Temat: Pokarm – budulec i źródło energii.

1. Dlaczego musimy się odżywiać?

Pokarm dostarcza nam energii niezbędnej do wykonywania czynności życiowych.

Pokarm dostarcza substancji budulcowych potrzebnych do wzrostu i rozwoju organizmu oraz do jego regeneracji.

Pokarm dostarcza substancji regulujących funkcjonowanie organizmu.

wszystkich czynności życiowych.

Pokar

2. Białka – główny budulec każdego organizmu.

Białka stanowią przede wszystkim budulec komórek i tkanek np.:

Wchodzą w skład błon komórkowych.

Budują włókna mięśniowe i umożliwiają ruch (aktyna i miozyna).

Uczestniczą w procesie regulacji procesów życiowych np.:

Jako enzymy przyspieszają przebieg reakcji biochemicznych.

Uczestniczą w transporcie substancji do wnętrza komórek i na zewnątrz oraz w obrębie całego organizmu (hemoglobina).

Przekazują informacje w obrębie komórki i pomiędzy komórkami (białka sygnałowe).

Białka mogą być źródłem energii, ale tylko wówczas, kiedy w organizmie brakuje tłuszczów lub cukrów.

Budowa białek Białka zbudowane są z aminokwasów.

Skąd się biorą aminokwasy?

W przewodzie pokarmowym, białka pochodzące z pożywienia, są rozkładane na poszczególne aminokwasy i przyswajane.

Niektóre aminokwasy mogą być wytwarzane przez organizm – aminokwasy endogenne. Inne muszą być dostarczane z pożywieniem – aminokwasy egzogenne.

Białka niepełnowartościowe – to takie, które nie zawierają wszystkich aminokwasów egzogennych (białka roślinne i białka krwi).

Białka pełnowartościowe – to takie, które zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne (białka zwierzęce).

Budowa białek Białka (peptydy, polipeptydy, proteiny) zbudowane są z aminokwasów połączonych ze sobą, jak koraliki, wiązaniem peptydowym.

Liczba aminokwasów, rodzaj i kolejność w łańcuchu peptydowym, nadają im specyficzne właściwości, dzięki którym mogą pełnić w organizmie różnorodne funkcje.

Zawartość białek w produktach spożywczych

Znaczenie białek Białka receptorowe

Umożliwiają odbieranie bodźców ze środowiska.

Przykład: rodopsyna (purpura wzrokowa), znajdująca się w siatkówce oka, odpowiadająca za odbieranie bodźców świetlnych.

Białka motoryczne

Umożliwiają ruch.

Przykład: aktyna i miozyna, tworzące włókna mięśniowe.

Białka budulcowe

Wchodzą w skład struktur organizmu.

Przykłady: keratyna budująca włosy, kolagen budujący kości i chrząstki.

Białka transportujące

Przenoszą związki organiczne.

Przykład: hemoglobina przenosząca tlen.

Białka sygnałowe

Pełnią funkcje przenośnika informacji.

Przykład: hormon insulina, wytwarzana przez trzustkę, dająca sygnał komórkom, że należy przyswajać z krwi glukozę.

Białka obronne

Zgromadzone w węzłach chłonnych lub krążące we krwi, chroniące przed drobnoustrojami.

Przykłady: przeciwciała, kompleks MHC.

Białka enzymatyczne

Wpływają na szybkość przebiegu wszystkich reakcji zachodzących w organizmie.

Przykłady: pepsyna wytwarzana przez żołądek, rozkładająca białka na aminokwasy, oksydaza cytochromowa odpowiedzialna za utlenianie w mitochondriach.

3. Węglowodany – dostawcy energii.

Węglowodany (cukry, cukrowce, sacharydy) stanowią w naszym pożywieniu, przede wszystkim, źródło energii.

Stanowią również materiał zapasowy gromadzony w wątrobie i mięśniach w postaci cukru złożonego – glikogenu.

W pożywieniu znajduje się również błonnik, węglowodan nieprzyswajalny przez organizm, jednak niezbędny do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego.

Budowa i podział węglowodanów

Wielocukry np. skrobia, glikogen, składają się z połączonych między sobą wiązaniem glikozydowym, wielu cząsteczek cukrów prostych.

W przewodzie pokarmowym są rozkładane na cukry proste i w takiej postaci są wchłaniane do krwi.

Znaczenie błonnika pokarmowego Przyspiesza przesuwanie się treści pokarmowej

przez jelita, zapobiegając zaparciom.

Stanowi pokarm i stwarza środowisko życia dla bakterii jelitowych, korzystnie wpływających na zdrowie.

Wiąże metale ciężkie zawarte w pożywieniu np. rtęć, ołów, kadm oraz niektóre toksyny wytwarzane przez bakterie i grzyby. Te toksyczne związki są usuwane z organizmu wraz z błonnikiem, którego organizm nie trawi.

Ulega fermentacji w jelicie grubym do kwasu masłowego, który korzystnie wpływa na kondycję komórek nabłonka wyściełającego jelito grube.

Obniża ilość wchłanianego z pożywienia do krwi cholesterolu.

4. Tłuszcze – nie tylko związki wysokoenergetyczne

Tłuszcze (lipidy) powinny znajdować się w codziennej diecie nie tylko dlatego, że dostarczają energii.

Są one źródłem cennych substancji:

Witamin rozpuszczalnych w tłuszczach – A, D, E i K.

Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych – omega – 3 i omega – 6.

Tłuszcze pełnią też funkcję budulcową – budują błony komórkowe, a także tkankę tłuszczową, która ochrania ciało.

Budowa tłuszczów

Tłuszcze (lipidy) to związki chemiczne zbudowane z alkoholu i kwasów tłuszczowych.

W tłuszczach o prostszej budowie – trójglicerydach, alkoholem jest glicerol (gliceryna), który przyłącza 3 cząsteczki kwasów tłuszczowych.

Kwasy tłuszczowe mają zazwyczaj od 12 do 18 atomów węgla w cząsteczce.

Rodzaje tłuszczów Tłuszcze pochodzenia

zwierzęcego:

Smalec.

Słonina.

Masło.

Tran.

Łój.

Tłuszcze pochodzenia roślinnego:

Oleje – rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, lniany, sezamowy.

Oliwa z oliwek

Margaryny.

5. Znaczenie witamin. Witaminy to związki potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Są to związki egzogenne, których człowiek, ani inne organizmy heterotroficzne, nie potrafią wytworzyć.

Witaminy mają prostą budową, więc po spożyciu są bezpośrednio wchłaniane z przewodu pokarmowego do krwi.

Witaminy są niezbędne organizmowi, bowiem biorą udział w wielu reakcjach biochemicznych zachodzących w komórkach ciała.

Podział witamin

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach: A, E, D, K. Są one magazynowane w organizmie, więc ich nadmiar może powodować groźne zatrucia i uszkodzenia wątroby.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie: C i witaminy z grupy B (B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy, kwas pantotenowy, H [biotyna]). Witaminy te muszą być regularnie dostarczane z pożywieniem, ponieważ nie są magazynowane w organizmie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Nadmiar witaminy A - objawia się ociężałością, osłabieniem mięśni, odwapnieniem kości, utratą apetytu, niekorzystnymi zmianami dermatologicznymi (owrzodzenia skóry, wyłysienie), krwotokami, zaburzeniami pracy serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego. Może prowadzić do powstania nowotworów.

Nadmiar witaminy D - nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się, nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy. Może dochodzić do tworzenia złogów nerkowych, zwapnień, a następnie niewydolności nerek. Złogi mogą się też pojawić w tętnicach, sercu, płucach.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie