KLASA 2 Poziom wymagań / ocena y podstawowy ... z...1 2 3 4 5 6A wyjaśnia znaczenie podstawowych...
19
Dział tematyczny KLASA 2 Poziom wymagań / ocena konieczny / dopuszczający podstawowy / dostateczny rozszerzający / dobry dopełniający / bardzo dobry wykraczający / celujący Uczeń poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz poprawnie: 1 2 3 4 5 6 OBRAZ ZIEMI wyjaśnia znaczenie terminów związanych z geografią jako dziedziną nauk oraz mapą wymienia cele badań geografii i źródła informacji geograficznych wymienia sfery Ziemi wymienia rodzaje skal i porównuje skale tego samego rodzaju wyjaśnia różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną wymienia rodzaje odwzorowań klasycznych dokonuje podziału metod prezentacji zjawisk na mapach wymienia sposoby prezentacji geograficznej odczytuje podstawowe informacje ze szkicu terenu, mapy topograficznej, samochodowej, hipsometrycznej i tematycznej potrafi orientować mapę w terenie przeprowadza badania wybranych elementów środowiska geograficzne- go w regionie zamieszkania określa przedmiot badań geografii oraz innych nauk o Ziemi klasyfikuje nauki geograficzne wymienia i klasyfikuje pośrednie i bezpośrednie źródła informacji geograficznej podaje różnice między mapą a planem oraz wymienia funkcje mapy klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria wymienia rodzaje siatek kartograficznych i zniekształceń oraz opisuje ilościowe i jakościowe metody prezentacji zjawisk na mapach i popiera przykładami z atlasu odczytuje dane statystyczne z wykresów, diagramów i tabel statystycznych interpretuje podstawowe informa- cje geograficzne odczytane na podst. planów i map (topograficznych, hipsometrycznych, tematycznych) przelicza i porównuje różne rodzaje skale oblicza odległość rzeczywistą na podstawie skali mapy oraz wysokość względną opracowuje plan badań wybranych elementów środowiska geograficzne- go w regionie zamieszkania korzysta z technologii informacyj- no-komunikacyjnych w celu pozyski- wania informacji geograficznych wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych określa przedmiot badań poszczególnych działów geografii wymienia sposoby pozyskiwania i przetwarzania informacji geograficznej wyjaśnia zasady generalizacji mapy rozpoznaje poszczególne rodzaje map oblicza skalę mapy, znając wymiary obiektów geograficznych na mapie i w rzeczywistości zna kryteria podziału odwzorowań kartograficznych i rozpoznaje najczęściej stosowane siatki kartograficzne dobiera właściwą metodę kartograficzną do zaprezentowania zjawiska na mapie oblicza odległość i powierzchnię na podstawie skali mapy oblicza średnie nachylenie terenu opisuje cechy środowiska przyrodniczego i społeczno- gospodarczego na podstawie różnych rodzajów map kreśli profil hipsometryczny korzysta z technologii informacyj- no-komunikacyjnych do gromadzenia i przetwarzania informacji geografii- cznych, w tym zebranych na podst. badań terenowych podaje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy geograficznej ocenia wiarygodność i przydatność źródeł wiedzy geograficznej analizuje mapy w różnej skali pod kątem stopnia generalizacji oblicza odległość w terenie, uwzględniając kąt nachylenia wyjaśnia sposób tworzenia różnych odwzorowań kartograficznych wymienia zastosowanie poszczególnych siatek kartograficznych w praktyce wyjaśnia metodę interpolacji polowej stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego formułuje prawidłowości dotyczące rożnych zjawisk i procesów na podstawie danych z tabeli statystycznej, wykresu, diagramu, schematu wykorzystuje system nawigacji satelitarnej GPS do określania położenia formułuje zależności przyczynowo- skutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne do prezentacji informacji geograficznych, w tym zebranych na podst. badań terenowych omawia sposób funkcjonowania systemu nawigacji satelitarnej GPS omawia rolę systemu informacji geograficznej (GIS) w gromadzeniu, przetwarzaniu i analizowaniu danych wykorzystuje skalę do rozwiązywa- nia zadań matematyczno-geograficzn. kreśli plan najbliższej okolicy rozpoznaje odwzorowania kartograficzne zastosowane na mapach i dobiera odpowiednie odwzorowanie do treści mapy wykonuje prostą interpolację przedstawia dane liczbowe za pomocą różnych rodzajów wykresów i diagramów przygotowuje projekt zagospodarowania obszaru planuje trasę wycieczki na podstawie mapy turystycznej dokonuje weryfikacji i prognozuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych i badań w terenie
Transcript of KLASA 2 Poziom wymagań / ocena y podstawowy ... z...1 2 3 4 5 6A wyjaśnia znaczenie podstawowych...
Dzi
ał
tem
atyc
zny KLASA 2 Poziom wymagań / ocena
konieczny / dopuszczający podstawowy / dostateczny rozszerzający / dobry dopełniający / bardzo dobry wykraczający / celujący
Uczeń poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz poprawnie:
1 2 3 4 5 6
OB
RA
Z ZI
EMI
wyjaśnia znaczenie terminów związanych z geografią jako dziedziną nauk oraz mapą
wymienia cele badań geografii i źródła informacji geograficznych
wymienia sfery Ziemi
wymienia rodzaje skal i porównuje skale tego samego rodzaju
wyjaśnia różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną
wymienia rodzaje odwzorowań klasycznych
dokonuje podziału metod prezentacji zjawisk na mapach
wymienia sposoby prezentacji geograficznej
odczytuje podstawowe informacje ze szkicu terenu, mapy topograficznej, samochodowej, hipsometrycznej i tematycznej
potrafi orientować mapę w terenie
przeprowadza badania wybranych elementów środowiska geograficzne-go w regionie zamieszkania
określa przedmiot badań geografii oraz innych nauk o Ziemi
klasyfikuje nauki geograficzne
wymienia i klasyfikuje pośrednie i bezpośrednie źródła informacji geograficznej
podaje różnice między mapą a planem oraz wymienia funkcje mapy
klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria
wymienia rodzaje siatek kartograficznych i zniekształceń oraz
opisuje ilościowe i jakościowe metody prezentacji zjawisk na mapach i popiera przykładami z atlasu
odczytuje dane statystyczne z wykresów, diagramów i tabel statystycznych
interpretuje podstawowe informa-cje geograficzne odczytane na podst. planów i map (topograficznych, hipsometrycznych, tematycznych)
przelicza i porównuje różne rodzaje skale
oblicza odległość rzeczywistą na podstawie skali mapy oraz wysokość względną
opracowuje plan badań wybranych elementów środowiska geograficzne-go w regionie zamieszkania
korzysta z technologii informacyj-no-komunikacyjnych w celu pozyski-wania informacji geograficznych
wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych
określa przedmiot badań poszczególnych działów geografii
wymienia sposoby pozyskiwania i przetwarzania informacji geograficznej
wyjaśnia zasady generalizacji mapy
rozpoznaje poszczególne rodzaje map
oblicza skalę mapy, znając wymiary obiektów geograficznych na mapie i w rzeczywistości
zna kryteria podziału odwzorowań kartograficznych i rozpoznaje najczęściej stosowane siatki kartograficzne
dobiera właściwą metodę kartograficzną do zaprezentowania zjawiska na mapie
oblicza odległość i powierzchnię na podstawie skali mapy
oblicza średnie nachylenie terenu
opisuje cechy środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego na podstawie różnych rodzajów map
kreśli profil hipsometryczny
korzysta z technologii informacyj-no-komunikacyjnych do gromadzenia i przetwarzania informacji geografii-cznych, w tym zebranych na podst. badań terenowych
podaje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy geograficznej
ocenia wiarygodność i przydatność źródeł wiedzy geograficznej
analizuje mapy w różnej skali pod kątem stopnia generalizacji
oblicza odległość w terenie, uwzględniając kąt nachylenia
wyjaśnia sposób tworzenia różnych odwzorowań kartograficznych
wymienia zastosowanie poszczególnych siatek kartograficznych w praktyce
wyjaśnia metodę interpolacji polowej
stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego
formułuje prawidłowości dotyczące rożnych zjawisk i procesów na podstawie danych z tabeli statystycznej, wykresu, diagramu, schematu
wykorzystuje system nawigacji satelitarnej GPS do określania położenia
formułuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych
wykorzystuje technologie informacyjno-komunikacyjne do prezentacji informacji geograficznych, w tym zebranych na podst. badań terenowych
omawia sposób funkcjonowania systemu nawigacji satelitarnej GPS
omawia rolę systemu informacji geograficznej (GIS) w gromadzeniu, przetwarzaniu i analizowaniu danych
wykorzystuje skalę do rozwiązywa-nia zadań matematyczno-geograficzn.
kreśli plan najbliższej okolicy
rozpoznaje odwzorowania kartograficzne zastosowane na mapach i dobiera odpowiednie odwzorowanie do treści mapy
wykonuje prostą interpolację
przedstawia dane liczbowe za pomocą różnych rodzajów wykresów i diagramów
przygotowuje projekt zagospodarowania obszaru
planuje trasę wycieczki na podstawie mapy turystycznej
dokonuje weryfikacji i prognozuje zależności przyczynowo-skutkowe, funkcjonalne i czasowe między elementami środowiska geograficznego na podstawie map tematycznych i badań w terenie
1 2 3 4 5 6 ZI
EMIA
WE
WSZ
ECH
ŚWIE
CIE
wyjaśnia znaczenie terminów dotyczących Wszechświata i jego budowy oraz kształtu, ruchów Ziemi i ich następstw
wymienia ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny
podaje różnice między planetą a gwiazdą
przedstawia poglądy na kształt Ziemi
podaje ważniejsze wymiary Ziemi
posługuje się definicjami szerokości i długości geograficznej
określa podstawowe cechy ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi
wymienia następstwa ruchu obrotowego i obiegowego Ziemi
zna daty rozpoczęcia astronomicz-nych pór roku
określa granice stref oświetlenia Ziemi
wymienia rodzaje czasów
wyjaśnia istotę czasu słonecznego i jego zróżnicowanie na Ziemi
wskazuje na mapie międzynarodo-wą linię zmiany daty
przedstawia teorie powstania Wszechświata i wymienia jego główne elementy
definiuje rok świetlny
opisuje budowę Układu Słonecznego
podaje główne cechy planet wewnętrznych i zewnętrznych
przedstawia poglądy na kształt Ziemi i określa kształty nadawane współcześnie
zna wymiary Ziemi jako elipsoidy obrotowej
wymienia dowody na kulistość Ziemi
odczytuje współrzędne geograficzne wybranych punktów
omawia na podstawie schematu obieg Ziemi dookoła Słońca
omawia wysokość górowania Słońca w pierwszych dniach astronomicznych pór roku
określa granice stref oświetlenia Ziemi, wskazuje je na mapie oraz podaje główne cechy i przyrodnicze konsekwencje ich występowania
wymienia różnicę między kalenda-rzem juliańskim a gregoriańskim
rozróżnia dobę gwiazdową i słoneczną oraz prędkość kątową i liniową
omawia czas słoneczny, strefowy i urzędowy
oblicza czas słoneczny
opisuje budowę Drogi Mlecznej
wyjaśnia etapy ewolucji gwiazd
charakteryzuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny
opisuje dawne i współczesne metody pomiarowe stosowane do określania wymiarów Ziemi
odróżnia elipsoidę od geoidy
oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową obiektów w stopniach i kilometrach
opisuje na podstawie schematu zróżnicowanie oświetlenia Ziemi oraz czas trwania dnia i nocy na różnych szerokościach geograficznych w dniach równonocny i przesileń
wyjaśnia przyczyny występowania dnia polarnego i nocy polarnej
omawia na podstawie schematu zaćmienie Słońca i zaćmienie Księżyca
opisuje różnice między astronomii-cznymi, kalendarzowymi i klimatycz-nymi porami roku
oblicza wysokość górowania Słońca nad widnokręgiem w różnych szerokościach geograficznych
określa lata zwykłe i przestępne na podstawie podanych dat
wymienia dowody ruchu obrotowego
oblicza długość geograficzną danego miejsca na podstawie czasu słonecznego
określa różnice czasu strefowego oraz czas lokalny za pomocą mapy stref czasowych
opisuje cechy budowy Wszechświa-ta oraz określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie
nazywa i rozróżnia jednostki odległości stosowane przy określaniu wymiarów w kosmosie
prezentuje współczesne poglądy na rozwój Układu Słonecznego
opisuje etapy powstawania Ziemi
oblicza obwód Ziemi metodą Eratostenesa
wymienia przykłady zastosowań współrzędnych geograficznych w praktyce
wyjaśnia przyczynę zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca
oblicza szerokość geograficzną dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocny i przesileń
opisuje działanie siły odśrodkowej i siły Coriolisa
wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego
wyjaśnia zjawisko faz Księżyca
przelicza czas słoneczny na czas uniwersalny i strefowy
wyjaśnia skutki wprowadzenia czasu strefowego i urzędowego na Ziemi
określa wpływ badań kosmosu na kształtowanie się poglądów dotyczących Ziemi i innych ciał niebieskich
formułuje zależności zachodzące między Słońcem a planetami Układu Słonecznego
wyjaśnia i opisuje metody pomiarów geodezyjnych
wykazuje zależność między widomym ruchem Słońca na tle gwiazdozbiorów a ruchem obiegowym Ziemi
opisuje zjawisko precesji osi Ziemi
opisuje przykłady wpływu zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku na życie i działalność człowieka
opisuje przykłady wpływu różnic
czasu słonecznego na życie i
działalność człowieka
opisuje przykłady wpływu różnic czasu strefowego na życie i działalność człowieka
AT
MO
SFER
A
wyjaśnia znaczenie terminów dotyczących atmosfery i jej budowy, pogody i klimatu oraz zjawisk atmosferycznych
określa skład chemiczny atmosfery
wymienia nazwy poszczególnych warstw atmosfery
wymienia źródła ciepła na Ziemi
omawia na podst. mapy ogólny
wyjaśnia pochodzenie aerozoli atmosferycznych
podaje najważniejsze cechy poszczególnych warstw atmosfery
omawia bilans promieniowania i wymienia jego składowe na podst. schematu
przedstawia bilans cieplny Ziemi oraz wskazuje na mapie obszary
wyjaśnia pochodzenie atmosfery Ziemi i porównuje cechy jej warstw
omawia procesy wymiany ciepła
określa cechy pola magnetycznego Ziemi
porównuje rozkład temperatury powietrza w poszczególnych porach roku na półkuli północnej i południo-wej
ocenia ochronne znaczenie atmosfery dla życia na Ziemi
wyjaśnia znaczenie magnetosfery
wyjaśnia przyczyny powstawania zorzy polarnej
charakteryzuje warstwy atmosfery
omawia wpływ zachmurzenia na temperaturę powietrza
opisuje i podaje przykłady oddziały-wania promieniowania kosmicznego na środowisko geograficzne Ziemi
wyjaśnia wpływ aerozoli znajdują-cych się w atmosferze na wielkość promieniowania bezpośredniego i rozproszonego
1 2 3 4 5 6 A
TM
OSF
ERA
rozkład rocznej temperatury powietrza na Ziemi i wymienia czynniki, które na to wpływają
wymienia jednostki ciśnienia atmosferycznego i przyrządy do jego pomiaru
wyjaśnia ciśnienie normalne
wyróżnia podstawowe układy baryczne
określa główne cechy pasatów i monsunów oraz wskazuje na mapie obszary ich występowania wymienia wiatry lokalne i obszary ich powstawania rozróżnia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych
odczytuje z mapy rozkład rocznych sum opadów atmosferycznych wymienia rodzaje mas powietrza i rodzaje frontów atmosferycznych wymienia elementy pogody i klimatu, czynniki klimatotwórcze oraz strefy klimatyczne nazywa niebezpieczne zjawiska meteorologiczne i wskazuje na mapie obszary ich występowania określa globalne zmiany zachodzące w atmosferze
o dodatnim i ujemnym saldzie bilansu promieniowania
opisuje na podstawie wykresów i map zróżnicowanie temperatury powietrza w troposferze
omawia czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza
oblicza średnią dobową temperatu-rę powietrza omawia krążenie powietrza w niżo- wym i wyżowym ośrodku barycznym na półkuli północnej i południowej wskazuje strefy podwyższonego i obniżonego ciśnienia na kuli ziemskiej wyjaśnia mechanizm powstawania pasatów i monsunów oraz bryzy wyjaśnia mechanizm powstawania bryzy i określa jej cechy
przedstawia miary wilgotności powietrza
wymienia procesy związane ze zmianą stanu skupienia wody krążącej w atmosferze
wymienia czynniki wpływające na rozkład opadów na Ziemi określa cechy mas powietrza i ich rozmieszczenie na kuli ziemskiej
odróżnia na podstawie schematu front chłodny od ciepłego odczytuje informacje z mapy synoptycznej określa wpływ czynników klimato-twórczych na przebieg stref klimaty-cznych
wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne świata
odczytuje z klimatogramów war-tość temperatury powietrza i opadów
wykazuje różnice między klimatem morskim a klimatem kontynentalnym
opisuje ekstremalne zjawiska atmosferyczne, w tym budowę cyklonu tropikalnego
omawia przyczyny globalnych zmian w atmosferze
wyjaśnia wpływ poszczególnych czynników na kształtowanie temperatury powietrza i nasłone-cznienia wybranych obszarów
charakteryzuje na podstawie mapy roczne amplitudy temperatury powietrza na Ziemi
oblicza średnią roczną i roczną amplitudę temperatury powietrza wyjaśnia na podstawie schematu przyczyny powstawania ośrodków barycznych
opisuje ruch powietrza w poszcze-gólnych komórkach cyrkulacyjnych
podaje przyczyny cykliczności zmian cyrkulacji monsunowej wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru fenowego, górskiego, dolinne-go i bory oraz określa ich cechy
wyjaśnia mechanizm powstawania chmur i rozróżnia ich typy genety-czne
wymienia etapy powstawania opadu atmosferycznego
opisuje typy genetyczne opadów atmosferycznych
omawia rozmieszczenie opa-dów atmosferycznych na Ziemi analizuje przebieg zjawisk atmosferycznych w strefie frontu ciepłego i chłodnego
omawia zasady badań meteorologicznych i budowę ogródka meteorologicznego rozpoznaje typ klimatu na podstawie klimatogramu
wyróżnia klimaty astrefowe i podaje ich przykłady
opisuje cechy klimatów lokalnych wyjaśnia przyczyny powstawania ekstremalnych zjawisk i anomalii pogodowych na Ziemi
określa skutki globalnych zmian klimatu
wykazuje związek między strefami termicznymi a strefami oświetlenia Ziemi
oblicza temperaturę powietrza na różnych wysokościach na podstawie gradientu termicznego
wymienia rodzaje skal pomiaru temperatury powietrza i porównuje temperaturę powietrza w różnych skalach
omawia na podstawie mapy rozmieszczenie stałych oraz sezono-wych wyżów i niżów atmosferycznych na Ziemi
charakteryzuje na podstawie schematu globalną cyrkulację powietrza w troposferze
oblicza zmiany temperatury powietrza po przejściu wiatru fenowego
przedstawia występowanie na Ziemi poszczególnych wiatrów lokalnych
wyjaśnia różnicę między mgłą radiacyjną a mgłą adwekcyjną
opisuje zjawisko okluzji
przewiduje skutki przemieszczania się różnych frontów atmosferycznych
przewiduje pogodę na podstawie danych synoptycznych
przygotowuje krótkoterminową prognozę pogody na podstawie mapy synoptycznej oraz obserwacji i pomiarów meteorologicznych
uzasadnia zasięg występowania stref klimatycznych i typów klimatu na Ziemi
opisuje piętrowość klimatyczną w górach
podaje przykłady skutków ekstremalnych zjawisk atmosferycznych
buduje łańcuch przyczynowo-skutkowy globalnych zmian klimatu
opisuje przykłady wpływu temperatury powietrza na życie i działalność człowieka
wyjaśnia zjawisko inwersji termicznej
opisuje klin wyżowy i zatokę niżową
dostrzega wpływ ruchu powietrza atmosferycznego, w tym pasatów i monsunów na przebieg pogody, kształtowanie klimatu i działalność gospodarczą człowieka
wyjaśnia wpływ wiatrów lokalnych na środowisko geograficzne
wyjaśnia powstawanie cienia opadowego i podaje przykłady jego występowania
przewiduje nadejście frontu atmosferycznego na podstawie obserwacji zjawisk meteorologicznych wykazuje na przykładach wpływ pogody na życie i działalność gospodarczą człowieka
porównuje klimatogramy charakterystyczne dla różnych typów klimatu
wykazuje związek między działalnością człowieka a klimatem lokalnym (miejscowym)
proponuje działania ograniczające wpływ człowieka na zmiany atmosfery i klimatu oraz ekstremalne zjawiska i anomalia pogodowe
1 2 3 4 5 6 H
YD
RO
SFER
A
wyjaśnia znaczenie podstawowych terminów związanych z cyklem hydro-logicznym, morzem i jego ruchami, rzeką i jej ustrojami, jeziorem, lodow-cem i lądolodem oraz wodami podzie-mnymi
wymienia składniki bilansu wodne-go
określa zasoby wodne wszech-oceanu i dokonuje jego podziału
wymienia rodzaje prądów morskich, pływów morskich i fal
podaje przykłady występowania prądów ciepłych i zimnych, fal tsunami oraz najwyższych pływów
wymienia rodzaje rzek i wskazuje najdłuższe rzeki na mapie świata
wymienia rodzaje ustrojów rzecznych
wymienia kryteria klasyfikacji jezior
wymienia najgłębsze i największe jeziora na świecie oraz wskazuje je na mapie
dokonuje podziału jezior ze względu na genezę misy jeziornej
wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów
wymienia typy lodowców górskich i wskazuje przykłady ich występowania na mapie
klasyfikuje wody podziemne według różnych kryteriów
wymienia na podstawie schematu poszczególne poziomy wód podziemnych
analizuje zasoby wodne w przyro-dzie na podst. wykresu i danych licz-bowych
wymienia elementy składowe cyklu hydrologicznego
określa typy mórz i wskazuje ich przykłady na mapie
omawia fizyczne i chemiczne wła-ściwości wody morskiej
opisuje na podst. mapy regionalne zróżnicowanie bilansu wodnego
określa przyczyny występowania poszczególnych ruchów wody morskiej
opisuje na podstawie mapy rozkład prądów morskich na świecie
omawia na podstawie schematu system rzeczny wraz z dorzeczem
odróżnia rzekę stałą od okresowej i epizodycznej
opisuje sposoby zasilania rzek w poszczególnych ustrojach
wymienia czynniki warunkujące powstawanie jezior
klasyfikuje dane jeziora wg pocho-dzenia misy jeziornej i żyzności oraz wskazuje je na mapie
wymienia funkcje sztucznych zbiorników
wyjaśnia warunki powstawania lądolodów i lodowców górskich
omawia przebieg granicy wieczne-go śniegu
omawia budowę lodowca górskiego
wyjaśnia zjawisko i skutki cielenia się lodowca
opisuje poszczególne poziomy wód podziemnych
wyjaśnia na podstawie schematu powstawanie wód artezyjskich i sub-arutezyjskich oraz wskazuje na mapie obszary ich występowania
wyjaśnia wpływ energii słonecznej i siły ciężkości na obieg wody w przyrodzie
analizuje schemat cyklu hydrologii-cznego
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania zasolenia wody morskiej
opisuje zróżnicowanie termiki przypowierzchniowych wód oceanicznych
wymienia skutki występowania poszczególnych ruchów wody morskiej
objaśnia mechanizm powstawania fal wiatrowych
wymienia przyczyny oraz omawia na podstawie schematu mechanizm powstawania sejszy
analizuje związki między warunka-mi klimatycznymi a występowaniem rzek na Ziemi
charakteryzuje ustroje rzeczne
klasyfikuje rzeki do odpowiedniego typu ustroju na podstawie wielkości przepływu
charakteryzuje typy genetyczne jezior oraz wskazuje ich przykłady na mapie
opisuje etapy zarastania jezior (sukcesji) oraz warunki powstawania i występowania bagien i torfowisk
opisuje cechy i ruch lądolodów
charakteryzuje poszczególne typy lodowców górskich i podaje przykłady ich występowania
wyjaśnia typy ruchu lodowca górskiego
wyjaśnia pochodzenie wód podziemnych
wymienia i opisuje rodzaje źródeł
omawia warunki powstawania i występowanie gejzerów
określa cechy cyklu hydrologiczne-go w różnych warunkach klimatycz-nych
omawia rolę retencji w cyklu hydrologicznym
przedstawia bilans wodny i jego zróżnicowanie w poszczególnych strefach klimatycznych
porównuje pionowy rozkład tem-peratury i zasolenia wybranych mórz
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości wody morskiej
objaśnia mechanizm powstawania i układu powierzchniowych prądów morskich i fal tsunami
podaje przyczyny i skutki oraz ob.-szary występowania zjawiska EL Niño
objaśnia mechanizm powstawania upwellingu i downwellingu
omawia rozmieszczenie wód powierzchniowych na Ziemi
wyjaśnia przyczyny i skutki powodzi
wyjaśnia krajobrazowe i gospodar-cze funkcje rzek
analizuje związki między warunka-
mi klimatycznymi a występowaniem
jezior na Ziemi
czyta plany batymetryczne wybra-nych jezior
wskazuje na mapach zasięg obszarów współcześnie zlodzonych i ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu tych obszarów
analizuje przekrój przez strefę wieloletniej zmarzliny
klasyfikuje typy lodowców górskich ze względu na wielkość i warunki orograficzne ich powstawania
wyjaśnia warunki powstania wybranych typów źródeł
dokonuje podziału wód mineralnych i je omawia
omawia teorię powstania hydrosfery
wykazuje znaczenie wody dla fun-kcjonowania systemu przyrodniczego Ziemi
uzasadnia konieczność ochrony wód morskich
ocenia wpływ człowieka na ekosy-stemy mórz i oceanów
wskazuje możliwości gospodarczego wykorzystania oceanów
charakteryzuje wpływ poszczególnych ruchów wody morskiej na warunki klimatyczne i gospodarkę
przedstawia wpływ upwellingu i downwellingu na środowisko życia wybrzeży
ocenia wpływ różnych czynników na reżim rzeczny
wyjaśnia krajobrazowe i gospodar-cze funkcje jezior
wyjaśnia wpływ występowania wieloletniej zmarzliny na działalność człowieka i zagospodarowanie obszarów
ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu obszarów współcześnie zlodzonych
wykazuje znaczenie wód podziemnych w życiu i gospodarce człowieka, w tym wód artezyjskich i źródeł mineralnych
opisuje na przykładach następstwa nieracjonalnej gospodarki wodnej w wybranych regionach
1 2 3 4 5 6 W
NĘT
RZE
ZIE
MI.
PR
OC
ESY
EN
DO
GEN
ICZN
E
wyjaśnia znaczenie podstawowych terminów związanych z budową wnętrza Ziemi, minerałami i skałami, historią geologiczną Ziemi oraz procesami endogenicznymi
wymienia główne pierwiastki
i minerały budujące skorupę ziemską
wymienia na podstawie schematu warstwy wnętrza Ziemi, w tym skorupy ziemskiej
rozpoznaje najpospolitsze skały występujące w skorupie ziemskiej
wymienia przykłady skamieniałości przewodnich
wymienia nazwy ery i czas ich trwania oraz główne orogenezy
wskazuje na mapie świata przebieg granic płyt litosfery i podaje nazwy głównych płyt
rozróżnia na schemacie strefy spredingu i subdukcji płyt
wymienia na podstawie schematu typy intruzji magmatycznych
wskazuje na mapie największe wulkany na świecie
wymienia rodzaje trzęsień ziemi i skale je opisujące
wskazuje na mapie obszary występowania trzęsień ziemi
dokonuje podziału gór ze względu na ich genezę i podaje przykłady łańcuchów górskich
wskazuje na mapie przykłady obszarów objętych ruchami obniżającymi i ruchami wznoszącymi
opisuje zmiany temperatury i ciś-nienia wraz ze wzrostem głębokości
wyjaśnia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi, w tym, wyróżnia powierzchnie nieciągłości
dokonuje podziału skał, wyjaśnia ich genezę i podaje przykłady
podaje przykłady minerałów i skał będących surowcami mineralnymi
wymienia cele badań i nauki geologii historycznej
odróżnia wiek względny od wieku bezwzględnego
wymienia główne jednostki podziału dziejów Ziemi
rozpoznaje okres geologiczny na podstawie opisu wydarzeń
wymienia założenia teorii dryfu kontynentów A. Wegenera oraz teorii tektoniki płyt litosfery
wyjaśnia przyczyny i sposób poruszania się płyt w strefach kolizji, subdukcji i spredingu
charakteryzuje przebieg i występo-wanie zjawisk plutonicznych
wyjaśnia przyczyny zjawisk wulkanicznych, określa typy lawy
opisuje budowę wulkanu i wymie-nia produkty erupcji wulkanicznych
podaje przykłady obszarów wulkanicznych na świecie
dokonuje podziału trzęsień ziemi ze względu na genezę
wskazuje na mapie obszary sejsmi-czne, pensejsmiczne i asejsmiczne
wymienia i wskazuje na mapie obszary fałdowań kaledońskich, hercyńskich i alpejskich
porównuje na podstawie fotografii cechy gór powstałych w różnych orogenezach
podaje podobieństwa i różnice między ruchami epejrogenicznymi a izostatycznymi
opisuje wybrane metody badań wnętrza Ziemi
wymienia przykłady zróżnicowania wielkości stopnia geotermicznego na Ziemi
wskazuje różnice między budową skorupy kontynentalnej i oceanicznej
opisuje warunki powstawania minerałów
określa właściwości wybranych skał i wymienia obszary ich występowania
charakteryzuje typy złóż i rodzaje surowców mineralnych ze względu na pochodzenie
opisuje metody określania wieku względnego i bezwzględnego
wymienia eony, ery, okresy i epoki w dziejach Ziemi oraz porównuje długość trwania poszczególnych er
rozpoznaje okres geologiczny na podst. skamieniałości przewo-dnich
opisuje główne zmiany klimatu, wędrówki kontynentów, procesy górotwórcze oraz rozwój świata organicznego w dziejach Ziemi
wymienia procesy zachodzące na różnych granicach płyt i podaje przykłady płyt
charakteryzuje przebieg zjawisk wulkanicznych
klasyfikuje typy wulkanów według różnych kryteriów
wyjaśnia przyczyny trzęsień ziemi i rozmieszczenia stref sejsmicznych
opisuje etapy powstawania gór fałdowych i zrębowych oraz omawia ich budowę i podaje przykłady
opisuje budowę pozostałych struktur tektonicznych
opisuje przyczyny procesów epejrogenicznych i izostatycznych
podaje dowody na istnienie ruchów epejrogenicznych
oblicza temperaturę wnętrza Ziemi, znając stopień geotermiczny
opisuje właściwości fizyczne wnętrza Ziemi
przedstawia gospodarcze wykorzystanie skał i minerałów na konkretnych przykładach
wyjaśnia zasady odtwarzania i określania chronologii dziejów Ziemi
przedstawia na podstawie profilu geologicznego historię geologiczną regionu
opisuje zmiany położenia konty-nentów w dziejach Ziemi
opisuje na podstawie mapy maksymalne zasięgi plejstoceńskich pokryw lodowych na Ziemi
wymienia dowody dryfu konty-nentów
wyjaśnia mechanizm działania prądów konwekcyjnych
omawia na podstawie schematu etapy rozwoju ryftu
wykazuje zależność między budową wulkanu a przebiegiem jego erupcji
opisuje negatywne i pozytywne skutki zjawisk wulkanicznych
opisuje katastrofy wywołane wybuchami wulkanów
wykazuje zależność między ruchami płyt litosfery i trzęsieniami Ziemi
opisuje katastrofy wywołane trzęsieniami ziemi
charakteryzuje najwyższe łańcuchy górskie poszczególnych kontynentów
wyjaśnia na podstawie schematu powstawanie podstawowych struktur tektonicznych
opisuje skutki procesów epejrogenicznych i izostatycznych
opisuje współczesny rozwój poglądów na budowę wnętrza Ziemi
ocenia zmiany środowiska przyro-dniczego związane z eksploatacją surowców mineralnych
wyjaśnia przyczynę stosowania metody radiowęglowej do datowania młodych utworów
opisuje hipotezy tłumaczące przyczyny wielkiego wymierania świata organicznego pod koniec mezozoiku
prognozuje zmiany w rozmiesz-czeniu płyt w przyszłości geologicznej
wykazuje związek występowania zjawisk wulkanicznych z przebiegiem granic płyt litosfery
podaje przykłady wykorzystania energii wnętrza Ziemi w gospodarce
wymienia sposoby ochrony przed skutkami trzęsień ziemi
ocenia warunki życia i działalności człowieka na obszarach aktywnych sejsmicznie
wykazuje różnicę w procesach powstawania gór, np. Himalajów i Andów
przedstawia występowanie poszcze-gólnych struktur tektonicznych na Ziemi
omawia znaczenie gospodarcze ruchów epejrogenicznych i izostaty-cznych
Dzi
ał
tem
atyc
zny KLASA 3 Poziom wymagań / ocena
konieczny / dopuszczający podstawowy / dostateczny rozszerzający / dobry dopełniający / bardzo dobry wykraczający / celujący Uczeń poprawnie: Uczeń spełnia wymagania
na ocenę dopuszczającą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz poprawnie:
1 2 3 4 5 6
PR
OC
ESY
EG
ZOG
ENIC
ZNE
wyjaśnia znaczenia terminów związanych z procesami zewnętrznymi
wymienia i rozróżnia rodzaje wietrzenia oraz ich produkty
wyjaśnia podstawowe rodzaje ruchów masowych
wymienia skały rozpuszczalne przez wodę oraz formy krasu powierzchniowego i podziemnego
wymienia elementy doliny rzecznej
nazywa formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działania procesów rzeźbotwórczych
wskazuje na mapie przykładowe obszary o rzeźbie młodoglacjalnej
omawia krzywą hipsograficzną
wymienia główne formy ukształto-wania lądów i den oceanów
wskazuje na mapie główne formy ukształtowania lądów
określa czynniki wpływające na intensywność poszczególnych procesów zewnętrznych
wymienia przyczyny powstawania ruchów masowych i omawia na podst. schematów ich rodzaje
odróżnia formy krasu powierzchniowego i podziemnego
wskazuje na mapie świata i Europy obszary krasowe
określa dominujące procesy związane działaniem procesów rzeźbotwórczych
podaje przykłady rzek o różnych typach ujść i wskazuje je na mapie
omawia budowę wydmy paraboli-cznej i barchanu
wymienia rodzaje pustyń i wskazuje ich przykłady na mapie
wymienia elementy klifu
porównuje rzeźbę kontynentów
omawia przebieg poszczególnych procesów zewnętrznych
charakteryzuje produkty i formy powstałe w wyniku zachodzących procesów zewnętrznych
wykazuje wpływ wybranych czynników na intenstywność przebiegu procesów egzogenicznych
rozpoznaje formy rzeźby terenu przedstawione na schematach i fotografiach oraz przypisuje je właściwym procesom
wskazuje na mapie formy egzogeniczne
charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi
wykazuje zależność między klimatem, budową geologiczną, spadkiem terenu, szatą roślinną i działalnością człowieka a intensywnością poszczególnych procesów egzogenicznych
opisuje wpływ procesów zewnętrznych na życie i działalność człowieka
oblicza przeciętny spadek rzeki
opisuje rzeźbotwórczą działalność wód opadowych (erozja wąwozowa)
wskazuje na mapie rozmieszczenie poszczególnych typów pustyń i je charakteryzuje
podaje przykłady zagrożeń dla rozwoju raf koralowych na świecie
opisuje ukształtowanie powierzchni Ziemi jako efekt oddziaływania procesów endogenni-cznych i egzogenicznych
opisuje zagrożenia występujące w jaskiniach wywołane działalnością człowieka
wskazuje możliwości zagospodaro-wania teras zalewowych i nadzalewo-wych
omawia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Ziemi
wyjaśnia związek między lessami występującymi w Europie a plejstoceńskimi lądolodami
opisuje rolę wybrzeży w gospodar-czej działalności człowieka
kreśli krzywą hipsograficzną wybranego obszaru
GLE
BY
. BIO
SFER
A
wyjaśnia znaczenie podstawowych terminów dotyczących gleby i proce- su glebotwórczego oraz biosfery
wymienia czynniki rozwoju gleb oraz poziomy glebowe
nazywa gleby strefowe i podaje ich rozmieszczenie na mapie, wymienia gleby astrefowe
określa czynniki wpływające na zróżnicowanie szaty roślinnej na Ziemi
podaje nazwy formacji roślinnych i wymienia dominujące w nich gatunki roślin
wymienia i wskazuje na mapie krainy i królestwa zoogeograficzne oraz typowe dla nich zwierzęta
wyjaśnia proces glebotwórczy
omawia na podstawie schematów profili glebowych najważniejsze poziomy glebowe i rozpoznaje podstawowe typy gleby na podstawie schematów profili
podaje różnice między żyznością a urodzajnością
omawia cechy gleb strefowych i astrefowych
opisuje rozmieszczenie głównych typów gleb na podstawie mapy
charakteryzuje główne formacje roślinne na Ziemi i wskazuje na mapie zasięgi ich występowania
charakteryzuje wybrane krainy zoogeograficzne
omawia czynniki glebotwórcze biotyczne i abiotyczne
analizuje profil glebowy w terenie i na jego podst. określa typ gleby
opisuje kompleksy rolniczej przydatności gleb
omawia genezę wybranych typów gleb strefowych i astrefowych
przyporządkowuje gleby strefowe do skał podłoża, warunków wodnych, klimatycznych i roślinnych
opisuje przyczyny nierównomierne-go rozmieszczenia stref roślinnych
charakteryzuje roślinność astrefo-wą, w tym roślinność piętrową gór
wyjaśnia geograficzne przyczyny
wyjaśnia wpływ procesu glebotwórczego na żyzność gleb
podaje przykłady negatywnego oddziaływania człowieka na urodzajność gleb
ocenia przydatność rolniczą gleb strefowych i astrefowych
rozpoznaje typ gleby na podstawie opisu i schematu profilu glebowego
podaje przykłady przystosowania się roślin do warunków środowiska przyrodniczego
omawia piętra klimatyczno-roślinne na przykładach gór położo-nych w różnych szerokościach geogr.
opisuje i ocenia warunki życia w strefach mórz i oceanów
wykazuje ciąg zależności występu-jących między procesami glebotwór-czymi, poziomem glebowym, profilem glebowym a typem gleb
wykazuje wpływ czynników antro-pogenicznych na degradację gleb
wykazuje związek pomiędzy cecha-mi roślinności i świata zwierzęcego a warunkami naturalnymi danego środowiska
wyjaśnia przyczyny występowania endemitów na Ziemi
wyjaśnia zależność między środo-wiskiem przyrodniczym a życiem człowieka
charakteryzuje wybrane środowi-sko strefowe lub astrefowe
1 2 3 4 5 6 G
LEB
Y. B
IOSF
ERA
określa czynniki przyrodnicze i antropogeniczne wpływające na kształtowanie się krajobrazu na Ziemi
wymienia strefy krajobrazowe na Ziemi i wskazuje je na mapie
wymienia strefy życia w wodach oraz charakteryzuje jedną z nich
opisuje komponenty środowiska przyrodniczego w strefie krajobrazowej
wymienia wybrane parki narodowe w poszczególnych strefach krajobra-zowych i wskazuje je na mapie
różnicowania świata zwierzęcego
wymienia bariery ograniczające rozprzestrzenianie się zwierząt przyporządkowuje typowe gatunki fauny poszczególnym krainom zoogeograficznym
porównuje cechy środowiska przy-rodniczego i formy gospodarowania w różnych strefach krajobrazowych
oraz charakteryzuje ich faunę
podaje przykłady oddziaływania komponentów środowiska przyrodni-czego na człowieka w poszczególnych strefach krajobrazowych
wykazuje na podstawie map tematycznych strefowe i astrefowe zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Ziemi
PR
ZEM
IAN
Y P
OLI
TYC
ZNE
I G
OSP
OD
AR
CZE
ŚW
IATA
wyjaśnia znaczenie terminów dotyczących państwa
wymienia najczęstsze kryteria przyjmowane podczas formułowania definicji państwa
wymienia główne wydarzenia w historii powszechnej, które wpłynęły na obecny układ państw na mapie politycznej świata
wymienia państwa powstałe w Europie po 1989 r.
wymienia główne mierniki i wskaźniki rozwoju społeczno- -gospodarczego
wymienia przykłady państw o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
wskazuje na mapie enklawy, eksklawy, przykłady terytoriów zależnych
wymienia czynniki wpływające na współczesny podział polityczny świata
odczytuje na mapach aktualny podział polityczny świata
wskazuje przykłady państw będących niegdyś kolonią
podaje przykłady nowo utworzonych państw na świecie
definiuje wybrane ekonomiczne mierniki wzrostu gospodarczego
wyróżnia kryteria podziału państw wg PKB na 1 mieszkańca oraz HDI
analizuje zmiany liczby państw w Europie i na świecie
wymienia kryteria podziału ustrojów politycznych państw świata
analizuje kształtowanie się mapy politycznej świata do 1989 r.
analizuje następstwa przemian społeczno-ustrojowych po 1989 r.
porównuje strukturę PKB państw znajdujących się na różnych poziomach rozwoju gospodarczego
charakteryzuje HDI i porównuje składowe HDI w wybranych państwach
uzasadnia potrzebę konstruowania syntetycznych mierników rozwoju społeczno-gospodarczego, np. HDI
wyjaśnia status Antarktydy
przedstawia podział terytorialny mórz i oceanów
ukazuje na przykładach procesy integracji i dezintegracji w Europie po 1989 r.
opisuje wybrane ustroje polityczne na świecie
opisuje przestrzenne zróżnicowanie wartości PKB i HDI na świecie
omawia podstawowe cechy gospodarcze, demograficzne i społeczne państw o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
analizuje podział wpływów na Antarktydzie
analizuje i prognozuje zmiany liczby państw
wyjaśnia na wybranych przykładach procesy, w których wyniku powstały nowe państwa pozaeuropejskie
wyjaśnia wpływ kształtowania się podziału politycznego świata na inne elementy przestrzeni geograficznej
wyjaśnia wpływ rozwoju społeczno-gospodarczego świata na inne elementy przestrzeni geograficznej (Interakcje)
LUD
NO
ŚĆ I
UR
BA
NIZ
AC
JA
wyjaśnia znaczenie podstawowych terminów dotyczących ruchu, rozmieszczenia i struktury ludności
wymienia i wskazuje na mapie świata najludniejsze państwa oraz przykłady państw o wysokim i niskim współczynniku przyrostu naturalnego
wymienia fazy przejścia demogra-ficznego i podaje dla nich przykłady państw
odczytuje z wykresów podst. wska-źniki struktury demograficznej świata
podaje główne cechy rozmieszcze-nia ludności na świecie
dokonuje podziału obszarów wg kryterium zaludnienia
wskazuje obszary największej i najmniejszej koncentracji ludności na podst. mapy tematycznej
podaje czynniki wpływające na zró- żnicowanie przyrostu naturalnego
oblicza współczynnik przyrostu naturalnego
charakteryzuje etapy rozwoju demograficznego na post. wykresu
określa przyczyny eksplozji oraz implozji demograficznej
wskazuje czynniki kształtujące strukturę wieku ludności
wymienia typy demograficzne społeczeństw i je omawia na wybranych przykładach państw
omawia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze rozmieszczenia ludności na świecie
podaje różnice w zaludnieniu wg kontynentów
analizuje liczbę ludności świata i tempo jej zmian
analizuje przestrzenne zróżnicowa-nie urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego na świecie
porównuje model przejścia demograficznego i fazy przejścia epidemiologicznego na przykładach
opisuje przestrzenne zróżnicowanie eksplozji i implozji demograficznej
analizuje strukturę wieku i płci spo-łeczeństw z różnych faz demograficzn
wyjaśnia konsekwencje starzenia się społeczeństwa
oblicza współczynnik feminizacji i współczynnik maskulinizacji
analizuje rozmieszczenie ludności na świecie na podst. mapy tematycznej
wyjaśnia przyczyny tempa wzrostu liczby ludności w skali globalnej i regionalnej
ocenia skutki eksplozji i implozji demograficznej w wybranych państwach świata
ukazuje przyczyny zmian demogra-ficznych i epidemiologicznych w kra-jach rozwiniętych gospodarczo
omawia problemy społeczno- -gospodarcze związane ze starzeniem się społeczeństw wybranych krajów Europy Zachodniej
analizuje i ocenia zróżnicowanie ludności pod względem przeciętnej długości trwania życia, dzietności oraz umieralności niemowląt
ocenia wpływ religii na postawy społeczne i gospodarkę państw
prognozuje zmiany liczby ludności świata i poszczególnych kontynentów
prognozuje zmiany udziału głównych grup wiekowych ludności Unii Europejskiej na podstawie różnorodnych źródeł
opisuje problem uchodźstwa na wybranych przykładach
uzasadnia konieczność walki z rasizmem
omawia wpływ podbojów kolonialnych na zróżnicowanie językowe świata
omawia zmiany w strukturze zatrudnienia wraz z rozwojem gospodarczym, a także ich konsekwencje w wybranych krajach
1 2 3 4 5 6 LU
DN
OŚĆ
I U
RB
AN
IZA
CJA
określa gęstość zaludnienia na poszczególnych kontynentach
Określa na podstawie mapy tematycznej główne kierunki współczesnych migracji ludności
podaje przykłady państw o dodatnim i ujemnym saldzie migracji zagranicznych
wymienia główne i mieszane odmiany ludzkie
podaje przykłady krajów jednolitych oraz zróżnicowanych pod względem narodowościowym
wymienia nazwy religii uniwersalnych
podaje przykłady krajów jednolitych oraz zróżnicowanych pod względem religijnym i kulturowym
wymienia kategorie ludności na rynku pracy
wymienia czynniki decydujące o poziomie aktywności zawodowej ludności
wymienia rodzaje bezrobocia
omawia czynniki wpływające na stan zdrowia ludzi na świecie
wymienia typowe choroby w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo
wymienia rodzaje jednostek osadniczych
podaje charakterystyczne cechy wsi
wymienia funkcje miast i podaje przykłady miast o różnych funkcjach
wymienia płaszczyzny i fazy urbanizacji
wskazuje na mapie najludniejsze zespoły miejskie świata
wymienia przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne skutki rozwoju dużych miast
oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia
klasyfikuje migracje i wyjaśnia jej przyczyny
podaje kierunki współczesnych migracji zagranicznych na świecie
oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego ludności
opisuje rozmieszczenie odmian ludzkich na świecie na podstawie mapy tematycznej
klasyfikuje języki świata ze szczególnym uwzględnieniem grup językowych rodziny indoeuropejskiej
wymienia najbardziej rozpowszechnione języki świata
przedstawia strukturę wyznaniową na świecie na podstawie danych statystycznych
określa główne cechy kręgów kulturowych (cywilizacyjnych) na świecie oraz wskazuje ich zasięg na mapie
omawia strukturę zatrudnienia w poszczególnych fazach rozwoju gospodarczego
wskazuje przyczyny bezrobocia na świecie
oblicza współczynnik (stopę) bezrobocia
charakteryzuje choroby cywilizacyjne, w tym otyłość
wymienia przyczyny zgonów w najbogatszych państwach i krajach słabo rozwiniętych
charakteryzuje czynniki lokalizacji i rozwoju jednostek osadniczych
określa funkcje wybranych miast
przedstawia procesy urbanizacyjne na świecie, w tym płaszczyzny, fazy i skutki urbanizacji
opisuje typy zespołów miejskich i wskazuje je na mapie
analizuje i ocenia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie ludności w różnych regionach świata
charakteryzuje przyczyny i konsekwencje migracji ludności w różnych państwach
charakteryzuje strukturę etniczną i narodowościową ludności świata
wskazuje przyczyny upowszechniania się wybranych języków na świecie
charakteryzuje zróżnicowanie religijne i kulturowe świata oraz przedstawia tego konsekwencje
analizuje strukturę zawodową ludności wybranych państw
porównuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych państwach na podstawie danych statystycznych
charakteryzuje rodzaje bezrobocia
analizuje społeczne i gospodarcze skutki występowania chorób na świecie
analizuje geograficzne uwarunkowania stanu zdrowia ludności świata
rozpoznaje typy genetyczne kształtów wsi
opisuje wpływ czynników przyrodniczych i antropogenicznych na kształtowanie się sieci osadniczej
rozpoznaje typy miast i zespołów miejskich na świecie
porównuje zmiany liczby ludności w wybranych miastach świata na podstawie danych statystycznych
opisuje zmiany w krajobrazie wielkich miast w różnych regionach świata
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania poziomu urbanizacji w różnych częściach świata
porównuje czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo
wymienia rodzaje i przyczyny uchodźstwa oraz podaje przykłady tego rodzaju migracji
przedstawia skutki zróżnicowania narodowościowego i etnicznego ludności na przykładach
wskazuje konsekwencje upowszechniania się wybranych języków na świecie
omawia znaczenie czynników społeczno-kulturowych w rozwoju gospodarczym wybranych regionów świata
wyjaśnia zróżnicowanie struktury zatrudnienia w wybranych państwach i jej związek z poziomem rozwoju państwa
analizuje pozytywne i negatywne skutki bezrobocia
opisuje problem pracy dzieci – przyczyny, konsekwencje i obszary występowania
omawia zróżnicowanie dostępu do usług medycznych w różnych krajach świata na podstawie mapy tematycznej
wyjaśnia, na czym polega profilaktyka chorób
wyjaśnia przyczyny przemian zachodzących współcześnie w osadnictwie wiejskim
określa strukturę funkcjonalno- -przestrzenną różnych miast i ocenia jej zmiany wraz z rozwojem państw
opisuje zróżnicowanie poziomu życia ludzi w miastach różnych typów i o różnej wielkości
charakteryzuje współczesne formy zatrudnienia
omawia działania państw podejmowane w celu ograniczenia bezrobocia przedstawia psychospołeczne skutki bezrobocia na podstawie materiałów źródłowych
proponuje globalne i regionalne działania, które można podjąć w celu zwalczania chorób cywilizacyjnych i zakaźnych
przedstawia cechy fizjonomiczne miast typowe dla różnych regionów świata oraz ich zmiany wraz z rozwojem gospodarczym
porównuje problemy mieszkańców wielkich miast w państwach słabo i wysoko rozwiniętych gospodarczo
1 2 3 4 5 6 R
OLN
ICTW
O
wymienia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa
określa funkcje rolnictwa
wymienia formy użytkowania ziemi
wymienia państwa o największym udziale gruntów ornych w strukturze użytkowania ziemi
wymienia cechy rolnictwa uprzemysłowionego i rolnictwa ekologicznego
omawia różnice między rolnictwem towarowym i subsystencyjnym oraz intensywnym a ekstensywnym
przedstawia podział roślin uprawnych
wymienia czołowych producentów wybranych roślin uprawnych
określa czynniki wpływające na produkcję zwierzęcą
przedstawia państwa o największym pogłowiu wybranych zwierząt gospodarskich
wyjaśnia znaczenie terminów związanych z połowami morskimi i śródloądowymi
przedstawia główne łowiska na świecie na podst. mapy tematycznej
wyjaśnia znaczenie terminów związanych ze zjawiskiem głodu i niedożywienia
podaje normy żywieniowe wg FAO oraz lliczbę głodujących na świecie na podst. danych statystycznych
wymienia funkcje lasów
wskazuje kraje o największej lesistości oraz kraje o największym światowej produkcji drewna
na podstawie map tematycznych, danych statystycznych i zdobytej wiedzy:
charakteryzuje warunki naturalne produkcji rolnej na świecie
ocenia poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w wybranych krajach świata
charakteryzuje elementy struktury użytkowania ziemi
charakteryzuje główne regiony rolnicze na świecie
wyjaśnia przyczyny rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego i rolnictwa ekologicznego
wyjaśnia znaczenie GMO oraz wskazuje rejony upraw roślin zmodyfikowanych genetycznie
omawia typy rolnictwa i wskazuje obszary ich występowania
przedstawia zastosowanie i rozmieszczenie roślin uprawnych
wskazuje kierunki chowu oraz omawia rozmieszczenie i wielkość pogłowia wybranych zwierząt
wskazuje kraje o największych światowych połowach morskich oraz kraje o najniższym spożyciu ryb
określa przyczyny nadmiernego odławiania organizmów morskich
wymienia przyczyny oraz skutki głodu i niedożywienia ludności
wskazuje największych eksporterów żywności na świecie przedstawia rozmieszczenie największych kompleksów leśnych i zróżnicowanie lesistości na świecie określa przyczyny oraz skutki redukcji lasów równikowych
wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych na rozwój rolnictwa i strukturę użytkowania ziemi
przedstawia zróżnicowanie struktury użytkowania ziemi na świecie na podstawie danych statystycznych
analizuje wybrane wskaźniki rolnictwa uprzemysłowionego
wymienia i opisuje cechy różnych sposobów gospodarowania w rolnictwie
omawia czynniki wpływające na zróżnicowanie wysokości plonów zbóż w wybranych krajach
oblicza wielkość plonów
analizuje rozmieszczenie i wielkość produkcji roślinnej oraz zwierzęcej w wybranych regionach świata
wymienia czołowych importerów i eksporterów wołowiny i wieprzowiny
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania wielkości połowów ryb w wybranych państwach świata
analizuje rozmieszczenie obszarów niedoboru i nadwyżek żywności na podstawie mapy tematycznej
opisuje problemy wyżywienia ludności świata na podstawie różnych źródeł oraz główne sposoby zwalczania głodu i niedożywienia
wymienia sposoby prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej w różnych regionach
ocenia środowisko przyrodnicze ze względu na możliwości rozwoju rolnictwa na wybranych przykładach
ocenia poziom kultury rolnej oraz strukturę agrarną gospodarstw rolnych w wybranych krajach świata
analizuje przyczyny i skutki zmian struktury użytkowania ziemi na przykładach państw z różnych kontynentów
analizuje skutki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego i rolnictwa ekologicznego
charakteryzuje różne sposoby gospodarowania w rolnictwie i wskazuje na mapie kraje (regiony), które w dany sposób gospodarują
wyjaśnia znaczenie uprawy zbóż, roślin przemysłowych oraz używek
wyjaśnia zależność chowu wybranych zwierząt gospodarskich na świecie od czynników przyrodniczych i społeczno-ekonomicznych
podaje przykłady zagrożeń wywołanych nadmierną eksploatacją mórz i oceanów wskazuje możliwości rozwoju wykorzystania zasobów mórz i oceanów
porównuje i uzasadnia strukturę spożycia żywności w państwach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo
wyjaśnia wpływ działalności rolniczej na inne dziedziny przestrzeni społeczno-gospodarczej i kulturowej
wykazuje skutki nieracjonalnej gospodarki leśnej w wybranych regionach świata
przedstawia korzyści dla rolnictwa wynikające ze zwiększenia mechanizacji i chemizacji rolnictwa
proponuje sposoby wykorzystania nieużytków do celów rolniczych
wskazuje problemy związane z upowszechnianiem się roślin uprawnych zmodyfikowanych genetycznie
przedstawia argumenty za i przeciw wybranym sposobom intensyfikacji produkcji rolnej
wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na wielkość, rozmieszczenie i specjalizację produkcji rolnej w różnych regionach świata
wykazuje zależność pomiędzy pogłowiem zwierząt gospodarskich a wielkością produkcji mięsa, mleka i innych produktów
omawia gospodarcze wykorzystanie wybranych gatunków ryb
proponuje działania, które można podjąć w celu zwiększenia produkcji rolnej na świecie, zmiany struktury produkcji oraz dystrybucji żywności
proponuje sposoby walki z głodem uzasadnia konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi na świecie podaje przykłady działań zapobiegających zmniejszaniu się powierzchni lasów na świecie
PR
ZEM
YSŁ
określa funkcje przemysłu wymienia etapy procesu industrializacji wymienia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu, w tym przem. high-tech
opisuje rozwój przemysłu i zmiany w strukturze produkcji przemysłowej omawia udział przemysłu w tworzeniu PKB w wybranych krajach na podstawie wykresu
charakteryzuje strukturę i rolę przemysłu w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego wskazuje wpływ czynników lokalizacji przemysłu na rozwój i rozmieszczenie wybranych branż
uzasadnia różnice ilościowe i jakościowe produkcji przemysłowej państw o różnym poziomie rozwoju omawia wpływ przemysłu na wzrost gospodarczy i jakość życia ludności
wyjaśnia przyczyny i skutki wzrastającej roli krajów nowo uprzemysłowionych w światowej gospodarce na podst. różnych źródeł omawia zmianę roli czynników lokalizacji przemysłu w czasie
1 2 3 4 5 6 P
RZE
MY
SŁ
dokonuje podziału przemysłu wg EKD
przedstawia podział zasobów naturalnych, w tym źródeł energii
podaje przykłady zastosowania wybranych surowców
wyjaśnia znaczenie terminu recykling
wymienia największych producentów wybranych surowców energetycznych
wskazuje głównych producentów energii elektrycznej na świecie na podstawie danych statystycznych
wymienia typy elektrowni
wskazuje największe hydroelektrownie oraz elektrownie atomowe na mapie świata
wymienia rodzaje okręgów przemysłowych, w tym technopolii i wskazuje je na mapie świata
wskazuje na mapie kraje nowo uprzemysłowione omawia czynniki lokalizacji przemysłu na wybranych przykładach wyjaśnia przymusową, związaną oraz swobodną lokalizację przemysłu i popiera przykładami opisuje rozmieszczenie wybranych surowców mineralnych, w tym energetycznych i wskazuje główne ośrodki ich wydobycia na podst. mapy
omawia recykling jako nowe źródło surowców
charakteryzuje zmiany w bilansie energetycznym świata opisuje znaczenie energii elektrycz. dla gospodarki i życia codziennego przedstawia udział energii elektrycznej pochodzącej z różnych typów elektrowni w wybranych krajach na podst. danych statyst.
przedstawia znaczenie przemysłu high-tech i charakteryzuje wybrane technopolie
wyjaśnia znaczenie behawioralnych czynników lokalizacji przemysłu przedstawia głównych producentów surowców mineralnych
opisuje rozmieszczenie, wielkość wydobycia oraz kierunki eksportu i importu surowców energetycznych na podstawie danych statystycznych i mapy tematycznej
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania źródeł produkcji energii elektrycznej
omawia zmiany wielkości produkcji energii elektrycznej na świecie przedstawia wady i zalety różnych typów elektrowni wyjaśnia rolę i znaczenie energetyki alternatywnej
wykazuje skutki restrukturyzacji przemysłu
opisuje cechy przemysłu i formy organizacji przestrzennej przemysłu high-tech
porównuje zróżnicowanie zasobów pracy w przemyśle tradycyjnym i high-tech uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania surowcami mineralnymi charakteryzuje światowe zasoby i wydobycie wybranych surowców mineralnych na podst. danych statys.
wyjaśnia znaczenie ropy naftowej dla gospodarki energetycznej państw oraz dla handlu międzynarodowego
wykazuje związek między warunka-mi przyrodniczymi a strukturą produ-kcji energii elektrycznej w danym państwie
charakteryzuje zmiany w strukturze zużycia energii następujące wraz z rozwojem gospodarczym państw
wyjaśnia zależność między restru-kturyzacją przemysłu a rozwojem okręgów przemysłowych
wymienia korzyści związane z tworzeniem i funkcjonowaniem parków technologicznych
wyjaśnia przyczyny wzrostu roli metali ziem rzadkich w gospodarce światowej na podst. różnych źródeł
wykazuje dysproporcje w rozmieszczeniu rejonów produkcji i konsumpcji surowców energetycznych oraz konsekwencje tych dysproporcji
ocenia skutki rosnącego zużycia energii elektrycznej oraz uzasadnia konieczność pozyskiwania jej nowych źródeł
opisuje możliwości wykorzystywania alternatywnych źródeł energii w wybranych krajach świata
wyjaśnia tendencje zmian w rozwoju i rozmieszczeniu okręgów przemysłowych na świecie
ocenia wpływ przemysłu high-tech na rozwój gospodarczy i jakość życia
USŁ
UG
I
wyjaśnia i podaje przykłady usług podstawowych i wyspecjalizowanych
przedstawia podział komunikacji, w tym łączności i transportu
wymienia czynniki przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne rozwoju sieci transportowej
wskazuje na mapie kraje o dużej gęstości sieci drogowej i kolejowej oraz największe porty morskie i lotnicze
wskazuje na mapie najważniejsze regiony turystyczne oraz kraje najczę-ściej odwiedzane przez turystów
wyjaśnia znaczenie terminów związanych z handlem zagranicznym
podaje przykłady państw o dodatnim lub ujemnym bilansie handlowym na podst. danych statyst.
wymienia nowoczesne usługi
wyjaśnia znaczenie usług materialnych i niematerialnych wymienia sekcje usługowe wg PKD omawia uwarunkowania rozwoju komunikacji i jej rolę w gospodarce omawia gęstość różnych szlaków komunikacyjnych na podst. mapy wskazuje na mapie najdłuższe rurociągi i gazociągi na świecie
podaje przyczyny i skutki funkcjonowania „taniej bandery”
charakteryzuje uwarunkowania rozwoju transportu lotniczego
podaje przykłady dużego wpływu łączności na współczesną gospodarkę
przedstawia przyczyny rozwoju i zróżnicowanie ruchu turystycznego na świecie na podst. danych statyst.
wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z rozwoju turystyki
opisuje etapy rozwoju usług i dynamikę wzrostu zapotrzebowania na nie, w tym szczególnie usług komunikacyjnych
analizuje wielkość i strukturę towarową ładunków przewożonych różnymi rodzajami transportu
opisuje sieć transportu śródlądo-wego na świecie na podst. mapy
analizuje cele, cechy i uwarunko-wania ruchu turystycznego na świecie
wyjaśnia, czym jest monokultura turystyczna
opisuje walory turystyczne wybra-nych ośrodków i regionów turysty-cznych na świecie na podstawie różnych źródeł
analizuje współczesne problemy międzynarodowej wymiany handlowej
analizuje udział usług w strukturze zatrudnienia w wybranych krajach świata na podst. danych statyst.
omawia wady i zalety różnych rodzajów transportu
przedstawia na przykładach rolę kanałów w skracaniu dróg morskich
wyjaśnia malejącą rolę żeglugi śródlądowej w wielu krajach
wykazuje zróżnicowanie dostępu do telefonii komórkowej oraz internetu w różnych krajach świata
przedstawia ekonomiczne, społeczne i przyrodnicze skutki rozwoju turystyki na przykładach
wymienia i lokalizuje na mapie nowe 7 cudów świata
wyjaśnia przyczyny dużego udziału Europy w międzynarodowym rozwoju turystycznym
wykazuje znaczenie usług wyspecjalizowanych dla rozwoju społeczno-gospodarczego państw
ocenia rolę nowoczesnych usług komunikacyjnych w działalności gospodarczej państw
omawia zmiany znaczenia poszczególnych rodzajów transportu wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym
określa wpływ światowego kryzysu ekonomicznego na natężenie oraz kierunki ruchu pasażerów i towarów na podstawie dostępnych źródeł
wykazuje zagrożenia związane z nowoczesną technologią informacyjną
wykazuje znaczenie turystyki dla rozwoju społeczno-gospodarczego wybranych krajów i regionów świata
1 2 3 4 5 6 U
SŁU
GI
wymienia na podstawie obserwacji i zebranych informacji rodzaje świadczonych usług w najbliższej okolicy
zaznacza na mapie badanego terenu wybrane przedsiębiorstwa usługowe
charakteryzuje najważniejsze regiony turystyczne świata na podstawie różnych źródeł
przedstawia czynniki rozwoju oraz rodzaje obrotów w handlu międzynarodowym
opisuje bilans handlowy i płatniczy
podaje przyczyny rozwoju nowoczesnych usług
zbiera informacje o podmiotach gospodarczych świadczących usługi na badanym terenie
określa znaczenie wybranych przedsiębiorstw usługowych dla społeczności lokalnej
analizuje strukturę towarową i geograficzną obrotów handlu światowego
podaje nazwy największych banków na świecie pod względem przychodów
przedstawia na podstawie danych statystycznych poziom zaspokojenia potrzeb na usługi podstawowe i wyspecjalizowane w państwach o różnym poziomie rozwoju gospod.
dobiera narzędzia badawcze w celu określenia dostępności usług w najbliższej okolicy
analizuje informacje uzyskane w czasie badania i wyciąga wnioski
porównuje regiony o różnym stopniu zagospodarowania turystycznego
ocenia uwarunkowania rozwoju handlu międzynarodowego
analizuje przestrzenne zróżnicowanie dostępu do usług bankowych na świecie
omawia wpływ nowoczesnych usług na życie i działalność człowieka
prezentuje wyniki badań
ocenia wpływ usług na poziom życia ludności w najbliższej okolicy
analizuje niekorzystne zmiany w środowisku przyrodniczym związa-ne z rozwojem różnych form turystyki
analizuje wpływ międzynarodowej wymiany handlowej na rozwój społeczno--gospodarczy państw
wyjaśnia znaczenie nowoczesnych usług dla rozwoju wybranych krajów świata ze szczególnym uwzględnieniem usług finansowych
prognozuje zmiany w dostępności do usług w najbliższej okolicy w czasie
PR
OB
LEM
Y W
SPO
ŁCZE
SNEG
O Ś
WIA
TA
wymienia czynniki wpływające na dysproporcje w rozwoju społeczno-gospodarczym krajów świata
wskazuje na mapie kraje bogatej Północy i biednego Południa
wskazuje płaszczyzny globalizacji
wymienia największe korporacje na świecie na podstawie danych statystycznych
wskazuje płaszczyzny integracji międzynarodowej
wymienia główne organy ONZ
podaje przykłady krajów członkowskich Unii Europejskiej
wymienia źródła konfliktów na świecie
wyjaśnia, czym różni się terroryzm od konfliktu zbrojnego podaje przykłady państw, w których toczą się konflikty etniczne
wskazuje przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym państw i regionów świata
wymienia państwa należące do grupy BRICS
wskazuje przyczyny globalizacji na świecie
definiuje indeks globalizacji i wskazuje kraje o najwyższym indeksie globalizacji
przedstawia formy współpracy międzynarodowej i rozmieszczenie wybranych organizacji międzynarodo-wych na świecie na podstawie mapy
wymienia przyczyny konfliktów na świecie
przedstawia zagrożenia związane z terroryzmem
przedstawia przebieg wybranego konfliktu zbrojnego na podstawie dostępnych źródeł
podaje przykłady izolacji państwowej na świecie
wskazuje cechy demograficzne, społeczne i gospodarcze państw bogatej Północy i biednego Południa
wymienia przyczyny wzrostu znaczenia korporacji międzynarodo-wych dla gospodarki światowej przedstawia przejawy globalizacji na różnych płaszczyznach
omawia działalność wybranych organizacji międzynarodowych o charakterze gospodarczym, społecznym, politycznym i militarnym
wymienia kraje członkowskie wybranych organizacji międzynarod.
wyjaśnia przyczyny wybranych konfliktów i zamachów terrorystycznych
omawia przebieg konfliktów w Europie, Azji i w Afryce oraz wskazuje na mapie świata obszary objęte tymi konfliktami
wyjaśnia przyczyny i konsekwencje podziału świata na bogatą Północ i biedne Południe analizuje wybrane mierniki pozio-mu rozwoju społeczno-gospodarczego i jakości życia mieszkańców na podst. danych statystycznych
wskazuje i uzasadnia pozytywne i negatywne skutki globalizacji
wskazuje przyczyny i skutki integracji europejskiej
przedstawia skutki konfliktów zbrojnych i terroryzmu
wymienia przyczyny i konsekwencje izolacji państw na płaszczyznach: politycznej, społecznej i gospodarczej
omawia rolę ONZ w rozwiązywaniu konfliktów zbrojnych
proponuje działania mające na celu zmniejszenie dysproporcji rozwoju w społeczno-gospodarczym krajów oraz regionów
analizuje znaczenie globalizacji ekonomicznej dla rozwoju społeczno-gospodarczy świata
omawia rolę i znaczenie organizacji naukowych, sportowych i kultural-nych na podst. dostępnych źródeł
omawia działania organizacji międzynarodowych i rządów państw podejmowane w celu ograniczenia terroryzmu i konfliktów zbrojnych
ocenia wpływ konfliktów zbrojnych na pogłębienie się różnic społeczno-gospodarczych państw
charakteryzuje konflikty toczące się aktualnie na świecie na podst. źródeł
1 2 3 4 5 6 C
ZŁO
WIE
K W
PR
ZEST
RZE
NI
PR
ZYR
OD
NIC
ZEJ
wyjaśnia znaczenie terminów związanych ze środowiskiem geograficznym i antropopresją
wymienia główne źródła zanieczyszczeń i degradacji poszczególnych sfer Ziemi
określa globalne skutki antropo-presji w środowisku naturalnym
wskazuje na mapie obszary niedoboru wody oraz zagrożone pustynnieniem
wymienia główne strategie ochrony środowiska
podaje nazwy organizacji zajmujących się ochroną środowiska
wymienia rodzaje działalności człowieka przyczyniających się do degradacji poszczególnych elementów środowiska naturalnego oraz skutki tej działalności
podaje przykłady katastrof ekologicznych
omawia podstawowe zasady zrównoważonego rozwoju
przedstawia przykłady racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego, w tym działania wybranych organizacji międzynarodowych
podaje przykłady rezerwatów biosfery
omawia przykłady wpływu działalności człowieka na globalne zmiany w środowisku naturalnych
wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach świata i proponuje działania wspomagające racjonalne gospodarowanie wodą
wyjaśnia sposoby walki z odpadami przemysłowymi i komunalnymi
omawia międzynarodowe inicjatywy w zakresie ochrony i restytucji środowiska naturalnego
analizuje relację człowiek – środowisko przyrodnicze na różnych etapach rozwoju społeczno-gospodarczego
ocenia możliwości realizacji podsta-wowych zasad zrównoważonego rozwoju w skali lokalnej, regionalnej i globalnej
dowodzi na przykładach, że naru- szenie stabilności ekosystemów może powodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym
wyróżnia i charakteryzuje siedem kategorii obszarów chronionych
ocenia skutki zmian środowiska w holocenie związane z działalnością człowieka
przedstawia przykłady działań podejmowanych przez rządy krajów, organizacje międzynarodowe i regio-nalne w celu rozwiązywania proble-mów globalnych i lokalnych w zakre-sie racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody
proponuje długofalowe działania zapobiegające katastrofom ekologicznym
Dzi
ał
tem
atyc
zny Klasa 4 Poziom wymagań / ocena
konieczny / dopuszczający podstawowy / dostateczny rozszerzający / dobry dopełniający / bardzo dobry wykraczający / celujący
Uczeń poprawnie: Uczeń spełnia wymagania na ocenę dopuszczającą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dostateczną oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę dobrą oraz poprawnie:
Uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz poprawnie:
1 2 3 4 5 6
PO
ŁOŻE
NIE
I ŚR
OD
OW
ISK
O P
RZY
RO
DN
ICZE
PO
LSK
I.
GLE
BY
I B
IOSF
ERA
W P
OLS
CE.
wymienia i wskazuje na mapie
sąsiadów Polski
podaje długość granic Polski
z poszczególnymi krajami
podaje długość linii brzegowej
podaje całkowitą długość granic
oraz powierzchnię kraju
wymienia jednostki tektoniczne
Europy
wskazuje jednostki tektoniczne
Polski na mapie tematycznej
podaje przykłady surowców
mineralnych występujących
w Polsce
wymienia nazwy zlodowaceń, które
wystąpiły na obszarze Polski
wskazuje krainy geograficzne objęte
zlodowaceniami na mapie
ogólnogeograficznej Polski
wymienia pasy rzeźby terenu
charakterystyczne dla powierzchni
Polski
wymienia czynniki kształtujące
rzeźbę terenu Polski
wyróżnia astronomiczne,
kalendarzowe i termiczne pory roku
wymienia czynniki kształtujące
klimat Polski
wyróżnia astronomiczne,
kalendarzowe i termiczne pory roku
wymienia czynniki kształtujące
klimat Polski
odczytuje dane z klimatogramów
wymienia elementy bilansu wodnego
na podstawie schematu
wymienia najważniejsze elementy
systemu rzecznego Polski
przedstawia charakterystyczne cechy położenia matematycznego, fizyczno-geograficznego i geopolitycznego Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej
przedstawia budowę geologiczną Polski na tle struktur geologicznych Europy na podstawie mapy geologicznej Europy
przedstawia jednostki tektoniczne Polski na podstawie mapy tematycznej
omawia występowanie surowców mineralnych na podstawie mapy tematycznej
omawia przebieg i zasięg zlodowaceń w Polsce na podstawie mapy tematycznej
opisuje formy rzeźby młodoglacjalnej
podaje przykłady górskich form polodowcowych
przedstawia czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Polski
charakteryzuje pasy rzeźby terenu
podaje cechy klimatu Polski na podstawie map tematycznych
wyróżnia masy kształtujące pogodę w Polsce
przedstawia cechy sieci rzecznej Polski i wyjaśnia jej zróżnicowanie na podstawie map tematycznych
charakteryzuje największe rzeki Polski na podstawie dostępnych źródeł
omawia znaczenie gospodarcze polskich rzek
opisuje główne cechy terytorium
i granic Polski na podstawie map:
tematycznej i ogólnogeograficznej
omawia najważniejsze wydarzenia z
przeszłości geologicznej obszaru
Polski
omawia budowę geologiczną Karpat
Zewnętrznych i Karpat
Wewnętrznych na podstawie
przekroju geologicznego
umieszczonego w podręczniku
omawia zlodowacenia, które
wystąpiły na obszarze Polski
przedstawia wpływ zlodowaceń na
rzeźbę powierzchni Polski
na podstawie mapy w podręczniku
wyjaśnia różnicę między
krajobrazem staroglacjalnym
a młodoglacjalnym
przedstawia charakterystyczne
cechy ukształtowania powierzchni
Polski i ich wpływ na inne
komponenty środowiska
przyrodniczego na podstawie mapy
ogólnogeograficznej
wykazuje regionalne zróżnicowanie
temperatury powietrza i opadów
atmosferycznych w Polsce
na podstawie danych liczbowych
i map klimatycznych
charakteryzuje klimat Polski
na podstawie danych liczbowych
i map klimatycznych
charakteryzuje składowe bilansu
wodnego Polski w roku
hydrologicz.
opisuje rozmieszczenie zlewisk
i dorzeczy na obszarze Polski
na podst. mapy ogólnogeograficzn.
ocenia konsekwencje położenia
matematycznego, fizycznogeo-
graficznego i geopolitycznego
Polski
analizuje tabelę stratygraficzną
porządkuje chronologicznie
wydarzenia z przeszłości
geologicznej Polski
wyjaśnia, w jakich warunkach
geologicznych powstały wybrane
surowce mineralne
charakteryzuje działalność
rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców
górskich na obszarze Polski na
przykładzie Tatr
wykazuje wpływ klimatu
peryglacjalnego na rzeźbę Polski
analizuje ukształtowanie pionowe
powierzchni kraju na podstawie
krzywej hipsograficznej
wykazuje wpływ głównych
orogenez i zlodowaceń
na ukształtowanie powierzchni
kraju
wykazuje wpływ poszczególnych geograficznych czynników klimatotwórczych na klimat w Polsce
charakteryzuje rodzaje wiatrów występujących w Polsce
wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach i gospodarcze skutki tego zjawiska
wyjaśnia zmiany stanów wody oraz analizuje przyczyny i typy powodzi w Polsce
analizuje rozmieszczenie i zasoby jezior w Polsce na podst. map tematycznych i danych statyst.
analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów
wykazuje, że położenie geologiczne Polski na kontynencie europejskim jest szczególne
wyjaśnia, na czym polega strefowość form polodowcowych w północnej i środkowej Polsce
porównuje ukształtowanie powierzchni Polski z ukształtowaniem innych krajów europejskich
wykazuje gospodarcze skutki ekstremalnych zjawisk atmosferycznych
podaje przyczyny regionalnego zróżnicowania klimatu w Polsce
ocenia gospodarcze konsekwencje zróżnicowania długości okresu wegetacyjnego w Polsce
uzasadnia relacje pomiędzy siecią hydrograficzną a innymi elementami systemu przyrodniczego Ziemi
ocenia stopień wykorzystania wód termalnych w gospodarce kraju
ocenia stan czystości wód Bałtyku oraz wyjaśnia przyczyny ich zanieczyszczenia
ocenia przydatność rolniczą gleb w Polsce
wskazuje sposoby zapobiegania erozji gleb w Polsce
wyjaśnia zależności pomiędzy rozmieszczeniem określonych typów lasów a warunkami natural-nymi i działalnością człowieka
PO
ŁOŻE
NIE
I ŚR
OD
OW
ISK
O P
RZY
RO
DN
ICZE
PO
LSK
I.
GLE
BY
I B
IOSF
ERA
W P
OLS
CE.
wymienia regiony narażone
na częste powodzie
wskazuje największe rzeki Polski na
mapie ogólnogeograficznej
wymienia obszary o największej
koncentracji jezior na podstawie
mapy ogólnogeograficznej
wymienia typy genetyczne jezior i
podaje przykłady
wymienia rodzaje wód
podziemnych (w tym mineralnych)
wskazuje miejsca występowania
wód mineralnych na mapie
tematycznej
wymienia największe wyspy
Bałtyku i podaje ich przynależność
państwową
wymienia nazwy państw leżących
nad Bałtykiem i wskazuje je na
mapie
wymienia przykłady flory i fauny
Bałtyku
wymienia główne typy genetyczne
gleb występujących w Polsce
wskazuje na mapie rozmieszczenie
głównych typów genetycznych gleb
wymienia typy lasów w Polsce
charakteryzuje rozmieszczenie
lasów w Polsce
przedstawia znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior
wymienia sztuczne zbiorniki
znajdujące się w Polsce i wskazuje
na mapie
charakteryzuje wody podziemne w Polsce
przedstawia cechy fizycznogeograficzne Morza Bałtyckiego
podaje przyczyny niskiego zasolenia wód Bałtyku
charakteryzuje florę i faunę Morza Bałtyckiego
rozróżnia główne typy genetyczne gleb występujących w Polsce
analizuje rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb
wymienia gleby strefowe i niestrefowe występujące w Polsce
przedstawia granice zasięgów występowania wybranych gatunków drzew na podstawie mapy tematycznej
podaje skład gatunkowy lasów w Polsce na podstawie wykresu
charakteryzuje cechy świata roślinnego i zwierzęcego w Polsce
wymienia przykłady gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce
omawia cechy reżimu polskich rzek
charakteryzuje główne typy
genetyczne jezior Polski
na wybranych przykładach
porównuje batymetrię jezior
różnego typu
przedstawia znaczenie sztucznych
zbiorników wodnych
omawia rozmieszczenie wód
mineralnych i termalnych
na podstawie map tematycznych
Polski
przedstawia genezę Morza
Bałtyckiego
charakteryzuje typy wybrzeży
Morza Bałtyckiego
wyjaśnia uwarunkowania
powstawania gleb w Polsce
charakteryzuje wybrane profile
glebowe
wyjaśnia występowanie gleb
strefowych i astrefowych w Polsce
omawia strukturę bonitacyjną gleb
w Polsce
charakteryzuje główne zbiorowiska
roślinne na obszarze Polski i
wyjaśnia uwarunkowania ich
występowania
opisuje funkcje i znaczenie lasów w Polsce
analizuje przekrój przez basen artezyjski na przykładzie niecki warszawskiej
analizuje bilans wodny Morza Bałtyckiego
analizuje zasolenie wód Morza Bałtyckiego
wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych na proces powstawania gleb na obszarze Polski
porównuje wartość użytkową gleb w różnych regionach Polski
przedstawia stopień degradacji gleb w Polsce i sposoby ich ochrony
wyjaśnia przyczyny regionalnego zróżnicowania lesistości w Polsce
przedstawia wpływ przejściowości klimatycznej na zasięg występowania wybranych gatunków drzew oraz strukturę gatunkową lasów w Polsce
analizuje podział wpływów na
Antarktydzie
analizuje i prognozuje zmiany liczby państw
wyjaśnia na wybranych przykładach procesy, w których wyniku powstały nowe państwa pozaeuropejskie
wyjaśnia wpływ kształtowania się podziału politycznego świata na inne elementy przestrzeni geograficznej
wyjaśnia wpływ rozwoju społeczno-gospodarczego świata na inne elementy przestrzeni geograficznej (Interakcje)
LUD
NO
ŚĆ I
UR
BA
NIZ
AC
JA
W P
OLS
CE
wskazuje na mapie województwa, podaje ich nazwy i wymienia stolice
podaje czynniki wpływające
na zmiany liczby ludności
po zakończeniu II wojny światowej
wymienia województwa
o największym przyroście
i największym spadku liczby
ludności w ostatnich latach
na podstawie mapy tematycznej
wymienia województwa
charakteryzujące się najwyższym
i najniższym współczynnikiem
charakteryzuje podział administracyjny własnego województwa
charakteryzuje czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności Polski
przedstawia zmiany liczby ludności Polski po II wojnie światowej
omawia przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego na podstawie kartogramu
wyjaśnia przyczyny niskiego współczynnika przyrostu naturalnego w miastach
przedstawia cechy podziału
administracyjnego Polski
na podstawie mapy administracyjnej
oblicza wskaźnik dynamiki zmian
liczby ludności Polski
oblicza wskaźnik gęstości
zaludnienia wybranego
województwa
omawia zmiany tempa wzrostu
liczby ludności Polski
wyjaśnia przyczyny zmian
zachodzących w rozmieszczeniu
ludności Polski
omawia zmiany podziału administracyjnego Polski po II wojnie światowej
omawia regionalne zróżnicowanie zmian liczby ludności
omawia przyczyny i konsekwencje zmian liczby ludności na podstawie danych statystycznych
wyjaśnia przyczyny wyżu demograficznego w Polsce w latach 50. XX w. i jego skutki
wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności Polski następu-jące wraz z rozwojem gospodarcz.
omawia podział i kompetencje
władz administracyjnych
prognozuje rozwój liczby ludności Polski na podstawie wskaźników demograficznych
określa przyrodnicze i społeczno--gospodarcze skutki rozmieszczenia ludności
przewiduje społeczno-gospodarcze skutki starzenia się polskiego społeczeństwa
formułuje prognozy dotyczące zmian migracji Polaków (wielkości i kierunków)
LUD
NO
ŚĆ I
UR
BA
NIZ
AC
JA W
PO
LSC
E przyrostu naturalnego
oraz najwyższym i najniższym
współczynnikiem feminizacji
na podstawie danych statystyczn.
wymienia przyczyny starzenia się
polskiego społeczeństwa
podaje przyczyny migracji wewnę-trznych i zagranicznych Polaków
wymienia kraje, do których
emigruje obecnie największa liczba
Polaków
podaje przykłady obszarów
o dodatnim i ujemnym saldzie
migracji wewnętrznych
na podstawie map w podręczniku
wymienia mniejszości narodowe
i etniczne w Polsce
wskazuje rozmieszczenie
mniejszości narodowych
i etnicznych na mapie
wymienia religie wyznawane
w Polsce
wymienia czynniki wpływające na
aktywność zawodową ludności
wymienia grupy ekonomiczne
ludności w Polsce
wymienia najczęstsze schorzenia
przewlekłe dotykające Polaków
wymienia czynniki wpływające na
stan zdrowia ludności Polski
wymienia elementy sieci osadniczej
wymienia funkcje miast
wskazuje największe miasta Polski
na mapie
przedstawia zmiany liczby ludności
miast wg województw na podstawie
mapy tematycznej
przedstawia typy aglomeracji
w Polsce i podaje ich przykłady
wymienia główne opcje polityczne
w kraju
wymienia organizacje pozarządowe
w Polsce
wymienia polskie obiekty kultury
materialnej oraz z Listy Światowego
charakteryzuje strukturę ludności Polski wg wieku i płci na podstawie danych statystycznych
charakteryzuje regionalne
zróżnicowanie salda migracji
wewnętrznych w ostatnich latach na
podstawie mapy
określa kierunki współczesnych
migracji wewnętrznych
i zagranicznych Polaków
dostrzega różnice między mniejszością narodową, mniejszością etniczną i grupą etniczną
charakteryzuje wybraną grupę etniczną w Polsce na podstawie dostępnych źródeł
omawia rozmieszczenie grup etnicznych w Polsce na podstawie mapy tematycznej
omawia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia przedstawicieli poszczególnych wyznań na terenie Polski
omawia aktywność zawodową ludności Polski na podstawie danych statystycznych
charakteryzuje strukturę bezrobocia w Polsce
przedstawia przyczyny zróżnicowania stanu zdrowia ludności Polski
przedstawia główne przyczyny zgonów w Polsce
charakteryzuje największe miasta w Polsce i ich rozmieszczenie
charakteryzuje strukturę funkcjonalną miast
wymienia główne typy genetyczne
kształtów wsi
omawia czynniki wpływające na rozwój osadnictwa wiejskiego w Polsce
charakteryzuje przebieg procesów urbanizacyjnych w Polsce
analizuje wartość przyrostu
naturalnego w Polsce w wybranych
okresach na podst. danych statyst.
omawia przyczyny zmian przyrostu
naturalnego w Polsce w ostatnich
latach
oblicza wartość współczynnika
przyrostu naturalnego
i współczynnika feminizacji
charakteryzuje cechy i kierunki
współczesnych migracji
wewnętrznych Polaków
oblicza współczynnik przyrostu
rzeczywistego
opisuje rozmieszczenie i liczebność
Polonii na świecie na podstawie
danych statystycznych
charakteryzuje strukturę
narodowościową i wyznaniową
ludności Polski na podstawie
danych statystycznych
omawia najważniejsze cechy
kulturowe grup etnicznych w Polsce
na podstawie dostępnych źródeł
opisuje główne grupy wyznaniowe
w Polsce
wyjaśnia zmiany w strukturze zatru-
dnienia ludności Polski od 1990 r.
oblicza współczynnik aktywności
zawodowej i współczynnik
bezrobocia w Polsce
wykazuje regionalne zróżnicowanie
rynku pracy w Polsce
omawia czynniki różnicujące
długość życia kobiet i mężczyzn
w Polsce
określa cechy sieci osadniczej i jej
rozwój w Polsce
omawia układy przestrzenne miast
polskich na podstawie fotografii
omawia główne typy genetyczne
kształtów wsi w Polsce
wyjaśnia przestrzenne zróżnicowa-
nie wskaźnika urbanizacji w Polsce
i jego przyczyny
porównuje piramidę wieku i płci ludności Polski w danym roku z piramidami wieku i płci ludności innych państw
przedstawia uwarunkowania oraz konsekwencje wewnętrznych i zagranicznych migracji Polaków
analizuje okresowe zmiany salda migracji zagranicznych i wewnętrznych
wyjaśnia przyczyny zmian salda migracji wewnętrznych i zagranicznych
wyjaśnia kulturowe aspekty zróżnicowania religijnego
przedstawia uwarunkowania i konsekwencje zróżnicowania struktury zatrudnienia w Polsce
przedstawia przyczyny i konsekwencje bezrobocia w Polsce
przedstawia najczęstsze schorzenia przewlekłe i wykazuje ich zróżnicowanie regionalne
ocenia skutki zróżnicowania stanu zdrowia ludności Polski
omawia tendencje zmian układu sieci osadniczej w Polsce
omawia hierarchię jednostek osadniczych w Polsce
ocenia wpływ procesów urbanizacyjnych na zmiany sieci osadniczej
wyjaśnia, na czym polega proces reurbanizacji i podaje jego przykłady w Polsce
ocenia skutki procesów urbanizacyjnych w Polsce
wyjaśnia przyczyny zmian procesów urbanizacyjnych
omawia czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków
analizuje regionalne zróżnicowanie preferencji wyborczych w Polsce
omawia dziedzictwo kulturowe różnych grup narodowościowych,
ocenia zagrożenia związane z ruchami migracyjnymi
ocenia falę migracji zagranicznych Polaków po wejściu do UE
przewiduje korzyści lub problemy wynikające z zamieszkania kraju jednolitego narodowościowo
wykazuje zależność struktury zatrudnienia Polski lub wybranych państw UE od poziomu rozwoju gospodarczego
ocenia dostępność i poziom usług medycznych w Polsce
wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a strukturą osadniczą
prognozuje kierunek zmian związanych z urbanizacją
interpretuje wskaźniki urbanizacji w Polsce i krajach UE
ocenia stałe i zmienne czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków oraz regionalne zróżnicowanie tych preferencji
ocenia wkład Polaków w rozwój cywilizacyjny świata
LUD
NO
ŚĆ I
UR
BA
NIZ
AC
JA
W P
OLS
CE
Dziedzictwa Kulturowego
i Przyrodniczego UNESCO wyjaśnia przyczyny deglomeracji
podaje przykłady obszarów o najwyższym poparciu dla głównych opcji politycznych w Polsce na podstawie mapy
podaje cechy organizacji pozarządowych w Polsce
charakteryzuje pomniki historii Polski
opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO
wyjaśnia uwarunkowania
współczesnych procesów
urbanizacyjnych w Polsce
przedstawia zróżnicowanie
frekwencji wyborczej w Polsce
omawia zasady działalności
organizacji pozarządowych
w Polsce
omawia znaczenie obiektów kultury
materialnej w przeszłości i dziś
w wybranym województwie
omawia najciekawsze obiekty
kultury materialnej w swoim
województwie
etnicznych i religijnych w Polsce
przedstawia potencjał kulturowy i naukowy Polski
R
OLN
ICTW
O I
PR
ZEM
YSŁ
PO
LSK
I
wymienia czynniki rozwoju
rolnictwa
wymienia typy rolnictwa
wymienia regiony rolnicze w Polsce
i wskazuje je na mapie
wymienia główne obszary uprawy
roślin w Polsce na podstawie map
tematycznych
przedstawia produkcję zbóż
w Polsce na podstawie wykresu
wymienia główne zwierzęta
gospodarskie w Polsce i określa
kierunki ich chowu
wymienia czynniki lokalizacji
chowu wybranych zwierząt
gospodarskich
wymienia główne problemy
polskiego rolnictwa
wymienia akweny będące
łowiskami dla polskiego rybactwa
morskiego
wymienia porty morskie i rybackie polskiego wybrzeża na podstawie mapy tematycznej
dokonuje podziału polskiego
przemysłu
wymienia przyczyny
restrukturyzacji polskiego
przemysłu
wymienia przykłady specjalnych stref ekonomicznych w Polsce
na podstawie mapy
wskazuje rozmieszczenie
najważniejszych złóż surowców
charakteryzuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa w wybranych regionach kraju
charakteryzuje główne regiony rolnicze w Polsce na podstawie map tematycznych i danych statystyczn.
charakteryzuje strukturę upraw w Polsce
charakteryzuje rozmieszczenie upraw oraz wielkość produkcji głównych ziemiopłodów w Polsce na podstawie map tematycznych i danych statystycznych
omawia rozmieszczenie i wielkość pogłowia głównych zwierząt gospodarskich w kraju na podstawie map tematycznych
omawia bariery ograniczające rozwój polskiego rolnictwa
wymienia korzyści, które daje pols-kiemu rolnictwu członkostwo w UE
przedstawia stan floty rybackiej w Polsce
opisuje zmiany w wielkości
połowów w Polsce w ostatnich
latach na podstawie wykresu
opisuje rozwój przemysłu i zmiany
w strukturze produkcji przemysłowej
omawia udział przemysłu w tworzeniu PKB w wybranych krajach na podstawie wykresu
przedstawia rozwój i znaczenie
wyjaśnia przyczyny
zróżnicowania poziomu rolnictwa
w Polsce i jego konsekwencje
przedstawia wielkość produkcji
rolnej Polski na tle wybranych
krajów świata na podstawie danych
statystycznych
przedstawia uwarunkowania chowu
zwierząt w Polsce
przedstawia przyczyny zmian
w pogłowiu wybranych zwierząt
gospodarskich w Polsce w ostatnich
latach
przedstawia zmiany strukturalne
w polskim rolnictwie, które zaszły
po wstąpieniu naszego kraju do UE
przedstawia stan i perspektywy
rozwoju polskiego rybactwa
omawia znaczenie rybactwa
śródlądowego dla gospodarki
wybranego regionu
charakteryzuje strukturę i rolę przemysłu w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
wskazuje wpływ czynników
lokalizacji przemysłu na rozwój
i rozmieszczenie wybranych branż
prezentuje przykłady przekształceń
własnościowych w polskim
przemyśle mających wpływ na
zmiany struktury produkcji i stopień
zaspokojenia potrzeb materialnych
ocenia wpływ wybranych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozwój rolnictwa w Polsce na podstawie map tematycznych
analizuje przestrzenną strukturę upraw w Polsce i jej zmiany na podstawie map tematycznych i danych statystycznych
porównuje wielkość produkcji zwierzęcej w Polsce na tle innych krajów świata na podstawie danych statystycznych
ocenia stan polskiego rolnictwa na tle pozostałych krajów UE
analizuje wielkość i strukturę połowów w Polsce w ostatnich latach na podstawie danych statystycznych
uzasadnia różnice ilościowe i jakościowe produkcji przemysłowej państw o różnym poziomie rozwoju
omawia wpływ przemysłu
na wzrost gospodarczy i jakość
życia ludności
określa zmiany w gospodarce Polski spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r.
określa miejsce Polski w światowej produkcji przemysłowej
ocenia wielkość wydobycia w
Polsce surowców na tle światowej
ocenia politykę rolną państwa polskiego
ocenia wybrane obszary w Polsce pod względem ich przydatności do produkcji rolnej
określa tendencje zmian w produkcji roślinnej w Polsce
określa tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich w Polsce
określa zależność między pogłowiem wybranych gatunków zwierząt gospodarskich a wielkością produkcji mięsa, mleka i innych produktów
formułuje wnioski dotyczące korzyści, które może przynieść polskiemu rolnictwu uczestnictwo we wspólnej polityce rolnej UE
prognozuje zmiany w polskim rybactwie związane z udziałem we wspólnej polityce rolnej UE
wyjaśnia przyczyny i skutki
wzrastającej roli krajów nowo
uprzemysłowionych w światowej
gospodarce na podst. różnych źródeł
omawia zmianę roli czynników lokalizacji przemysłu w czasie
ukazuje perspektywy rozwoju przemysłu w Polsce
ocenia stan i perspektywy
RO
LNIC
TWO
I P
RZE
MY
SŁ P
OLS
KI
mineralnych w Polsce na podstawie
mapy tematycznej
wymienia surowce energetyczne
eksploatowane w kraju i wskazuje
ich rozmieszczenie na mapie
charakteryzuje rodzaje elektrowni
funkcjonujących w Polsce
wymienia alternatywne źródła
energii wykorzystywane w polskiej
energetyce
dokonuje podziału elektrowni
funkcjonujących w Polsce
wymienia najważniejsze działy
przetwórstwa przemysłowego
w Polsce
wskazuje obszary rozmieszczenia
przemysłu spożywczego,
samochodowego, elektronicznego
i meblarskiego
wyjaśnia różnicę między ośrodkiem
przemysłowym a okręgiem
przemysłowym
wskazuje na mapie nieistniejące już
i współczesne okręgi przemysłowe
w Polsce
przemysłu na obszarze Polski
omawia znaczenie specjalnych stref ekonomicznych dla gospodarki kraju
wskazuje na mapie Polski obszary występowania podstawowych zasobów naturalnych
przedstawia rozmieszczenie największych elektrowni cieplnych, wodnych i innych niekonwencjonalnych na podstawie map tematycznych
wskazuje dynamicznie rozwijające się dziedziny produkcji przemysłowej w Polsce
wskazuje na mapie Polski siedziby najbardziej dochodowych firm przetwórstwa przemysłowego
omawia rozmieszczenie okręgów przemysłowych w Polsce w latach 80. i 90. XX w. oraz współczesnych na podstawie map tematycznych
omawia czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych w Polsce
analizuje zmiany wielkości
wydobycia wybranych surowców
mineralnych w Polsce na podstawie
danych statystycznych
omawia współczesne przemiany
w polskiej energetyce
porównuje wielkość i strukturę
produkcji energii elektrycznej
w Polsce i w innych państwach
świata na podstawie danych
statystycznych
omawia rolę poszczególnych
działów przetwórstwa
przemysłowego w gospodarce
Polski
porównuje strukturę przemysłu
przetwórczego Polski z krajami UE
określa rozmieszczenie i znaczenie
okręgów przemysłowych w Polsce
opisuje przyczyny restrukturyzacji w wybranych okręgach przemysłowych w Polsce
produkcji na podstawie danych
statystycznych
wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zmian w gospodarowaniu różnymi źródłami energii w Polsce
wskazuje możliwość wykorzystania alternatywnych źródeł energii w Polsce
opisuje uwarunkowania rozmieszczenia przemysłu przetwórczego w Polsce na podstawie map tematycznych
opisuje zmiany zachodzące
w wybranych okręgach
przemysłowych w Polsce
rozwoju polskiego przemysłu wydobywczego
omawia warunki występowania niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego
uzasadnia aktualną lokalizację różnego typu elektrowni w Polsce
formułuje problemy energetyki na przykładach wybranych regionów Polski
ocenia perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanej technologii w Polsce
porównuje procesy restrukturyzacyjne zachodzące w wybranych okręgach przemysłowych w Polsce, biorąc pod uwagę dawną i obecną strukturę gałęziową przemysłu
USŁ
UG
I. P
OLS
KA
W Ś
WIE
CIE
wymienia przykłady działalności
usługowej w Polsce
wymienia przykłady firm
usługowych mających siedziby
w wybranym powiecie
wskazuje na mapie najważniejsze
szlaki transportowe w Polsce
omawia na podstawie mapy sieć
transportową wybranego regionu
wymienia elementy infrastruktury
transportu przesyłowego
wymienia rodzaje usług, które
obejmuje łączność
wymienia walory krajoznawcze
Polski
wymienia czynniki warunkujące
rozwój turystyki
podaje kierunki wyjazdów
zagranicznych polskich turystów
podaje przyczyny ujemnego
omawia rolę i znaczenie usług w Polsce
wymienia problemy transportu kolejowego i samochodowego w Polsce
wymienia przyczyny budowy autostrad i dróg ekspresowych w Polsce
omawia rolę łączności w gospodarce Polski
opisuje rozwój łączności w Polsce po II wojnie światowej
wymienia główne cechy poszczególnych działów łączności
wymienia regiony turystyczne w Polsce i wskazuje je na mapie
przedstawia atrakcje turystyczne wybranych regionów Polski na podstawie dostępnych źródeł
omawia rolę turystyki
przedstawia zróżnicowanie sektora
usług w Polsce i innych państwach
UE
przedstawia uwarunkowania
rozwoju i strukturę transportu
w Polsce
określa stopień rozwoju sieci
transportowej w Polsce na tle
krajów UE
określa zmiany w zakresie środków
transportu w Polsce
przedstawia znaczenie transportu
intermodalnego, jego wady i zalety
określa skutki budowy autostrad
i dróg ekspresowych w Polsce
podaje przyczyny nierówno-
miernego dostępu do środków
łączności na terenie kraju
określa poziom rozwoju łączności
w Polsce na tle krajów UE
wymienia przykłady przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mających wpływ na zmiany struktury usług
analizuje sieć transportu w Polsce i jej zmiany na podstawie danych statystycznych i map tematycznych
wyjaśnia zróżnicowanie udziału poszczególnych rodzajów transportu w przewozach i pracy przewozowej w Polsce na podstawie danych statystycznych
wyjaśnia przyczyny niższego poziomu rozwoju łączności w Polsce w stosunku do wysoko rozwiniętych krajów UE
ocenia walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze Polski
ocenia regionalne zróżnicowanie infrastruktury turystycznej Polski
uzasadnia konieczność inwestowania w rozwijanie sieci transportowej we własnym regionie i w Polsce
ocenia uwarunkowania oraz współ-czesne tendencje rozwoju różnych środków łączności w Polsce
dowodzi atrakcyjności turystycznej Polski
ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i gospodarkę Polski
określa miejsce Polski w światowym handlu międzynarodowym
przewiduje, w jakich kierunkach będzie rozwijał się handel zagraniczny naszego kraju
ocenia społeczne i gospodarcze konsekwencje przystąpienia Polski do UE
USŁ
UG
I. P
OLS
KA
W Ś
WIE
CIE
salda bilansu handlowego Polski
wskazuje głównych partnerów handlowych Polski
wymienia organizacje
międzynarodowe, których
członkiem jest Polska
wymienia euroregiony
funkcjonujące przy polskich
granicach i wskazuje je na mapie
wymienia czynniki wpływające na
atrakcyjność inwestycyjną Polski
w gospodarce krajowej
charakteryzuje turystykę krajową i zagraniczną w Polsce na podstawie danych statystycznych i map tematycznych
omawia znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki Polski
przedstawia bilans handlu zagranicznego Polski i wyjaśnia jego zmiany
podaje przykłady działań podejmowanych przez Polskę w ramach organizacji międzynarodowych na podstawie dostępnych źródeł
charakteryzuje międzynarodową współpracę w ramach euroregionów oraz miast i gmin bliźniaczych
wskazuje polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne i podaje ich wartość na podstawie danych statystycznych
podaje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych prowadzonych w wybranym województwie na podstawie dostępnych źródeł
analizuje czynniki warunkujące
rozwój turystyki w Polsce
porównuje walory turystyczne
wybranych regionów w Polsce
przedstawia współczesne tendencje
rozwoju różnych rodzajów turystyki
w Polsce
porównuje strukturę wykorzystania
środków transportu w turystyce
krajowej i zagranicznej
porównuje strukturę towarową
handlu zagranicznego Polski
i wybranych państw Europy
wykazuje zmiany znaczenia handlu
zagranicznego dla gospodarki
Polski
wskazuje kierunki geograficzne
i strukturę handlu zagranicznego na
podstawie danych statystycznych
przedstawia udział Polski
w procesach integracyjnych
i głównych organizacjach
międzynarodowych
wskazuje korzyści wynikające
z funkcjonowania euroregionów
w Polsce
omawia strukturę przestrzenną BIZ
w Polsce na podstawie danych
statystycznych
analizuje cechy ruchu turystycznego w Polsce na podstawie danych statystycznych
przedstawia konsekwencje rozwoju turystyki w Polsce
wyjaśnia przyczyny zmian
kierunków eksportu i importu
Polski po 1990 r.
omawia działalność Polski w organizacjach, które zapobiegają zagrożeniom społeczno-ekonomicznym oraz konfliktom zbrojnym lub je niwelują
analizuje wartość BIZ napływających do poszczególnych regionów naszego kraju na podstawie mapy
przedstawia bariery w napływie BIZ
do Polski
ocenia znaczenie BIZ dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju
wskazuje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce
ZRÓ
ŻNIC
OW
AN
IE R
EGIO
NA
LNE
PO
LSK
I.
DG
RA
DA
CJA
I O
CH
RO
NA
ŚR
OD
OW
ISK
A.
wymienia kryteria podziału Polski
na regiony fizycznogeograficzne
wskazuje na mapie prowincje
i podprowincje Polski
wymienia walory środowiska
przyrodniczego wybranej krainy
geograficznej
wymienia regiony o najwyższym i
najniższym stopniu rozwoju
społeczno-gospodarczego
wskazuje na mapie regiony różniące
się poziomem rozwoju społeczno-
gospodarczego
wymienia mierniki rozwoju
społeczno-gospodarczego danego
regionu
wymienia źródła zanieczyszczeń
przedstawia regionalizację fizycznogeograficzną Polski
wskazuje na mapie makroregiony Polski
charakteryzuje elementy środowiska przyrodniczego wybranej krainy geograficznej na podstawie map, danych statystycznych i innych źródeł
przedstawia przyczyny dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski
omawia wartości mierników rozwoju społeczno-gospodarczego wybranego regionu na podstawie danych statystycznych
charakteryzuje źródła
wyjaśnia uwarunkowania
zróżnicowania środowiska
przyrodniczego w Polsce
wyjaśnia uwarunkowania
zróżnicowania środowiska
przyrodniczego wybranego regionu
przedstawia czynniki wpływające na
rozwój społeczno-gospodarczy
wybranych regionów Polski
ocenia poziom rozwoju społeczno-
gospodarczego wybranych
regionów Polski
przedstawia rolę i zadania samorzą-
du terytorialnego w regionie na
podstawie dostępnych źródeł
omawia zmiany zachodzące
w środowisku geograficznym
określa cechy środowiska decydujące o krajobrazie wybranych krain geograficznych Polski na podst. dostępnych źródeł
przestawia dominanty środowiska wybranej krainy geograficznej Polski na postawie map tematycznych, danych statystycznych i obserwacji bezpośrednich
przedstawia przykłady działań zmniejszających dysproporcje w rozwoju poszczególnych regionów Polski
ocenia potencjał gospodarczy regionu na podstawie danych statystycznych i dostępnych źródeł
porównuje podział Polski na pasy ukształtowania powierzchni z podziałem na regiony fizycznogeograficzne
wykazuje związki i zależności zachodzące między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego w wybranym makroregionie
ocenia skutki dysproporcji w rozwoju społeczno- -gospodarczym Polski
omawia inicjatywy podejmowane w regionie na rzecz jego rozwoju na podstawie dostępnych źródeł
ocenia stan poszczególnych komponentów środowiska
ZRÓ
ŻNIC
OW
AN
IE R
EGIO
NA
LNE
PO
LSK
I. D
GR
AD
AC
JA I
OC
HR
ON
A
ŚRO
DO
WIS
KA
. atmosfery, hydrosfery i biosfery
wymienia regiony w Polsce
o największym zanieczyszczeniu
środowiska
podaje różnice między parkiem
narodowym a rezerwatem biosfery
wymienia gatunki roślin
i zwierząt objętych ochroną
w Polsce
wymienia parki narodowe w Polsce
wskazuje parki narodowe na mapie ogólnogeograficznej Polski
zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i biosfery,
wymienia nazwy obszarów ekologicznego zagrożenia oraz klęski ekologicznej i wskazuje te obszary na mapie
przedstawia formy ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce
opisuje przykłady form ochrony przyrody i krajobrazu we własnym regionie
charakteryzuje walory przyrodnicze parku narodowego we własnym regionie
w wybranym regionie Polski omawia wybrane wskaźniki
zanieczyszczenia powietrza
omawia skutki nadmiernej emisji
zanieczyszczeń atmosferycznych
omawia uwarunkowania
rozmieszczenia obszarów
chronionych w Polsce
wyjaśnia, na czym polega restytucja
gatunków
podaje przykłady restytucji
gatunków zwierząt w Polsce
przedstawia charakterystyczne
walory przyrodnicze podlegające
szczególnej ochronie w parkach
narodowych w Polsce na podstawie
dostępnych źródeł, np. map
i danych statystycznych
charakteryzuje wpływ
poszczególnych sektorów
gospodarki na stan środowiska
w Polsce przedstawia działania polskich
i międzynarodowych organizacji na rzecz ochrony przyrody prowadzone na terytorium naszego kraju
opisuje unikalne obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie polskich parków narodowych
przyrodniczego w Polsce ocenia kierunki i skuteczność
działań na rzecz ochrony środowiska podejmowanych w Polsce
uzasadnia konieczność prowadzenia działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów środowiska w Polsce
projektuje utworzenie nowego
obszaru chronionego we własnym
regionie
ZAJĘ
CIA
TE
REN
OW
E określa współrzędne geograficzne
miejsca obserwacji na pomocą GPS dokonuje pomiaru azymutu
za pomocą busoli
wyznacza kierunki świata za pomocą busoli
określa wysokość bezwzględną za pomocą GPS
wymienia elementy środowiska
przyrodniczego w okolicach szkoły
opisuje typy skał występujących w
okolicach szkoły na podstawie
mapy geologicznej i obserwacji
bezpośredniej
opisuje elementy środowiska przyrodniczego w otoczeniu szkoły
określa sposoby użytkowania ziemi w pobliżu miejsca obserwacji
wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami środowiska przyrodniczego a użytkowaniem ziemi na badanym obszarze
PO
WTÓ
RZE
IE
MA
TER
IAŁU
wszystkie treści geograficzne realizowane w gimnazjum i technikum wymagane na ocenę dopuszczający
wszystkie treści geograficzne realizowane w gimnazjum i technikum wymagane na ocenę dostateczny
wszystkie treści geograficzne
realizowane w gimnazjum
i technikum wymagane na ocenę
dobry
wszystkie treści geograficzne realizowane w gimnazjum i technikum wymagane na ocenę bardzo dobry
wszystkie treści geograficzne realizowane w gimnazjum i technikum wymagane na ocenę celujący
