Kino gatunków

• termin wskazujący na ogólne ukierunkowanie wypowiedzi filmowej: sugeruje

widzowi konkretny typ sensów danego filmu, przez co określa postawę odbiorczą;

• z metodologicznego punktu widzenia dominują dwa stanowiska:

– aprioryczne – reprezentujące prace analityczne nad jednym gatunkiem,

którego „czystość” gatunkowa zdaje się nie podlegać dyskusji (np. western,

burleska). Fakt ukształtowania danego gatunku filmowego jest prawie

równoznaczny

z przynależnością pewnych zasad formalnych wyłącznie do tego i tylko tego

gatunku. Zasady te należy traktować jako szczególne dyrektywy konstrukcyjne,

ważne przy montowaniu i komponowaniu podobnych pod względem

tematycznym i formalnym struktur gatunkowych; teoretycy tej grupy traktują

gatunku jako normy lub zespoły dyrektyw. Gatunek jest po prostu nakazem,

który w ostatniej instancji określa dany zespól wypowiedzi filmowej;

– aposterioryczne – zyskało więcej zwolenników i opiera się na przekonaniu, że

zasady formalne gatunku są mobilne, ale do pewnego stopnia uniwersalne, tym

samym gatunki filmowe są zjawiskami zdecydowanie dynamicznymi, a ich istotę

można dostrzec i zbadać tylko w „procesie ewolucyjnym”. W tym przypadku

gatunek jest utrwalonym społecznie sposobem postępowania artystycznego.

Podstawowe cechy identyfikujące kino gatunków

Charles F. Altman przyjmuje, że przemysł filmowy jest formą rozrywki, która jest

nieproduktywną, kontrkulturową aktywnością wyrażającą te wartości i potrzeby, które

stłumiła dominująca ideologia; kino gatunków jest więc sposobem ucieczki od

rzeczywistości i realizacją zasady przyjemności;

Podstawowe cechy identyfikacyjne kina gatunków:

1. Dualizm – konsekwentne podwajanie bohaterów pozostających w stosunku do siebie w relacjach

opozycyjnych (np. szeryf – banda, gangster – agent FBI);

2. Powtarzalność – „kino gatunków” powtarza stale ten sam materiał, rozwiązuje w ten sam sposób

główne konflikty, każdy film zmienia jedynie szczegóły, lecz pozostawia bez zmian podstawowy

wzór gatunkowy;

3. Kumulacyjność – nagromadzenie często powtarzanych konfrontacji, tematów lub obrazów; filmy

tego samego gatunku są wariacjami jednego mitu, które nie reprezentuje pojedynczy film tylko ich

suma;

4. Przewidywalność polega na łatwym odnajdywaniu możliwych rozwiązań konfliktów

dramaturgicznych przez widza; kino gatunków jest afirmacją upodobań widzów, którzy chcą

zobaczyć tych samych bohaterów, rozpoznać te same historie, na nowo uczestniczyć w dobrze

znanych im wydarzeniach;

5. Nostalgiczność – filmy kina gatunku w naturalny sposób zwracają się ku przeszłości, dając

widzowi iluzję uczestnictwa w wydarzeniach o doniosłym znaczeniu;

6. Symboliczność/charakterystyczna ikonografia – kino gatunków jest rozpoznawalna z uwagi na

symboliczny wymiar elementów obrazowych;

7. Funkcjonalność – spełnienie życzeń widzów, choć nie dokonuje się to w sposób jednoznaczny

i bezpośredni.

Koncepcja Andrew Tudora (1974)

Kino gatunków jest „empiryczną pułapką”, gdyż wprowadza nas w

rodzaj „błędnego koła”, które najpierw żąda od nas, żeby

wyodrębnić pewne filmy, do czego konieczne jest kryterium, a

potem to samo kryterium winno wypłynąć z empirycznie

stwierdzonych wspólnych cech filmów tworzących dany gatunek;

Wyjście z tej sytuacji jest rezygnacja z pojęcia gatunku bądź

oparcie się na powszechnej w naszej kulturze opinii na jego temat –

„gatunek jest tym, za co wszyscy wspólnie go uważamy, (...) jest

względnie stałym wzorem kulturowym. Określa społeczne i

moralne uniwersum”.

Wybitni twórcy kina mogą posługiwać się strukturami gatunkowymi

w sposób niekonwencjonalny. Film, który łamie ustalone normy,

wyróżnia się przez sam ten fakt;

Niektóre gatunki rodzą się z kierunków filmowych uznawanych za

kino artystyczne (np. film noir ma swą genezę w ekspresjonizmie

niemieckim).