Monty Pythona jest – wynikający z umów zawartych przez PKP ze Skarbem Państwa

reprezentowanym przez Ministra Finansów – pomysł zabezpieczania poręczeń spłat kredytów

zaciąganych przez PKP oraz wykupu obligacji emitowanych przez PKP, których to poręczeń udziela

Skarb Państwa10

. Jak pamiętamy, kredyty miały być spłacane z dochodów osiąganych z

nieruchomości kolejowych, w tym z ich sprzedaży.

Jak to wygląda w praktyce? PKP zaciąga kredyt (albo emituje obligacje), Skarb Państwa w osobie

Ministra Finansów poręcza spłatę tego kredytu. Jeśli PKP nie wywiąże się z obowiązku spłaty kredytu

to Skarb Państwa zmuszony będzie wyłożyć środki budżetowe, a następnie będzie domagać się ich

zwrotu od PKP. Aby mieć pewność, że ten zwrot nastąpi, minister wymaga ustanowienia przez PKP

hipotek na nieruchomościach kolejowych. To jednak idzie opornie:

„PKP S.A. nie wykonała obowiązków wynikających z zawartych z Ministrem Finansów umów

poręczenia spłaty kredytów oraz wykupu wyemitowanych obligacji. Nie ustanowiono bowiem hipotek

na rzecz Skarbu Państwa, przewidzianych postanowieniami umów. Do czasu zakończenia niniejszej

kontroli Spółka ustanowiła hipoteki jedynie na 12 nieruchomościach o wartości 289,8 mln zł, co

stanowiło ok. 19% wartości przekraczających 1,6 mld zł zobowiązań, wynikających z tych umów.”

I teraz najważniejsze:

„Należy jednak zaznaczyć, że ustanowienie hipotek na zbędnych nieruchomościach

kolejowych, w zasadzie uniemożliwiałoby ich sprzedaż lub wniesienie do wspólnych

przedsięwzięć gospodarczych. Tym samym spełnienie przez PKP S.A. postanowień umów,

może prowadzić do sytuacji, w której zadłużenie Spółki obejmujące m.in. poręczone przez

Skarb Państwa zobowiązania finansowe, nie będzie spłacane w wyniku zagospodarowania

zbędnych nieruchomości kolejowych, lecz w drodze przeznaczania na ten cel środków

budżetowych.”

Dlaczego? Bo nieruchomości obciążonych hipotekami nie da się sprzedać (tzn. można je sprzedawać,

ale chętnych raczej nie będzie), a jeśli już uda się je sprzedać z takim obciążeniem to za cenę

pomniejszoną o wartość hipoteki.

10

Dla porządku należy wskazać, że ustanowienie zabezpieczeń jest wymagane przez art. 8 ustawy o poręczeniach i

gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (t.j. Dz. U. z 2003 r., nr 174, poz. 1689 ze zm.), więc Minister Finansów ma w tym przypadku związane ręce.

53

A zatem, podsumujmy. Kredyt zaciągnięty przez PKP ma zostać spłacony z funduszy osiągniętych z

komercyjnego wykorzystania nieruchomości kolejowych. Spłata kredytu jest poręczana przez Skarb

Państwa. Poręczenie jest (powinno być) zabezpieczone hipoteką ustanowioną na nieruchomościach

PKP, które mają podlegać komercyjnemu wykorzystaniu. Ustanawiając hipoteki, PKP utrudnia sobie

wykonanie planu sprzedaży nieruchomości, nie osiąga założonych przychodów i w rezultacie zmusza

Skarb Państwa do spłaty zadłużenia. Jeśli natomiast PKP hipotek nie ustanawia to wskazane wyżej

trudności nie powstają, ale z kolei nie wywiązuje się z umów zawartych z Ministrem Finansów i

poręczenia Skarbu Państwa nie uzyskują wymaganego zabezpieczenia. Błędne koło.

Refleksje końcowe

Z raportu NIK wynika, że PKP ma poważne problemy i jest zarazem poważnym problemem dla

obywateli, którzy w przedstawionym kontekście występują w charakterze podatników, a nie

pasażerów. Jeśli jednak wczytamy się w raport dokładniej to dojdziemy do wniosku, że rozwiązanie

wielu z tych problemów leży w gestii rządu i parlamentu, a zatem poza PKP. W szczególności

konieczna jest koordynacja oczekiwań Ministra Transportu i Ministra Finansów oraz rzetelna,

uwzględniająca praktyczne skutki, analiza ustawodawstwa. Czy raport NIK natchnie rząd do

wprowadzenia koniecznych zmian? Biorąc pod uwagę jak rzadko rekomendacje NIK wcielane są w

życie, można mieć poważne wątpliwości. Z drugiej strony, można mieć nadzieję, że nadciągający

głęboki kryzys finansów publicznych w końcu zmusi rząd do zaprowadzenia porządku.

Tekst ukazał się na stronie Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej (www.cafr.pl) 30 listopada 2011 r.

54

Marcin Bonicki - absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2004

roku zajmuje się obsługą rynku nieruchomości, a w szczególności nieruchomości komercyjnych.

Zajmuje się również problematyką wywłaszczania nieruchomości, odszkodowań i reprywatyzacji. W

latach 2004-2005 współpracował z Krajowym Związkiem Lokatorów i Spółdzielców. Stworzył projekt

ustawy o zniesieniu finansowania partii politycznych z budżetu państwa. Współpracuje z kancelarią

Janas, Lach, Paśko, Biernat.

Krzysztof Bosak - od czternastu lat zaangażowany w działalność społeczną i polityczną. Pracował w

Parlamencie Europejskim, był najmłodszym posłem na Sejm V kadencji, członkiem Zgromadzenia

Parlamentarnego Rady Europy oraz Rady Programowej TVP. Studiował architekturę i ekonomię,

interesuje się filozofią, polityką gospodarczą i problematyką regulacji rynku mediów. Wicedyrektor

Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej.

dr inż. arch. Michał Domińczak - architekt i historyk urbanistyki specjalizujący się w historii prawa

budowlanego i przepisów urbanistycznych oraz rewitalizacji i konserwacji zabytków. Absolwent

Wydziału Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej (1997) oraz

Podyplomowego Studium Konserwacji Zabytków Architektury Politechniki Warszawskiej (2000).

Członek Izby Architektów RP, Izby Inżynierów Budownictwa RP oraz Polskiego Komitetu

Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS UNESCO. Współpracownik „The Code Project”

stanowiącego próbę opisania ewolucji światowych przepisów urbanistycznych i budowlanych. W

latach 2003-2005 Architekt Miasta Zgierza – w 2003 roku doprowadził do powstania pierwszego w

Polsce parku kulturowego „Miasto Tkaczy”. W latach 2005-2007 Miejski Konserwator Zabytków w

Łodzi. Od 1997 r. pracownik naukowy Instytutu Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej, a od

2010 roku również wykładowca Kolegium Gospodarki Przestrzennej PŁ. Autor wielu projektów

architektonicznych i urbanistycznych, m.in. koncepcji zespołu muzealno-konferencyjnego w Tumie pod

Łęczycą.

Paweł Gruza - absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego (prawo

finansowe). Uczestniczył w licznych szkoleniach w Polsce i za granicą (kursy standardów

rachunkowości polskiej i międzynarodowej, ustawodawstwo Unii Europejskiej, międzynarodowe

planowanie podatkowe, wyspecjalizowane programy szkoleniowe z zakresu VAT w sektorze usług

finansowych i energetyce). Od 2000 roku zajmuje się doradztwem podatkowym (Arthur Andersen;

Ernst & Young), obecnie jest współwłaścicielem i członkiem zarządu spółki MMR Consulting – Spółki

doradztwa podatkowego. Szef Zespołu ds. Finansów Publicznych CAFR.

Marcin Horała - absolwent prawa i politologii na Uniwersytecie Gdańskim. Radny miasta Gdyni,

przewodniczący Komisji Gospodarki Mieszkaniowej, wcześniej radny dzielnicy Gdynia Chylonia. Przez

55

wiele lat związany ze Stowarzyszeniem Koliber, m. in. twórca oddziału Trójmiasto, członek Zarządu

Krajowego i Centralnej Komisji Rewizyjnej. Wiceprezes Stowarzyszenia Powiernictwo Polskiego i

redaktor naczelny kwartalnika PP. Zawodowo związany z wiodącym polskim terminalem

kontenerowym.

Michał Kot - socjolog, analityk. Ukończył studia w Instytucie Socjologii UW. Studiował również

matematykę na tej samej uczelni. W pracy zawodowej zajmował się m. in. oceną rentowności

produktów i usług przed ich wprowadzeniem na rynek, przygotowywaniem biznes planów dla nowych

działań, analizą efektywności kosztowej różnego rodzaju procesów i tworzeniem budżetu w dużej

organizacji. Pracował również w agencji badań marketingowych (jako Senior Research Manager).

Obecnie odpowiada za rozwój nowych modeli biznesowych w dużej firmie telekomunikacyjnej.

Zajmował się również działalnością na rzecz społeczności lokalnej (m. in. był członkiem Rady Osiedla,

współtworzył jeden z bardziej oryginalnych serwisów lokalnych na terenie Warszawy).

dr Grzegorz Kwaśniak - absolwent Akademii Wojskowej w Brnie. Pracę doktorską na temat

„Zarządzanie strategiczne w obszarze Sił Zbrojnych w warunkach radykalnych zmian otoczenia”

obronił w 2005 roku w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Przez większą część swojej kariery

zawodowej służył w pododdziałach bojowych SZ RP. W latach 2006-2007 pracował w Zarządzie

Planowania Strategicznego SG WP, od 2008 roku pracuje jako adiunkt w AON. Członek zespołu

opracowującego Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP 2007 oraz autor wielu artykułów z

zakresu zarządzania strategicznego w obszarze bezpieczeństwa narodowego RP.

Radosław Piekarz - absolwent Wydziału Nauk Ekonomicznych oraz Wydziału Zarządzania

Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2004 r. zajmuje się doradztwem podatkowym – najpierw w

PricewaterhouseCoopers, a obecnie w spółce doradztwa podatkowego Taxonity. Jako doradca

podatkowy specjalizuje się w zagadnieniach cen transferowych, VAT i akcyzy. Jest autorem artykułów

naukowych z zakresu VAT oraz cła.

dr Stanisław Tyszka - absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego i

studiów doktoranckich na Wydziale Historii i Cywilizacji w European University Institute we Florencji.

Studiował też filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim i socjologię na Uniwersytecie Karola w Pradze.

Adiunkt na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego.

Dyrektor Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej.

56

"Rzeczy Wspólne" powstały po to, aby poważnie mówić o polityce na przekór niepoważnym czasom.

Nie interesują nas pyskówki ani personalne roszady - zajmujemy się sprawami o zasadniczym

znaczeniu dla Polski. Efekty, w postaci esejów, analiz, wywiadów, recenzji i felietonów drukujemy co

kwartał na łamach naszego pisma. Część artykułów publikujemy na stronie www.rzeczywspolne.pl i w

naszym blogu. Chcemy aktualizować polski republikanizm, który uważamy za naszą najlepszą

tradycję polityczną. Wydaliśmy w dotychczas sześć numerów pisma.

1. Szósty numer „Rzeczy Wspólnych”

Głównym tematem najnowszego numeru pisma jest

potrzeba intelektualnego i reformatorskiego przyśpieszenia

w celu stworzenia strategii rozwojowych koniecznych wobec

widma drugiej fali kryzysu finansowego i dynamicznych

zmian w zachodzących w Unii Europejskiej. Kryzys to nie

tylko zagrożenie, ale także szansa na przesilenie – pisze w

tekście otwierającym numer redaktor naczelny Bartłomiej

Radziejewski – Być może staniemy wkrótce przed szansą

przełamania i politycznej, i gospodarczej bylejakości,

minimalizmu, braku wyobraźni.

W bloku tekstów zatytułowanym Przyśpiesz albo giń! autorzy

„Rzeczy Wspólnych” zajmują się m.in. takimi zagadnieniami

jak podmiotowość w stosunkach międzynarodowych (dr

Przemysław Żurawski vel Grajewski), obronność (Tomasz Szatkowski) czy jakość polskiego

ustawodawstwa (Przemysław Wipler, Wojciech Arndt).

Polska na skraju bankructwa?

Wiele uwagi poświęca się w Rzeczach Wspólnych finansom publicznym, perspektywie bankructwa

systemu emerytalnego i problemowi długu publicznego. Paweł Dobrowolski, prezes Forum

Obywatelskiego Rozwoju Leszka Balcerowicza, stawia tezę, że bieda w Polsce częściej dotyka ludzi

młodych, niż emerytów. O ile za czasów pierwszego sekretarza PZPR. Wiesława Gomułki na jednego

emeryta lub rencistę przypadało kilkanaście osób w wieku produkcyjnym, o tyle dziś młodych

pracujących jest już poniżej trzech. Grozi to bankructwem Polski – pisze Dobrowolski w tekście Starzy

żyją na koszt młodych.

Mirosław Barszcz, ekspert prawa podatkowego zwraca uwagę tempo przyrostu długu publicznego.

Jeśli tempo przyrostu długu się utrzyma, czeka nas dramat.(…) Niebawem przekroczymy 60-

procentowy próg ostrożnościowy i czekają nas drastyczne cięcia w wydatkach. Były wiceminister

57

finansów jako rozwiązanie proponuje m.in. reformy polegające na wprowadzeniu negatywnego

podatku dochodowego i podwyższenie podatków od nieruchomości.

Eksperci Fundacji Republikańskiej Michał Czarnik i Michał Kot proponują w tekście Demografia,

głupcze! progresywny mechanizm wsparcia rodzin poprzez system wzrastających z każdym kolejnym

dzieckiem odliczeń od podatków i wszelkich zobowiązań ubezpieczeniowych, w tym składki

zdrowotnej i emerytalnej. Końcowy efekt zmian systemu podatkowego powinien mieć wymiar na tyle

istotny, aby Polska awansowała z ostatniej do pierwszej ligi podatkowej świata – pisze Paweł Gruza,

ekspert ds. prawa podatkowego w tekście Potrzebna podatkowa rewolucja.

Poważnie o infrastrukturze

Wiele uwagi autorzy poświęcają również zagadnieniom infrastrukturalnym. Michał Beim zwraca

uwagę, że polska polityka transportowa nie odpowiada na najważniejsze potrzeby rozwoju państwa i

stanowi zbiór pobożnych życzeń. Podnosi również problem nieskutecznego wykorzystywania środków

unijnych na infrastrukturę drogową i kolejową w latach 2014-2020. Dotychczas dwie perspektywy

finansowe (…) wydają się być czasem wielkiej improwizacji. (…) Szeroka debata publiczna mająca na

celu wypracowanie strategii transportowej i harmonogramu działań inwestycyjnych powinna rozpocząć

się już obecnie, aby można było wykorzystywać pieniądze unijne na konkretnie działania już od

pierwszych dni obowiązywania nowego unijnego budżetu.

Oligarchia finansowa niszczy demokrację?

Blok tekstów Czy międzynarodowy układ finansowy otwiera tekst profesora Krzysztofa Rybińskiego.

Ekonomista szuka przyczyn globalnego kryzysu finansowego w patologiach związanych z

funkcjonowaniem ponadnarodowych instytucji ekonomicznych. Historia uczy, że wiele okresów, w

których wąska grupa ludzi gromadzi nadmierny majątek kosztem ogółu społeczeństwa, kończy się

tragicznie. (…) Demokracja i wolny rynek przeżywają potężny regres, często trwający wiele dekad.

Ostrzega również, że zbliżający się kryzys finansowy może okazać się dużo głębszy, niż ten z lat

2008-2009.

W wymiarze europejskim problemami sektora finansowego zajmuje się Łukasz Czernicki, ekspert

Fundacji Republikańskiej i ekonomista z Uniwersytetu w Poczdamie. Doszukując się genezy

problemów kolejnych państw zwraca uwagę, że stworzenie europejskiej unii walutowej było procesem

chaotycznym i opartym na iluzorycznym kompromisie. Dziś nadszedł czas zapłaty za ową iluzję

stabilności i bezpieczeństwa, jaką stworzyła unia walutowa – podsumowuje ekonomista.

Szósty numer pisma do końca roku można kupić m.in. w Empikach lub taniej: na Allegro, poprzez

prenumeratę i na spotkaniach wydawcy, Fundacji Republikańskiej.

58

2. Deklaracja prenumeratora kwartalnika „Rzeczy Wspólne”

Kwartalnik „Rzeczy Wspólne” to priorytetowy projekt Fundacji Republikańskiej służący podnoszeniu

jakości debaty publicznej i formowaniu przyszłych elit intelektualnych i państwowych w duchu prymatu

dobra wspólnego. Choć regularne wydawanie i promowanie kwartalnika jest ogromnym obciążeniem

finansowym i organizacyjnym dla młodej instytucji obywatelskiej, jaką jest Fundacja Republikańska,

nie chcemy rezygnować z tworzenia prestiżowego pisma, które w ciągu półtora roku istnienia na rynku

zdobyło sobie rzeszę oddanych Czytelników.

By „Rzeczy Wspólne” mogły istnieć i rozwijać się potrzebujemy stałego wsparcia Czytelników:

prenumeratorów i darczyńców Fundacji Republikańskiej.

Prosimy o rozważenie możliwości wsparcia pisma poprzez zamówienie prenumeraty, wykupienie

prenumeraty wspierającej bądź zostanie Darczyńcą Fundacji Republikańskiej.

Jeżeli chcesz dołączyć do grona Prenumeratorów wypełnij poniższą deklarację i wyślij ją na adres

Fundacji Republikańskiej w formie elektronicznej (prenumerata@rzeczywspolne.pl) lub papierowej

(Fundacja Republikańska, ul. Kopernika 30/421, 00-950 Warszawa). Przelew tytułem

„prenumerata Rzeczy Wspólnych” prosimy kierować na konto:

Fundacja Republikańska, Alior Bank: 84 2490 0005 0000 4520 9156 1754

Prosimy o wybranie rodzaju prenumeraty, wskazanie liczby zamówionych numerów oraz podanie

danych korespondencyjnych. Prosimy o zakreślenie odpowiedniej pozycji w każdym z podpunktów.

a. Rodzaj prenumeraty:

prenumerata tradycyjna (22,5 zł / numer) TAK

prenumerata wspierająca (50zł / numer) TAK

prenumerata studencka (16 złotych / numer)11

TAK

b. Liczba zamówionych numerów:

4 numery (prenumerata roczna) TAK

8 numerów (prenumerata dwuletnia) TAK

12 numerów (prenumerata trzyletnia) TAK

Chcę zamówić numery archiwalne: 2 (2/2010), 3 (1/2011), 4 (2/2011), 5 (3/2011), 6 (4/2011)

c. Dane korespondencyjne:

Imię i nazwisko:

Adres:

Adres e-mail:

Telefon:

_____________________ Podpis

11

Prenumerata studencka jest utrzymywana dzięki Darczyńcom FR i Czytelnikom, którzy wykupili prenumeratę

wspierającą. By otrzymywać pismo w cenie prenumeraty studenckiej konieczne jest posiadania statusu ucznia lub studenta.

59

1. Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej Zespół Centrum Analiz Fundacji Republikańskiej liczy blisko 50 ekspertów z różnych dziedzin i stale

wzrasta. W ramach CAFR pracę prowadzą następujące zespoły eksperckie:

Zespół ds. Finansów Publicznych

Zespół ds. Rodziny

Zespól ds. Transportu

Zespół ds. Deregulacji

W ramach prac CAFR realizowano dotychczas następujące projekty:

500 dni spokoju. To pierwszy w historii III RP raport przedstawiający weryfikację realizacji

wszystkich obietnic z programu rządu. Na stronie www.500dnispokoju.pl, opublikowaliśmy 195

analiz kolejnych obietnic złożonych w expose przez premiera Donalda Tuska.

Projekt ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika. Opracowany został wraz z uzasadnieniem i

przeglądem podobnych rozwiązań na świecie i umieszczony jest na stronie

www.rzecznikpodatnikow.pl Projekt opracowany został przez Zespół ds. Finansów

Publicznych CAFR i złożony w Sejmie przez klub Prawa i Sprawiedliwości.

Raport o Zawodach Regulowanych. Przygotowaliśmy raport analizujący ograniczenia

dostępu do 380 zawodów i rekomendujący zmniejszenie liczby zawodów reglamentowanych

do 102 zawodów. Raport odbił się echem i w oparciu o przedstawione w nim dane ukazało się

wiele publikacji prasowych m.in. w dziennikach „Rzeczpospolita”, „Gazeta Wyborcza”,

„Dziennik Polski” i tygodniku „Uważam Rze”.

Raport o Prywatyzacji w latach 2008-2011. Przeprowadziliśmy kompleksową analizę planów

i realizacji polityki prywatyzacyjnej rządu PO-PSL.

Projekt Deregulacyjny. W przygotowaniu jest duża publikacja o deregulacji będąca efektem

seminariów, które odbyły się w Fundacji i która zawiera teksty dotyczące takich dziedzin jak

prawo podatkowe, prawo handlowe, ubezpieczenia czy telekomunikacja.

Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych. Projekt został przygotowany w ramach akcji

„Kibice za bezpieczeństwem” prowadzonej we współpracy z Ogólnopolskim Związek

Stowarzyszeń Kibiców. Obecnie trwa zbiórka 100 tys. podpisów, które umożliwią złożenie

obywatelskiego projektu.

Raport o Szkolnictwie Technicznym. Przygotowaliśmy raport oceniający kondycję szkół

technicznych i zawodowych w Polsce i proponujący rozwiązania naprawcze.

Rośnie również liczba bieżących komentarzy przygotowywanych przez ekspertów CAFR. Od

października 2010 do października 2011 opublikowaliśmy na stronie cafr.pl 35 komentarzy, w

październiku i listopadzie 2011 – 14 tekstów. Od grudnia 2011 planujemy regularnie wydawać zbiór

publikacji ekspertów CAFR w broszurze pt. „Komentarze i Analizy”.

60

2. Kongresy Republikańskie Fundacja Republikańska od momentu powstania organizuje dwa razy do roku cykliczne imprezy pod

nazwą Kongresów Republikańskich, które kontynuują tradycje organizowanych we wcześniejszych

latach Kongresów Obywatelskich, odbywających się jeszcze pod auspicjami Fundacji

Odpowiedzialność Obywatelska i później Instytutu Jagiellońskiego. Kongresy gromadziły zawsze

szerokie grono ludzi zaangażowanych w organizacje społeczne i polityczne o profilu prawicowym,

centroprawicowym i eksperckim.

I Kongres Republikański

14 listopada 2009 r. na I Kongresie

Fundacja oficjalnie zainaugurowała

swoją działalność. Ponad 120 osób z

całego kraju przez cały dzień

dyskutowało w warszawskim Pałacu

Sapiehów nad kondycją polskiego

życia publicznego. Do Warszawy

przyjechali goście m.in. z Krakowa,

Łodzi, Torunia, Wrocławia i Lublina.

Gośćmi byli m.in. Mirosław Barszcz (b.

wiceminister finansów), Bartłomiej

Radziejewski (redaktor naczelny pisma „Rzeczy Wspólne”), dr Piotr Naimski (b. wiceminister

gospodarki), red. Michał Szułdrzyński (Rzeczpospolita), red. Bronisław Wildstein (Rzeczpospolita), a w

dyskusji polityków udział wzięli posłowie Zbigniew Girzyński, Jacek Żalek i Roman Giertych.

II Kongres Republikański

22 maja 2010 r., wspólnie z łódzką Fundacją Aurea Libertas,

został zorganizowany z Łodzi II Kongres Republikański pod

hasłem: „Polska – na progu republikańskiego przełomu?”.

Blisko 100 osób z całego kraju przyjechało do Łodzi, by

dyskutować o polskim życiu publicznym przed i po 10 kwietnia,

o tym co Polska może dać Europie i światu, oraz o tym jakiej

republiki potrzebujemy i czy wiemy jak ją zbudować. W

dyskusjach panelowych udział wzięli m.in. red. Jan

Pospieszalski, red. Łukasz Warzecha (Fakt), red. Tomasz

Terlikowski (Fronda), red. Piotr Lisiewicz (Gazeta Polska), prof.

Jacek Bartyzel, dr Michał Łuczewski („Czterdzieści i Cztery”) ,

dr Paweł Milcarek (Christianitas), Krzysztof Mazur (Klub

Jagielloński) oraz prof. Arkady Rzegocki (Klub Jagielloński).

61

III Kongres Republikański 13 listopada 2010 r. w warszawskim Pałacu Sapiehów odbył się Kongres pod hasłem „O co

walczymy? Republikanie, wolnościowcy, obywatele – o mediach gospodarce i działalności społecznej”

Swoje prezentacje miały liczne organizacje partnerskie, w tym Radio WNET, wPolityce.pl, Rebelya.pl,

Instytut Sobieskiego, Instytut Misesa, Klub Jagielloński, KoLiber czy Fundacja Narodowego Dnia

Życia. Wśród zaproszonych gości byli m.in. red. Michał Szułdrzyński (Rzeczpospolita), dr Krzysztof

Mazur (Klub Jagielloński), dr Tomasz Terlikowski (Fronda), dr Piotr Dardziński (Centrum Myśli JPII),

Przemysław Wipler (Fundacja Republikańska) i dr Tomasz Sommer (Najwyższy Czas!).

IV Kongres Republikański

9 kwietnia 2011 r. odbył się

czwarty z kolei Kongres

organizowany przez Fundację

Republikańską. Tematem

przewodnim konferencji był

„Raport o stanie państwa”.

Zaproszeni goście dyskutowali na

temat bezpieczeństwa Polski, jej

administracji, polityki europejskiej i

wolności gospodarczej. Na

zakończenie przedstawiciele

różnych sił politycznych wzięli

udział w debacie „Czy Polską da się rządzić?”

V Kongres Republikański

Na V Kongresie Republikańskim staraliśmy przyjrzeć się bliżej przemianom naszego społeczeństwa,

podyskutować o jego konsekwencjach dla gospodarki, przemyśleć możliwe warianty polityki

prorodzinnej i migracyjnej państwa. W trakcie V Kongresu odbył się również premierowy pokaz filmu

„To nie jest kraj dla młodych ludzi” przygotowanego przez zespół Fundacji Republikańskiej. Wśród

zaproszonych gości byli zarówno eksperci CAFR (m.in. dr Rafał Wójcikowski, dr inż. arch. Michał

Domińczak, Paweł Gruza, mec. Michał Czarnik, Michał Krupa) jak i przedstawiciele innych środowisk

obywatelskich i naukowych : Paweł Dobrowolski (Forum Obywatelskiego Rozwoju), Cezary Mech (b.

wiceminister finansów), Stanisław Kluza (b. minister finansów), Dymitr Hirsch (Związek Dużych Rodzin

Trzy Plus), Marek Grabowski (Fundacja Mamy i Taty), Daniel Pawłowiec („Polityka Narodowa”).

62

3. Spotkania Czwartkowe

Spotkania Czwartkowe to projekt, który przyjął formę

otwartych cotygodniowych spotkań tematycznych, przy

czym, w każdym tygodniu poruszamy tematy z innego

obszaru, dzięki czemu projekt jako całość skierowany

jest do bardzo szerokiego spektrum odbiorców.

Spotkania, co do zasady, mają formułę seminariów, aby

każdy zainteresowany miał okazję zadać pytanie, bądź

wziąć udział w dyskusji.

Naszymi gośćmi są najlepsi w swoich dziedzinach eksperci, co zapewnia wysoki poziom merytoryczny

oraz daje uczestnikom Spotkań niepowtarzalną okazję czerpania wiedzy u źródła. Zagadnienia

Spotkań Czwartkowych można podzielić na dotyczące:

historii i filozofii politycznej,

polityki wewnętrznej,

polityki międzynarodowej,

biznesu i gospodarki.

Spotkania mają formułę otwartą, co oznacza, że do

brania w nich udziału zapraszamy wszystkie

zainteresowane osoby.

Od października 2010 do października 2011

zorganizowaliśmy 32 spotkania, z których większość

odbywała się w siedzibie Fundacji Republikańskiej:

dr Barbara Fedyszak-Radziejowska – Wieś i rolnictwo. Solidarne państwo w praktyce i

politycznych narracjach

mec. dr Krzysztof Wąsowski - Zakaz stadionowy. Granice ochrony obywatelskich

wolności i praw

Przemysław Wipler - Jakiej polityki gospodarczej potrzebuje Polska?

mec. Bartosz Piechota - Zamówienia publiczne a dobro wspólne

Krzysztof Bosak - Czy polską edukację da się naprawić?

prof. Krystyna Pawłowicz - Mit wolności gospodarczej –

prof. Antoni Dudek - IPN po 10 latach

Radosław Pyffel - Polska - Chiny. Krajobraz po A2

63

Mikołaj Barczentewicz - Walka o

dostęp do informacji publicznej

dr Stanisław Tyszka - III RP jako

paser, czyli krótka historia

reprywatyzacji

Ryszard Terlecki - Czy Polska

potrzebuje polityki historycznej

Bronisław Wildstein - Czas

niedokonany

Rafał Ziemkiewicz - "Zgred" - nowy "Żywot człowieka poczciwego"?

Rafał Matyja - Państwowcy - niemile widziani w III RP?

Piotr Tutak - Dlaczego Polska nie posiada silnego rządu? Próba zmian w latach 2005-

2007

Konrad Pecelerowicz - Historia i tradycja

polskiego ruchu korporacyjnego

Marcin Kamiński - Polska bez długu - czy

to możliwe?

Paweł Gruza - Rzecznik Praw Podatnika -

czy jest nam potrzebny?

Grzegorz Braun - Eugenika - w imię

postępu?

red. Piotr Falkowski - Czy polska polityka

potrzebuje think - tanków?

Daniel S. Zbytek - Azja Południowa: tygiel islamu i globalizacji

Wojciech Tomaszewski - Źródła potęgi cywilizacji chińskiej

Jerzy Polaczek: Infrastruktura w stanie chaosu

pokaz filmu "Mgła" oraz dyskusja z udziałem Joanny Lichockiej, Jacka Sasina i Adama

Kwiatkowskiego

red. Bronisław Wildstein, Bartłomiej Radziejewski: O chorobie postpolityki

red. Piotr Nisztor, red. Krzysztof Galimski, autorzy książki "Kto naprawdę ich zabił" :

Czego nie wiemy o 10/04?

mec. Rafał Koniecek: Odszkodowania za niesłuszne zatrzymanie i aresztowanie. Czyli

jak państwo rozlicza się ze swoich błędów?

Paweł Gruza: Polski system podatkowy. Gdzie jesteśmy, dokąd zmierzamy?

dr Leszek Bosek: Dla kogo in vitro? przegląd projektów ustaw bioetycznych

Przemysław Wipler: O co walczymy? Plan działania na II rok funkcjonowania Fundacji

Republikańskiej

Mateusz Matyszkowicz: Ile obywatela w młodym Polaku?

Jacek Piecha: Deregulacja a proces stanowienia prawa

64

4. Film „To nie jest kraj dla młodych ludzi”

„To nie jest kraj dla młodych ludzi” to film

dokumentalny, w którym opowiadamy o Polsce i

o tym co chcielibyśmy w niej zmienić. Film jest

dziełem Fundacji Republikańskiej, a bohaterami

są głównie twórcy i eksperci Fundacji. Nasz

pomysł polegał na nakręceniu dokumentu

dotyczącego tematyki politycznej, w którym

wprost i zupełnie serio powiemy o tym co

myślimy, co nam się nie podoba i jak

chcielibyśmy to zmienić. W Polsce takie filmy

właściwie nie powstają, dlatego naszą inicjatywę traktujemy nie tylko jako sposób na promocję

własnych idei i własnego środowiska, ale także na podniesienie poziomu debaty publicznej.

W filmie poruszamy szerokie spektrum tematów. Mówimy zarówno o polskich tradycjach politycznych i

problemie modernizacji, jak i o zagadnieniach szczegółowych, takich jak finanse publiczne w dobie

kryzysu, jakość prawa i sprawność sądów czy problemy demograficzne.

Film „To nie jest kraj dla młodych ludzi” był przygotowywany w sierpniu i kręcony we wrześniu 2011

roku. Producentem wykonawczym była firma Film Open Group. Film powstał bez żadnych

zewnętrznych dofinansowań, wyłącznie dzięki ofiarności darczyńców Fundacji Republikańskiej.

5. Szkoła Letnia Akademii Młodych

We wrześniu 2011 odbyła się pilotażowa Szkoła Letnia Akademii

Młodych. To projekt skierowany do osób w wieku 18-24 lata. W

ciągu 5 dni szkolenia w ośrodku w okolicach Warszawy

przygotowywaliśmy młodych liderów do prowadzenia grup

samokształcenia i formacji obywatelskiej w liceach i na

uniwersytetach w kolejnym roku akademickim. W trakcie Szkoły

odbywały się seminaria z zakresu filozofii polityki, ekonomii, prawa i

mediów. Zajęcia w trakcie Szkoły Letniej prowadzili eksperci

Fundacji Republikańskiej oraz zaproszeni goście, m.in.: prof. Antoni

Dudek, prof. Andrzej Zybertowicz, Mirosław Barszcz oraz Paweł

Dobrowolski. Szkoła została zrealizowana dzięki dotacji BZ WBK.

Obecnie prowadzone są prace nad scenariuszami lekcji Akademii Młodych nad materiałami

seminaryjnym dla absolwentów Szkoły.

65

1. Dlaczego warto wspierać Fundację Republikańską?

Chcemy żyć w lepszej Polsce. W kraju, w którym życie ludzkie jest szanowane, małe i sprawne

państwo służy ogółowi obywateli, prawo jest pisane mądrze i egzekwowane roztropnie, podatki są

niskie i proste, biurokracji praktycznie nie ma, a wolność gospodarcza jest oczywistością.

By zrealizować te marzenia, musimy przełamać największą słabość polskiego życia publicznego –

brak dobrze zorganizowanych obywateli, gotowych do poświęcania się na rzecz dobra wspólnego.

Słabe partie polityczne, niskiej jakości media, niesprawne biurokratyczne państwo – to nie przyczyna,

ale skutek naszego braku zaangażowania w sprawy publiczne. Dlatego nasza odpowiedzialność

obywatelska nie może ograniczać się do udziału w wyborach.

Kształtowanie osób młodych chcących profesjonalnie angażować się w życie publiczne, patrzenie na

ręce władzy i mediom, wywieranie w interesie publicznym obywatelskiego nacisku na decydentów,

prowadzenie poważnego kwartalnika o polskiej polityce i gospodarce, przygotowanie projektów zmian

prawa – to działania, które wymagają poważnego zaplecza intelektualnego i logistycznego. To

działania, które nie będą możliwe, jeśli na rzecz dobra wspólnego nie nauczymy poświęcać naszego

czasu i pieniędzy.

Fundacja Republikańska prowadzi pracę formacyjną i edukacyjną z osobami młodymi chcącymi

angażować się w działalność publiczną, wydaje pismo „Rzeczy Wspólne”, patrzy władzy na ręce i

pracuje nad propozycjami zmian prawa w duchu zgodnym z naszymi wartościami. Publikujemy

raporty, analizy, komentarze, przygotowujemy projekty ustaw, organizujemy akcje społeczne,

konferencja i spotkania. Znakomita większość działań Fundacji jest prowadzona dzięki regularnym

wpłatom darczyńców i zaangażowaniu wielu osób, które poświęcają swój wolny czas na pracę.

Prosimy więc o rozważenie możliwości stałego wspierania naszych działań i wypełnienie „Deklaracji

Darczyńcy”.

66

2. Deklaracja Darczyńcy Fundacji Republikańskiej

Dalszy rozwój Fundacji zależy również od Ciebie, dlatego bardzo prosimy, byś został naszym Darczyńcą.

Potrzebujemy Twojego stałego wsparcia. Każda darowizna jest dla nas ważna, jednak aby sprawnie funkcjonować musimy planować nasze

działania z wyprzedzeniem. Zachęcamy do dokonywania (nawet niewielkich) regularnych wpłat

Jeżeli chcesz dołączyć do grona Darczyńców wypełnij poniższą deklarację i wyślij ją na adres Fundacji Republikańskiej w formie elektronicznej (biuro@republikanie.org) lub papierowej

(Fundacja Republikańska, ul. Kopernika 30/421, 00-950 Warszawa)

Przelewy tytułem „darowizna na cele statutowe” prosimy kierować na konto:

Fundacja Republikańska, Alior Bank: 84 2490 0005 0000 4520 9156 1754

a. Chcę wspierać Fundację Republikańską stałą comiesięczną kwotą (zakreśl odpowiednią

kwotę):

5 złotych

15 złotych

25 złotych

50 złotych

100 złotych

200 złotych

500 złotych

Inna kwotą: ________

b. Moimi darowiznami chcę wesprzeć (zakreśl odpowiedni projekt):

pokrycie stałych kosztów funkcjonowania Fundacji Republikańskiej

działalność ekspercką CAFR

wydawanie kwartalnika „Rzeczy Wspólne”

działalność edukacyjną – rozwój projektu Akademia Młodych

projekt „Kibice za bezpieczeństwem”

przygotowanie kontynuacji filmu dokumentalnego „To nie jest kraj dla młodych ludzi”

inne projekt: _______________________

c. Dane korespondencyjne:

Imię i nazwisko:

Adres:

Adres e-mail:

Telefon:

_____________________ Podpis