Dr Mateusz MarciniakPracownia Pedagogiki SzkolnejWydział Studiów Edukacyjnych

1. Nazwa, tematyka, tytuł:

Kierowanie emocjami w pracy nauczyciela

2. Odbiorca: studenci WSE UAM, I stopień

3. Liczba godzin: 15

4. Forma zajęć: konwersatoria/warsztaty

5. Oczekiwane efekty kształcenia:

- zdobycie wiedzy na temat praktycznego stosowania zasad i technik kierowania

emocjami (własnymi i innych) w nauczaniu i wychowaniu;

- kształtowanie umiejętności rozpoznawania własnych wzorów reagowania w

sytuacji trudnej emocjonalnie i motywacyjnie

- kształtowanie umiejętności rozpoznawania i radzenia sobie z emocjami w

sytuacjach trudnych w pracy z dziećmi i młodzieżą,

6. Treści programowe:

I. Wokół emocji i motywacji - podstawowe ustalenia teoretyczne:- Klasyfikacja, właściwości i wzbudzanie stanów emocjonalnych (uczucie, afekt, nastrój)- Znaczenie emocji w komunikacji; ekspresja emocji podstawowych (radość, smutek,

strach, gniew, wstręt);- Związek emocji i motywacji z procesami poznawczymi oraz osobowością (mechanizmy

obronne; temperament i jego pomiar na przykładzie kwestionariusza EPQ-R);- Mechanizm powstawania i rodzaje zaburzeń emocjonalnych.

Literatura:Ekman P., Davidson R. (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk 1999.Fajkowska M., Marszał-Wiśniewska M., Sędek G. (red.), Podpatrywanie myśli i uczuć,

Gdańsk 2006. Knapp M., Hall J., Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wrocław 2008. Maruszewski T., Doliński D., Łukaszewski W., Marszał-Wiśniewska M., Emocje i motywacja

[w:] J. Strelau, D. Doliński (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk 2008.Oatley K., Jenkins J. Zrozumieć emocje, Warszawa 2003.

II. Inteligencja emocjonalna w teorii i praktyce- Teorie i modele inteligencji emocjonalnej (Daniel Goleman; Jack Mayer i

Peter Salowey; Rauvena Bar-Oma);- Kompetencje emocjonalne w pracy nauczyciela:

psychologiczne (samoświadomość, poczucie własnej wartości, samokontrola),

społeczne (empatia, asertywność, perswazja, przywództwo, współpraca), prakseologiczne (motywacja, adaptacja, sumienność);

- Sposoby pomiaru inteligencji emocjonalnej (MEIS, MSCEIT).

Literatura:Aronson E., Wieczorkowska G., Kontrola naszych myśli i uczuć. Warszawa 2001.Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997.Goleman D., Inteligencja emocjonalna w praktyce, Poznań 1997.Przybylska I., Inteligencja emocjonalna a uzdolnienia twórcze i funkcjonowanie szkolne

młodzieży, Katowice 2007.

III. Stres i radzenie sobie ze stresem- Mechanizm powstawania i objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) i inne

konsekwencje traumatycznych wydarzeń;- Syndrom wypalenia zawodowego u nauczycieli i „przedwypalenie”

(przyczyny, objawy, konsekwencje i zapobieganie zjawisku);- Metody i techniki radzenia sobie ze stresem (techniki relaksacyjne,

oddechowe, trening autogenny, medytacja, humor).

Literatura:Heszen-Niejodek I., Ratajczak Z., Człowiek w sytuacji stresu, Kraków 2000.Kubacka-Jasiecka D. (red.), Wybrane problemy zmagania się ze stresem, Kraków 1995.Tucholska S., Wypalenie zawodowe u nauczycieli, Lublin 2003.Hart A.D., Twoje dziecko i stres, Warszawa 2009.

IV. Pomoc uczniowi w sytuacjach trudnych - Wsparcie emocjonalne jako jedna z form pomocy psychopedagogicznej w

sytuacji trudnej (np. przemoc i agresja, konflikt w zespole klasowym, śmierć bliskich i żałoba)

- Podstawowe założenia i zasady przeprowadzania interwencji kryzysowej- Formy pomocy uczniowi z zaburzeniami emocjonalnymi na przykładzie fobii

szkolnej- Prawne i etyczne aspekty pomocy psychopedagogicznej

Literatura:Davis M., Empatia. O umiejętności współodczuwania, Gdańsk: GWP 1999.Egan G., Kompetentne pomaganie: model pomocy oparty na procesie rozwiązywania

problemów, Poznań 2002.

Kubacka-Jasiecka B., Interwencja kryzysowa: pomoc w kryzysach psychologicznych, Warszawa 2010.

V. Kierowanie emocjami w praktyce

V.1. Warsztaty (wybrane spośród poniższych)

Warsztat 1: Samoświadomość – rozpoznajemy emocje i motywacjeWarsztat 2: Emocjonalne CV – moja inteligencja i temperamentWarsztat 3: Samoregulacja – kontrolujemy emocje i motywacjeWarsztat 4: Relaksujemy się: elementy treningu autogennegoWarsztat 5: Radzimy sobie ze złością Warsztat 6: Radzimy sobie z niepokojem i lękiemWarsztat 7: Radzimy sobie z przygnębieniem

V.2. Prezentacje i analiza projektów zajęć wychowawczych powiązanych tematycznie z problematyką zajęć fakultatywnych

Literatura:Barrada A., Bemis J., Pokonać lęki i fobie. Jak radzić sobie z niepokojem i napadami paniki?,

Gdańsk 2007.Doliński, Gromski, Szmajke, Rzucanie kłód pod własne nogi. Jonesa i Berglasa teoria

autohandicapu, „Przegląd Psychologiczny”, nr 3, 1996.Golińska L., Emocje: przyjaciel czy wróg, Warszawa 2002.Hart A., Jak pokonać depresję, Kraków 2007.Krokowski M., Ryszewski P., Zarządzanie emocjami: Inteligencja emocjonalna. Vademecum

użytkownika, Łódź 2002.Masquin L., Jak pokonać lęk? Poradnik, Kraków 2008.Potter-Efron R., Furia. Skuteczne sposoby pokonania złości, Warszawa 2008.Seligman M. Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie, Poznań

2002.Serie: Scenariusze zajęć(godzin wychowawczych), np. Gdańsk: GWP, Kraków: WAM,

Warszawa: WSiP.Strycharska-Gać B., Złe emocje pod kontrolą. Scenariusze godzin wychowawczych, Warszawa Ranschburg J., Lęk, gniew, agresja, Warszawa 1993.

7. Warunki zaliczenia:

- Obecność i aktywny udział w zajęciach;

- Przygotowanie i prezentacja (praca w grupach) scenariusza zajęć szkolnych z wykorzystaniem zagadnień poruszanych podczas zajęć fakultatywnych.

8. Literatura podstawowa:

Aronson E., Wieczorkowska G., Kontrola naszych myśli i uczuć. Warszawa 2001.Barrada A., Bemis J., Pokonać lęki i fobie. Jak radzić sobie z niepokojem i napadami paniki?,

Gdańsk 2007.Davis M., Empatia. O umiejętności współodczuwania, Gdańsk: GWP 1999.

Doliński, Gromski, Szmajke, Rzucanie kłód pod własne nogi. Jonesa i Berglasa teoria autohandicapu, „Przegląd Psychologiczny”, nr 3, 1996.

Egan G., Kompetentne pomaganie, Poznań 2002.Ekman P., Davidson R. (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk 1999.Fajkowska M., Marszał-Wiśniewska M., Sędek G. (red.), Podpatrywanie myśli i uczuć,

Gdańsk 2006. Goleman D., Inteligencja emocjonalna w praktyce, Poznań 1997.Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997.Golińska L., Emocje: przyjaciel czy wróg, Warszawa 2002.Hart A., Jak pokonać depresję, Kraków 2007.Hart A.D., Twoje dziecko i stres, Warszawa 2009Heszen-Niejodek I., Ratajczak Z., Człowiek w sytuacji stresu, Kraków 2000.Knapp M., Hall J., Komunikacja niewerbalna w interakcjach międzyludzkich, Wrocław 2008. Krokowski M., Ryszewski P., Zarządzanie emocjami: Inteligencja emocjonalna, Łódź 2002.Kubacka-Jasiecka B., Interwencja kryzysowa, Warszawa 2010.Kubacka-Jasiecka D. (red.), Wybrane problemy zmagania się ze stresem, Kraków 1995.Maruszewski T., Doliński D., Łukaszewski W., Marszał-Wiśniewska M., Emocje i motywacja

[w:] J. Strelau, D. Doliński (red.): Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk 2008.Masquin L., Jak pokonać lęk? Poradnik, Kraków 2008.Oatley K., Jenkins J. Zrozumieć emocje, Warszawa 2003.Potter-Efron R., Furia. Skuteczne sposoby pokonania złości, Warszawa 2008.Przybylska I., Inteligencja emocjonalna a uzdolnienia twórcze i funkcjonowanie szkolne

młodzieży, Katowice 2007.Ranschburg J., Lęk, gniew, agresja, Warszawa: WSiP 1993.Seligman M. Optymizmu można się nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie, Poznań

2002.Tucholska S., Wypalenie zawodowe u nauczycieli, Lublin 2003.

9. Literatura uzupełniająca:

Barker P., Metafory w psychoterapii. Gdańsk 2000.Damasio A.R., Błąd Kartezjusza: emocje rozum i ludzki umysł, Poznań 2011.DeCatanzaro D., Motywacje i emocje: w ujęciu ewolucyjnym, Poznań 2003. Doliński, Gromski, Szmajke, Rzucanie kłód pod własne nogi. Jonesa i Berglasa teoria

autohandicapu, „Przegląd Psychologiczny”, nr 3, 1996.Ferguson J., (1999) Asertywność doskonała. Poznań: Dom Wydawniczy RebisGasiul H, Teorie emocji i motywacji, Warszawa 2007.Kolańczyk A., Fila-Jankowska A., Pawłowska-Fusiara M., Sterczyński R., Serce w rozumie.

Afektywne podstawy orientacji w otoczeniu, Gdańsk 2004.Krokowski M., Rydzewski P., Inteligencja emocjonalna, Łódź 2004.Lewis M., Haviland-Jones J. (red.), Psychologia emocji, Gdańsk 2005. Lis-Turlejska M., Stres traumatyczny: występowanie, następstwa, terapia, Warszawa 2002.Maruszewski T., Ścigała E., Emocje, aleksytymia, poznanie, Poznań 1998. Obuchowska I., Dynamika nerwic. Psychologiczne aspekty zaburzeń nerwicowych u dzieci i

młodzieży, Warszawa 1983.Ogińska-Bulik N., Juczyński Z., Skala Pomiaru Prężności, „Nowiny Psychologiczne” 2008/3.Preston J., Pokonać depresję, Gdańsk 2005. Reykowski J., Procesy emocjonalne. Motywacja. Osobowość, Warszawa 1992.Seligman M., Walker E., Rosenhan D., Psychopatologia, Poznań 2003.

Sęk H., Wypalenie zawodowe Przyczyny i zapobieganie, Warszawa: PWN 2010.Szmajke A., Samoutrudnianie jako sposób autoprezentacji, Warszawa 1996.