Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

PRAWO KARNE

I. ZAGADNIENIA WSTPNE

II. NAUKA O USTAWIE KARNEJ

III. NAUKA O PRZESTPSTPSTWIE

IV. NAUKA O KARZE

I. ZAGADNENIA WSTPNE

Pojcia wstpne

Prawo karne to og norm prawnych, ktre za pomoc kary jako zasadniczego rodka przymusu, zawartego w tych normach chroni pewnych wartoci spoecznych, przed czynami spoecznie niebezpiecznymi, zwanymi przestpstwami.

Warto spoeczna w rozumieniu prawa karnego to zdrowie, ycie, majtek, godno jednostki.

Czyn spoecznie niebezpieczny to zachowanie pozostajce w ujemnej relacji do wartoci publicznych.

Przestpstwem jest czyn czowieka zabroniony przez ustaw pod grob kary, jako zbrodnia lub wystpek, bezprawny, zawiniony i spoecznie szkodliwy w stopniu wyszym ni znikomy.

Przestpstwa dziel si na zbrodnie i wystpki. Wykroczenia stoj obok przestpstwa, s poza dziaami prawa karnego.

Cechy prawa karnego:

1. Zasada rwnoci wobec prawa

2. Zasada praworzdnoci

3. Zasada humanitaryzmu prawo karne powinno by ludzkie humanitarne w tym znaczeniu, e wymagania przeze stawiane powinny by na miar moliwoci ludzi, a stosowane kary i rodki zabezpieczajce nie powinny by okrutne, nie powinny ponia karanego ani wyrzdza mu zbdnych dolegliwoci. 4. Zasada odpowiedzialnoci karnej za czyn niezbdn przesanka odpowiedzialnoci karnej jest czyn sprawcy, kara jest konsekwencj popenienia czynu zabronionego przez ustawy karne (dziaania lub zaniechania). Nie mog by podstaw odpowiedzialnoci karnej myli, pogldy, zamiary czowieka, jego waciwoci fizyczne lub psychiczne.5. Zasada winy oznacza to, e sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialno karn tylko wtedy, gdy z popenienia czynu mona zrobi mu zarzut. Podstawowym warunkiem osobistej zarzucalnoci czynu (czyli winy) jest wspczenie przede wszystkim wystpowanie okrelonej wizi pomidzy sprawc a jego czynem. Np. w odniesieniu do przestpstw umylnych wi ta polega na tym, e sprawca ma zamiar popenienia czynu. W obowizujcym polskim prawie karnym zasada winy wyraona zostaa w art. 1 3 KK(nie popenia przestpstwa sprawca czynu zabronionego, jeeli nie mona mu przypisa winy w czasie czynu). Czyn wypeniajcy znamiona okrelone w ustawie karnej nie jest przestpstwem, jeeli nie zosta przez sprawc zawiniony. Okrela si go wwczas jako czyn zabroniony. Ilekro wic KK uywa okrelenia czyn zabroniony oznacza to, e chodzi o czyn zabroniony przez ustaw ale niekoniecznie przestpny. 6. Zasada odpowiedzialnoci indywidualnej i osobistej

7. Nullum crimen sine lege, poenali anteriori nie ma przestpstwa bez ustawy , zasada ta jest najwaniejsz zasad prawa karnego, chroni jednostk przed arbitralnym posugiwaniem si represja karn przez organy pastwowe. W prawie polskim zasada ta sformuowana jest w art. 42 Konstytucji RP (odpowiedzialnoci karnej podlega ten, kto dopuci si czynu zabronionego pod grob kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia) i w art. 1 1 KK w analogicznym brzmieniu. Z zasady tej wynikaj pewne reguy bardziej szczegowe, mianowicie: Prawo karne musi by prawem pisanym i zawartym w ustawie (Nullum crimen sine lege scripta)

Przepisy karne musz opisywa przestpstwo w sposb maksymalnie dokadny (Nullum crimen sine lege scripta)

niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzy oskaronego

ustawa karna wprowadzajca odpowiedzialno karn lub j zaostrzajca nie moe dziaa wstecz (Nullum crimen sine lege praevia , lex retro non agit)

kara za przestpstwo musi by okrelona i przewidziana we wczeniej wydanej ustawie (Nulla poena sine lege)Nullum crimen sine periculo sorieli

Nullum crimen sine culpa

Nullum poena sine lege poenali anteriori

Funkcje prawa karnego:

1. Funkcja ochronna ochrona systemu wartoci spoecznych

2. Funkcja wychowawcza oddziaywanie na wiadomo spoeczn w kierunku zaakceptowania wartoci kodeksu karnego

3. Funkcja gwarancyjna wie si z ni kilka zasad nastawionych na to, aby chroni czowieka od ryzyka konfliktu z norm karn

4. Funkcja sprawiedliwociowa historycznie pierwotna funkcja prawa karnego; zaspokajanie poczucia sprawiedliwoci osoby pokrzywdzonej przestpstwem, a take rodziny ofiary i jej grupy spoecznej ley u genezy prawa karnego

Dziay prawa karnego

1. Prawo karne materialne to zesp norm prawnych, zawierajcych zakazy i nakazy okrelonego zachowania si oraz przewidujcych konsekwencje w razie ich naruszenia.

Prawo karne materialne jest dziedzin prawa okrelajc czyny bdce przestpstwami, kary groce za popenienie przestpstw , rodki karne i rodki zabezpieczajce stosowane w zwizku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialnoci karnej.

W ramach prawa karnego wyrnia si pewne jego czci charakteryzujce si odmiennoci przedmiotu i sposobu regulacji. S to:

Prawo karne skarbowe: reguluje problematyk odpowiedzialnoci za przestpstwa i wykroczenia skarbowe, tzn. czyny naruszajce interesy Skarbu RP w zakresie podatkw, ce, obrotu dewizowego oraz gier losowych i totalizatorw. Prawo karne skarbowe zawarte jest w kodeksie karnym skarbowym z 1999r. (KKS)

Prawo karne wojskowe: okrela przestpstwa wojskowe, tzn. przestpstwa onierzy czce si z obowizkiem suby wojskowej i dyscyplin wojskow (np. dezercja) zawarte ono jest w kodeksie karnym jako cz wojskowa

2. prawo karne procesowe (inaczej postpowanie karne lub procedura karna) to, te normy prawne, ktre zabezpieczaj realizacj normy prawa karnego materialnego, okrelaj status sprawy; prawo karne procesowe reguluje tok postpowania w danej sprawie przed uprawnionymi organami (postpowanie przygotowawcze, jurysdykcyjne). Okrela te obowizki i uprawnienia osb uczestniczcych w procesie karnym.

3.Prawo karne wykonawcze okrela organy powoane do wykonywania kar, tryb i sposb ich wykonywania. Reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestpstwo oraz uprawnienia osb skazanych. W ramach prawa karnego wykonawczego wyrnia si cz zwan prawem penitencjarnym, ktra zawiera przepisy odnoszce si do wykonywania kary pozbawienia wolnoci.

Postpowanie z nieletnimi jest dziedzin prawa cile zwizan z prawem karnym, uregulowan w ustawie z dnia 26.X 1982r. O postpowaniu w sprawach nieletnich (do tego czasu obowizyway przepisy k.k. z 1932 roku). Nie jest to cz prawa karnego poniewa wobec nieletnich w zasadzie nie stosuje si kar, lecz rodki wychowawcze i poprawcze.

Prawo wykrocze, dziedzina prawa bliska prawu karnemu zwana te prawem karno administracyjnym. Prawo o wykroczeniach okrela czyny stanowice wykroczenia, normuje zasady odpowiedzialnoci za te czyny, kary i inne rodki. Przepisy prawa wykrocze zawarte s w Kodeksie Wykrocze z 1971 roku. KW nie nazywa odpowiedzialnoci za wykroczenia odpowiedzialnoci karn, niemniej istota tych dwch rodzajw odpowiedzialnoci jest taka sama, skoro chodzi o wymierzenie kary za czyny zabronione przez ustaw. Prawo o wykroczeniach rni si od prawa karnego gwnie wag czynw. Wykroczenia s czynami karalnymi o niszym stopniu spoecznej szkodliwoci ni przestpstwa i w zwizku tym zagroone s agodniejszymi karami. Cao orzecznictwa w sprawach o wykroczenia przejy sdy powszechne.

Nauki pomocnicze i nauki pokrewne prawa karnegocisy zwizek z prawem karnym maj:

Kryminologia, nauka o przestpczoci i przestpcy, bada przyczyny przestpczoci

fenomenologia kryminalna

statystyka kryminalna

etiologia kryminalna

Kryminalistyka, jest nauka o metodach i rodkach wykrywania przestpstw, wykrywania i cigania ich sprawcw oraz uzyskiwania i utrwalania rodkw dowodowych dla celw procesu karnego. W ramach kryminalistyki wyrnia si

Taktyk kryminalistyczn (np. taktyk przesuchania lub taktyk pocigu) Technik kryminalistyczn

Wiktymologia jest nauka o ofierze przestpstwa.

Nauki o polityce kryminalnej ich przedmiotem jest dziaalno organw pastwowych w zakresie wymiaru sprawiedliwoci w sprawach karnych. Obejmuje ona polityk ustawodawcz pastwa w zakresie tworzenia prawa karnego, polityk cigania przestpstw, polityk wpywania na stosowanie przez sdy kar za poszczeglne rodzaje przestpstw (tzw. polityka karna) i polityk w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolnoci (polityka penitencjarna).

Nauki penitencjarne zajmuj si rnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia wolnoci.

Psychiatria sdowa bada odchylenia od normy ycia psychicznego (niepoczytalno, poczytalno ograniczona)

Psychologia kryminalna analizujca elementy ycia psychicznego, sfer motywacyjn i emocjonaln zachowa przestpczych

Medycyna sdowa

Doktryny prawa karnego

1.Postulaty Owiecenia w prawie karnym kierunek postpowo humanitarny. Ruch ten domaga si cisego okrelenia czynw zabronionych i kar za nie grocych, ograniczenia katalogu przestpstw do tych naprawd szkodliwych, poszanowania czowieka w czasie postpowania karnego, zniesienia tortur. Postulaty formalnej rwnoci wobec prawa i laicyzacji prawa karnego (rozrnienie sfer: grzech naruszenie praw Boga, przestpstwo naruszenie prawa) Wybitni ideolodzy Owiecenia: Voltaire, Rousseau, Montesquieu, Diderot, Marat, Beccaria, w Polsce: Ostrowski, Kotaj, Szymanowski.

2.Szkoa klasyczna prawa karnego wyrasta z Owiecenia i wyznaje jej podstawowe zasady (nullum crimen, nulla poena sine lege). Szkoa klasyczna opiera si na analizie formalno dogmatycznej, charakteryzuje si czysto jurydycznym podejciem do przestpstwa. Zasady odpowiedzialnoci karnej opieraj si na: czynie, winie, karze jako sprawiedliwej odpacie za czyn przestpczy.

Wpyw pogldw filozoficznych Comtea i Hegla:

- odwet sprawiedliwy jest celem kary (K)

- kara jest odwetem dialektycznym, jest negacj negacji(H)

Pisarze szkoy klasycznej: Rossi, Bentham, Feuerbach, Krzymuski, Brodziski

3.Kierunek naturalistyczny dwie szkoy: antropologiczna i socjologiczna

szkoa antropologiczna: jej twrc by woski psychiatra Cesare Lombroso doszed on wniosku, e podstawow przyczyn powanej przestpczoci s cechy antropologiczne ludzi. Istniej tzw. urodzeni przestpcy, ktrym waciwe s okrelone cechy anatomiczne i psychiczne, kara jest wobec nich nieskuteczna, naley ich eliminowa. Przestpstwo jako atawizm. Mona wyrni trzy czynniki przestpczoci: antropologiczne, fizyczne i spoeczne, ale te pierwsze maj najwiksze znaczenie. Prawo karne nie jest w stanie zmieni czynnikw fizycznych ani spoecznych, to osobowo czowieka decyduje o popenieniu przestpstwa. Kary eliminacyjne. Szkoa antropologiczna bya ahumanitarna, ale zwrcia uwag z czynu na osobowo sprawcy.

szkoa socjologiczna: twrc tej szkoy by Franz von Liszt. Spoeczno-ekonomiczne uwarunkowania przestpczoci, potrzeba prowadzenia odpowiedniej polityki spoecznej, teza czowiek na skutek niebezpieczestw socjologicznych, spoecznych staje si nonikiem przestpstw (rodowiska kryminalne). Nacisk na rodki karne i ich racjonalizacj, nie kara odpata, ale kara celowa, ktra suy ochronie spoeczestwa przez prewencj indywidualn. S przestpcy zawodowi, nadajcy si do poprawy oraz przestpcy przypadkowi. Potrzeba oceny osobowoci czowieka przy wymiarze kary a nie ocena czynu. Celem kary jest poprawa, odstraszenie, unieszkodliwienie sprawcy.Przedstawiciele: Liszt, Prins, Hacel, Makareewicz, Makowski,

Kierunek klasyczny a naturalistyczny

1. Przesunicie akcentu z czynu na osob sprawcy

2. Przesunicie akcentu z winy na stan niebezpieczestwa ze strony czowieka

3. Przesunicie akcentu kary na rodki zabezpieczajce

4. kierunek normatywny (pozytywizm prawniczy) kierunek rwnolegy z kierunkiem naturalistycznym. Analiza tekstu prawnego od strony jurydycznej. Przedstawiciele: Berling Nauka o przestpstwie w kategorii prawniczej, Binding Normy i ich przekroczenie norma a przepis prawny

5. ruch nowej obrony spoecznej obrona podstawowych gwarancji jednostki, humanizacja prawa karnego, postulaty zniesienia kary mierci, zapewnienia sdowi wszechstronnych danych o sprawcy czynu i jego rodowisku, rozdzielenie postpowania na dwie fazy: czy sprawca popeni zarzucany mu czyn i czy ponosi win oraz jaki rodek naley zastosowa. Ruch dy do zespolenia ochrony spoeczestwa i resocjalizacji przestpcy, operowanie kar i rodkami zabezpieczajcymi.

Dwa kierunki:

1. woski, skrajny ( Grammatica) - czowiek jako jednostka antyspoeczna

2.francuski, umiarkowany (Ancel) potrzeba bada poznawczych sprawcy

II. NAUKA O USTAWIE KARNEJ

rda prawa karnego

W sensie materialnym jest to wola spoeczna, ktr reprezentuj ciaa przedstawicielskie.

W sensie formalnym: zwyczaj, orzecznictwo sdowe, ustawa, nauka. Tylko ustawa jest penym rdem prawa, inne rda s czynnikami twrczymi, ksztatuj prawo.

Przepisy karne

Kodeks karny z 1997 roku dzieli si na:

1. Cz oglna zawiera gwnie przepisy okrelajce zasady odpowiedzialnoci karnej, reguy obowizywania ustaw karnych, katalog kar i zasady ich wymierzania

2. Cz szczeglna - zawiera przepisy o poszczeglnych typach przestpstw; jest jak gdyby zbiorem definicji poszczeglnych przestpstw (szpiegostwa, rozboju, zgwacenia itd.) i jednoczenie wskazuje jakie kary gro za poszczeglne przestpstwa. Przepis czci szczeglnej skada si z: dyspozycji (np. kto pozbawia czowieka wolnoci...) i sankcji (... podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5)3. Cz wojskowa zawiera przepisy karne odnoszce si do onierzy. S to zarwno przepisy oglne, jak i przepisy opisujce specyficzne przestpstwa wojskowe.

Przepis to pewien zesp znakw graficznych, ktry wyraa pewn norm.

Norma to pewna regua postpowania. Normy mog by sankcjonujce i sankcjonowane. Budowa normy prawnej: hipoteza, dyspozycja i sankcja.

Rodzaje dyspozycji:

1. dyspozycje:

nazwowe

opisowe

mieszane

2. dyspozycje:

kazuistyczne (wielo przepisw na temat jednego przestpstwa)

syntetyczne (zwize)

3. dyspozycje proste i zoone

4. dyspozycje pene i niepene (nie opisuj do koca danego czynu: zalene i blankietowe)

Sankcje:

bezwzgldnie nieokrelone

bezwzgldnie okrelone

wzgldnie oznaczone

Wykadnia przepisw prawa karnego

Wykadnia to czynno mylowa zmierzajca do wyjanienia treci przepisu.

Wykadnie:

1. przedmiotowa (dynamiczna)

2. podmiotowa (statyczna)

autentyczna (w k.k. art. 120 wyjanienie wyrae)

legalna (wydaje organ upowaniony Trybuna Konstytucyjny)

doktrynalna (nie mocy wicej)

sdowa (nie mocy wicej, wyrok ma moc wic dla uczestnikw sprawy) Typy orzecze sdowych o mocy wicej: art. 390 kpk pytania prawne do SN, odpowied ma moc wic dla pytajcego

-zapytania prawne sdu II instancji dotyczce sprawy do powtrnego rozpatrzenia przez sd I instancji maja moc wic

-zapytania prawne do SN od prezesa SN, RPO to odpowiedzi na nie wpisane do Ksigi Zasad Prawnych maja moc wic dla SN

3. gramatyczna, logiczna, systematyczna, historyczna

4. wykadnia wg zakresu: stwierdzajca, cieniajca, rozszerzajca ( nie mog pogarsza sytuacji prawnej sprawcy)

Analogia to wnioskowanie o przypadku nieuregulowanym na podstawie przypadku uregulowanego, przez podobiestwo

na korzy sprawcy

na niekorzy sprawcy, jest sprzeczna z nullum crimen sine lege

1. analogia z ustawy (obecnie tylko w prawie duskim)

2. analogia z prawa (wnioskowanie o przypadku nieuregulowanym z ducha prawa a nie na podstawie innego przepisu)

Zasady obowizywania ustawy karnej

1. Obowizywanie ustawy w czasie

odpowiedzialnoci karnej podlega tylko ten, kto dopuszcza si czynu zabronionego przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia

pocztek obowizywania ustawy ma miejsce z dniem wejcia jej ycie (vacatio legis 14 dni)

koniec obowizywania ustawy ma miejsce gdy zostanie ona uchylona inna ustaw

2. Kolizja ustaw w czasie

jeeli sprawca popeni przestpstwo pod rzdem jednej ustawy a w czasie orzekania obowizuje inna ustawa stosuje si now ustaw, ale gdy poprzednia jest wzgldniejsza dla sprawcy naley ja stosowa, a take gdy nie znaa karalnoci czynu

ustawa nowa obowizuje gdy niczego nie zmienia w sytuacji prawnej sprawcy, a tym bardziej gdy jest dla sprawcy wzgldniejsza lub znosi karalno czynu (nawet po skazaniu)

3. Obowizywanie ustawy co do miejsca, osb, charakteru czynu i prawa midzynarodowego

polska ustawa karna ma zastosowanie do tego, kto dopuci si przestpstwa na terytorium RP, na polskim statku wodnym lub powietrznym, niezalenie od charakteru popenionego czynu i od tego, czy jest obywatelem polskim czy cudzoziemcem

obywateli polskich dotyczy zasada narodowoci podmiotowej okrelona w art. 113 k.k. obywatel polski znajdujcy si za granica powinien stosowa si do przepisw polskiego prawa karnego.

Jeeli czyn popeniony za granica nie stanowi przestpstwa w miejscu popenienia, ciganie nastpuje, gdy zarzdzi je prokurator RP

Jeeli czyn narusza nie tylko polski przepis karny, ale take przepis karny obowizujcy w miejscu jego popenienia istnieje obowizek wszczcia postpowania przeciwko sprawcy.

do cudzoziemcw, ktrzy popenili przestpstwo za granica ma zastosowanie zasada narodowoci przedmiotowej:

wzgldna zasada narodowoci gdy czyn jest karalny w miejscu popenienia przestpstwa i w Polsce sad polski stosujc polska ustaw karna moe uwzgldni na jego korzy rnice miedzy polsk ustaw a ustawa obowizujc w miejscu popenienia czynu

bezwzgldna zasada narodowoci przedmiotowej stanowi, e niezalenie od przepisw obowizujcych w miejscu popenienia, polsk ustaw karna stosuje si gdy:

- popeni przestpstwo przeciwko istotnym interesom politycznym lub gospodarczym RP

- popeni przestpstwo cigane z mocy umw midzynarodowych

sprawca osadzony ju za granica odpowiada przed sadem polskim na podstawie zasady narodowoci podmiotowej, ale moe mie zaliczon w poczet kary, kar lub jej cz wykonan za granic

obywatela polskiego nie mona wyda innemu pastwu

Immunitet uwolnienie od odpowiedzialnoci karnej:

materialny, nie podleganie dziaaniu prawa karnego w ogle

formalny procesowy, polega na tym, e nie mona wszcz postpowania karnego bez zgody odpowiedniego organu. Korzystaj z niego posowie, senatorowie, pracownicy NIK, sdziowie, prokuratorzy, sdziowie TK, suby dyplomatyczne. Za wykroczenia prokuratorzy i sdziwie odpowiadaj tylko dyscyplinarnie. Zezwolenie na uchylenie immunitetu wydaj komisje dyscyplinarne.

Ustawa o prokuraturze z 1985 roku, tekst jednolity Dz.U. nr 19 z 1994 roku

Ustawa o ustroju sdw powszechnych, tekst jednolity Dz.U.nr 7 z 1994 roku

Ustawa o sadzie najwyszym z 1984 roku, tekst jednolity Dz.U. nr 13 z 1994 roku

III. NAUKA O PRZESTPSTWIE

Przestpstwo

Przestpstwem jest czyn czowieka zabroniony przez ustaw pod grob kary, jako zbrodnia lub wystpek, bezprawny, zawiniony i spoecznie szkodliwy w stopniu wyszym ni znikomy.

Przestpstwo:

to okrelenie faktu zewntrznego, postrzeganego przez nas zachowania si kogo (kradzie, naruszenie praw, rozbj)

to pewne zdarzenie spoecznie niepodane

to pewna instytucja prawa karnego, nie powizana z faktycznymi zdarzeniami i typami. Przestpstwa stwierdzone i przestpstwa faktycznie popenione, mog by rozbiene. Oznaczenie kodeksowego typu przestpstwa kradzie jako typ zachowania zakazanego, jako typ przestpstwa okrelony znamionami przestpstwa.

to czyn spoecznie niebezpieczny, zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia i o ustawowo okrelonych znamionach

to sprzeczno zachowania czowieka z jak norma karn

to w sensie materialnym (cecha merytoryczna) czyn spoecznie niebezpieczny. Niektre czyny stanowi bezprawie cywilne i nie s przestpstwami, inne za s bezprawiem cywilnym i karnym, i s przestpstwami

to w sensie formalnym bezprawno, niezgodno czynu z ustaw karn, czyn zagroony kar. Czyn zawiniony (nie ma odpowiedzialnoci karnej bez winy) znamiona przestpstwa.

1.elememt formalny przestpstwo jako czyn zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc

2.element materialny przestpstwo to czyn charakteryzujcy si ujemna zawartoci; spoecznym niebezpieczestwem

Spoeczne niebezpieczestwo i bezprawno czynu

Spoeczne niebezpieczestwo jest konstytutywnym elementem przestpstwa. Domniemanie spoecznego niebezpieczestwa czynu suy budowie sankcji karnej. Jest jedn z podstawowych dyrektyw wymiaru kary.

1. elementy przedmiotowe to szkoda jak czowiek wyrzdza swoim czynem (szkody kwotowe, zdrowotne, uszczerbek duchowy). To popenienia czynu.

2. elementy podmiotowe to motywacja popenienia czynu, pobudki. Podzia przestpstw na nieumylne i umylne.

Przy orzekaniu przestpstwa liczy si spoeczne niebezpieczestwo czynu a nie sprawcy.

Czynem jest zdarzenie, ktre bd wyczerpuje si w samym zachowaniu czowieka, bd te obejmuje okrelone nastpstwa tego zachowania.

Przyczyny nie karalnoci wszystkich czynw spoecznie niepodanych:

1. nie wszystkie czyny przestpcze pokrywaj si z typami spoecznie niebezpiecznymi, ustawodawca nie karze wszystkich zachowa antyspoecznych (np. pijastwa, rozbicia rodziny)

2. ustawodawca nie dostrzega w por czynu spoecznie niebezpiecznego i nie umieszcza go na licie czynw karanych

3. rozbieno pogldw co do karalno zachowa spoecznie niepodanych

Czyny spoecznie niebezpieczne w stopniu znikomym to wykroczenia, czyny o wyszym poziomie niebezpieczestwa to przestpstwa czyli zbrodnie i wystpki.

kontra typ pozaustawowy: obrona konieczna czyn formalnie karany ustaw, ale nie stanowi przestpstwa (okolicznoci wyczajce spoeczne niebezpieczestwo czynu pobicie napastnika, polecenie przeoonego)

Art. 1 2 k.k. umorzenie postpowania przy znikomym niebezpieczestwie czynu, sd moe nie przyj przestpstwa (nie ma te w tym przypadku wykroczenia ktre karane jest z kodeksu wykrocze)

Art. 1 2 k.k. nie stanowi przestpstwa czyn zabroniony, ktrego spoeczna szkodliwo jest znikoma.

Art. 59 k.k. jeeli przestpstwo zagroone jest kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 3 lat albo alternatywnie karami wymienionymi w art. 32 1 3 i spoeczna szkodliwo czynu nie jest znaczna, sd moe odstpi od wymierzenia kary, jeeli orzeka rwnoczenie rodek karny, a cele kary zostan przez ten rodek spenione.

Bezprawno czynu - fakt, e jaki czyn konkretny wypenia znamiona okrelonego typu przestpstwa nie przesdza z reguy ostatecznie, e mamy do czynienia z przestpstwem. Zestawienie konkretnego czynu wypeniajcego znamiona przestpstwa z caym systemem prawa, moe prowadzi do wniosku, e czyn jest bezprawny. (np. przyapanie zodzieja na gorcym uczynku i zatrzymanie go do czasu przyjazdu policji, czyn wypenia znamiona z art. 189 KK pozbawienia czowieka wolnoci ale poniewa art. 243 KPK uprawnia kadego do zatrzymania sprawcy przyapanego na gorcym uczynku, wic czyn ten w konsekwencji nie jest przestpstwem)

Wina

Przestpstwem jest tylko czyn zawiniony. Jak stwierdza art. 1 3 KK:

nie popenia przestpstwa sprawca czynu zabronionego, jeeli nie mona mu przypisa winy w chwili czynu

Wina zachodzi wtedy, gdy moemy sprawcy postawi zarzut z popenienia danego czynu zabronionego.

Okolicznoci wyczajce win:

niepoczytalno sprawcy (art. 31 KK)

bd (art. 28 30 KK)

dziaanie na rozkaz (art. 318 KK)

stan wyszej koniecznoci (art. 26 2 KK)

Wina w procesie karnym materialnym jest personaln (a wic zaadresowan do konkretnej osoby) zarzucalnoci popenionego czynu. Granice tej zarzucalnoci okrela ustawa, ustanawiajc przesanki winy i wskazujc okolicznoci wyczajce win.

Teorie winy

psychologiczna teoria winy utosamia win e stron podmiotow (umylnoci lub nieumylnoci) przestpstwa. Wina jest wic, wedug tej teorii, okrelonym w ustawie stosunkiem psychicznym sprawcy do czynu zabronionego

normatywna teoria winy, wypracowana w niemieckiej nauce prawa karnego, za istot winy uwaa osobist zarzucalno popenionego czynu

Czas popenienia przestpstwaPrzestpstwo uwaa si za popenione w czasie, w ktrym sprawca dziaa lub zaniecha dziaania, od ktrego by zobowizany. Czasem popenienia przestpstwa jest wic czas zachowania si sprawcy czynu, z wyjtkiem przestpstwa skutkowego, ktrego czasem popenienia jest czas nastpienia skutku.

Ustalenie czasu popenienia przestpstwa ma istotne znaczenie w razie zmiany ustawy, amnestii, zawieszenia wykonania kary, warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Typizacja przestpstwTypizacja to formuowanie ustawowych typw przestpstw, ktre musza by opisane. W wyniku typizacji uzyskujemy oglne schematy zachowania zabronionego.

Ustawowy schemat zachowania, ktremu odpowiadaj konkretne przypadki.

Subsumcja czyli podciganie, dopasowywanie zachowania pod ustawowy obraz typu przestpstwa. Dokonujemy kwalifikacj prawn czynu z typem przestpstwa. Opis typu przestpstw odbywa si przez dopasowanie cech charakterystycznych dla danego typu (znamiona przestpstwa).

W polskim k.k. nie ma nazw typw przestpstw, s tylko artykuy. Nazwy typw s z jzyka prawniczego a nie z ustawowego.

Dziki typizacji ustala si pole dla penalizacji, ustala si granice dziaa prawa karnego.

Funkcja gwarancyjna typizacji nie ma odpowiedzialnoci karnej poza typami przestpstw.

Klasyfikacja przestpstw

Ze wzgldu na ich ciar spoeczny i przewidziane kary art. 7 KK dzieli przestpstwa na:

Zbrodnie s to czyny zagroone kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od 3 lat lub kar surowsz (art. 7 2 KK), zbrodni jest morderstwo (art. 148 2 KK), rozbj z uyciem broni lub innego niebezpiecznego przedmiotu (art. 280 2 KK), faszowanie pienidzy (art. 310 1 KK)

Wystpki s czyny zagroone kar (ustawa ma tu na myli grn granic zagroenia) przekraczajc 1 miesic pozbawienia wolnoci, 1 miesic ograniczenia wolnoci lub grzywny powyej 30 stawek dziennych (art. 7 3 KK)

Wykroczenia czyny, przy ktrych grne zagroenie kar nie przekracza granic o ktrych mowa wyej. Wykroczenia s czynami karalnymi, ale nie s przestpstwami.

Zbrodnie mona popeni umylnie, wystpki take nieumylnie, jeeli ustawa tak stanowi.Z uwagi na form winy:

Umylne - zbrodni mona popeni tylko umylnie Nieumylne wystpek natomiast moe by popeniony rwnie nieumylnie, jeli ustawa tak stanowi Z uwagi na form czynu:

Przestpstwa z dziaania - pewne typy przestpstw mog by popenione tylko przez dziaanie np. zgwacenie (art. 197 KK), czynna napa na funkcjonariusza (art. 223 KK) Przestpstwa z zaniechania obejmuje przestpstwa, ktre mog by popenione tylko przez zaniechanie, np. niezawiadomienie o przestpstwie (art. 240 KK), nieudzielenie pomocy (art. 162 KK) Z uwagi na osob sprawcy (podmiot przestpstwa):

Powszechne podmiotem moe by kady czowiek, ktry osign odpowiedni wiek i jest poczytalny

Indywidualne podmiotem przestpstwa moe by szczegowe okrelona osoba (onierz, ktry.....), inne osoby ni wskazane w wymienionych przepisach nie mog ponosi odpowiedzialnoci za ich sprawstwo , nie maj bowiem wymaganej przez ustaw waciwoci (nie s onierzami)

indywidualne waciwe, to te, ktrych w ogle nie moe popeni, jako sprawca, podmiot nie posiadajcy okrelonej, wymaganej przez ustaw waciwoci (np.: ten, kto nie jest onierzem nie moe samowolnie opuci swej jednostki) indywidualne niewaciwe, to takie, ktre w swym typie podstawowym mog by popenione przez kady podmiot (np.: zagarnicie mienia), natomiast w swym typie przewidujcym obostrzon odpowiedzialno tylko przez osob posiadajc okrelon waciwo (np.: zagarnicie mienia przez osob zarzdzajc nim lub za nie odpowiedzialn)Z punktu wzajemnego stosunku do siebie przestpstw:

podstawowe, przestpstwo to stanowi zasadnicz posta odpowiedzialnoci kwalifikowane, przewiduje ze wzgldu na pewne okolicznoci obostrzon odpowiedzialno uprzywilejowane, przewiduje ze wzgldu na okolicznoci zagodzon odpowiedzialnoZe wzgldu na znami skutku:

materialne(skutkowe) tzn. takie, ktrych dokonanie, w myl ustawy, nastpuje wtedy, gdy nastpi skutek opisany w przepisie formalne(bezskutkowe) tzn. takie, ktre s dokonane z chwil okrelonego, opisanego w przepisie, zachowania si sprawcyRozrnienie przestpstw ze wzgldu na przedmiot ochrony:

naruszaniu dobra prawnego zalicza si tu typy przestpstw, do znamion ktrych naley uszczerbek wyrzdzony okrelonemu dobru prawnemu (np.: zabjstwo, zgwacenie, przywaszczenie cudzego mienia ruchomego) naraeniu dobra prawnego na niebezpieczestwo (np.: naraanie na zaraenie chorob weneryczn) naraenie indywidualne, gdy naraa si na niebezpieczestwo ycie lub zdrowie jednego czowieka albo kilku osb naraenie powszechne, gdy naraenie na niebezpieczestwo dotyczy wikszej liczby osb lub mienia w znacznych rozmiarach konkretne naraenie na niebezpieczestwo w wypadkach, gdy powstaje realne zagroenie dla dobra czy dbr pozostajcych pod ochron prawa (przestpstwa materialne) abstrakcyjne naraenie na niebezpieczestwo przestpstwo polega na samym zachowaniu si podmiotu; ma charakter formalny (np. rozpijanie nieletniego)Podzia przestpstw ze wzgldu na sposb (tryb) cigania: z urzdu

z oskarenia publicznego Ustawowe znamiona przestpstwa

Znamiona przestpstwa to zesp cech charakterystycznych dla danego przestpstwa. Ustawowe znamiona przestpstwa zawarte s w przepisach czci szczeglnej kodeksu oraz w ustawach szczeglnych, pozostajc w cznoci z tymi przepisami czci oglnej k.k., ktre dopeniaj dodatkowymi znamionami dyspozycje poszczeglnych przestpstw przez wskazanie np. kto moe by sprawc przestpstwa (wiek, poczytalno) przestpstwo moe by popenione.

Ustawowe znamiona wyznaczaj pole penalizacji. Brak jednego ze znamion, okrelonych w przepisie, w konkretnym czynie zmienia jego charakter.

Kady konkretny czyn, ktry wyczerpuje znamiona przepisu, charakteryzuj rwnie inne znaczenia poza ustawowe, ktre nie s istotne dla popenienia przestpstwa, ale mog mie znaczenie dla wymiaru kary.

Podzia ustawowych znamion przestpstwa z uwagi na ich rny charakter:

1. znamiona opisowe, nieokrelone - to te, ktrych stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen, a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyrany. Mona tu wymieni przykadowo takie znamiona jak pienidz (art. 310 KK), uderza (art. 217KK), w postpowaniu sdowym (art. 233 KK)

2. znamiona ocenne, wartociujce wymagaj, przy ustaleniu ich wystpowania w czynie, posugiwania si rnego rodzaju ocenami. Nale tu takie znamiona jak istotne zeszpecenie (art. 156 KK), mienie wielkich rozmiarach (art. 163 KK), pornograficzne (art. 202 KK), uporczywie (art. 218 1 KK)

Podzia ustawowych znamion przestpstwa na grupy charakteryzujce:

1. przedmiot przestpstwa

2. stron przedmiotow przestpstwa

3. podmiot przestpstwa

4. stron podmiotow przestpstwa

Przedmiot przestpstwa

Przedmiot przestpstwa to inaczej dobro chronione (dla poszkodowanego), to przedmiot zamachu (dla przestpcy) czyli mienie, ycie, zdrowie, wasno.

Rodzaje przedmiotu przestpstwa wg stopnia konkretyzacji:

1. oglny przedmiot przestpstwa to system wartoci spoecznych, ktrego ochrona jest zadaniem KK

2. rodzajowy (grupowy) przedmiot przestpstwa to dobro prawne chronione przez grup przepisw , zawartych zwykle w jednym rozdziale KK, s to rne dziedziny stosunkw midzyludzkich, np. stosunki dotyczce sfery majtkowej, obyczajowoci, sumienia, wyznania. Ustawa mwi o rnych rodzajowych dobrach prawnych, takich jak mienie, wolno sumienia i wyznania, ycie, zdrowie, bezpieczestwo powszechne, bezpieczestwo ruchu (dobro rodzajowe)

3. indywidualny przedmiot przestpstwa dobro prawne bdce przedmiotem ochrony pojedynczego przepisu karnego Przedmiotowa strona przestpstwa

Przedmiotowa strona przestpstwa obejmuje takie problemy jak:

1. czyn (zachowanie si) podmiotu

2. okolicznoci czynu

3. zesp okolicznoci wyczajcych odpowiedzialno (bezprawno)

4. zwizek przyczynowy

Czyn to zewntrzne zachowanie si czowieka dotykajce w sposb ujemny stosunkw spoecznych. Przestpstwo moe by popenione tylko przez czowieka jako osob fizyczn zbiorowo jako osoba prawna nie moe popeni przestpstwa.

Czyn to zachowanie kierowane wol psychiczn: zachowania mimowolne nie mog by traktowane jako czyn czowieka.

Przymus fizyczny (vis absoluta) znosi wol czowieka to nie tylko przymus na podstawie siy fizycznej

Przymus psychiczny (vis compulsiva) moe by osigany przez grob lub moe by wywierany przez przemoc fizyczn. Wola wymuszona jest jednak wol, przymus psychiczny nie kasuje woli czowieka.

Czyn to ruch lub zesp ruchw (dziaanie) lub powstrzymywanie si od dziaania (zachowanie), ktre posiadaj okrelone znaczenie spoeczne (stwarzaj lub potguj stan niebezpieczestwa, wyrzdzaj uszczerbek)

Czyn to dziaanie lub zaniechanie dziaania posiadajce okrelone znaczenie spoeczne, a take skutek (jak i dalsze nastpstwo) wywoany zachowaniem si sprawcy.

Posiadanie nie jest wprost ani dziaaniem ani zaniechaniem (np. posiadanie broni).

Czyn zabroniony to czyn czowieka, ktry w jakim przepisie karnym zosta zabroniony, gdy zostay wypenione warunki podmiotowe.

Opis czynu ludzkiego jako zabronionego moe przybra rne ksztaty:

1. przestpstwa materialne, formalne, cite

2. przestpstwa z dziaania, z zaniechania, z naraenia na niebezpieczestwo

3. przestpstwa z naruszenia dobra

4. przestpstwa zoone

5. przestpstwa trwae

6. przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem

7. przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie

8. przestpstwa cige

przestpstwa materialne to skutek, zmiana w wiecie zewntrznym (zniszczenie mienia, uszkodzenie ciaa)

przestpstwa formalne to te gdzie skutek nie jest objty znamionami (nieudzielanie pomocy art. 162 KK)

przestpstwa materialne cite charakteryzuj si deniem sprawcy do osignicia skutku, ale skutek ten nie musi nastpi

przestpstwa z dziaania kto niszczy cudze mienie, przeamanie zakazu nie niszcz

przestpstwa z zaniechania polegaj na niespenieniu pewnego obowizku o charakterze prawnym ustawa i umowa to rda obowizku

przestpstwa z naraenia na niebezpieczestwo, gdy powstaje sytuacja zagraajca jakiemu dobru:

niebezpieczestwo indywidualne naraenie zdrowia lub ycia jednej okrelonej jednostki

niebezpieczestwo powszechne naraenie wikszej, nieokrelonej liczby osb lub mienia duej wartoci

niebezpieczestwo bezporednie konkretne niemale doprowadzenie do wywoania szkody

niebezpieczestwo abstrakcyjne podmiot hipotetycznie moe utworzy stan niebezpieczestwa

przestpstwa z naruszenia dobra to wszystkie te sytuacje, gdzie jakie dobro doznaje uszczerbku (ycie, mienie, dobra idealne zniewaga)

przestpstwa zoone podwjny zamach na dobro lub mienie za pomoc gwat, bezporedniej przemocy na czowieku lub doprowadzenia go do nieprzytomnoci, groby. Dualizm zamachu na mienie i na osob

przestpstwa trwae sprawca wywouje jaki stan sprzeczny z prawem, moe go przerwa ale tego nie czyni

przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem art. 206 KK bigamia (sd uniewania jedno z maestw)

przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie sprawca wielokrotnie powtarza dany czyn, dopiero wtedy ten czyn jest trway (zncanie si)

przestpstwa cige to dwa lub wicej czynw, z ktrych kady podlegaby odrbnej ocenie jako wyczerpujcy znamiona przestpstwa, gdyby nie to, e zazbiaj si ze sob i tworz cao

Podmiot przestpstwaPodmiotem przestpstwa moe by tylko osoba fizyczna, ktra jest zdolna do ponoszenia odpowiedzialnoci karnej i ktra w chwili popenienia przestpstwa ukoczya 17 lat (art. 10 1 KK)

Podmiotem przestpstwa nie moe by:

osoba niepoczytalna

osoba nieletnia, czyli osoba do 17 roku ycia (wyjtkowo do 16 lat). Czynw popenionych przez nieletnich nie nazywa si przestpstwami. Nieletni nie podlegaj odpowiedzialnoci karnej, lecz stosuje si wobec nich rodki przewidziane w ustawie z 1982 roku o postpowaniu w sprawach nieletnich.Podzia przestpstw

1. Przestpstwa powszechne (kto.....) podmiotem moe by kada osoba odpowiadajca oglnym cechom podmiotu przestpstwa, tzn. osoba fizyczna, ktra osigna okrelony wiek.

2. Przestpstwa indywidualne zindywidualizowany podmiot, okrelenie przez ustaw cechy, ktr powinien posiada podmiot powoduje to, e sprawcami takich przestpstw mog by tylko osoby posiadajce tak cech (matka, ktra......., onierz, ktry.........)

Przestpstwa indywidualne waciwe, przy ktrych szczeglna cecha podmiotu decyduje o bycie przestpstwa. Przestpstwem indywidualnym waciwym jest np. odmowa wykonania rozkazu (art. 343 KK), apownictwo bierne (art. 228 KK).

Przestpstwa indywidualne niewaciwe szczeglna cecha podmiotu nie decyduje o bycie przestpstwa, lecz o stworzeniu jego typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego, o jego wyszej bd niszej karalnoci. Podmiotowa strona przestpstwa

Strona podmiotowa przestpstwa (inaczej strona subiektywna) obejmuje zjawiska psychiczne, ktre towarzysz stronie przedmiotowej, czyli zewntrznemu zachowaniu si sprawcy, i ktre wyraaj stosunek psychiczny sprawcy do czynu.

Strona podmiotowa jest najwaniejsz przesank winy. Okrelona posta strony podmiotowej (tzw. forma winy) decyduje o stopniu winy i stopniu spoecznej szkodliwoci czynu.

Teorie winy

Teorie psychologiczne wina jest nagannym stosunkiem psychiki czowieka do zrealizowanego przeze czynu zabronionego.

Teorie psychologiczne bazoway na przestpstwach umylnych.

Teorie normatywne normatywizm ograniczony. Wina to zarzucalno aktu woli sprawcy, ktry popeni czyn umylnie lub nieumylnie w sytuacji, gdy nie nastpiy okolicznoci, ktre ustawa uwaa za usprawiedliwiajce

Teorie finalne win jest zarzucalno, zarzut spotykajcy sprawc w zwizku z popenieniem czynu. Zarzut ten dotyczy decyzji woli czyli celu zachowania si lub sposobu zachowania si przy realizacji celu

Formy winy umylnej

Wedug art. 9 1 KK umylne popenienie czynu zabronionego zachodzi wtedy, gdy sprawca mia zamiar jego popenienia. Zamiar ten moe wystpi w dwch odmianach jako:

Zamiar bezporedni (dolus directus) - sprawca chce popeni czyn zabroniony; zamiar bezporedni zachodzi wtedy, gdy sprawca uwiadamiajc sobie, e wypenia znamiona czynu zabronionego albo e jego zachowanie si moe wypeni te znamiona - chce jego popenienia. W ramach zamiaru bezporedniego wyrnia si: zamiar bezporedni nagy, decyzja o zamiarze popenienia czynu zabronionego podejmowana jest w krtkim czasie, bez szczegowych przemyle, zabjstwo pod wpywem silnego wzburzenia, zachowanie si na skutek nagych przey psychicznych zamiar bezporedni przemylany, powstaje w wyniku trwajcego jaki czas ksztatowania si decyzji, czsto poczonego e stworzeniem dokadnego planu popenienia przestpstwa Zamiar ewentualny (dolus eventualis) zachodzi wtedy, gdy sprawca moliwo popenienia czynu zabronionego przewiduje i na to si godzi (art. 9 1 KK)Dodatkowe cechy umylnoci:

Cel, ktrym kieruj si sprawca, np. cel przywaszczenia (art. 278 KK), cel zmuszenia (224 2 KK)

Motyw, przez motyw rozumie si przeycie psychiczne o charakterze intelektualnym skaniajce sprawc do popenienia czynu zabronionego

Pobudka, jest przeyciem o charakterze emocjonalnym

Przestpstwa znamienne celem, motywem lub pobudk okrela si w nauce prawa karnego jako przestpstwa kierunkowe.

Przy umylnoci zarzut dotyczy samej treci woli (sprawca chce le, godzi si na zo), przy nieumylnoci sposobu powzicia decyzji woli (naleytej oceny sytuacji, nie zastanawia si nad sytuacj)

Formy winy nieumylnej

Przesank odpowiedzialnoci za przestpstwo nieumylne jest naruszenie zasady ostronoci.

czyn zabroniony jest popeniony nieumylnie, jeeli sprawca, nie majc zamiaru jego popenienia, popenia go jednak na skutek niezachowania ostronoci wymaganej w danych okolicznociach... - art. 9 2 KK

Nieumylno wystpuje w dwch postaciach: lekkomylnoci i niedbalstwa, i rni si od umylnoci brakiem po stronie sprawcy woli popenienia czynu zabronionego.

Lekkomylno zachodzi, gdy sprawca moliwo popenienia czynu zabronionego przewiduje, lecz bezpodstawnie przypuszcza, e tego uniknie, sprawca nie akceptuje moliwoci popenienia czynu zabronionego

Niedbalstwo to najnisza posta nieumylnoci i polega na tym, e sprawca moliwoci popenienia czynu zabronionego nie przewiduje, cho mgby i powinien przewidzie.

Przestpstwa nieumylne charakteryzuj si niezachowaniem ostronoci. Nie ma zbrodni nieumylnej, moe wchodzi w rachub nieumylny wystpek (wina nieumylna)

Nastawienie mieszane (wina kombinowana) (culpa dolo exorta)

Mieszany charakter winy polega na tym, e cz znamion przestpstwa objta jest zamiarem sprawcy, a druga cz tylko win nieumyln.

Sprawca przestpstwa umylnego ponosi surowsz odpowiedzialno, ktr ustawa uzalenia od okrelonego nastpstwa czynu, jeeli co najmniej powinien by i mg nastpstwo przewidzie. Chodzi wiec wycznie o przestpstwa kwalifikowane ze wzgldu na nastpstwa czynu

Wina kombinowana ma miejsce gdy przestpstwo podstawowe jest objte umylnoci (zamiarem bezporednim lub ewentualnym) natomiast nastpstwo czynu objte jest nieumylnoci, przestpstwa z winy kombinowanej traktujemy jako przestpstwa umylne; s to przestpstwa kwalifikowane przez nastpstwa.

Okolicznoci wyczajce odpowiedzialno karn

Okolicznoci, w ktrych odpowiedzialno karna nie nastpuje, mimo e mamy do czynienia z czynem naruszajcym (czasem pozornie naruszajcym) prawo karne, mog by rnego rodzaju. Kodeks karny zawiera szereg uregulowa, na mocy ktrych nie nastpuje ukaranie sprawcy, mimo e popeni przestpstwo. Nale do nich np. przedawnienie, warunkowe umorzenie.

Okolicznoci te mona podzieli na trzy grupy:

1. okolicznoci wyczajce win

2. okolicznoci wyczajce bezprawno czynu

3. okolicznoci wyczajce spoeczn szkodliwo czynu

Okolicznoci wyczajce win

1. Nieletnio nieletni moe ponosi odpowiedzialno karn od 17 roku ycia (w pewnych przypadkach od ukoczenia 16 roku ycia). Czowiek w pewnym wieku nie jest zdolny do przewinienia poniewa nie osign dostatecznego rozwoju intelektualnego (brak waciwego wartociowania dobra i za). Nieletnimi zajmuj si sdy rodzinne, ktre wszczynaj postpowanie w sprawie nieletniego a nie przeciwko niemu. Czasami zostaje przeprowadzone tylko postpowanie wyjaniajce. Przyczyny wszczcia postpowania:popenienie przestpstwa przeciwko mieniu, porzdkowi i bezpieczestwu publicznemu, demoralizacja

postpowanie opiekuczo wychowawcze dotyczy nieletnich przed 13 rokiem ycia a do 18 roku ycia, stosuje si tu:

rodki dorane: dozr, kaucja, umieszczenie w pogotowiu opiekuczym, w schronisku dla nieletnich na czas postpowania

rodki wychowawcze: upomnienie, dozr kuratora lub rodzicw, zakad wychowawczy, naoenie ronych obowizkw (nauka, naprawienie szkody), umieszczenie w rodzinie zastpczej, przepadek rzeczy

postpowanie poprawcze jest stosowane, gdy popeniony czyn by czynem karalnym w postaci przestpstwa, ktremu towarzyszy wysoki stopie demoralizacji. Do postpowania poprawczego siga si gdy wobec nieletniego byy ju wczeniej stosowane rodki wychowawcze. W zakadzie poprawczym mona przebywa do 21 roku ycia. Mona stosowa postpowanie poprawcze bezwzgldne w zakadzie poprawczym lub w zawieszeniu.

Postpowanie z zastosowaniem rodkw leczniczych jest rzadko wykorzystywane w wyjtkowych wypadkach ma miejsce leczenie psychiatryczne lub neurologiczne (gdy choroba psychiczna, niedorozwj umysowy)

Wobec nieletnich nie stosuje si kary z wyjtkiem:

sprawcy, ktry w czasie by nieletni, ale wyrok zapada gdy jest ju penoletni

gdy nie rozpoczto wykonywania postpowania poprawczego w zakadzie poprawczym przed 18 rokiem ycia

2. Niepoczytalno i poczytalno ograniczenia

Niepoczytalno oznacza brak moliwoci rozpoznawania znaczenia swego czynu lub pokierowania swym postpowaniem, ktry zachodzi w chwili czynu i spowodowany jest upoledzeniem umysowym, chorob psychiczn lub innym zakceniem czynnoci psychicznych.

Niepoczytalno jest to instytucja prawno karna i oznacza gbokie odchylenie od normy ycia psychicznego, nie pozwalajce na przypisanie winy sprawcy czynu zabronionego. Niepoczytalny jest ten, kto z powodu niedorozwoju umysowego, choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburze nie moe rozpozna szkodliwoci czynu lub pokierowa swoim zachowaniem. Istotny jest tu stan psychiczny czowieka w chwili czynu.

Niedorozwj umysowy jest to zatrzymanie si rozwoju czowieka

niedorozwj gboki (IQ do 20)

niedorozwj znaczny (IQ do 30) \tzw. Idiotyzm - cakowite wyczenie poczytalnoci po opinii biegych psychiatrw

niedorozwj umiarkowany (IQ 35 60)\tzw. imbecylizm - poczytalno ograniczona w stopniu znacznym

niedorozwj lekki (IQ 50 67)\tzw. tpota poczytalno ograniczona

Poczytalno ograniczona - nie wycza odpowiedzialnoci winy stan poczytalnoci w znacznym stopniu ograniczonej. Sprawca dziaajcy w takim stanie popenia wic przestpstwo i ponosi odpowiedzialno karn. Ograniczenie poczytalnoci wpywa jednak na stopie winy, powodujc jego obnienie.

Wprowadzenie si w stan odurzenia w szczeglny sposb uregulowane zostay sytuacje (art. 31 3 KK), w ktrych mamy doczynienia z niepoczytalnoci sprawcy w chwili czynu lub znacznym ograniczeniem poczytalnoci, ale wynikaj one z wprawienia si sprawcy w stan nietrzewoci lub odurzenia innym rodkiem. W takim przypadku sprawca ponosi odpowiedzialno wedug oglnych zasad, tak jakby by w peni poczytalny w chwili czynu. Musz tu by spenione cznie dwa warunki:

sprawca wprawi si w stan nietrzewoci lub odurzenia i

sprawca przewidywa lub mg przewidzie, e wprawiajc si w taki stan wywoa u siebie niepoczytalno lub znaczne ograniczenie poczytalnoci

3. Bd jest klasyczn okolicznoci wyczajc win, jest on znieksztaceniem rzeczywistoci, odwrceniem umylnoci, wycza win szczeglnie umyln.

Bd co do faktu to bd co do pewnych zdarze faktycznych, czyli sytuacja gdy zachodzi rozbieno pomidzy jakim fragmentem rzeczywistoci a wyobraeniem o nim sprawcy. Bd co do faktu moe dotyczy zarwno przedmiotu jak i przedmiotowej strony czynu, a take samego podmiotu ale nigdy podmiotowej strony przestpstwa. Moe to by bd co rzeczy, ale nie moe mie miejsca bd co do osoby.

Bd co do faktu wycza odpowiedzialno za przestpstwo umylne, czasem nieumylne.

Bd co do sposobu, uycia rodka nieostrono, niestaranno popenienia czynu.

4. Niewiadomo bezprawnoci czynu (bd co do prawa) to nieznajomo przepisw prawa. Niewiadomo bezprawnoci czynu nie wycza odpowiedzialnoci jeeli sprawca mg bdu unikn, ale ustawa w konkretnych wypadkach pozwala na nadzwyczajne zagodzenie kary.5. Rozkaz przeoonego

Okolicznoci wyczajce karn bezprawno czynu

To takie, przy ktrych czyn wypeniajcy znamiona przestpstwa nie jest jednak w rzeczywistoci przestpstwem, poniewa na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki dziaania takie uwaane s za zgodne z prawem. W literaturze prawnokarnej uywana jest czsto w stosunku do tych okolicznoci nazwa kontratypy. Kontratypy to okolicznoci wyczajce odpowiedzialno, s one przestpstwem ale mao szkodliwym, o minimalnym adunku ujemnym.

Do kontratypw zaliczamy nastpujce okolicznoci:

1. stan wyszej koniecznoci

2. obrona konieczna

3. rozkaz

4. ostateczna potrzeba

5. dopuszczalne ryzyko

6. zabiegi lecznicze i nielecznicze

7. dziaanie w granicach swoich praw i obowizkw

8. samopomoc legalna

9. zwyczaj

10. uprawianie sportu

11. zgoda pokrzywdzonego

1. Stan wyszej koniecznoci nie popenia przestpstwa ten, kto dziaa w celu uchybienia bezporedniego niebezpieczestwa grocego dobru spoecznemu lub jakiemukolwiek dobru jednostki, jeeli niebezpieczestwa nie mona inaczej unikn, a dobro powicone nie przedstawia wikszej wartoci ni dobro chronione

2. Obrona konieczna nie popenia przestpstwa ten, kto odpiera bezporedni bezprawny (atak) zamach na jakiekolwiek dobro spoeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Zamach to kade zachowanie si czowieka zmierzajce do naruszenia cudzego dobra lub zagroenia tego dobra. Moe on polega na zaniechaniu czciej na dziaaniu. Przy obronie koniecznej zamach musi by bezporedni: blisko czasowa i blisko miejscowa.

3. Rozkaz nie popenia przestpstwa ten, kto dopuszcza si czynu zabronionego, bdcego wykonywaniem rozkazu. Ponosi on jednak odpowiedzialno karn, jeeli wiedzia albo co najmniej godzi si na to, e wykonujc rozkaz popeni przestpstwo. Ten, kto wyda rozkaz przestpczy odpowiada za sprawstwo czynu

4. Ostateczna potrzeba ma miejsce w stosunkach wojskowych i uzasadnia naruszenie dobra prawnego onierza w celu wymuszenia posuchu dla dyscypliny wojskowej. Jest to zastosowanie przymusu w celu wymuszenia posuchu dla rozkazu i zastosowanie przymusu w sytuacji bojowej

5. Dopuszczalne ryzyko nie popenia przestpstwa ten, kto w celu przysporzenia korzyci gospodarce albo w celu przeprowadzenia eksperymentw badawczych, leczniczych, technicznych lub ekonomicznych, dziaajc w granicach ryzyka, ktre wg aktualnego stanu wiedzy jest dopuszczalne, sprowadza niebezpieczestwo szkody lub doprowadza do jej powstania jeeli spodziewana korzy ma istotne znaczenie gospodarcze, poznawcze lub lecznicze, oczekiwanie jej osignicia jest uzasadnione, przy czym zostay zachowane zasady ostronego postpowania, a prawdopodobiestwo korzyci powanie przekracza prawdopodobiestwo mogcej wynikn szkody.

6. Zabiegi lecznicze i nie lecznicze czynno lecznicza, niezalenie od jej wyniku, wycza przestpczo czynu przeciwko yciu i zdrowiu, jeeli bya dokonana zgodnie ze wspczesnym stanem wiedzy i nauki lekarskiej oraz podjto j w celu zapobieenia chorobie, rozpoznania choroby lub jej zwalczania. Czynno ta powinna by podjta za zgod osoby zainteresowanej. Ustawa o zawodzie lekarza z 1997 roku mwi, e dla pobrania organu z organizmu ywego czowieka konieczna jest droga sdowa za wyjtkiem pobrania tkanek, ktre si regeneruj, mwi te e organy ludzkie nie mog by przedmiotem handlu.7. Dziaanie w granicach swoich praw i obowizkw kada czynno subowa (uprawnienia i obowizki subowe) podjta w celu wykonywania naoonego przez ustaw obowizku lub przyznanego uprawnienia jest pozbawiona przedmiotowych cech przestpstwa (celnik dokonuje rewizji, policjant zatrzymuje podejrzanego)

8. Samopomoc legalna w zasadzie samopomoc zakazana przez prawo, jednostka nie moe wykonywa czynnoci zastrzeonych dal organ organw cigania i wymiaru sprawiedliwoci.

9. Zwyczaj uprawnienie do karcenia ma wielowiekow tradycj, ale zakres, w jakim karcenie wycza karn odpowiedzialno czynu ulega staemu ograniczeniu uprawnienie do karcenia dzieci tradycja przyznaje rodzicom oraz wychowawcom i nauczycielom. Ma to by karcenie sowne a nie fizyczne. Karcenie jest dopuszczalne gdy nie zagraa rozwojowi fizycznemu i psychicznemu wychowanka, ma zwizek z konkretnym przejawem zachowania si karconego a karccy dziaa w celu wychowawczym.

Okolicznoci wyczajce spoeczn szkodliwo czynu

Do tej kategorii naley tylko jedna okoliczno, mianowicie tzw.

Znikoma spoeczna szkodliwo czynu (art. 1 2 KK) wedug tego artykuu nie stanowi przestpstwa czyn, ktrego spoeczna szkodliwo jest znikoma.

Formy popenienia przestpstwa

Formy stadialne stanowi roszczenie odpowiedzialnoci karnej w sensie przedmiotowym. S to: zamiar, przygotowanie, usiowanie i dokonanie. Karalne jest wic nie tylko dokonanie, ale wszystko co jest przed nim z wyjtkiem zamiaru (za myli si nie karze)

Formy zjawiskowe stanowi roszczenie odpowiedzialnoci karnej w sensie podmiotowym z bezporedniego wykonawcy na inne osoby z nim wsppracujce. Karze si wic za podeganie i pomoc.

Formy stadialne przestpstwa

1. Przygotowanie zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popenienia przestpstwa nabywa lub przysposabia rodki, zbiera informacje lub sporzdza plan dziaania lub te podejmuje inne podobne czynnoci majce stworzy warunki do przedsiwzicia czynu zmierzajcego bezporednio ku dokonaniu, albo wchodzi w porozumienie z inn osob celem popenienia przestpstwa. Przygotowanie jest czynem umylnym. Przygotowanie jest karalne jedynie wwczas, gdy tak stanowi ustawa, jest to nieliczna grupa przestpstw: zdrada Ojczyzny; zamach na niepodlego, ustrj RP, szpiegostwo

przestpstwa godzce w bezpieczestwo powszechne

faszowanie dokumentw i pienidzy

przestpstwa skierowane przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej

Nie podlega karze za przygotowanie przestpstwa ten, kto dobrowolnie od niego odstpi. Ustawa pewne rodzaje czynnoci przygotowawczych traktuje jako przestpstwo dokonane (art. ....... ten, kto w celu rozpowszechnienia sporzdza, przesya pisma pornograficzne...)

2. Usiowanie ma miejsce gdy, kto w zamiarze popenienia czynu zabronionego,, swoim zachowaniem zmierza bezporednio ku jego dokonaniu, ktre jednak nie nastpuje.

Elementy usiowania:

O charakterze pozytywnym zamiar popenienia czynu zabronionego: nie ma usiowania nieumylnego lub o nastawieniu mieszanym. Moe dopuci si usiowania w zamiarze bezporednim lub ewentualnym

zachowanie zmierzajce bezporednio ku dokonaniu: usiowanie zawsze zmierza bezporednio ku dokonaniu czynu i moe polega na dziaaniu lub zaniechaniu. Mona usiowa popeni przestpstwo materialne lub formalne.

O charakterze negatywnym

- nie dokonanie czynu: element ten rozgranicza usiowanie od dokonania zachowanie si sprawcy nie doprowadzio do zamierzonego rezultatu

usiowanie zakoczone

usiowanie nie zakoczone: formy usiowania zaniechanego lub zupenego

usiowanie nieudolne (niemoliwe) gdy uyto niewaciwego rodka

usiowanie kwalifikowane gdy sprawca zmierzajc do naruszenia jednego dobra nie narusza go, ale narusza inne dobro

Usiowanie popenienia wszystkich przestpstw jest karalne.

Uzasadnienie karalnoci usiowania:

przedmiotowe (obiektywne) karalno usiowania jest uzasadniona, gdy powstao realne zagroenie dla dobra prawnego

podmiotowe (subiektywne) karalno usiowania jest uzasadniona, gdy podmiot ujawni niebezpieczne nastawienie woli, nawet gdyby dokonanie przestpstwa byo niemoliwe.

Zjawiskowe postacie przestpstwa

1. wspsprawstwo to dokonanie czynu zabronionego przez co najmniej dwie osoby, ktrych dziaania mog si pokrywa lub wzajemnie dopenia. Wspsprawstwo zakada porozumienie osb wspdziaajcych

element podmiotowy: porozumienie czyli szczegowe uzgodnienie dziaania, plan dziaania, podzia rl co stanowi czynnik wicy sprawcw. Czasem jest to tylko porozumienie dorozumiane (gestami, znakami)

element przedmiotowy: wsplne wykonanie czynu zabronionego. Jest to kady udzia w czynie zabronionym, nie wane mniejszy czy wikszy. Jest to na og przestpstwo umylne, rzadko nieumylne.

2. sprawstwo kierownicze

dotyczy przestpczoci zorganizowanej, a te kto kieruje przestpstwem, mimo e nie realizuje znamion czynu zabronionego odpowiada jako wspsprawca, organizator przestpstwa

moe to by rwnie zlecenie przestpstwa nieletniemu, wykonawca jest tylko jakby narzdziem w rku osoby kierujcej wykonaniem czynu. Nie jest to podeganie ale sprawstwo lub wspsprawstwo

3. podeganie i pomocnictwo podegacz i pomocnik popeniaj przestpstwa, nakaniajc lub wspierajc osob, ktra ma by lub jest wykonawc czynu. Odpowiedzialno podegacza i pomocnika jest, w zasadzie , niezalena od odpowiedzialnoci sprawcy, cho czasami istnieje tu pewna ograniczona zaleno (konstrukcja akcesoryjna uzalenienie odpowiedzialnoci podegacza i pomocnika od odpowiedzialnoci sprawcy)

Istota podegania polega na oddziaywaniu na wol drugiej osoby w kierunku popenienia przez ni czynu zabronionego. Podegaczem jest ten, kto chcc, aby inna osoba dokonaa czynu zabronionego, nakania j do tego. Nakania mona w rny sposb: prob, grob, poleceniem, obietnic korzyci, posugujc si sowem, pismem. Podega mona tylko przez dziaanie.

element podmiotowy: zamiar bezporedni, dziaanie umylne

element przedmiotowy: namawianie do czynu, dziaanie

Podeganie musi by cile oznaczone, skierowane do konkretnej osoby i konkretnie sformuowane.

Pomocnictwem jest zachowanie uatwiajce dokonanie przez sprawc czynu zabronionego.

pomocnictwo fizyczne: gdy pomocnik dostarcza rodkw, narzdzi

pomocnictwo psychiczne: w zalenoci od charakteru przestpstwa ma rne nasilenie, ale polega udzieleniu rad i wsparcia psychicznego.

Pomocnictwo to z reguy dziaanie ale moe te polega na zaniechaniu. Pomocnictwo moe mie posta zamiaru bezporedniego lub ewentualnego.

Odpowiedzialno podegacza, pomocnika:

odpowiedzialno samoistna: podegacz, pomocnik odpowiada samodzielnie za swj czyn (podeganie, pomoc) a nie za udzia w cudzym przestpstwie

odpowiedzialno na zasadzie indywidualizacji winy: podegacz, pomocnik odpowiadaj w granicach swych zamiarw, nie odpowiadaj za to co popeni podegany szczeglnie jeli popeni wicej (podegacz namawia do kradziey zwykej a podegany popeni rozbj) ale jeli podegacz namawia do kradziey z wamaniem a podegany popeni kradzie zwyk to podegacz ponosi cisz kar.

Odpowiedzialno niezalena: dwa wymiary

Podeganie moe by nieskuteczne, ale mimo to podegacz ponosi odpowiedzialno za swj czyn (sd moe dokona nadzwyczajnego zagodzenia kary)

Podegany moe by osob nieletni lub niepoczytaln w zwizku z czym nie ponosi odpowiedzialnoci. Podegacz jednak zawsze ponosi odpowiedzialno.

Podeganie, pomocnictwo do przestpstwa nieumylnego rzadko brane jest pod uwag, na og jest traktowane jako sprawstwo lub wspsprawstwo

Podeganie, pomocnictwo do przestpstwa indywidualnego:

Zasada indywidualizacji odpowiedzialnoci: przestpstwo indywidualne moe popeni tylko osoba posiadajca pewn waciwo, cech indywidualizujc, ktra jest nieprzenoszalna i zaostrza lub agodzi odpowiedzialno za czyn. Podegacz, pomocnik ponosz odpowiedzialno za podeganie, pomocnictwo mimo, e tej cechy nie posiadaj.

Przy przestpstwach indywidualnych waciwych sprawca ponosi wiksz odpowiedzialno ni podegacz (podeganie do podstawowego typu przestpstwa)

Przy przestpstwach indywidualnych niewaciwych, gdy posiadanie przez sprawc wymaganej waciwoci jest warunkiem odpowiedzialnoci za przestpstwo kwalifikowane, a podegacz, pomocnik zdawa sobie spraw z posiadania przez podeganego cechy indywidualizujcej. Podegacz, pomocnik ponosi wiksz odpowiedzialno (podeganie do przestpstwa kwalifikowanego)

Podzia przestpstw

1. kryterium podziau ze wzgldu na stopie spoecznego niebezpieczestwa czynu i przewidzianych kar:

zbrodnie (od 3 lat i wicej)

wystpki (od 3 miesicy)

2. kryterium podmiotu przestpstwa (sprawcy)

przestpstwa indywidualne (waciwe, niewaciwe)

przestpstwa powszechne

3. kryterium odpowiedzialnoci

przestpstwa podstawowe; odpowiedzialno zasadnicza

przestpstwa kwalifikowane; obostrzona odpowiedzialno

przestpstwa uprzywilejowane; zagodzona odpowiedzialno

4. kryterium ze wzgldu na ksztat czynu zabronionego

przestpstwa materialne

przestpstwa formalne

przestpstwa materialne cite

przestpstwa z dziaania

przestpstwa z zaniechania

przestpstwa z naruszenia dobra przestpstwa z naraenia dobra na niebezpieczestwo

przestpstwa zoone

przestpstwa trwae

przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem

przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie

przestpstwa cige

5. kryterium ze wzgldu na tryb cigania

przestpstwa publiczno skargowe; cigane z urzdu

przestpstwa prywatno skargowe; cigane z oskarenia prywatnego

6. kryterium winy

przestpstwa umylne

przestpstwa nieumylne

Jedno wielo czynw. Zbieg przepisw, zbieg przestpstw.

Czyn czowieka to ruch lub zesp ruchw albo powstrzymanie si od dziaania, posiadajce okrelone znaczenie spoeczne. Ramy czynu ograniczone s do pewnego zdarzenia, ktre rozgrywa si w warunkach zawartoci czasowej i miejscowej.

Jedno czynu jeden czyn moe stanowi tylko jedno przestpstwo.

Zbieg przepisw ustawy polega na tym, e jeden czyn wypenia znamiona okrelone w kilku przepisach. Sd skazuje za przestpstwo (zoone) na podstawie wszystkich zbiegajcych si przepisw (art. ......). Jeden czyn moe narusza kilka przepisw.

Zbieg przepisw ma miejsce jeli sprawca narusza jednym czynem kilka przepisw i wywouje wielo ocen prawnych.

Pozorny zbieg przepisw zachodzi, gdy:

czyn wypenia znamiona przepisu oglnego i przepisu szczeglnego; nie jest to zbieg przepisw gdy obowizuje zasada, e przepis szczeglny wycza zastosowanie przepisu oglnego

czyn sprawcy wypenia znamiona przepisu podstawowego i przepisu posikowego (subsydiarnego); przepis posikowy nie ma zastosowania, zostaje wyczony przez przepis podstawowy

przestpstwo popenione przez sprawc obejmuje swoimi ramami czynnoci poprzedzajce je lub nastpujce po nich (kto zabija czowieka czsto niszczy jego ubranie); nie jest to zbieg przepisw, czyn ten jest czci przestpstwa konsumpcja

Przestpstwo trwae charakteryzuje si tym, e czyn sprawcy polega na utrzymaniu przez jaki czas, wbrew cicemu na nim obowizkowi, stanu karnie bezprawnego. Przestpstwa trwae mona podzieli na dwie grupy:

przestpstwa polegajce na zaniechaniu wykonania obowizku do dziaania (nie udzielenie pomocy czowiekowi, ktremu grozi niebezpieczestwo)

wytworzenie okrelonej, zabronionej przez prawo sytuacji (pozbawienie czowieka wolnoci) oraz nie dokonanie czynnoci odwracajcej t sytuacj

Idealny zbieg przepisw tyle bytw prawnych ile naruszonych norm prawnych. Jeden czyn moe stanowi wielo przestpstw przez naruszenie kilku norm prawnych; jedno przestpstwo wg kodeksu karnego inne wg kodeksu wykrocze lub kodeksu karnego skarbowego. W tym wypadku s prowadzone rwnoczenie dwa postpowania, forma ta ma zastosowanie tylko na styku norm.

Techniki rozwizywania zbiegu przepisw:

zbieg przepisw wyszego rzdu (eliminacyjny zbieg przepisw) wg kodeksu wykrocze kwalifikacji prawnej czynu dokonuje si z najsurowszego przepisu, kara zasadnicza jest orzekana z tego przepisu, za kary dodatkowe mog by stosowane ze wszystkich zbiegajcych si przepisw. W wyroku ujty jest tylko przepis najsurowszy jako podstawa wymiaru kary

kumulatywny zbieg przepisw jeeli sprawca narusza kilka przepisw to wszystkie one musz wystpi przy kwalifikacji prawnej czynu, jednak kar orzeka si wg przepisu najsurowszego. Rnica polega na tym, e w eliminacyjnym zbiegu nie jest zapisany w wyroku fakt zbiegu przepisw, za w kumulatywnym zbiegu, w wyroku zapisane s wszystkie przestpstwa i wszystkie przepisy wg ktrych bya podjta kwalifikacja Reguy redukcji wieloci ocen w prawie karnym:

regua specjalnoci: przepis szczeglny wycza oglny

regua konsumpcji: przepis pochaniajcy uchyla pochaniany

regua subsydiarnoci: przepis zasadniczy uchyla przepis posikowy

Wielo czynw to powtarzajce si zachowania sprawcy, to dopuszczenie si sprawcy wielu czynw. Moe to by jedno przestpstwo, na og jednak wielo czynw prowadzi do wieloci przestpstw.

Przestpstwo cige to dwa lub wicej czynw, z ktrych kady podlegaby odrbnej ocenie jako wyczerpujcy znamiona przestpstwa, gdyby nie to, e zazbiaj si one ze sob, tworz wspln cao.

Cigo przestpstwa ma miejsce, gdy zachowania sprawcy godz w to samo lub zblione dobro prawne, gdy pomidzy poszczeglnymi czynami istnieje pewna blisko czasowa, blisko miejscowa, blisko sposobu i skutkw popenienia czynw.

Przy cigu przestpstw nie podzielnych wyrokiem moe by orzekana kara czna.

Kryteria kary cznej:

nie moe by nisza od kary najsurowszej

nie moe by wysza od sumy kar

nie moe by wysza ni 15 lat (15-lat granica rodzajowa kary pozbawienia wolnoci)

Przy karze cznej praktycznie nie stosuje si warunkowego zawieszenia. Jeeli sprawca jest sdzony w rnych sdach jednoczenie lub po sobie to kar orzeka sd ostatni i najwyszy na podstawie wydanych wyrokw.

IV. NAUKA O KARZE

Pojcie i istota kary

Nikt rozsdny nie karze tylko dlatego, e popeniono przestpstwo ale take po to aby ich nie popenia Seneka

Kara jest prawn i spoeczn konsekwencj popenienia przestpstwa. Ma charakter osobisty.

Kara jest rodkiem przymusu stosowanego przez pastwo, jest reakcj ze strony uprawnionego organu pastwowego za czyn zabroniony, zawiniony przez sprawc. Kara ma sprawia dolegliwo sprawcy przestpstwa.

Dolegliwo stanowi istot kary a jej stopie moe by rny, od pozbawienia ycia do ograniczenia wolnoci lub grzywny.

W prawie karnym mwic o karze mamy na myli tzw. kar kryminaln.Kara kryminalna to osobista dolegliwo ponoszona przez sprawc jako odpata za popenione przestpstwo, wyraajca potpienie popenionego przez niego czynu, i wymierzana w imieniu pastwa przez sd.

Teorie kary:

1. Bezwzgldne (absolutne, odpatne, odwetowe) teorie kary celem kary jest odpata za przestpstwo, kara jako zaspokojenie spoecznego poczucia sprawiedliwoci, kara jest wspmierna do czynu sprawcy.

2. Wzgldne (utylitarne, porzytkowe) teorie kary celem kary jest przeszkodzenie winnemu w popenieniu przestpstw i odstraszenie innych. Kara nie tylko jako odpat ale suy take jako dziaanie poprawcze, wychowawcze i odstraszajce.

3. Mieszane teorie kary kara jako odwet za czyn sprawcy, wspmierno kary do ciaru czynu, ale kara ma rwnie realizowa cele zapobiegawcze, szczeglno i oglno prewencyjne, kara jako dziaanie poprawcze i wychowawcze.

Oglne dyrektywy wymiaru kary 1. Dyrektywa prewencji oglnej ktra ma na celu aby wymierzana kara przyczynia si do umocnienia waciwej postawy spoeczestwa, wytworzya w nim przekonanie, e popenienie przestpstw spotyka si z odpowiednia reakcj (odstraszanie) oraz pogbia ujemn ocen dla zachowania sprawcw

2. Dyrektywa prewencji szczeglnej ma na celu zachowanie zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do sprawcy, zastosowanie takiego rodka, ktry powstrzyma skazanego od powrotu do przestpstwa oraz zapewni jego popraw.

przesanka dotyczca czynu, charakterystyka czynu, nastpstwa i wszystko to co z czynem si czy

okrelenia dotyczce podmiotu, sprawcy, jego osobowo zachowanie si

zakres strony podmiotowej, motywy ktrymi sprawca si kierowa, elementy istotne wpywajce na wymiar kary

Dyrektywa stopnia winy wspmierno kary do stopnia ciaru naruszenia prawa

Katalog kar i rodkw karnychW polskim prawie karnym katalog kar zawiera art. 32 KK. S to:

1. Grzywna

2. Ograniczenie wolnoci

3. Pozbawienie wolnoci

4. 25 lat pozbawienia wolnoci

5. Doywotnie pozbawienie wolnoci

Ad. 1 Kara grzywny wystpuje wspczenie w dwch zasadniczych formach. Moe mianowicie by:

grzywn kwotow, polega ona na tym, e sd wskazuje w wyroku wysoko kwoty pieninej, ktr skazany ma obowizek uici na rzecz Skarbu Pastwa grzywn orzekan w stawkach dziennych, mona wyrni dwa etapy jej orzekania. W pierwszym sd okrela liczb stawek dziennych (np. 150), na ktr skazuje oskaronego, w drugim okrela w jednostkach pieninych wysoko stawki dziennej. By obliczy wysoko wymierzonej w ten sposb grzywny, naley pomnoy liczb stawek dziennych przez wysoko stawki KK z 1997 roku zrezygnowa z tradycyjnej grzywny kwotowej na rzecz grzywny w stawkach dziennych. Wg art. 33 1 KK, grzywn wymierza si w granicach od 10 do 360 stawek dziennych. Natomiast wysoko pojedynczej stawki dziennej ustala si w granicach od 10 z do 2000 z, przy czym ustalajc jej wysoko sd bierze pod uwag dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majtkowe i moliwoci zarobkowe.

Ad. 2 Kara ograniczenia wolnoci trwa najkrcej 1 miesic, najduej 12 miesicy (art. 34 1 KK). Ograniczenia wolnoci osoby skazanej na t kar wylicza art. 34 2 KK. Skazany w czasie odbywania kary: nie moe bez zgody sdu zamieni miejsca staego pobytu

jest obowizany do wykonywania pracy wskazanej przez sd ma obowizek udzielenia wyjanie dotyczcych przebiegu odbywania karyAd. 3 Kara pozbawienia wolnoci wedug art. 37 KK kara ta trwa najmniej 1 miesic, a najduej 15 lat. Wymierza si j w latach i miesicach.

Ad. 4 Kara 25 lat pozbawienia wolnoci kar t wprowadzi KK z 1969 roku zastpujc ni kar doywotniego pozbawienia wolnoci. Jest ona rodzajem kary tzw. terminowego pozbawienia wolnoci, ma ona gwnie charakter izolacyjny, zabezpieczajcy spoeczestwo przed niebezpiecznymi sprawcami powanych przestpstw.

Ad. 5 Kara doywotniego pozbawienia wolnoci ponownie j wprowadzono w 1995 roku, kara ta moe trwa, zgodnie z jej nazw do koca ycia skazanego. Skazanie na doywocie nie wyklucza jednak stara o uaskawienie, moliwe jest te przedterminowe warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat kary (art. 78 3 KK). Kary doywotniego pozbawienia wolnoci nie stosuje si wobec sprawcy, ktry w czasie popenienia przestpstwa nie ukoczy 18 lat.

W 1985 roku postanowiono oficjalnie znie kar mierci.

Kodeks nie zna, przewidzianego w poprzednio obowizujcych przepisach, podziau na kary zasadnicze i dodatkowe. Miejsce tych ostatnich zajy natomiast tzw. rodki karne, wyliczone w art. 39 KK.

rodkami karnymi s:

1. Pozbawienie praw publicznych

2. Zakaz zajmowania okrelonego stanowiska, wykonywania okrelonego zawodu lub prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej

3. Zakaz prowadzenia pojazdw

4. Przepadek przedmiotw

5. Obowizek naprawienia szkody

6. Nawizka

7. wiadczenie pienine

8. Podanie wyroku do publicznej wiadomoci

rodki karne mona podzieli na wymierne w czasie (pozbawienie praw i zakazy wymienione w art. 39 1-3 KK) i rodki karne jednorazowe (art. 39 4-8 KK). rodki karne wymierne w czasie orzeka si na okres od roku do 10 lat (art. 43 1 KK). Okres ten biegnie od uprawomocnienia si wyroku, z tym e nie biegnie on w czasie odbywania kary pozbawienia wolnoci, chociaby orzeczonej za inne przestpstwo (art. 43 2 KK). W przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdw okres, na ktry orzeczono zakaz, nie biegnie do chwili zwrotu przez skazanego dokumentu uprawniajcego do prowadzenia pojazdu (art. 43 3 KK).

Ad. 1 Pozbawienie praw publicznych polega na utracie przez skazanego pewnych uprawnie. Moemy wyrni dwie grupy traconych przez skazanego uprawnie. Pierwsza grupa dotyczy uprawnie zwizanych z dziaalnoci w sferze publicznej. Skazany traci wic:

czynne i bierne prawo wyborcze do organw wadzy publicznej, organw samorzdu zawodowego lub gospodarczego

prawo do udziau w wymiarze sprawiedliwoci (a wic prawo wykonywania funkcji sdziego, awnika, prokuratora, obrocy, czonka kolegium do spraw wykrocze)

prawo do penienia funkcji w organach i instytucjach pastwowych i samorzdu terytorialnego lub zawodowego

skazany traci te posiadany stopie wojskowy i powraca do stopnia szeregowca

Druga grupa uprawnie traconych w razie orzeczenia pozbawienia praw publicznych obejmuje:

utrat orderw, odznacze i tytuw honorowych

utrat zdolnoci do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw

Ad. 2 Zakaz zajmowania okrelonego stanowiska, wykonywania okrelonego zawodu lub prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej wedug art. 41 KK sd moe orzec zakaz zajmowania okrelonego stanowiska lub wykonywania okrelonego zawodu, jeeli:

sprawca przy popenieniu przestpstwa naduy stanowiska lub zawodu

okaza, e dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraa istotnym dobrom chronionym prawem

Ad. 3 Zakaz prowadzenia pojazdw morze by orzeczony (art. 42 1 KK) w razie skazania osoby uczestniczcej w ruchu za przestpstwo przeciwko bezpieczestwu w komunikacji, w szczeglnoci jeeli z okolicznoci popenionego przestpstwa wynika, e prowadzenie pojazdu przez t osob zagraa bezpieczestwu w komunikacji.

Ad. 4 Przepadek przedmiotw rodek ten jest uregulowany w art. 44, 45 KK, dotyczy:

przedmiotw stanowicych mienie ruchome, ktre suyy lub byy przeznaczone do popenienia przestpstwa

przedmiotw pochodzcych bezporedni z przestpstwa przedmiotw, ktrych wytwarzanie, posiadanie, obrt lub przewz jest zakazany przepadek korzyci majtkowych pochodzcych chociaby porednio z popenienia przestpstwa Ad. 5 Obowizek naprawienia szkody z punktu widzenia pokrzywdzonego bardziej istotne od ukarani sprawcy jest naprawienie wyrzdzonej przestpstwem szkody. Dlatego te np. art. 53 2 KK do istotnych czynnikw wpywajcych na sdowy wymiar kary zalicza staranie sprawcy o naprawienie wyrzdzonej szkody. Podobnie art. 60 2 KK traktuje naprawienie szkody, starania o jej naprawienie lub zapobieenie lub uzgodnienie z pokrzywdzonym sposobu naprawienia szkody jako istotn przesank nadzwyczajnego zagodzenia kary.

Ad. 6 Nawizka, klasyczne nawizka orzeka jest jako obowizek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwjnej wysokoci w stosunku do wyrzdzonej szkody (art. 290 2 KK)

Ad. 7 wiadczenie pienine, jest nowym rodkiem karnym, wprowadzonym przez KK z 1997 roku. Polega ono na wpaceniu okrelonej kwoty (nie wyszej jednak od trzykrotnoci najniszego miesicznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I instancji) na okrelony cel spoeczny (art. 49 KK)

Ad. 8 Podanie wyroku do publicznej wiadomoci, ma znaczenie oglnoprewencyjne, tzn. przez rozpowszechnianie wiadomoci o skazaniu powstrzymywa ma innych od popeniania przestpstw. Podanie wyroku do wiadomoci publicznej moe nastpi tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. W KK taki wypadek przewiduje w art. 215 oraz w art. 178 2 i 178a 3.

Wymiar kary:

1. Ustawowy wymiar kary ustanawia granice kary, ktre ustawa okrela dla danego sprawcy za popenienie zarzucanego mu przestpstwa. Granice te wynikaj gwnie z sankcji przepisu okrelajce to przestpstwo, ale wpywaj na nie i inne przepisy, np. przepisy o recydywie.

2. Sdowy wymiar kary nazywany niekiedy take sdziowskim wymiarem kary, rozumiemy orzeczenie kary przez sd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej. Kara orzeczona za konkretny czyn. Do zasad sdowego wymiaru kary moemy zaliczy:

zasad swobodnego uznania sdziowskiego w ramach ustawy, zasada ta wynika z treci pocztkowego fragmentu art. 53 1 KK sd wymierza kar wedug swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustaw... zasad indywidualizacji kary, zasada ta zosta wyraona w art. 55 KK, stwierdzajcym e : okolicznoci wpywajce na wymiar kary uwzgldnia si tylko co do osoby, ktrej dotycz zasad oznaczonoci kary, kara wymierzana przez sd musi by oznaczona co do rodzaju i wysokoci.Sd wymierzajcy kar powinien kierowa si nie tylko omwionymi zasadami, ale rwnie wskazwkami bardziej sprecyzowanymi, okrelanymi jako dyrektywy sdowego wymiaru kary:

stopie winy sprawcy, zgodnie z art. 53 1 KK, dolegliwo kary nie moe przekracza stopnia winy. Stopie winy wyznacza wic grny puap kary. Wymierzana kara nie moe go przekroczy, ale inne dyrektywy mog spowodowa wymierzenie kary agodniejszej. humanitaryzm kary, art. 3 KK kary oraz rodki karne przewidziane w KK stosuje si z uwzgldnieniem zasad humanitaryzmu, w szczeglnoci z poszanowaniem godnoci czowieka stopie spoecznej szkodliwoci czynu, drugim kryterium wymiaru kary, wymienionym w art. 53 1 KK jest stopie spoecznej szkodliwoci spoecznej czynu. Ustalenie stopnia spoecznej szkodliwoci konkretnego przestpstwa nastpuje w oparciu o przedmiotowe i podmiotowe kryteria wymienione w art. 115 2 KK.

cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna), cele zapobiegawcze i wychowawcze, ktre kara ma osign w stosunku do skazanego, chodzi o prewencyjne oddziaywanie wymierzonej kary na jednostk, ktrej t kar si wymierza. Kara ma zapobiec popenieniu w przyszoci przestpstw przez samego skazanego. Efekt taki moe by osignity przez odstraszanie sprawcy od popenienia przestpstw, przez uniemoliwienie mu ich popenienia lub jego wychowanie (resocjalizacj).

Uniemoliwienie popeniania przestpstw zwizane jest gwnie z kar pozbawienia wolnoci oraz niektrymi karami dodatkowymi, np. z kar zakazu prowadzenia pojazdw albo z kar zakazu wykonywania zawodu. Pozbawienie wolnoci i kary dodatkowe znacznie ograniczaj moliwoci popeniania przestpstw, ale ich cakowicie nie wykluczaj.

Resocjalizacja (wychowanie) skazanego oznacza takie ksztatowanie osobowoci sprawcy, jego pogldw i postawy wobec porzdku prawnego, by po odbyciu kary nie popenia on przestpstw (podniesienie poziomu wyksztacenia, nauczenie zawodu, wyrobienie pozytywnej postawy wobec pracy).

potrzeby w zakresie ksztatowania wiadomoci prawnej spoeczestwa (prewencja oglna, generalna), ksztatowanie wiadomoci prawnej spoeczestwa przez okrelony wymiar kary, to wpywanie na postawy tych, do ktrych informacja o karze dociera. Prewencja generalna polega na odstraszaniu od popenienia przestpstw tych osb, ktrych nie powstrzymuj od tego inne czynniki, takie jak np. zasady moralne.

3. Zwyky wymiar kary: mieszczcy si w granicach oznaczonych w ustawie

4. Nadzwyczajny wymiar kary: nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru kary oraz nadzwyczajne zagodzenie wymiaru kary

Nadzwyczajne zagodzenie kary

Nadzwyczajne zagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniej dolnej granicy ustawowego zagroenia albo na wymierzeniu kary agodniejszego rodzaju. Szczegowe zasady wymierzania kary zagodzonej zawiera art. 60 6-7 KK. Wedug tych przepisw:

jeeli czyn stanowi zbrodni, sd wymierza kar pozbawienia wolnoci nie nisz od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagroenia,

jeeli czyn stanowi wystpek, przy czym doln granic ustawowego zagroenia jest kara pozbawienia wolnoci nie nisza od roku, sd wymierza grzywn, kar ograniczenia wolnoci albo pozbawienia wolnoci

jeeli czyn stanowi wystpek, przy czym doln granic ustawowego zagroenia jest kara pozbawienia wolnoci nisza od roku, sd wymierza grzywn albo kar ograniczenia wolnoci

jeeli czyn zagroony jest alternatywnie grzywn, ograniczeniem wolnoci albo pozbawieniem wolnoci, nadzwyczajne zagodzenie kary polega na odstpieniu od wymierzania kary i orzeczeniu rodka karnego (z wykluczeniem jednak pozbawienia praw publicznych).

Podstawy nadzwyczajnego zagodzenia kary wymienione s w art. 60 1-5 KK. Moe by ono zastosowane:

w przypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie granic obrony koniecznej art. 25 2 KK, popenienie czynu w stanie poczytalnoci w znacznym stopniu ograniczonej art. 31 2 KK)

w stosunku do modocianego, jeeli przemawiaj za tym wzgldy wychowawczego oddziaywania kary

w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najnisza kara przewidziana za dane przestpstwo byaby niewspmiernie surowa, w szczeglnoci:

jeeli pokrzywdzony pojedna si e sprawc, szkoda zostaa naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposb naprawienia szkody

ze wzgldu na postaw sprawcy, zwaszcza gdy czyni starania o naprawienie szkody lub jej zapobieenie

jeeli sprawca przestpstwa nieumylnego lub jego najbliszy ponis powany uszczerbek w zwizku z popenionym przestpstwem

Szczeglne podstawy i sposb agodzenia kary przewiduje art. 60 3-5 KK, mianowicie

sd stosuje nadzwyczajne zagodzenie kary, a nawet moe warunkowo zawiesi jej wykonywanie w stosunku do sprawcy wspdziaajcego z innymi osobami w popenianiu przestpstwa, jeeli ujawni on wobec organu cigania informacje dotyczce osb uczestniczcych w popenieniu przestpstwa oraz istotne okolicznoci jego popenienia

na wniosek prokuratora sd moe zastosowa nadzwyczajne zagodzenie kary, a nawet warunkowo zawiesi jej wykonywanie w stosunku do sprawcy przestpstwa, ktry niezalenie od wyjanie zoonych w sprawie, ujawni przed organem cigania i przedstawi istotne okolicznoci, nieznane temu organowi, przestpstwa zagroonego kar powyej 5 lat pozbawienia wolnoci.

Zamiana rodzaju kary na agodniejszy wg art. 58 3 KK, jeeli przestpstwo zagroone jest kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 5 lat, sd moe orzec zamiast kary pozbawienia wolnoci grzywn albo kar ograniczenia wolnoci, w szczeglnoci, jeeli orzeka rwnoczenie rodek karny. Przepisu tego nie stosuje si jednak do sprawcy wystpku umylnego, ktry by uprzednio skazany na kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy ni 6 miesicy bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania.

Nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru kary

polega na stworzeniu w pewnych sytuacjach moliwoci orzeczenia kary w granicach szerszych ni przewidziane w sankcji przepisu okrelajcego dane przestpstwo. Podstawy do przekroczenia grnego zagroenia, do zaostrzenia wymiaru kary:

przestpstwo cige, w sytuacji cigu przestpstw art. 91 1 KK przewiduje, e sd orzeka kar w wysokoci do grnej granicy ustawowego zagroenia zwikszonego o poow

wobec sprawcw dziaajcych w zorganizowanej grupie przestpczej

wobec przestpcw zawodowych

recydywa szczeglna (specjalna) zwyka,

recydywa szczeglna wielokrotna, przy czwartym skazaniu zaostrzenie wyroku o 200%

Recydywa:

1. kryminologiczna to fakt popenienia drugiego przestpstwa

2. w sensie penitencjarnym to fakt znalezienia si po raz drugi w wizieniu

3. ustawowa

recydywa oglna: to fakt ponownego skazania za jakiekolwiek przestpstwo

recydywa szczeglna to fakt popenienia ponownie przestpstwa podobnego

recydywa szczeglna podstawowa ma miejsce, gdy sprawca skazany za przestpstwo umylne odby min. 6 miesicy kary pozbawienia wolnoci a nowe przestpstwo popenia przed upywem 5 lat od odbycia tej kary. Art. 64 1 KK, sd moe wymierzy kar przewidzian za przypisane sprawcy przestpstwo wysokoci do grnej granicy ustawowego zagroenia zwikszonego o poow, jeeli sprawca popenia przestpstwo podobne (art. 115 3 KK) do umylnego przestpstwa, za ktre by ju poprzednio skazany. Moe by zastosowana kara inna ni pozbawienie wolnoci.

Recydywa szczeglna wielokrotna przewiduje j art. 64 2 KK zachodzi ona wtedy, gdy sprawca: a) By ju uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykej

b) Odby cznie co najmniej rok pozbawienia wolnoci

c) W cigu 5 lat po odbyciu w caoci lub czci ostatniej kary popeni ponownie umylne przestpstwo przeciwko yciu lub zdrowiu, przestpstwo zgwacenia, rozboju, kradziey z wamaniem lub inne przestpstwo przeciwko mieniu popenione z uyciem przemocy lub grob jej uycia.

Jeeli przesanki te s spenione sd wymierza kar pozbawienia wolnoci przewidzian za przypisane przestpstwo w wysokoci powyej dolnej granicy ustawowego zagroenia, a moe j wymierzy do grnej granicy ustawowego zagroenia zwikszonego o poow.

Instytucje probacyjne

1. Warunkowe umorzenie postpowania polega na rezygnacji ze skazania i kary wobec sprawcy uznanego winnym przestpstwa i zastosowaniu przewidzianych przez prawo karne rodkw probacyjnych. Nie jest to uwolnienie od odpowiedzialnoci, ale swoisty rodek karny. Warunki stosowania warunkowego umorzenia: Zagroenie czynu kar do 3 lat pozbawienia wolnoci

Nieznaczny stopie spoecznego niebezpieczestwa czynu

Brak wtpliwoci co do popenienia przestpstwa i jego okolicznoci

Dotychczasowa niekaralno sprawcy

Pozytywna prognoza co do sprawcy

Warunkowe umorzenie nastpuje na okres prby od 1 roku do 2 lat.

Na sprawc mona naoy obowizki:

Naprawienia w caoci lub w czci szkody wyrzdzonej przestpstwem

Przeproszenia pokrzywdzonego

Wykonania prac lub wiadcze na cele spoeczne

2. Warunkowe zawieszenie wykonywania kary Sd wymierza kar ale postanawia, e nie zostanie ona wykonana pod warunkiem, e sprawca bdzie przestrzega porzdku prawnego. Przesanki zastosowania:

orzeczono kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 2 lat, kar ograniczenia wolnoci albo grzywn samoistn (tj. grzywn nie obok kary pozbawienia wolnoci)

warunek pozytywnej prognozy co do sprawcy

Istot warunkowego zawieszenia jest poddanie sprawcy prbie. Okres prby wynosi od 2 5 lat w wypadku zawieszenia kary pozbawienia wolnoci, za do 3 lat w wypadku zawieszenia grzywny lub kary ograniczenia wolnoci. Jeeli sd zawiesza wykonanie kary modocianemu lub recydywicie wielokrotnemu, okres prby wynosi od 3 do 5 lat. Pomylny przebieg okresu prby powoduje, e po 6 miesicach od jego zakoczenia skazanie ulega zatarciu (art. 76 1 KK). Przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolnoci sd moe orzec grzywn w wysokoci do 180 stawek dziennych, przy zawieszeniu kary ograniczenia wolnoci moe orzec grzywn do 90 stawek. Sd moe rwnie naoy na skazanego obowizki, lub dozr osoby lub instytucji. Niepomylny przebieg okresu prby powoduje e sd zarzdza lub moe zarzdzi wykonanie kary uprzednio warunkowo zawieszonej. Sd zarzdza wykonanie kary jeeli skazany popeni umylnie przestpstwo podobne zagroone kar pozbawienia wolnoci, a moe zarzdzi wykonanie kary, jeeli skazany w sposb istotny narusza porzdek prawny.

3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie jego podstaw jest pozytywna prognoza dotyczca skazanego uzasadniajca przypuszczenie, e bdzie on przestrzega porzdku prawnego. Przedterminowe zwolnienie moe nastpi po odbyciu przez skazanego min. poowy kary, jednak nie wczeniej ni po 6 miesicach, jeli odbywa j po raz pierwszy, a 2/3 kary jeeli uprzednio odby kar pozbawienia wolnoci, ale nie wczeniej ni po roku. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu 3/4 kary, ale nie wczeniej ni po roku. Skazany na kar 25 lat pozbawienia wolnoci moe by warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazany na kar doywotniego pozbawienia wolnoci po odbyciu 25 lat kary (art. 78 3 KK). Warunkowe zwolnienie nastpuje na okres prby, ktry w zasadzie rwny jest czci kary pozostaej do odbycia, ale nie moe by krtszy ni 2 lata i duszy ni lat 5. w przypadku recydywistw okres prby nie moe by krtszy ni 3 lata. W razie skazania na kar doywotniego pozbawienia wolnoci, okres prby wynosi 10 lat (art. 80 3 KK)

rodki zabezpieczajce

1. rodki zabezpieczajce o charakterze leczniczym maj one zastosowanie do niepoczytalnych sprawcw czynw zabronionych, do osb, ktre popeniy przestpstwa w stanie ograniczonej poczytalnoci oraz do sprawcw skazanych za przestpstwa popenione w zwizku z naogowym uywaniem alkoholu lub innego rodka odurzajcego. Sd moe orzec umieszczenie sprawcy w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakadzie leczniczym. Obok rodka o charakterze leczniczym sd skazuje sprawc na kar pozbawienia wolnoci lub ograniczenia wolnoci. Przed zwolnieniem skazanego z zakadu sd rozstrzyga czy naley wykonywa kar czy zastosowa przedterminowe zwolnienie i oddanie pod dozr. rodkiem zabezpieczajcym jest umieszczenie w zakadzie lecznictwa odwykowego sprawcy, umieszczenie jest fakultatywne ale ma pierwszestwo przed odbyciem orzeczonej kary. Czas pobytu w zakadzie nie moe by krtszy ni 6 miesicy a duszy ni 2 lata.2. rodki zabezpieczajce nie lecznicze w wypadku gdy czyn popeni sprawca niepoczytalny, ktry nie moe by skazany bo nie mona mu przypisa winy sd moe zastosowa tytuem rodka zabezpieczajcego katalog kar dodatkowych, bez okrelenia terminu.

Przedawnienie

Przedawnienie w prawie karnym polega na tym, e po upywie okrelonego czasu nie mona zrealizowa odpowiedzialnoci karnej za popenione przestpstwo, tzn. w zalenoci od rodzaju przedawnienia nie mona wszcz postpowania, wyda wyroku skazujcego lub wykona orzeczonej kary.

S trzy sposoby przedawnienia: przedawnienie cigania, orzeczenia kary oraz wykonania kary.

1. Wg art. 101 KK nie mona wszcz postpowania karnego jeeli od popenionego czynu upyno:

30 lat gdy czyn stanowi zbrodni zabjstwa

20 lat gdy czyn stanowi inn zbrodni

10 lat gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar pozbawienia wolnoci przekraczajc 3 lata

5 lat gdy czyn jest zagroony kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 3 lat

3 lata gdy czyn jest zagroony kar ograniczenia wolnoci lub grzywn

Przedawnienie liczy si od dnia popenienia czynu lub nastpienia skutku

2. Termin przedawnienia orzeczenia kary jest odpowiednio o 5 lat duszy od ustalonego dla przedawnienia cigania

3. Przedawnienie wykonywania wyroku biegnie od uprawomocnienia si wyroku skazujcego. Wynosi ono:

30 lat w razie skazania na kar pozbawienia wolnoci powyej 5 lat

15 lat w razie skazania na kar pozbawienia wolnoci do 5 lat

10 lat w razie skazania na inn kar

Przedawnienie nie biegnie gdy ustawa nie pozwala na wszczcie lub prowadzenie postpowania karnego (immunitet procesowy).

Instytucja przedawnienia nie ma zastosowania do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkoci.

Zatarcie skazania

Zatarcie jest uznaniem skazania za niebye. Z t chwil skazany uwaany jest w obliczu prawa za osob dotd nie karan, a wpis o jego ukaraniu zostaje usunity z rejestru skazanych.

Rodzaje zatarcia skazania:

z mocy ustawy; automatycznie z upywem okrelonego czasu. Zatarcie nastpuje z upywem 10 lat od wykonania lub darowania kary pozbawienia wolnoci albo od przedawnienia jej wykonania. W razie skazania na kar ograniczenia wolnoci, na grzywn lub na kar dodatkow zatarcie nastpuje po 5 latach od wykonania kary lub od przedawnienia jej wykonania.

Na wniosek skazanego; sd moe zarzdzi zatarcie po upywie 5 lat jeeli skazany w tym czasie przestrzega porzdku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolnoci nie przekroczya 2 lat

Skazanie uznaje si za zatarte, jeeli w razie zmiany ustawy czyn objty wyrokiem przesta by zabroniony pod grob kary.

Amnestia

Jest to zbiorowy akt aski, ktry polega na darowaniu lub zagodzeniu kar prawomocnie orzeczonych za przestpstwa. Ustawy te ograniczone s do okrelonych kategorii przestpstw (wyczenie od amnestii przestpstw najciszych, zwaszcza zbrodni) oraz zawieraj odmienne unormowania w zalenoci od wysokoci kar orzeczonych (darowanie kar mniejszych np.: do 2 lat, zagodzenie kar surowszych) i sytuacji spoecznej sprawcw (dalej idca amnestia wobec kobiet sprawujcych opiek nad dziemi)

Uaskawienie

Jest to akt odnoszcy si do indywidualnie oznaczonych osb. Prawo aski przysuguje prezydentowi. Postpowanie o uaskawienie uregulowane jest w kk.

Abolicja

Polega na zakazie wszczcia postpowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek uchylenia karalnoci pewnych czynw. Z reguy norma abolicyjna za