Barbara Namysłowska-Gabrysiak

Prawo karne– część ogólna

5. wydanie

Skrypty Becka

SKRYPTY BECKA

Prawo karne – czCWć ogólna

W sprzedacy:

A. Marek

PRAWO KARNE, wyd. 10Studia Prawnicze

L. Gardocki

PRAWO KARNE, wyd. 17PodrCczniki Prawnicze

F. Prusak

PRAWO KARNE SKARBOWE

PodrCczniki Prawnicze

M. Gał>zka, R. G. Hałas, S. HypW, D. Szeleszczuk, K. WiakKODEKS KARNY – CZBVĆ SZCZEGÓLNA, wyd. 2Repetytoria C. H. Beck

KODEKS KARNY, KODEKS POSTBPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY, wyd. 27Teksty Ustaw Becka

KODEKS KARNY, KODEKS POSTBPOWANIA KARNEGO, KODEKS KARNY WYKONAWCZY, KOSZTY S=DOWE KARNE, wyd. 16Edycja S>dowa

KODEKS KARNY, KODEKS POSTBPOWANIA KARNEGO, wyd. 19Edycja Prokuratorska

KODEKS POSTBPOWANIA KARNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 26Twoje Prawo

www.sklep.beck.pl

testy-prawnicze.pltesty-prawnicze.pl

WYDAWNICTWO C. H. BECKWARSZAWA 2011

Prawo karne – czCWć ogólna

Barbara Namysłowska-Gabrysiakdoktor nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego

5. wydanie

rozszerzone i zaktualizowane

Redakcja: Magdalena Cymerska

© Wydawnictwo C. H. Beck 2011

Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. BeckDruk i oprawa: P. W. P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-2869-0

ISBN e-book 978-83-255-2870-6

SPIS TREVCI

Wykaz skrótów ............................................................................................................ IX

Wykaz wybranej literatury ....................................................................................... XI

Przedmowa do piatego wydania ................................................................................ XVII

Rozdział I. Zasady prawa karnego i obowi>zywania ustawy karnej .................... 1 § 1. Zasady prawa karnego ...................................................................................... 2 I. Zasada odpowiedzialnoWci karnej za czyn ................................................... 2 II. Zasada winy .................................................................................................. 2 III. Zasada odpowiedzialnoWci indywidualnej i osobistej .................................. 3 IV. Zasada humanitaryzmu ................................................................................ 7 V. Zasada nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori certa ......... 7 § 2. Zasady obowi>zywania ustawy karnej ............................................................. 9 I. Obowi>zywanie ustawy karnej pod wzglCdem czasu .................................. 9 II. Obowi>zywanie ustawy karnej pod wzglCdem miejsca i osób .................... 12 § 3. Przykłady wyroków .......................................................................................... 15

§ 4. Tablice ............................................................................................................... 23

Rozdział II. PrzestCpstwo .......................................................................................... 26 § 1. PrzestCpstwo ...................................................................................................... 27 I. Czyn .............................................................................................................. 28

1. PojCcie ....................................................................................................... 282. Skutek czynu. Zwi>zek przyczynowy ..................................................... 293. Podział przestCpstw ze wzglCdu na skutek przestCpny oraz formC

czynu ........................................................................................................ 31 II. Podmiot przestCpstwa ................................................................................... 33

1. PojCcie ....................................................................................................... 332. Podział przestCpstw ze wzglCdu na podmiot ........................................... 37

III. Czyn zabroniony pod groab> kary. Ustawowe znamiona przestCpstwa ...... 38 IV. BezprawnoWć czynu ...................................................................................... 40 V. Wina w prawie karnym ................................................................................ 41 VI. Społeczna szkodliwoWć ................................................................................. 45

§ 2. Przykłady wyroków .......................................................................................... 46 § 3. Tablice ............................................................................................................... 53

VI Spis treWci

Rozdział III. Zbieg przestepstw i przepisów ustawy .............................................. 59 § 1. Zbieg przestCpstw ............................................................................................. 59 I. Rzeczywisty zbieg przestCpstw .................................................................... 59 II. Pozorny zbieg przestCpstw ........................................................................... 62 § 2. Zbieg przepisów ustawy .................................................................................... 64

I. Kumulatywny zbieg przepisów .................................................................... 65

II. Pozorny zbieg przepisów .............................................................................. 65

§ 3. Przykłady wyroków .......................................................................................... 67 § 4. Tablice ............................................................................................................... 79

Rozdział IV. Formy popełnienia przestCpstwa ......................................................... 82 § 1. Formy zjawiskowe popełnienia przestCpstwa ................................................... 83 I. Sprawstwo ..................................................................................................... 83 II. Współsprawstwo ........................................................................................... 83 III. Sprawstwo kierownicze ................................................................................ 85

IV. Sprawstwo polegaj>ce na wykorzystaniu innej osoby przez polecenie jej wykonania okreWlonego czynu ..................................................................... 86

V. Podceganie i pomocnictwo ........................................................................... 87 § 2. Formy stadialne popełnienia przestCpstwa ....................................................... 89 I. Przygotowanie .............................................................................................. 89 II. Usiłowanie .................................................................................................... 90 III. Usiłowanie nieudolne ................................................................................... 92 § 3. Przykłady wyroków .......................................................................................... 96 § 4. Tablice ............................................................................................................... 101

Rozdział V. Wył>czenie odpowiedzialnoWci karnej ................................................. 106 § 1. OkolicznoWci wył>czaj>ce bezprawnoWć (kontratypy) ...................................... 107 I. Kontratypy ustawowe ................................................................................... 107 II. Kontratypy pozaustawowe ........................................................................... 113 § 2. OkolicznoWci wył>czaj>ce winC ........................................................................ 114

I. Stan wycszej koniecznoWci ........................................................................... 114

II. Bł>d ............................................................................................................... 114

III. NiepoczytalnoWć ........................................................................................... 117 IV. Rozkaz .......................................................................................................... 119 § 3. OkolicznoWć wył>czaj>ca społeczn> szkodliwoWć czynu .................................. 119 Społeczna szkodliwoWć ................................................................................. 119 § 4. Przykłady wyroków .......................................................................................... 120 § 5. Tablice ............................................................................................................... 126

Rozdział VI. Kary ....................................................................................................... 131 § 1. PojCcie kary ....................................................................................................... 132 § 2. Rodzaje kar ........................................................................................................ 133 I. Kara grzywny ............................................................................................... 133 II. Kara ograniczenia wolnoWci ......................................................................... 134

III. Kara pozbawienia wolnoWci .......................................................................... 135

IV. Kara 25 lat pozbawienia wolnoWci i kara docywotniego pozbawienia

wolnoWci ........................................................................................................ 135

VIISpis treWci

§ 3. Przykłady wyroków ........................................................................................... 136

§ 4. Tablice ................................................................................................................ 144

Rozdział VII. Vrodki karne ....................................................................................... 146

§ 1. Podział Wrodków karnych .................................................................................. 146

I. Pozbawienie praw publicznych ..................................................................... 147

II. Zakaz zajmowania okreWlonego stanowiska, wykonywania okreWlonego

zawodu lub prowadzenia okreWlonej działalnoWci gospodarczej .................. 148

III. Zakaz prowadzenia działalnoWci zwi>zanej z wychowaniem, leczeniem, edukacj> małoletnich lub z opiek> nad nimi ................................................ 149

IV. Obowi>zek powstrzymania siC od przebywania w okreWlonych

Wrodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania siC z okreWlonymi osobami, zakaz zblicania siC do okreWlonych osób, zakaz opuszczania okreWlonego miejsca pobytu bez zgody s>du lub nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym ....................................... 149

V. Zakaz wstCpu na imprezC masow> ............................................................... 150

VI. Zakaz wstCpu do oWrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych ...... 151

VII. Zakaz prowadzenia pojazdów ...................................................................... 151

VIII. Przepadek przedmiotów ............................................................................... 152

IX. Obowi>zek naprawienia szkody ................................................................... 154

X. Nawi>zka ...................................................................................................... 154

XI. Vwiadczenie pieniCcne .................................................................................. 155

XII. Podanie wyroku do publicznej wiadomoWci ................................................. 155

§ 2. Przykłady wyroków .......................................................................................... 156

§ 3. Tablice ............................................................................................................... 164

Rozdział VIII. Zasady wymiaru kar i Wrodków karnych ....................................... 165

§ 1. S>dowy wymiar kary ........................................................................................ 166

I. Nadzwyczajne złagodzenie kary .................................................................. 167

II. Zaostrzenie kary ........................................................................................... 168

III. Odst>pienie od wymierzenia kary ............................................................... 170

§ 2. Przykłady wyroków .......................................................................................... 171

§ 3. Tablice ............................................................................................................... 184

Rozdział IX. Vrodki zwi>zane z poddaniem sprawcy próbie ................................. 186

§ 1. Warunkowe umorzenie postCpowania .............................................................. 187

§ 2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary ........................................................ 188

§ 3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie ......................................................... 192

§ 4. Przykłady wyroków .......................................................................................... 194

§ 5. Tablice ............................................................................................................... 200

Rozdział X. Vrodki zabezpieczaj>ce ......................................................................... 202

§ 1. Rodzaje Wrodków zabezpieczaj>cych ................................................................ 202

I. Vrodki o charakterze izolacyjno-leczniczym ............................................... 203

II. Vrodki o charakterze administracyjnym ...................................................... 205

§ 2. Przykłady wyroków .......................................................................................... 206

§ 3. Tablice ............................................................................................................... 213

VIII Spis treWci

Rozdział XI. Przedawnienie. Zatarcie skazania ..................................................... 214

§ 1. Przedawnienie ................................................................................................... 214

I. Przedawnienie Wcigania ................................................................................ 214

II. Przedawnienie wyrokowania ....................................................................... 215

III. Przedawnienie wykonania kary ................................................................... 216 § 2. Zatarcie skazania ............................................................................................... 216 § 3. Przykłady wyroków .......................................................................................... 218 § 4. Tablice ............................................................................................................... 219

Indeks rzeczowy .......................................................................................................... 221

WYKAZ SKRÓTÓW

1. Akty normatywne

KC ................................. Kodeks cywilnyKK ................................. Kodeks karny z 1997 r.KPK .............................. Kodeks postCpowania karnego z 1997 r.KKW ............................. Kodeks karny wykonawczy z 1997 r.KW ................................ Kodeks wykroczeMNielU ............................. ustawa z 26.10.1982 r. o postCpowaniu w sprawach nieletnich

(tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.)OdpPodZbU .................. ustawa z 28.10.2002 r. o odpowiedzialnoWci podmiotów zbio-

rowych za czyny zabronione pod groab> kary (Dz.U. Nr 197, poz. 1661 ze zm.)

2. Organy orzekaj>ceSA ................................. S>d ApelacyjnySN ................................. S>d Najwycszy

3. Czasopisma

An. UMCS .................... Annales Uniwersytetu Marii Curie-SkłodowskiejAUWr ............................ Acta Uniwersitatis WratislaviensisGaz. Praw. ..................... Gazeta PrawniczaGS ................................. Gazeta S>dowaJur. ................................. JurystaKZS ............................... Krakowskie Zeszyty S>doweMoP ............................... Monitor PrawniczyMP ................................. Monitor PolskiNP ................................. Nowe Prawo

OSA ............................... Orzecznictwo S>du ApelacyjnegoOSN ............................... Orzecznictwo S>du NajwycszegoOSNKW ........................ Orzecznictwo S>du Najwycszego. Izba Karna i WojskowaOSPiKA ........................ Orzecznictwo S>dów Polskich i Komisji ArbitracowychOSNPG ......................... Orzecznictwo S>du Najwycszego Prokuratury GeneralnejPal. ................................ PalestraPiP ................................. PaMstwo i PrawoPib ................................. Prawo i bycie

X Wykaz skrótów

PPK ............................... Przegl>d Prawa KarnegoProbl. Pr. Kar. ............... Problemy Prawa KarnegoProk. i Pr. ...................... Prokuratura i Prawo

PS .................................. Przegl>d S>dowyPUG ............................... Przegl>d Ustawodastwa GospodarczegoRPEiS ............................ Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i SocjologicznySI ................................... Studia Iuridica

WPP .............................. Wojskowy Przegl>d Prawniczy

4. Inne skrótyart. ................................. artykułDz.U. ............................. Dziennik UstawNSA ............................... Naczelny S>d Administracyjnynast. ............................... nastCpny (a, e)SN ................................. S>d Najwycszytekst jedn. ...................... tekst jednolityust. ................................. ustCpw zw. ............................. w zwi>zkuzd. .................................. zdanie

ze zm. ............................ ze zmianami

zob. ................................ zobacz

WYKAZ WYbRANEj LITERATURY

I. PodrCczniki i komentarzeE. BieMkowska, B. Kunicka-Michalska, G. Rejman, J. Wojciechowska, Kodeks karny. CzCWć

ogólna. Komentarz, Warszawa 1999.K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. CzCWć ogólna z komentarzem, Kraków 1998.K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. CzCWć szczególna z komentarzem, Kraków 1999.M. Flemming, W. Kutzmann, PrzestCpstwa przeciwko porz>dkowi publicznemu. Roz-

dział XXXII kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999.M. Flemming, J. Wojciechowska, Zbrodnie wojenne. PrzestCpstwa przeciwko pokojowi,

paMstwu i obronnoWci. Rozdział XVI, XVII, XVIII k.k. Komentarz, Warszawa 1999.L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2010.R. Góral, Kodeks karny – praktyczny komentarz, Warszawa 1998.A. Marek, Komentarz do Kodeksu karnego. CzCWć ogólna, Warszawa 1999.A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2003.A. Marek, Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach, ToruM 1998.Nowa kodyikacja karna – kodeks karny. Krótkie komentarze. Wyd. Ministerstwo Spra-

wiedliwoWci, Departament Kadr i Szkolenia 1997–1998.B. Michalski, PrzestCpstwa przeciwko mieniu. Rozdz. XXXV kodeksu karnego. Komen-

tarz, Warszawa 1999.A. W>sek, Kodeks karny. Komentarz. Tom I (art. 1–31), GdaMsk 1999.J. Wojciechowski, Kodeks karny – komentarz, orzecznictwo, Warszawa 1998.Projekt Kodeksu karnego wraz z uzasadnieniem (druki sejmowe nr 1274 i 1942).

II. PodrCczniki i komentarze do Kodeksu karnego z 1969 r.I. Andrejew, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989.J. Baia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 3., Warszawa 1987.K. Buchała, Prawo karne materialne, wyd. 2., Warszawa 1989.K. Buchała, Z. Ćwi>kalski, M. Szewczyk, A. Zoll, Komentarz do Kodeksu karnego. CzCWć

ogólna, wyd. 3., Warszawa 1994.K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1995.M. CieWlak, Polskie prawo karne. Zarys ujCcia systemowego, wyd. 2., Warszawa 1994.L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1996.M. Król-Bogumilska, „Formy winy” w prawie karnym w Wwietle psychologii, Warszawa

1991.

XII Wykaz wybranej literatury

A. Marek, Prawo karne w pytaniach i odpowiedziach, ToruM 1996.System prawa karnego, pod red. I. Andrejewa, t. IV, O przestCpstwach w szczególnoWci,

cz. I, Wrocław–Warszawa 1985; cz. II, Wrocław–Warszawa 1989.S. VliwiMski, Polskie prawo karne materialne. CzCWć ogólna, Warszawa 1946.J. Vliwowski, Prawo karne, Warszawa 1979.W. Wolter, Nauka o przestCpstwie, Warszawa 1973.

III. Wacniejsze monograieA. Adamski, KaralnoWć hackingu na podstawie przepisów Kodeksu karnego z 1997 r.,

PS 1998, Nr 11–12.I. Andrejew, Oceny prawne karcenia nieletnich, Warszawa 1964.T. Bojarski, Społeczna szkodliwoWć czynu i wina w projekcie k.k., [w:] Problemy kodyika-

cji prawa karnego. KsiCga ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.K. Buchała, Kara grzywny, problem orzekania i nowelizacji kodeksu, Pal. 1988, Nr 6.K. Buchała, Niektóre problemy wykładni znamion przestCpstw przeciwko bezpieczeMstwu

w komunikacji, Prok. i Pr. 1998, Nr 11–12.K. Buchała, Niektóre zagadnienia nowelizacji prawa karnego, PiP 1996, z. 3.K. Buchała, Prace nad nowym Kodeksem karnym – próba podsumowania, PiP 1998,

z. 9–10.K. Buchała, System kar, Wrodków karnych i zabezpieczaj>cych w projekcie Kodeksu karne-

go z 1990 r., PiP 1991, z. 6.K. Buchała, System s>dowego wymiaru kary w projekcie k.k., [w:] Problemy kodyikacji

prawa karnego. KsiCga pami>tkowa ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.K. Buchała, Załocenia modelu sankcji i ich orzekania według projektu Kodeksu karnego,

[w:] Problemy reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. SkrCtowicz, Lublin 1993.K. Buchała, L. Kubicki, Zasady odpowiedzialnoWci karnej w przyszłej konstytucji, PiP 1987,

z. 10.A. Bulsiewicz, OdpowiedzialnoWć karna z powodu cudzych czynów (de lege lata i de lege

ferenda), Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, SI. Tom 33, Warszawa 1997.R. Citowicz, Spory wokół rozumienia umyWlnoWci i jej postaci, Prok. i Pr. 1999, Nr 6.B. Czarnecka-Dzialuk, Z. Ostrihanska, D. Wójcik, Zasady odpowiedzialnoWci nieletnich

wobec kodyikacji karnej, PiP 1998, z. 9–10.M. Czekaj, Posługiwanie siC niebezpiecznym przedmiotem – jako znamiC przestCpstwa

w Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1999, Nr 2.Z. Ćwi>kalski, Bł>d co do bezprawnoWci czynu w polskim prawie karnym. Zagadnienia

teorii i praktyki, Kraków 1991.Z. Ćwi>kalski, OdpowiedzialnoWć karna nieletnich (w Wwietle Kodeksu karnego), Pal. 1999,

Nr 1–2.W. Daszkiewicz, OdpowiedzialnoWć karna z powodu cudzych czynów (de lege lata i de lege

ferenda), Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, SI. Tom 33, Warszawa 1997.M. D>browska-Kardas, P. Kardas, OdpowiedzialnoWć za spowodowanie wypadku komu-

nikacyjnego w Wwietle regulacji nowego Kodeksu karnego z 1997 r., cz. 1, Pal. 1999, Nr 1–2.

M. Dietrich, B. Namysłowska, Prawo karne – czCWć ogólna, Warszawa 1998.T. Dukiet-Nagórska, PrzestCpczoWć zawodowa w prawie obowi>zuj>cym i projekcie Ko-

deksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.

XIIIWykaz wybranej literatury

M. Filar, O niektórych ogólnych zasadach odpowiedzialnoWci karnej w projekcie Kodeksu karnego z sierpnia 1990 r. – polemicznie, [w:] Problemy reformy prawa karnego, Lublin 1993.

M. Filar, Ochrona jednostki w nowym Kodeksie karnym, PiP 1998, z. 9–10.B. Fischer, Ludzie i komputery, Pib 1998, Nr 35.D. Gajdus, Czynny cal w polskim prawie karnym, ToruM 1984.Z. GostyMski, Nowe instytucje prawa karnego nawi>zuj>ce do prawa karnego skarbowego,

Prok. i Pr. 1998, Nr 10.Z. GubiMski, Główne ogniwa reformy prawa karnego, PiP 1981, z. 7.A. Guzik, O dwóch martwych przepisach w k.k., Jur. 1999, Nr 2–3.S. Hoc, Niektóre aspekty ochrony tajemnicy paMstwowej i słucbowej, WPP 1998, Nr 3–4.P. HofmaMski, W sprawie nowelizacji przepisów o obronie koniecznej, [w:] Z problematyki

prawa karnego, Białystok 1994.P. Jakubski, Wina i jej stopniowalnoWć na tle Kodeksu karnego, Prok. i Pr. 1999, Nr 4.W. Jaroch, PrzestCpstwa ubezpieczeniowe, MoP 1998, Nr 11.H. H. Jescheck, CzCWć ogólna projektu z 1990 r. polskiego Kodeksu karnego w Wwietle

prawnoporównawczym, PiP 1992, z. 12.Z. JCdrzejewski, Uwagi o pojCciu przestCpstwa w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1993,

z. 10.T. Kaczmarek, Ogólne dyrektywy wymiaru kary jako problem kodyikacyjny, [w:] Proble-

my reformy prawa karnego, red. T. Bojarski, E. SkrCtowicz, Lublin 1993.P. Kardas, M. Rodzynkiewicz, Projekt Kodeksu karnego w Wwietle opinii sCdziów i pro-

kuratorów, cz. 2, WPP 1995, Nr 3–4.B. KolasiMski, Kara grzywny w Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1999, Nr 3.L. Kubicki, Nowa kodyikacja karna a Konstytucja RP, PiP 1998, z. 9–10.J. Kulesza, Pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuMczych w Wwietle projektu Kodeksu

karnego, PiP 1992, z. 3.B. Kunicka-Michalska, System wymiaru grzywien w nowym Kodeksie karnym, MoP

1998, Nr 3.B. Kunicka-Michalska, Zasada nullum crimen, nulla poena sine lege w projekcie Kodeksu

karnego w Wwietle norm miCdzynarodowych, [w:] Problemy kodyikacji prawa karne-go. KsiCga ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.

E. Kunze, Odst>pienie od przygotowania do przestCpstwa w nowym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 10.

E. Kunze, Przygotowanie przestCpstwa w ujCciu polskiego prawa karnego, PoznaM 1991.S. Lelental, Warunkowe przedterminowe zwolnienie w projekcie kodyikacji karnej,

[w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Ka-towice 1996.

S. ŁagodziMski, PrzestCpstwa przeciwko mieniu w Kodeksie karnym (wybrane zagadnie-nia), Prok. i Pr. 1999, Nr 2.

J. Majewski, Grzywna w projekcie nowego k.k., PS 1994, Nr 11–12.A. Makuch, Vrodki karne w projekcie k.k. a kary dodatkowe w obowi>zuj>cym prawie kar-

nym, An. UMCS, 1991, Nr 38.W. Marcinkowski, Koncepcja odpowiedzialnoWci zredukowanej w Wwietle art. 177 § 3 k.k.,

Prok. i Pr. 1999, Nr 6.A. Marek, MyWl Cezarego Beccarii we współczesnej nauce prawa karnego, Pal. 1994,

Nr 5–6.

XIV Wykaz wybranej literatury

A. Marek, Naprawienie szkody wyrz>dzonej przestCpstwem. (Releksje na tle projektu no-wej kodyikacji karnej), [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego, KsiCga pami>tkowa ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.

A. Marek, Nowy Kodeks karny – geneza i podstawowe załocenia, MoP 1997, Nr 9.A. Marek, Nowy Kodeks karny – zasady odpowiedzialnoWci, nowa polityka karna, MoP

1997, Nr 12.A. Marek, OdpowiedzialnoWć karna za spowodowanie „lekkich” uszkodzeM ciała przez

sprawcC wypadku w komunikacji, Prok. i Pr. 1999, Nr 3.A. Marek, Polskie prawo karne na tle standardów europejskich, PiP 1994, z. 5.A. Marek, Problemy penalizacji przestCpczoWci zorganizowanej, [w:] Problemy nauk penal-

nych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.A. Marek, Reforma prawa karnego – uwagi i postulaty, NP 1981, Nr 7–8.W. M>cior, O usiłowaniu reformowania prawa karnego, PiP 1992, z. 10.W. M>cior, W sprawie reformy prawa karnego, PiP 1991, z. 10.R. M>dro, G. TeresiMski, K. Wróblewski, Rozstrój zdrowia jako znamiC przestCpstwa

z art. 157 k.k., Prok. i Pr. 1998, Nr 10.M. Melezini, Czy system stawek dziennych przy wymiarze grzywny?, NP 1982, Nr 3–4.Z. Mielnik, PrzestCpstwa przeciwko cyciu i zdrowiu w ujCciu nowego Kodeksu karnego,

RPEiS 1997, z. 4.P. Pałka, OdpowiedzialnoWć karna, Jur. 1998, Nr 10–11.S. Pawela, Warunkowe zwolnienie w nowym k.k., GS 1999, Nr 2.K. Poklewski-Koziełł, Wokół postulatu zniesienia kary Wmierci w Polsce, PiP 1988, z. 2.H. Pracki, Zakres stosowania kary pozbawienia wolnoWci, Prok. i Pr. 1996, Nr 10.M. Prandota, Winien, nie winien, GS 1998, Nr 11.L. Przybylczak, Instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia w nowym Kodek-

sie karnym i Kodeksie karnym wykonawczym, Prok. i Pr. 1998, Nr 9.A. Ratajczak, Kodyikacja konieczna?, GS 1996, Nr 19.G. Rejman, OdpowiedzialnoWć karna lekarza, Warszawa 1991.Z. Sienkiewicz, Kilka uwag o funkcjach obowi>zku naprawienia szkody w projekcie Ko-

deksu karnego, PS 1994, Nr 1.Z. Sienkiewicz, O funkcjach przepadku przedmiotów w projekcie Kodeksu karnego,

PiP 1997, z. 4.Z. Sienkiewicz, Samoistne orzeczenie Wrodków karnych w nowym Kodeksie karnym,

PiP 1997, z. 6.O. Sitarz, Obowi>zek naprawienia szkody i nawi>zka jako Wrodki karne w projekcie Ko-

deksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.

J. Skorupka, Wybrane aspekty przestCpstw przeciwko obrotowi gospodarczemu, PS 1999, Nr 2.

J. SkupiMski, O zamiarze szybkiego uchwalenia nowego Kodeku karnego – krytycznie, PiP 1990, z. 8.

A. Spotowski, Kara grzywny według stawek dziennych w prawie karnym RFN, NP 1982, Nr 3–4.

A. Spotowski, Zezwolenie uprawnionego i zgoda pokrzywdzonego a odpowiedzialnoWć kar-na, PiP 1972, z. 3.

B. StaMdo-Kawecka, OdpowiedzialnoWć karna nieletnich a nowy Kodeks karny, Pal. 1998, Nr 9–10.

XVWykaz wybranej literatury

R. A. StefaMski, Nowe ujCcie recydywy w znowelizowanym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1996, Nr 4.

R. A. StefaMski, OdpowiedzialnoWć za spowodowanie lekkiego wypadku drogowego, Prok. i Pr. 1998, Nr 11–12.

R. A. StefaMski, Wypadek w komunikacji jako przestCpstwo w nowym Kodeksie karnym, Prok. i Pr. 1998, Nr 10.

P. StCpniak, Propozycje zmian organizacyjnych w zakresie stosowania Wrodków probacji, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Ka-towice 1996.

M. Szewczyk, System Wrodków karnych w projekcie nowego prawa karnego, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. KsiCga ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.

W. Szkotnicki, Nowa regulacja prawna kary grzywny w projektowanych zmianach prawa karnego, Prok. i Pr. 1995, Nr 5.

J. Szumski, O celowoWci recepcji systemu grzywien stawek dziennych, PiP 1991, z. 2.J. Szumski, Prawnokarne sposoby reakcji wobec osób uzalecnionych od alkoholu i narkoty-

ków na tle projektów legislacyjnych, [w:] Problemy nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.

J. Szumski, Problem kary docywotniego pozbawienia wolnoWci, PiP 1996, z. 1.J. Szumski, Prowadzenie pojazdu po ucyciu alkoholu, Jur. 1996, Nr 10–11.J. Szumski, Uwagi o samoistnej karze grzywny, Prok. i Pr. 1999, Nr 1.A. J. Szwarc, Karnoprawne funkcje reguł sportowych, PoznaM 1977.M. Tarnawski, Co dalej z projektem Kodeksu karnego?, Pal. 1994, Nr 1–2.M. Tarnawski, Ogólne releksje o nowym Kodeksie karnym, Pal. 1999, Nr 1–2.A. Walczak-bochowska, Systemy postCpowania z nieletnimi w paMstwach europejskich.

Studium prawnoporównawcze, Warszawa 1988.S. WaltoW, A. W>sek, Harmonizacja prawa karnego w Europie z polskiej perspektywy,

CzCWć I – Pal. 1996, Nr 11–12, CzCWć II – Pal. 1997, Nr 1–2.J. Warylewski, W sprawie prawnokarnego postrzegania eutanazji. Artykuł polemiczny,

PiP 1999, z. 3.J. WaszczyMski, W sprawie ci>głoWci przestCpstw w Projekcie KK, PiP 1991, z. 9.A. W>sek, Ewolucja prawnokarnego pojCcia winy w powojennej Polsce, PPK 1990, Nr 4.A. W>sek, Projekt Kodeksu karnego a miCdzynarodowe standardy praw człowieka, [w:] Pro-

blemy ewolucji prawa karnego, red. T. Bojarski, Lublin 1990.A. W>sek, Stany koniecznoWci w czCWci ogólnej projektu k.k. z 1991 r., [w:] Problemy ko-

dyikacji prawa karnego. KsiCga ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.A. W>sek, Z problematyki usiłowania nieudolnego, PiP 1985, z. 7–8.J. W>sik, Projekt „reanimacji” kary docywotniego pozbawienia wolnoWci, [w:] Problemy re-

formy prawa karnego, Lublin 1993.Z. Wiernikowski, Działanie w granicach uprawnienia lub obowi>zku prawnego jako oko-

licznoWć wył>czaj>ca bezprawnoWć czynu, PiP 1987, z. 3.L. Wilk, Obowi>zek denuncjacji w prawie karnym (art. 240 k.k.), Prok. i Pr. 1999, Nr 1.J. Wojciechowska, Czy uchwalimy nowy Kodeks karny znosz>cy karC Wmierci?, [w:] Proble-

my nauk penalnych. Prace oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.J. Wojciechowski, OdpowiedzialnoWć za „stare” przestCpstwa pod rz>dami nowego Ko-

deksu karnego, MoP 1997, Nr 12.J. W. Wójcik, PrzestCpczoWć komputerowa. Uregulowania w nowym Kodeksie karnym,

GS 1998, Nr 10.

XVI Wykaz wybranej literatury

J. W. Wójcik, Włamywacze komputerowi, Pib 1998, Nr 37.W. Wróbel, Wokół krytyki nowego Kodeksu karnego, PiP 1998, z. 9–10.M. Wysocki, Przemoc wobec osoby w rozumieniu art. 191 k.k., Prok. i Pr. 1999, Nr 3.R. Zakrzewski, Ochrona informacji w nowym Kodeksie karnym, GS 1998, Nr 9–10.R. Zakrzewski, PrzestCpstwa przeciwko ochronie informacji, PUG 1998, Nr 10.J. Zientek, Rola stopnia społecznej szkodliwoWci czynu w nowym Kodeksie karnym, Prok.

i Pr. 1998, Nr 9.A. Zoll, Kodeksy niezalecne ideologicznie. Wywiad, GS 1997, Nr 4.A. Zoll, Materialne okreWlenie przestCpstwa w projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy

kodyikacji prawa karnego. KsiCga ku czci Profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993.A. Zoll, Ogólne zasady odpowiedzialnoWci karnej w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1990,

z. 10.A. Zoll, OkolicznoWci wył>czaj>ce bezprawnoWć czynu. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1982.A. Zoll, Podstawy teoretyczne regulacji współdziałania przestCpnego w projekcie Kodeksu

karnego, PiP 1995, z. 6.A. Zoll, Problemy tzw. przestCpstwa ci>głego w propozycjach projektu Kodeksu karnego,

PS 1994, Nr 3.A. Zoll, Regulacja błCdu w projekcie Kodeksu karnego, [w:] Problemy nauk penalnych. Pra-

ce oiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996.A. Zoll, Społeczny projekt nowelizacji k.k., Gaz. Praw. 1981, Nr 20.A. Zoll, Załocenia politycznokryminalne Kodeksu karnego w Wwietle wyzwaM współczes-

noWci, PiP 1998, z. 9–10.A. Zoll, Załocenia polityki karnej w projekcie Kodeksu karnego, PiP 1994, z. 5.

PRZEDMOWA DO PI=TEGO WYDANIA

Kodeks karny, który wszedł w cycie w dniu 1.9.1998 r., doczekał siC juc licznych opra-cowaM monograicznych i komentatorskich. Skrypt „Prawo karne”, przekazywany Czytelni-kom, nie aspiruje do miana komentarza do Kodeksu karnego. Nie jest równiec ambicj> autorki polemika z twórcami Kodeksu. Stanowi on swoiste uzupełnienie, suplement do podrCcznika „Prawo karne”, autorstwa prof. dr. hab. Lecha Gardockiego, proponuj>c nieco inne podej-Wcie do tej trudnej materii. W zamierzeniu autorki skryptu ma on stanowić pomoc dla osób ucz>cych siC prawa karnego w ramach studiów uniwersyteckich, aplikantów, ale równiec dla osób pragn>cych poznać podstawy prawa karnego.

W celu ułatwienia zrozumienia poszczególnych instytucji prawa karnego skrypt zawie-ra szereg kazusów i przykładów opartych – tam, gdzie było to mocliwe – o orzecznictwo S>du Najwycszego oraz o pogl>dy prezentowane w doktrynie. Dodatkowym elementem, słuc>cym lepszej orientacji w tekWcie oraz lepszemu zapamiCtaniu omawianych instytucji, s> wytłuszczenia w tekWcie, schematy, które odzwierciedlaj> wypróbowane mnemotechni-ki stosowane przez ucz>cych siC studentów, oraz tzw. checklist, czyli swoiste formularze ułatwiaj>ce weryikacjC wszystkich przesłanek koniecznych do stosowania opisywanych instytucji prawnokarnych.

Specjalnie z myWl> o praktykach, zwłaszcza sCdziach, adwokatach i prokuratorach, w skrypcie zamieszczono wzory wyroków z uzasadnieniami, pozwalaj>cymi równiec stu-dentom i aplikantom poznać metodologiC pracy sCdziego w sprawach karnych, i pod tym wzglCdem stanowi to pewne novum w zakresie metod dydaktycznych, stosowanych zwłasz-cza na polskich uniwersytetach. Wyroki te zostały opracowane przez Marcina Dietricha. Wspomniane wzory zostały opracowane w oparciu o sprawy rozpoznawane w polskich s>dach na rócnych poziomach instancyjnych w latach 1995–2000, a nastCpnie dostosowane przez dr AnnC ZientarC do obecnego stanu prawnego.

Ze wzglCdu na charakter i objCtoWć skryptu, jak tec wspomnian> wczeWniej złoconoWć teoretycznych koncepcji opisuj>cych poszczególne instytucje prawa karnego, autorka nie przedstawia wszystkich pogl>dów na okreWlony temat, wskazuj>c wył>cznie jej zdaniem najwacniejsze. Tam, gdzie było to konieczne, zwłaszcza w braku jednoznacznych głosów doktryny, przedstawiono sposób interpretacji przepisów zaprezentowany w uzasadnieniu do projektu Kodeksu karnego przez twórców kodyikacji karnej.

Niniejszy skrypt zawiera równiec wykaz nowych pozycji literatury tematu, jak tec orze-czeM i glos opartych na Kodeksie karnym. Na pocz>tku ksi>cki podano wykaz wacniejszych pozycji odnosz>cych siC do Kodeksu karnego z 1969 r., jak i do Kodeksu karnego z 1997 r., a ponadto na pocz>tku kacdego rozdziału przedstawiono opracowania ukazuj>ce siC w trak-cie prac nad projektem Kodeksu karnego, poWwiCcone poszczególnym instytucjom karnym,

XVIII Przedmowa

a takce orzeczenia S>du Najwycszego i S>dów Apelacyjnych wydane na podstawie przepi-sów Kodeksu karnego z 1997 r.

Z nadziej>, ce zaproponowany sposób podejWcia do nauki czCWci ogólnej prawa karnego spodoba siC PaMstwu, autorka i Wydawnictwo czekaj> na wszelkie uwagi i komentarze, które pozwol> na ulepszanie skryptu w kolejnych jego wydaniach.

Barbara Namysłowska-Gabrysiak

ROZDZIAł I

ZASADY PRAWA KARNEGO I ObOWI=ZYWANIA USTAWY KARNEj

Literatura: K. Buchała, L. Kubicki, Zasady odpowiedzialnoWci karnej w przyszłej konstytu-cji, PiP 1987, z. 10; M. Filar, Podstawy odpowiedzialnoWci karnej w nowym Kodeksie karnym, Pal. 1997, Nr 11–12; L. Gardocki, Zasady obowi>zywania ustawy. O reformie prawa karnego, Pal. 1996, Nr 3–4; B. Kunicka-Michalska, Zasada nullum crimen, nulla poena sine lege w projek-cie KK w Wwietle norm miCdzynarodowych, [w:] Problemy kodyikacji prawa karnego. KsiCga ku czci profesora Mariana CieWlaka, Kraków 1993; A. Marek, MyWl Cezarego Beccarii we współ-czesnej nauce prawa karnego, Pal. 1994, Nr 5–6; tence, Nowy Kodeks karny – zasady odpowie-dzialnoWci, nowa polityka karna, MoP 1997, Nr 12; B. Namysłowska-Gabrysiak, Komentarz do

ustawy o odpowiedzialnoWci podmiotów zbiorowych za czyny niedozwolone, Kraków 2004; tac,

OdpowiedzialnoWć karna podmiotów zbiorowych, MoP 2002, Nr 23; B. Nita, A. R. Vwiatłowski, Zakaz ł>cznego stosowania przepisów ustawy dawnej na tle art. 4 § 1 KK, Prok. i Pr. 2001, Nr 3; R. A. StefaMski, Ustawa wzglCdniejsza dla sprawcy, Prok. i Pr. 1995, Nr 9; A. Vwiatłowski, O re-troaktywnoWci prawa karnego, PS 1994, Nr 3; A. W>sek, Ewolucja prawnokarna pojCcia winy w po-wojennej Polsce, PPK 1990, Nr 4; J. Wojciechowski, OdpowiedzialnoWć za „stare” przestCpstwa pod rz>dami nowego Kodeksu karnego, MoP 1997, Nr 12.

Orzecznictwo: wyrok SN z 20.9.1991 r., II KRN 154/91, OSNKW 1992, Nr 1; postanowie-nie SA w Katowicach z 21.10.1998 r., II AKz 277/98, BSA w Katowicach 1999, Nr 2; postano-wienie SA w Warszawie z 23.10.1998 r., II AKz 470/98, BSA w Warszawie 1999, Nr 2; wyrok SA w Lublinie z 27.10.1998 r., II AKa 155/98, BSA w Lublinie 1999, Nr 1; wyrok SA w Białym-stoku z 29.10.1998 r., II AKa 109/98, BSA w Białymstoku 1999, Nr 4; wyrok SA w Katowicach z 23.12.1998 r., II AKa 228/98, BSA w Katowicach 1999, Nr 4; uchwała SN z 23.2.1999 r., I KZP 37/98, OSNKW 1999, Nr 3–4; postanowienie SA w Lublinie z 29.3.1999 r., II AKa 109/98, BSA w Lublinie 1999, Nr 2; postanowienie SN z 19.8.1999 r., I KZP 25/99, OSNKW 1999, Nr 9–10; wyrok SN z 4.4.2000 r., II KKN 335/99, Prok. i Pr. 2000, Nr 9; wyrok SN z 11.10.2000 r., III KKN 356/99, Prok. i Pr. 2001, Nr 2; postanowienie SN z 26.4.2007 r., I KZP 5/07, Biule-tyn Prawa Karnego 2007, Nr 10; wyrok z 13.2.2008 r., IV KK 407/07, Biuletyn Prawa Karne-go 2008, Nr 4; wyrok SN z 9.10.2008 r., WA 40/08, OSNKW 2008, Nr 1, poz. 194; wyrok SA w Krakowie z 8.10.2008 r., II AKa 92/08, KZS 2008, Nr 11, poz. 49.