JĘZYK POLSKI

Drodzy Piątoklasiści!

Oto tematy na najbliższy tydzień.

Uwaga!

W piątek napiszemy krótką kartkówkę na Quiuzizz ze zdania pojedynczego i części zdania. O godzinie 9.00 wyślę kod aktywacyjny na wasze e-maile!

Data: 18-19.05.2020

Temat: Zdanie pojedyncze i części zdania- ćwiczenia.

Na ostatnich lekcjach dużo czasu poświęcaliśmy częściom zdania i związkom wyrazowym.

Ta lekcja ma na celu utrwalenie tych wiadomości.

Przedstawiam schematy, przypominające to, o czym mówiliśmy na ostatnich lekcjach gramatycznych.

Do mnie wykonaj wyślij zadania:

I. Spośród poniższych zdań wybierz zdania pojedyncze nierozwinięte. Wypisz podkreślone w nich litery i ułóż z nich wyraz. To samo zrób z literami ze zdań rozwiniętych.

1) Nadszedł wieczór.2) Słońce skryło się za lasem.3) Zapadł zmierzch.4) W lesie nastała cisza.5) Nie było już słychać kosa ani kukułki.6) Liski powłaziły do swojej nory, młode wiewiórki i zajączki w swoje jamki.7) Żmija wpełzła pod swój kamień.8) Nadleciały Wietrzydła.9) Były to najokrutniejsze i najbardziej szalone ze wszystkich leśnych istot zmroku.10) Ich sylwetki wyraźnie odcinały się na tle nieba.11) Zrobiło się nieprzyjemnie.

numery zdań podkreślone litery powstałe wyrazy

zdania nierozwinięte

zdania rozwinięte

II. Z rozsypanych wyrazów ułóż 3 zdania.

chowało się, teraz, chmury, coraz, Dni, ciemne, Robiło się, krótsze, często, Słońce, chłodniej, były, za.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

III. Z każdego zestawu ułóż po trzy zdania różnej treści.

siostra, brat, kwiaty, dać

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

ptak, dziecko, ciekawie, mały, wesoły, patrzeć

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

W piątek napiszemy krótką kartkówkę na Quiuzizz z części zdania. O godzinie 9.00 wyśle kod na wasze e-maile!

Powtórz i utrwal pojęcia:

- co to zdanie pojedyncze

- zdanie pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte,

- grupa podmiotu i grupa orzeczenia

- główne części zdania: podmiot i orzeczenie

-określenia: przydawka, okolicznik, dopełnienia (co określają i na jakie pytania odpowiadają)

Data: 20.05.2020

Temat: Martyna na dachu świata!

Tytuł główny naszego rozdziału to: „Smak przygody”

Pewnie słyszeliście o Martynie Wojciechowskiej. Przeczytajcie fragment jej dziennika z podręcznika ze strony 302-303.

Po odczytaniu uzupełnijcie i odeślijcie do mnie karty pracy.

Karta pracy

Aż na sam szczyt

Uzupełnij tekst.

Prawdziwy podróżnik często mierzy się z niebezpieczeństwami i pokonuje własne, w tym

fizyczne słabości, dlatego musi być jak i jak .

Często się wspina, podciąga, pokonuje różne przeszkody, zatem powinien być

jak . Podczas wyprawy w trudno dostępne rejony świata człowiek

narażony jest na ekstremalne warunki pogodowe czy egzotyczne choroby, dlatego powinien

być jak . Ponadto podróżnik, w trosce o bezpieczeństwo członków

wyprawy i powodzenie misji, musi posiadać dogłębną wiedzę o miejscu, w które się udaje.

Ważne, aby potrafił szybko podejmować najlepsze dla jego zespołu decyzje, zatem wymaga

się od niego, by był jak_________.

Schemat notatki

imię i nazwisko: MARTYNA WOJCIECHOWSKA

prawdziwe imiona: ___________________________________________________________

data i miejsce urodzenia: ______________________________________________________

profesje: ___________________________________________________________________

pasje: _____________________________________________________________________

*książki (co najmniej 2 tytuły) _________________________________________________

*działalność charytatywna (co najmniej 2 przykłady) _______________________________

__________________________________________________________________________

Data: 21.05.2020

Temat: Zgłębiamy tajniki pracy radiowców.

Dzisiejszy temat znajdziecie w podręczniku na stronach 312-313.

Zapoznajcie się ze schematem z podręcznika „Ludzie radia”

Wykonajcie i wyslijcie karty pracy.

W świecie radiowców

Rozwiąż krzyżówkę i zapisz hasło główne.

1. Czuwa nad realizacją programu radiowego.

2. Użycza głosu bohaterom słuchowisk.

3. Prezenter muzyki.

4. Zapowiada programy i odczytuje gotowe teksty.

5. Inaczej sprawozdawca sportowy.

6. Potocznie realizator dźwięku.

7. Prawa ręka reżysera.

8. Twórca reportaży.

9. Redaktor – dyrektor stacji.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Hasło: _____________________________________________________________________

Kim jest adresat?

Odgadnij, do kogo jest kierowana dana wypowiedź.

Wpisz nazwę zawodu związanego z radiem. Skorzystaj z podpowiedzi umieszczonych w

ramce.

Przeczytaj ten komunikat.

Dlaczego przesuwasz mój program na godz.20.00?

Przygotuj program o idolach muzycznych współczesnych

nastolatków.

Na piątek przygotuj audycję o schronisku dla zwierząt.

Do mojej audycji potrzebuję odgłosów burzy.

realizator dźwięku, spiker, reporter, redaktor naczelny, didżej

Data: 22.05.2020

Temat: Części zdania to nasi znajomi.

Dziś zgodnie z umową kartkówka z części zdania. Startujemy o 9.00. Zalogujcie się na stronę z testami i czekajcie na kod. POWODZENIA!!!

JĘZYK ANGIELSKI KLASA 5

WTOREK 19.05

TEMAT: TRAIN YOUR BRAIN .

Proszę o zrobienie i przesłanie ćwiczeń utrwalających w ćwiczeniówce str.66.

Marzec.jagoda77@gmail.com

ŚRODA 20.05

TEMAT : A DAY OUT – READING.

Proszę o przeczytanie dialogu na temat weekendu na str. 93 w podręczniku i na jego podstawie należy zrobić zadanie 4. Następnie proszę o zapisanie następnej porcji czasowników nieregularnych :

Czas terazniejszy - czas przeszły

Buy – bought (kupować)

Catch –caught (łapać)

Take – took (brać)

Sleep – slept (spać)

Get –got ( dostać cos, dostać się )

Read –read (czytać)

Write – wrote (pisać)

Na koniec proszę o zrobienie zad. 3 str.93.

Marzec.jagoda77@gmail.com

PIĄTEK 22.05

TEMAT : A DAY OUT – WRITING.

Proszę o zrobienie zadań w ćwiczeniówce str. 67 na podstawie poprzedniej lekcji.

Marzec.jagoda77@gmail.com

BIOLOGIA – klasa 5

Karta pracy nr 9

Przedmiot: BiologiaKlasa: VTemat: Rośliny nagonasienne- przegląd polskich gatunkówNauczyciel: Andrzej OlenderMateriały: 1.Podręcznik Biologia klasa V

2. Film – YouTubehttps://www.youtube.com/watch?v=qIVwLaWIToc3.Zeszyt do biologii

Przebieg lekcji:

1. Znajdź i zobacz film na YouTube : https://www.youtube.com/watch?v=qIVwLaWIToc

2. Proszę przeczytać materiały z podręcznika do biologii : str. 134-1353. Proszę zwrócić szczególną uwagę na :

a/ gatunki występujące w polskich lasach4. Zapisz w zeszycie :

1/Gatunki występujące w Polsce 2/cechy świerka pospolitego , jodły pospolitej i modrzewia europejskiego

Zadanie do samodzielnej pracy: 1/Praca pisemna w zeszycie : Wymień gatunki drzew i krzewów iglastych chronionych w Polsce. Proszę o szersze potraktownie zadania – macie do dyspozycji internet a nie tylko podręcznik .

Proszę przesłać gotową pracę w wersji elektronicznej na adres e-mail: andrzej.olender@op.pl w terminie do 22 maja 2020. Proszę w tytule napisać: Koczanów, klasa V , biologia ,Imię i nazwisko ucznia , karta pracy nr 9

Przesłane prace samodzielne ucznia podlegają ocenie.

GEOGRAFIA

Temat: Krajobraz tajgi i tundry.

Cele lekcji: Poznasz położenie oraz klimat stref tajgi i tundry. Dowiesz się, jakie rośliny zwierzęta są charakterystyczne dla tajgi i tundry oraz czym zajmuje się ludność zamieszkująca te strefy.

1. Przeczytaj rozdział 6 w podręczniku str. 142-148.2. Aby utrwalić sobie wiedzę przejrzyj wiadomości i ćwiczenia z tych stron.

https://epodreczniki.pl/a/tundra/D6h7Ld8uchttps://epodreczniki.pl/a/tajga/D14zumSd0

3. Oglądnijhttps://www.youtube.com/watch?v=un_MuwaxMhc

4. Zapisz temat i wpisz notatkę do zeszytu.

Notatka:

- W tajdze rosną głównie drzewa iglaste: sosny, świerki, jodły i modrzewie.

- W tundrze występuje niska roślinność, przede wszystkim trawy, mchy, krzewinki i karłowate drzewa.

- Klimat stref tajgi i tundry charakteryzuje się krótkimi latami oraz długimi mroźnymi zimami.

- W obu strefach krajobrazowych występuje wieloletnia zmarzlina.

- Rdzenna ludność stref tajgi i tundry tradycyjnie zajmuje się hodowlą reniferów, myślistwem i połowem ryb.

5. Praca domowa Wykonaj ćwiczenie 1, 2, 4 z zeszytu ćwiczeń s. 83-84 Wchodząc na poniższy link i wpisując hasło: temat6 odpowiedz na pytania

https://www.quizme.pl/q/koczanow/krajobraz-tajgi-i-tundry

Miłej pracyHistoria

Temat: Polska Bolesława Chrobrego

Mieszko I był pierwszym władcą historycznym z dynastii Piastów. Zawdzięczamy mu przyjęcie chrztu w 966 roku. Wzmocnił przez to pozycję Polski i swoją w Europie. Przybyli zakonnicy, którzy wspierali władcę w dyplomacji, zakładali kościoły, nauczali, leczyli, tworzyli biblioteki.

Celem zajęć jest omówienie dokonań Bolesława Chrobrego oraz ich wpływu na pozycję Polski w Europie.

Po śmierci Mieszka I zgodnie z zasadą dziedziczenia tron objął syn Bolesław , który otrzymał przydomek Chrobry (znaczy waleczny, dzielny). Jakie działania Bolesława Chrobrego wpłynęły na umocnienie pozycji Polski w Europie? Przeczytajcie i zapamiętajcie

1. Misja Biskupa Wojciecha ( Bolesław pomógł Wojciechowi w wyprawie celem nawrócenia pogańskiego plemienia Prusów na chrześcijaństwo , wykupił potem jego zwłoki, pochował w Gnieźnie- papież uznał Wojciecha za męczennika i ogłosił go świętym)Przeczytaj informacje w podręczniku str. 170 i wykonaj ćwiczenie 2 w zeszycie ćwiczeń.

2. Zjazd gnieźnieński w 1000 roku str. 171( pielgrzymka Ottona III cesarza niemieckiego do grobu św. Wojciecha, przymierze z Bolesławem, utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie, biskupstw we Wrocławiu, Krakowie i Kołobrzegu)

3. Konflikty z sąsiadamia/ z Niemcami- skutek przyłączenie ziem Łużyce i Milskob/ walka o tron czeski- skutek przyłączenie na rok Czechc/ wyprawy na Ruś- skutek- przyłączenie Grodów Czerwieńskich do Polski

Zapoznajcie się z mapą – strona 173-Który władca posiadał więcej ziem- Mieszko I czy jego syn Bolesław Chrobry?

Wykonajcie ćwiczenie nr 6 w zeszycie ćwiczeń.4. Koronacja w 1025 r. - ( uzyskanie zgody od papieża, Polska królestwem, wzmocnienie potęgi

państwa,)

Zadanie dla chętnych- karta pracy.

Muzyka

Czekam na Wasze karaoke.

________________________________________

________________________________________imię i nazwisko

__________________ _________________klasa data

Polska Bolesława Chrobrego

1. Uporządkuj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej, wstawiając w kratki cyfry od 1 do 5. Rozpocznij od wydarzenia, które miało miejsce najwcześniej.

spotkanie Bolesława Chrobrego z cesarzem Ottonem III w Gnieźnie

wyprawa biskupa Wojciecha do Prus

koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski

najechanie Czech przez Bolesława Chrobrego

przyłączenie Grodów Czerwieńskich do Polski

2. Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenia.

Panowanie Bolesława Chrobrego

Król Bolesław tak wielką gorliwość okazywał około służby Bożej, a to w budowaniu kościołów, ustanawianiu biskupstw [...]. W stosunku do nich we wszystkim i w każdej sprawie tyle okazywał życzliwości i posłuszeństwa, że jeśli przypadkiem ktoś z dostojników wszczynał spór sądowy z którymkolwiek z duchownych lub biskupów, albo jeżeli coś z własności kościelnej sobie przywłaszczył, wtedy [król] sam wszystkim nakazywał ręką milczenie i jak opiekun i obrońca brał w obronę sprawę biskupów i Kościoła. Ilekroć zaś zwyciężał [mieszkające] wokoło barbarzyńskie i pogańskie ludy, nie zmuszał ich do płacenia pieniężnej daniny, lecz do przyjęcia prawdziwej wiary. Ponadto własnym kosztem wznosił tam kościoły i ustanawiał u pogan z całą okazałością biskupów i księży ze wszystkim, co do tego potrzebne [...].

Źródło: Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, Wrocław 1982, ks. I, 11, s. 28.

a) Napisz, w jaki sposób – według autora tekstu – Bolesław Chrobry wspierał duchowieństwo.

__________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________

____________________________

__________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________

b) Podkreśl właściwe dokończenie zdania.

Według tekstu pogańskie ludy podbite przez polskiego władcę musiały A. płacić pieniężną daninę. B. nawrócić się na chrześcijaństwo. C. wybudować klasztor. D. zwrócić własność kościelną.

INFORMATYKA

Temat: Laurka na Dzień Mamy

1. W programie Paint lub Word przygotuj laurkę na Dzień Mamy2. Do pliku wstaw tekst z życzeniami (Nie zapomnij podpisać się pod życzeniami)3. Zapisz plik pod nazwą: Laurka prześlij do 22 maja na adres: a_kieronska@interia.pl

Miłej pracy

MATEMATYKA

Temat: Sprawdzian wiadomości z działu „Matematyka i my”.(18.05.2020)

Temat: Figury przestrzenne – bryły.(20.05.2020)

W klasie 4 poznaliście różne rodzaje brył. Dowiedzieliście się, co to jest objętość i w jakich jednostkach się ją mierzy. Na dzisiejszej i kolejnych lekcjach przyjdzie pora na bardziej szczegółowe wiadomości. W Waszym podręczniku na stronie 137 macie zebrane w ramce różne brły. Są one pogrupowane. Graniastosłupy i ostrosłupy jak już wiecie mają wierzchołki,krawędzie, i ściany. Wierzchołek to punkt, krawędź to odcinek, ściana to wielokąt.

Graniastosłupy.

W każdym graniastosłupie wyróżniamy dwie ściany, które nazywamy podstawami. Podstawą graniastosłupa może być dowolny wielokąt. Podstawy są jednakowymi i równoległymi do siebie ścianami. Pozostałe ściany graniastosłupa to ściany boczne. Graniastosłup, którego wszystkie ściany boczne są prostokątami nazywamy graniastosłupem prostym.

Ostrosłupy.

W każdym ostrosłupie występuje jedna podstawa, która może być dowolnym wielokątem. Pozostałe ściany graniastosłupa to ściany boczne, które są trójkątami. W Waszym podręczniku na stronach od

138 do 140 znajduje się opis rysowania brył. Bardzo proszę zapoznać się z nim i spróbować narysować samemu jakąś bryłę. Pamiętajcie o tym, że podstawy na rysunkach są lekko przekrzywione i zniekształcone, a to wszystko po to, by krawędzie tych brył nie nachodziły na siebie. Zachęcam Was do oglądnięcia filmiku o figurach przestrzennych:

https://www.youtube.com/watch?v=_S9MFPvK_-g .

Bardzo proszę o zrobienie następujących zadań z tego tematu:

Zad 4,5 str. 142 ćwiczeniówka

Zad 6,7 str. 143 ćwiczeniówka

Zad 10 str. 143.

Zadania proszę rozwiązać w zeszycie(w ćwiczeniówce),a ich rozwiązania proszę przesłać,np w formie zdjęć na adres: aleksandra.loj1@o2.pl do 22.05.2020.

Temat: Objętość i pojemność.(22.05.2020)

W klasie czwartej dowiedzieliście się, że objętość służy do wyrażania, ile miejsca w przestrzeni zajmuje figura. Poznaliście również jednostki objętości. Objętość mierzymy w jednostkach sześciennych ( milimetrach sześciennych (mm³), centymetrach sześciennych (cm³),itd oraz litrach (1 l = 1 dm³) i mililitrach ( 1 ml = 1 cm³)). W życiu codziennym często używamy słowa „pojemność”. Pojemność butelki, wanny, garnka to objętość wody, która może się w tych rzeczach znaleźć. Pojemność zwykle podajemy w litrach lub mililitrach. Zachęcam Was do oglądnięcia filmiku o objętości figur przestrzennych: https://www.youtube.com/watch?v=gLXkCCmoNDQ .

Bardzo proszę o zrobienie następujących zadań z tego tematu:

Zad 2,3 str. 144 ćwiczeniówka

Zad 5 str. 145 ćwiczeniówka

Zad 7 str. 148

Zad 8 str. 149.

Zadania proszę rozwiązać w zeszycie(w ćwiczeniówce),a ich rozwiązania proszę przesłać,np w formie zdjęć na adres: aleksandra.loj1@o2.pl do 23.05.2020.

Temat: Objętość prostopadłościanu.(22.05.2020 i 25.05.2020)

Typowe kostki do gry, pudełka na mleko i inne produkty, budynki wielorodzinne – to przykłady prostopadłościanów. W jakich sytuacjach mówimy o objętości prostopadłościanów? Na przykład obliczając:

– ilość wody w basenie czy w akwarium;– ilość powietrza w sali lekcyjnej;– ilość śniegu, który spadł na 1 m² powierzchni.W Waszym podręczniku na stronie 151 przedstawiony jest prostopadłościan zbudowany z sześciennych klocków o krawędzi 1 cm. Aby obliczyć z ilu takich klocków jest on zbudowany, liczymy ilość klocków w jednej warstwie, a później mnożymy to razy ilość wszystkich warstw. Bardzo proszę o przepisanie do zeszytu czym jest objętość prostopadłościanu ,z niebieskiej ramki Waszego podręcznika ze strony 151 oraz przerysowanie rysunku znajdującego się obok definicji.

Objętość bryły oznaczamy literą „V”. Sześcian jest prostopadłościanem, którego wszystkie wymiary są takie same, zatem objętość sześcianu obliczamy podnosząc do trzeciej potęgi długość jego krawędzi. Bardzo ważną rzeczą przy obliczaniu objętości jest to, aby sprawdzić czy wymiary bryły są podane w tej samej jednostce. Zachęcam Was do oglądnięcia filmiku o objętości prostopadłościanu i sześcianu: https://www.youtube.com/watch?v=SAC3K9zJXc0 .

Bardzo proszę o zrobienie następujących zadań z tego tematu:

Zad 3,4 (po 3 przykłady) str. 153

Zad 5 str. 153

Zad 6 str. 154

Zad 10 str. 155

Zad 1,2 str. 146 ćwiczeniówka

Zad 3,4 str. 147 ćwiczeniówka

Zad 5 str. 148 ćwiczeniówka.

Zadania proszę rozwiązać w zeszycie(w ćwiczeniówce),a ich rozwiązania proszę przesłać,np w formie zdjęć na adres: aleksandra.loj1@o2.pl do 25.05.2020 (zadania z podręcznika) i do 27.05.2020 (zadania z ćwiczeniówki). Powodzenia.

Religia

Praca zdalna w domu. Termin wykonania od 18.05.2020 do 22.05.2020

Klasa V – Przeczytaj w podręczniku do religii dla klasy V niżej podane tematy katechez. Uzupełnij zeszyt ćwiczeń dla klasy V w katechezie Nr 59 : „ Dobry Pasterz -św. Stanisław ze Szczepanowa” oraz w katechezie Nr 60: „ Troskliwa Królowa – św. Jadwiga ”.

Zadanie prześlij na adres: czeslaw-sornat@wp.pl

ZASADY:

1. Jedz regularnie 5 posiłków i pamiętaj o częstym piciu wody oraz myj zęby po jedzeniu.

2. Jedz różnorodne warzywa i owoce jak najczęściej i w jak największej ilości.3. Jedz produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.4. Pij co najmniej 3–4 szklanki mleka dziennie (możesz je zastąpić jogurtem naturalnym,

kefirem i – częściowo – serem).5. Jedz chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych oraz wybieraj tłuszcze

roślinne zamiast zwierzęcych.6. Nie spożywaj słodkich napojów oraz słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).7. Nie dosalaj potraw, nie jedz słonych przekąsek i produktów typu fast food.8. Bądź codziennie aktywny fizycznie co najmniej godzinę dziennie (ograniczaj oglądanie

telewizji, korzystanie z komputera i innych urządzeń elektronicznych do 2 godz.).9. Wysypiaj się, aby Twój mózg mógł wypocząć.10. Sprawdzaj regularnie wysokość i masę ciała.

1. Jedz regularnie 5 posiłków i pamiętaj o częstym piciu wody oraz myj zęby po jedzeniu.

Posiłki powinny być jedzone regularnie o stałych porach w ciągu dnia. Najzdrowiej spożywać 5 posiłków w odstępach 3–4 godzinnych. Zapewnia to lepszy metabolizm i optymalne wykorzystanie składników odżywczych oraz sprzyja prawidłowej sprawności umysłowej i fizycznej organizmu. Po każdym posiłku należy też pamiętać o dokładnym umyciu zębów. Zapobiega to próchnicy i wielu chorobom w przyszłości, takim jak miażdżyca naczyń i choroby układu pokarmowego.

Szczególnie ważne jest, aby nigdy nie zapominać o spożyciu I śniadania, które prawidłowo skomponowane pod względem odżywczym jest niezbędne do właściwego rozwoju organizmu. Pełnowartościowe I śniadanie dostarcza niezbędną energię oraz składniki odżywcze na początek dnia w domu i w szkole. Codzienne spożywanie I śniadania pozytywnie wpływa na koncentrację uwagi w czasie lekcji i zdolność do nauki w szkole.

Woda jest uniwersalnym napojem zmniejszającym pragnienie. To również jeden z niezbędnych składników pokarmowych, który trzeba dostarczać organizmowi regularnie i w odpowiednich ilościach. Jej niedobór szybko prowadzi do odwodnienia i związanego z tym gorszego samopoczucia, osłabienia organizmu, mniejszej zdolności do koncentracji uwagi w przyswajaniu nowych wiadomości. Później pojawiają się poważniejsze dolegliwości (m.in. ze strony układu krążenia, moczowego, pokarmowego), które mogą być niebezpieczne dla zdrowia.

Warto pamiętać o piciu co najmniej 6 szklanek wody dziennie – do posiłku i między posiłkami. Woda zawarta jest również w spożywanych produktach i potrawach (np. w warzywach, owocach, zupach). Więcej wody potrzeba przy wysiłku fizycznym, w czasie przebywania w miejscu, gdzie jest wysoka bądź niska temperatura oraz mała wilgotność.

2. Jedz różnorodne warzywa i owoce jak najczęściej i w jak największej ilości.

Warzywa i owoce powinny być ważnym składnikiem codziennej diety. Produkty te stanowią główne źródło witamin (przede wszystkim witaminy C, β-karotenu, folianów), składników mineralnych, błonnika oraz naturalnych przeciwutleniaczy, tzw. antyoksydantów, które usuwają szkodliwe dla organizmu wolne rodniki tlenowe. Regularne jedzenie warzyw i owoców zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób, w tym cukrzycy typu 2, otyłości, nadciśnienia, niedokrwiennej choroby serca, niektórych nowotworów. Najkorzystniej jest spożywać je na surowo lub minimalnie przetworzone, ponieważ w takiej formie produkty te zachowują najwyższą wartość odżywczą. Warzywa i owoce powinny być spożywane kilka razy dziennie, w ramach posiłków i przekąsek. Warzywa i owoce różnią się między sobą składem i wartością odżywczą. Barwa warzyw i owoców wiąże się z zawartością określonych substancji, które mają wpływ na ich właściwości zdrowotne. Dlatego, aby dostarczyć organizmowi wszystkich składników pokarmowych, należy spożywać różnobarwne warzywa i owoce. Warto przy tym pamiętać, że należy spożywać więcej warzyw niż owoców.

Soki, które nie zawierają dodatku cukru mogą być korzystnym elementem codziennej diety dzieci i młodzieży pod warunkiem właściwego zbilansowania tej diety. Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami dzieci w wieku 4.–6. r.ż. mogą spożywać dziennie do 170 ml, a od 7. r.ż. – szklankę soku owocowego dziennie (do 230 ml).

3. Jedz produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste.

Produkty zbożowe powinny być składnikiem większości posiłków. Spośród produktów zbożowych należy jak najczęściej wybierać te pełnoziarniste, do których zaliczamy mąkę i pieczywo razowe, graham i tzw. grube kasze (np. gryczana, jęczmienna), ryż brązowy, makarony pełnoziarniste. Cennym elementem codziennej diety są również naturalne płatki zbożowe, np. owsiane, jęczmienne, żytnie. Produkty zbożowe dostarczają węglowodanów złożonych, są więc doskonałym źródłem energii tak potrzebnej rosnącemu i rozwijającemu się organizmowi. Zawierają także witaminy z grupy B (niezbędne do prawidłowej pracy układu nerwowego, pomagające w koncentracji i nauce), różne składniki mineralne (np. magnez, cynk, żelazo), które m.in. wspierają rozwój fizyczny, korzystnie wpływają na samopoczucie i zdolność do nauki; są również źródłem błonnika pokarmowego wspomagającego pracę układu pokarmowego, ułatwiającego utrzymanie prawidłowej masy ciała i pomagającego zapobiegać chorobom na tle wadliwego żywienia.

Wybierając produkty zbożowe warto zwracać uwagę na ich skład – ciemne pieczywo nie zawsze jest pieczywem razowym, a część z tych produktów (np. płatki śniadaniowe) często zawiera dodatek cukru, który w codziennej diecie powinien być ograniczany.

4. Pij co najmniej 3–4 szklanki mleka dziennie (możesz je zastąpić jogurtem naturalnym, kefirem i – częściowo – serem).

Produkty mleczne są najlepszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia – składnika niezbędnego do budowy zdrowych kości i zębów. Produkty te zawierają również pełnowartościowe białko oraz witaminy i składniki mineralne. Zalecana do spożycia ilość produktów mlecznych to przynajmniej 3–4 szklanki mleka, które można częściowo zastąpić innymi wartościowymi produktami, takimi jak: jogurt naturalny, kefir, maślanka, ser.

5. Jedz chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych oraz wybieraj tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych.

W okresie wzrostu i rozwoju młodego organizmu szczególnie ważne jest spożywanie pełnowartościowego białka, którego cennym źródłem są: mięso, ryby i jaja. Warto pamiętać, że mięso jest również źródłem najlepiej przyswajalnego żelaza, które pełni ważną rolę m.in. w tworzeniu składników krwi. Należy wybierać chude mięso, natomiast ograniczać produkty mięsne przetworzone, których nadmierne spożycie jest niekorzystne dla zdrowia.

Przynajmniej dwa razy w tygodniu warto zjeść ryby, przede wszystkim morskie. Zawierają one cenne dla zdrowia wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, które odgrywają

zasadniczą rolę w rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu mózgu, układu nerwowego i wzroku. Ryby są również doskonałym źródłem białka i składników mineralnych, w tym jodu.

Jaja można jeść kilka razy w tygodniu – są skoncentrowanym źródłem składników odżywczych, m.in. białka, witamin, składników mineralnych i lecytyny.

Dobrym źródłem białka w diecie są nasiona roślin strączkowych, m.in. fasoli, zielonego groszku, soczewicy i bobu. Stanowią doskonałą alternatywę dla mięsa.

Nadmierne spożycie tłuszczów zwierzęcych, które zawierają nasycone kwasy tłuszczowe, jest przyczyną wielu chorób, przede wszystkim chorób układu sercowo-naczyniowego i niektórych nowotworów. Oleje roślinne są z kolei najbogatszym źródłem jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które chronią przed tymi chorobami. Dlatego tłuszcze zwierzęce warto zastąpić olejami roślinnymi, z wyjątkiem oleju kokosowego i palmowego. Najlepiej wybierać olej rzepakowy, mający najkorzystniejszy skład kwasów tłuszczowych. Pamiętać też trzeba, że oleje tłoczone na zimno można spożywać wyłącznie na surowo, jako doskonały dodatek do surówek i sałatek warzywnych. Do smażenia zaś najlepiej używać rafinowany olej rzepakowy lub oliwę z oliwek. Należy jednak ograniczać spożywanie produktów smażonych, gdyż znacznie zdrowsze są potrawy gotowane, szczególnie na parze.

Tłuszcz znajdujący się w wyrobach cukierniczych (wafelki, batoniki, herbatniki) czy produktach typu fast food często zawiera niekorzystne dla zdrowia tzw. tłuszcze trans, sprzyjające chorobom układu krążenia.

6. Nie spożywaj słodkich napojów oraz słodyczy (zastępuj je owocami i orzechami).

Cukier i słodycze oraz słodkie napoje nie dostarczają niezbędnych składników odżywczych, a ich spożywanie sprzyja powstawaniu nadmiernej masy ciała, ponadto przyczyniają się do rozwoju próchnicy.

Słodycze warto zastąpić owocami lub niesolonymi orzechami i nasionami. Orzechy, zwłaszcza włoskie, migdały, nasiona słonecznika czy dyni są źródłem wielu składników mineralnych takich jak magnez, wapń, żelazo, cynk oraz wielu witamin. Ponadto zawierają również tłuszcze roślinne o korzystnych dla zdrowia właściwościach.

Najlepiej wyeliminować bądź znacznie ograniczyć spożycie słodkich napojów, natomiast pić wodę, soki warzywne, owocowe, napoje mleczne, herbatę.

7. Nie dosalaj potraw, nie jedz słonych przekąsek i produktów typu fast food.

Nadmierne spożycie soli (NaCl) – z uwagi na zawartość sodu – powoduje niekorzystne skutki dla zdrowia (nadciśnienie, udary, nowotwory) oraz sprzyja rozwojowi otyłości. Dlatego też powinno się unikać soli, słonych produktów i potraw, zwłaszcza przekąsek i produktów typu fast food. W ograniczeniu spożycia soli może pomóc usunięcie solniczki ze stołu i zastąpienie soli przyprawami ziołowymi (świeżymi i suszonymi) oraz wybieranie produktów surowych zamiast przetworzonych.

8. Bądź codziennie aktywny fizycznie co najmniej godzinę dziennie (ograniczaj oglądanie telewizji, korzystanie z komputera i innych urządzeń elektronicznych do 2 godz.).

Codzienna aktywność fizyczna, przynajmniej 60 minut dziennie, w szkole i poza szkołą zapewnia dobrą kondycję fizyczną i sprawność umysłową oraz wpływa na prawidłową sylwetkę i atrakcyjny wygląd. Zwiększenie aktywności powyżej 60 minut dziennie może przynieść dodatkowe korzyści zdrowotne. Młodzież powinna również pamiętać o ćwiczeniach – co najmniej trzy razy w tygodniu – zwiększających tkankę mięśniową i mineralizację kości, a zmniejszających tkankę tłuszczową.

Im więcej czasu spędza się przed ekranem telewizora czy komputera, tym mniej zostaje go na sprzyjającą zdrowiu aktywność. Oglądanie telewizji wiąże się ze zwiększonym oglądaniem reklam z nie zalecanymi pod względem wartości odżywczej i zdrowotnej produktami. Wykazano, że spędzanie czasu przed telewizorem i innymi urządzeniami elektronicznymi (takimi jak komputery, tablety, smartfony czy stacjonarne gry wideo) sprzyja nałogowi pojadania niezalecanych produktów oraz spożywaniu większej ilości reklamowanej żywności. Może to prowadzić do nieprawidłowego stanu odżywienia i problemów zdrowotnych.

9. Wysypiaj się, aby Twój mózg mógł wypocząć.

Dzieci i młodzież, które nie śpią odpowiednią ilość czasu, mają problemy z koncentracją uwagi podczas pobytu w szkole. Wykazano, że niedobór snu może przyczyniać się do wystąpienia nadmiernej masy ciała. Dzieci od 6 do 12 lat powinny spać co najmniej 10 godzin dziennie. Warto kłaść się spać regularnie o tej samej porze, unikając przed snem w sypialni oglądania telewizji, przeglądania smartfona, czy innych urządzeń elektronicznych.

10. Sprawdzaj regularnie wysokość i masę ciała.

Nie pomijaj regularnej kontroli dotyczącej Twojego rozwoju fizycznego. Systematyczne pomiary wysokości i masy ciała stanowią jeden z elementów ułatwiających zachowanie dobrego stanu zdrowia. Regularnie przeprowadzane pomiary pozwalają na odniesienie wyników do krajowych norm rozwoju (do tabel lub siatek centylowych) oraz na diagnozę, czy są one prawidłowe dla Twojego wieku i płci. Powtarzanie pomiarów co pewien czas pozwala na ocenę, czy tempo wzrastania jest optymalne. Umożliwia wczesne wykrywanie ewentualnych odchyleń od normy oraz przeciwdziałanie trwałym zmianom upośledzającym rozwój lub stan zdrowia. Pomiary wysokości i masy ciała oraz ocena proporcji między nimi służą zapobieganiu zaburzeniom rozwojowym, a także wczesnej profilaktyce chorób dietozależnych (na tle niedoborów lub nadmiarów w spożyciu żywności). Generalnie sprzyjają poprawie stanu zdrowia dzieci i młodzieży.

Źródło: Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej