Klasyfikacja i ewidencja kosztów działalności operacyjnejWarianty ewidencji kosztów

Klasyfikacja kosztówI. Działalność podstawowa

1. Przychody ze sprzedaży2. Koszty działalności operacyjnej

II. Wynik na sprzedażyIII. Pozostała działalność operacyjna

1. Pozostałe przychody operacyjne

2. Pozostałe koszty operacyjneIV. Wynik na działalności operacyjnejV. Działalność finansowa...

Koszty działalności operacyjnej

Ujęcie rodzajoweUkład rodzajowy

Ujęcie funkcjonalno-podmiotoweUkład funkcjonalno-podmiotowy

Ujęcie kalkulacyjneUkład kalkulacyjny (pozaewidencyjny)

Układy ewidencyjne kosztów

Dla celów sprawozdawczych koszty - w zależności od potrzeb - grupuje się w następujące układy:

układ rodzajowy kosztów;

układ funkcjonalno - podmiotowy kosztów;

układ kalkulacyjny kosztów.

Układ rodzajowy kosztów odpowiada na pytanie:

jakie koszty poniesiono? Układ ten charakteryzuje się następującymi cechami:

- ujmuje koszty działalności podstawowej, pomocniczej i zarządu, nie ujmuje on natomiast kosztów operacji finansowych i pozostałych kosztów operacyjnych,

- ujmuje koszty poniesione w danym okresie sprawozdawczym, mimo, że mogą one dotyczyć okresów przyszłych lub minionych,

- ujmuje koszty proste, czyli takie, które w ramach danego podmiotu nie można rozłożyć na elementy składowe.

Układ rodzajowy tworzą następujące rodzaje kosztów:

- amortyzacja,- zużycie materiałów, - energia,- usługi obce,- podatki i opłaty, - wynagrodzenia, - ubezpieczenia społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia,- świadczenia na rzecz pracowników,- pozostałe koszty rodzajowe.

Zespół „4” ZPK

Koszty z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych ujmuje się na koncie Amortyzacja. Nie ujmuje się tu odpisów amortyzacyjnych, obciążających pozostałe koszty operacyjne ze względu na zmianę technologii produkcji, przeznaczenia środków trwałych do likwidacji, wycofania z użytkowania lub innych przyczyn, które spowodowały trwałą utratę wartości składników i uzasadniają dokonanie odpisu aktualizującego.Do ewidencji zużycia materiałów służy konto o tej samej nazwie: Zużycie materiałów. Ujmowane są na nim rozchody nabytych surowców, półfabrykatów obcych, opakowań, paliwa, ogumienia, części zapasowych maszyn i urządzeń. W ciężar tego konta księguje się także drobne zakupy materiałów zaliczane bezpośrednio do kosztów (np. materiały biurowe, druki, czasopisma, środki czystości).

Konto Energia służy do ewidencji zużytej energii elektrycznej, pary, wody, gazu, sprężonego powietrza, itp.

Na koncie Usługi obce ujmuje się rzeczywiste koszty wyświadczonych przez inne jednostki gospodarcze usług, polegających na:

- obróbce obcej, czyli usługach i robotach wykonywanych przez obce jednostki w określonych częściach procesu technologicznego (np. obróbka termiczna, szlifowanie, farbowanie),

- transporcie towarów i osób; chodzi tu o obce usługi transportowe i spedycyjne związane z zakupem materiałów i towarów, ze sprzedażą produktów, materiałów i towarów, z przemieszczaniem składników majątku wewnątrz jednostki oraz przewozem pracowników,

- remoncie obcych i własnych składników majątku, jeżeli nie stanowią one kosztów poniesionych na ulepszenie istniejących już środków trwałych,

- usługach związanych z produkcją roślinną, zwierzęcą i leśną (usługi sanitarno-weterynaryjne, odkrzaczanie, wyrównywanie terenu),

- korzystaniu z innych usług, a w szczególności z usług komunalnych, bankowych, pocztowych, dozoru mienia, pośrednictwa, opłat za usługi informatyczne, wydawnicze, biurowe oraz czynsze i najem nieruchomości itp.

Na koncie Podatki i opłaty ewidencjonuje się:

- podatki obciążające koszty działalności, np. od środków transportu, od nieruchomości, podatek akcyzowy, naliczony podatek VAT niepodlegający potrąceniu od podatku należnego lub zwrotowi,

- opłaty administracyjne, notarialne, sądowe oraz opłaty za korzystanie ze środowiska.

Konto Wynagrodzenia służy do ewidencji wynagrodzeń pieniężnych oraz wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalentów zaliczanych zgodnie z przepisami do wynagrodzeń pracowników. Na koncie tym ewidencjonujemy także wynagrodzenia osób wykonujących prace na rzecz danej jednostki na podstawie umowy-zlecenia czy też umowy o dzieło. Nie ujmuje się na nim natomiast nagród i premii wypłacanych ze środków funduszy specjalnych czy też z zysku.

Na koncie Ubezpieczenia społeczne i inne narzuty na wynagrodzenia prowadzi się ewidencję składek, które na podstawie przepisów obciążają pracodawcę. Zaliczamy do nich: składki na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Świadczenia na rzecz pracowników to konto, na którym ewidencjonowane są odpisy na fundusz świadczeń socjalnych, świadczenia wynikające z przepisów BHP, koszty szkolenia pracowników pokrywane przez zakład pracy, posiłki regeneracyjne itp.

Konto Pozostałe koszty rodzajowe obejmuje wszystkie pozostałe koszty, inne niż te ujmowane na dotychczas omawianych kontach układu rodzajowego. Ewidencjonujemy tu głównie:

- koszty delegacji służbowych, obejmujące koszty przejazdu, noclegów i diet, - koszty reprezentacji i reklamy, udziału w targach krajowych i zagranicznych, reklamy w prasie radiu i telewizji, odzieży reklamowej,

- inne koszty rodzajowe takie jak składki ubezpieczeń majątkowych, opłaty za parkingi, składki na rzecz organizacji,

-wypłaty pieniężne na rzecz osób fizycznych niebędące wynagrodzeniami np. za wykorzystanie wzoru czy patentu, stypendia fundowane itp.

Układ funkcjonalno-podmiotowy kosztów odpowiada na pytanie:

gdzie koszty zostały poniesione?

Faza zakupuDziałalność

podstawowa(produkcja, handel, usługi)

Faza sprzedaży

Zarządzanie ogólne (całością)

Działalność pomocnicza

Układ funkcjonalno-podmiotowy ( gdzie, na jaki wyrób/usługę ponoszę koszty)

Koszty działalności podstawowej

Koszty działalności pomocniczej

Koszty ogólnego zarządu

bezpośrednie

pośredniebezpośrednie

pośrednie

W układzie rodzajowym kosztów koszt jest ewidencjonowanyw momencie jego poniesienia

W układzie funkcjonalno-podmiotowym kosztów, koszt jest ewidencjonowany w okresie na który przypada

Koszty sprzedaży

Tym samym wskazuje, kto jest odpowiedzialny za ich poniesienie. Układ ten tworzą następujące rodzaje kosztów:

- koszty zakupu,- koszty działalności podstawowej,- koszty działalności pomocniczej (produkcja pomocnicza), - koszty wydziałowe,- koszty ogólnego zarządu,- koszty sprzedaży.

Zespół „5” ZPK

Koszty zakupu - są to koszty ponoszone przez kupującego, wynikające z zakupu materiałów, takie jak np. koszty załadunku i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w czasie transportu, koszty opakowań, itp.

Koszty działalności podstawowej - są to koszty, do których zalicza się: a) koszty podstawowej produkcji przemysłowej,

b) koszty działalności usługowej,

c) koszty działalności handlowej.

Koszty podstawowej produkcji przemysłowej (Produkcja przemysłowa) - związane są bezpośrednio z wytwarzaniem określonego rodzaju wyrobu. Zalicza się do nich przede wszystkim materiały bezpośrednie oraz place bezpośrednie.

Koszty działalności usługowej - są to koszty ponoszone na realizację usług i robót.

Koszty działalności handlowej - są to koszty związane z prowadzeniem przez jednostkę działalności handlowej. Są to koszty utrzymania sklepów, hurtowni oraz innych punktów sprzedaży.

Koszty wydziałowe - są to koszty wspólne dla całego procesu produkcyjnego powstające na wydziałach produkcji podstawowej.

Koszty ogólnego zarządu - są to koszty ponoszone w związku z utrzymaniem zarządu oraz organizacją i obsługą jednostki gospodarczej jako całości typowe koszty tego rodzaju to:

- koszty administracyjno-gospodarcze np. podatki od nieruchomości, podatki od środków transportowych służących zarządowi, opłaty administracyjne, opłaty skarbowe, opłaty notarialne itp.- koszty zarządu np. wynagrodzenia, koszty podróży służbowych pracowników zarządu, koszty biurowe itp.- koszty ogólno-produkcyjne np. koszty utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia, takich jak: magazyny, laboratoria, bocznice kolejowe itp.

Koszty sprzedaży - są to koszty wynikające ze sprzedaży wyrobów gotowych, takie jak np. koszty transportu, ubezpieczenia, opakowania, wysyłki oraz koszty reklamy.

Jeżeli jest różnica w okresie poniesienia i przypadania kosztupowstają rozliczenia międzyokresowe kosztów

Rok 1 Rok 2 Rok 3

Przypadanie kosztuPoniesienie kosztu

Rozliczenie międzyokresowe czynne

Rok 1 Rok 2 Rok 3

Przypadanie kosztu Poniesienie kosztu

Rozliczenie międzyokresowe bierne

Przedmiotem rozliczeń międzyokresowych są koszty, które odnoszą się do wielu okresów sprawozdawczych lub dotyczą innego okresu aniżeli ten, w którym je poniesiono. Jeżeli tego rodzaju kwoty zostałyby odniesione w całości w ciężar kosztów danego okresu, wówczas koszty zostałyby obciążone pozycjami niezwiązanymi z danym okresem sprawozdawczym.

Dokładne ustalanie kosztów i przychodów dotyczących poszczególnych okresów sprawozdawczych ma na celu zachowanie współmierności ponoszonych kosztów z uzyskiwanymi przychodami, co jest istotne z punktu widzenia poprawności ustalania wyniku finansowego.

Rozliczenie międzyokresowe przychodów

Wynika z zachowania zasady ostrożności oraz memoriału: do przychodów zaliczamy:- tylko „pewne” osiągnięte przychody,- tylko przychody przypadające na dany okres.

Rok 1 Rok 2 Rok 3

Przypadanie przychoduKorzyści ekonomiczne -wzrost wartości aktywów

Układ kalkulacyjny kosztów odpowiada na pytanie: na wytworzenie jakich wyrobów poniesiono koszty i w jakiej wysokości?

Układ ten tworzą następujące rodzaje kosztów:

1. Koszty bezpośrednie - czyli takie, które można odnieść wprost na dane zlecenie lub asortyment w oparciu o dokumenty źródłowe:

a)materiały bezpośrednie,b)płace bezpośrednie wraz z narzutami,c)inne koszty bezpośrednie np. zużycie narzędzi i przyrządów specjalnych, używanych wyłącznie przy wytwarzaniu danych produktów.

2. Koszty pośrednie - są to koszty, których na podstawie dokumentów źródłowych nie można odnieść na produkowane wyroby np. koszty wydziałowe.

Układ kalkulacyjny kosztów jest układem nieewidencyjnym (nie ma odzwierciedlenia w planie kont). Służy wyliczeniu kosztu wytworzenia produktu gotowego (Tkw) i korzysta z danych zgromadzonych w układzie funkcjonalno-podmiotowym.

WARIANTY EWIDENCJI KOSZTÓW

Ewidencja kosztów działalności operacyjnej może być prowadzona w jednostce gospodarczej według jednego z trzech wariantów:

- wariant I - grupowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4");

-wariant II - grupowanie kosztów tylko w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5");

- wariant III - grupowanie kosztów zarówno w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4") jak i w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5").

- wariant I - grupowanie kosztów tylko w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4");

Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega, w następujących etapach:

Etap 1. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym.

Etap 2. Wstępne rozliczenie kosztów na:

- koszty dotyczące okresu bieżącego,

- koszty podlegające rozliczeniu w czasie.

Etap 3. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie.

Etap 4. Wycena zapasów wyrobów gotowych i produkcji niezakończonej.

Koszty rodzajoweRóżne konta bilansowe

Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne)

(1)

(2)

(3)

1) Koszty dotyczące bieżącego okresu

2) Koszty niedotyczące bieżącego okresu

3) Rata kosztów rozliczanych w czasie przypadających na bieżący okres

Koszty rodzajoweRóżne konta bilansowe

Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne)

(1)

Rozliczenie kosztów Koszt własny sprzedaży

(2)

(3)

(4)

Wyroby gotowe

(5)

1) Koszty poniesione w okresie2) Koszty przypadające na okres3) Koszty nieprzypadające na okres

4) Rata kosztów rozliczanych międzyokresowo przypadająca na okres5) Remanent końcowy wyrobów gotowych

-wariant II - grupowanie kosztów tylko w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5");

Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega w następujących etapach:

Etap l. Ewidencja kosztów niewymagających rozliczenia w czasiena kontach zespołu „5", a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na koncie Rozliczenia międzyokresowe kosztów.

Etap 2. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie.

Etap 3. Rozliczenie kosztów wydziałowych oraz ustalenie kosztu wytworzenia produktu.

Etap 4. Ustalenie kosztu wytworzenia produktów sprzedanych.

Etap 5. Ustalenie kosztu własnego sprzedaży.

Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne)

Rożne konta bilansowe

Produkcja podstawowa

Koszty wydziałowe

Koszty sprzedaży

Koszty ogólnego zarządu

Wyroby gotowe

Koszt wytworzenia sprzedanych produktów

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

- wariant III - grupowanie kosztów zarówno w układzie rodzajowym (na kontach zespołu „4") jak i w układzie według miejsc powstawania i nośników (na kontach zespołu „5").

Przeksięgowania z jednego układu kosztów na drugi można dokonywać dwojako:

a) na bieżąco - oznacza to, że każdą operację gospodarczą dotyczącą ewidencji kosztów księguje się dwukrotnie na podstawie tych samych dokumentów źródłowych: ujmując koszty według rodzajów, a następ-nie według nośników i miejsc powstawania.

b) raz na koniec miesiąca na podstawie rozdzielników albo arkuszy rozliczeniowych. Są to zestawienia miesięczne kosztów wynikające z sumowania jednorodnych dokumentów źródłowych sporządzane odrębnie dla poszczególnych rodzajów kosztów.

Ewidencja i rozliczanie kosztów przebiega, w następujących etapach:

Etap 1. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym.

Etap 2. Przeksięgowanie kosztów niewymagających rozliczeniaw czasie na kontach zespołu „5", a kosztów wymagających rozliczenia w czasie na konto Rozliczenia międzyokresowe kosztów.

Etap 3. Rozliczenie kosztów podlegających rozliczeniu w czasie.

Etap 4. Rozliczenie kosztów wydziałowych i ustalenie kosztu wytworzenia produktów.

Etap 5. Ustalenie kosztu własnego sprzedaży.

Rozliczenie międzyokresowe kosztów (czynne)

Rozliczenie kosztów Produkcja podstawowa

Koszty wydziałowe

Koszty sprzedaży

Koszty ogólnego zarządu

(2)

(3)

(4)

Konta układu rodzajowego

kosztów

Różne konta bilansowe

(1)

Koszt wytworzenia sprzedanych produktówRozliczenie kosztów

Koszty sprzedaży

Koszty ogólnego zarządu

Wynik finansowy

Wynik finansowy wariant kalkulacyjny

Koszt wytworzenia sprzedanych produktówRozliczenie kosztów

Koszty sprzedaży

Koszty ogólnego zarządu

Wynik finansowy

Wynik finansowy wariant porównawczy

Koszty z układurodzajo-

wego

(1)

(2)

(3)

Zmiana stanu produktówZmiana stanu produktów

Koszty z układurodzajo-

wego

PrzykładPrzedsiębiorstwo poniosło następujące koszty ( ):1. Amortyzacja (maszyny produkcyjne) 40.0002. Zużycie materiałów (tylko produkcyjnych) 50.0003. Ubezpieczenie majątku 5.000 (50% na ten rok/50% na przyszły)4. Wynagrodzenia 60.000 (40.000 produkcyjni, 10.000 wydziałowi

(10.000 zarząd)5. Świadczenia na rzecz pracowników 20.000 (proporcjonalnie do płac)6. Inne koszty rodzajowe 5.000 (koszty administracyjne)

Przedsiębiorstwo nie prowadzi na bieżąco ewidencji magazynowej produktów gotowych. W wyniku inwentaryzacji na koniec roku stwierdzono, że w magazynie znajduje się 100 szt. produktów gotowychoraz 30 sztuk półproduktów przetworzonych w 50% w stosunku do produktu gotowego.W analizowanym okresie wyprodukowano 300 sztuk produktów gotowych. Jaki jest wynik na sprzedaży jeżeli przychody ze sprzedaży wynoszą 140.000

Excel