Kapitał społeczny Teoria i metody badań

• Kapitał ludzki (Schultz, Becker):

• wartość dodana u pracownika, który zyskuje wiedzę, umiejętności i inne zasoby użyteczne dla firmy lub pracodawcy

• Kapitał kulturowy (Pierre Bourdieu):

• nabywanie i fałszywe (w sensie niewłaściwe) rozpoznawanie kultur i wartości klasy dominującej jako kultury i wartości obiektywnych, ogólnospołecznych

Kapitał społeczny wg L.J. Hanifana:

• te rzeczywiste dobra, które liczą się najbardziej w życiu codziennym ludzi: dobra wola, partnerstwo, sympatia i społeczna więź między jednostkami i rodzinami, która stwarza społeczną jedność

• Kapitał społeczny wg. E Wnuka – Lipińskiego:

• ogół nieformalnych powiązań społecznych, czyli „znajomości”, dzięki którym jednostka podwyższa prawdopodobieństwo wejścia do elity lub utrzymania się w elicie.

• Kapitał społeczny (Pierre Bourdieu):

kapitał społeczny jest zbiorem aktualnych i potencjalnych zasobów, które są połączone w mniej lub bardziej trwałą sieć zinstytucjonalizowanych stosunków społecznych wzajemnej znajomości i uznania.

Korzyści z udziału w sieci

• sieci ułatwiają przepływ informacji. • wszelkie więzi łączące jednostki z innymi

uczestnikami sieci, nawet tzw. „słabe więzi", sprawiają, że działania podlegają kontroli

• dla każdej organizacji i jej funkcjonariuszy sieci społeczne, w których jednostka uczestniczy, stanowią najlepsze świadectwo jej wiarygodności i gwarancję dostępu do dodatkowych zasobów.

• liczne społeczne relacje z różnymi uczestnikami sieci wzmacniają jednostkową tożsamość i uznanie, którymi jednostka może się cieszyć.

Komponenty kapitału społecznego

• sieć komunikacji i uczestnictwa (network)

• zaufanie (trust) • podzielane wartości i normy (values).

Relacja miedzy kapitałem społecznym, a zaufaniem

1. Kapitał stanowi potencjał społecznego uczestnictwa i współdziałania w oparciu o podzielane wartości i normy oraz wzajemne zaufanie

• Kultura Zaufanie Kapitał społeczny

2. Fukuyama: Kapitał społeczny jest nieformalną normą,

która ułatwia współpracę między ludźmi. Zaufanie, sieci powiązań, społeczeństwo

obywatelskie są epifenomenami, powstałymi jako rezultat narastania kapitału społecznego

Kultura Kapitał społeczny Zaufanie

Rodzaje kapitału społecznego

• Putnam: dwa podstawowe typy kapitału społecznego: integracyjny i pomostowy (bonding and bridging social capital).

Kapitał integracyjny

• Odnosi się do więzi międzyludzkich nacechowanych silnym ładunkiem emocjonalnym jako podstawą związku.

• Bazuje na wzajemnym zaufaniu, któremu towarzyszy nieufność wobec obcych

Negatywne konsekwencje „integracyjnego”

kapitału społecznego: • wykluczenie tych, którzy nie spełniają kryteriów

grupy, nie są „swojakami";• zbyt wysokie roszczenia grupy względem

członków; • ograniczenie ich wolności;• normy grupowe, którymi rządzi reguła „równania

w dół.• treść podzielanych wartości i norm pozostaje

nieokreślona; mogą mieć one aspołeczny bądź nawet antyspołeczny charakter

Kapitał pomostowy (bridging)

• Kapitał pomostowy wg. Putnama odnosi się nie do najbliższego kręgu społecznego ale do dalszego grona osób z którymi wchodzimy w interakcję.

• Kapitał pomostowy jest zatem instrumentem międzygrupowej komunikacji i równocześnie ponadgrupowej socjalizacji. Wzmacnia poczucie tolerancji i otwartości w relacjach z innymi.

Funkcje (ekonomiczne i społeczne) kapitału społecznego

Stanowisko pierwsze (ujęcie strukturalne):• Kapitał społeczny jest wyłącznie narzędziem

pomnażania zasobów. Struktura społeczna jest rodzajem kapitału, który wytwarza dla określonych jednostek lub grup konkurencyjną przewagę w osiąganiu ich celów, zatem decydują zasoby lub atuty posiadane przez jednostki ze względu na usytuowanie ich w strukturze relacji społecznych.

Stanowisko drugie (ujęcie normatywne):• Zasadniczą funkcję kapitału społecznego dostrzega

w tworzeniu i rozwijaniu społeczeństwa obywatelskiego.

• Kapitał społeczny odnosi się tu do właściwości społecznej organizacji takich jak zaufanie, normy i relacje, które mogą doskonalić skuteczność działań społeczeństwa przez umożliwianie i ułatwianie koordynacji działań.

• „Obywatelski” kapitał społeczny obejmuje wspólne wartości, normy, nieformalne sieci i uczestnictwo w stowarzyszeniach, które wpływają na zdolność jednostek do zbiorowego działania na rzecz osiągania wspólnych celów

1 2

3 4 5 Elementy kapitału spolecznego Podmioty korzystające z kapitału spolecznego

Sie

ć

Wsp

ólne

war

tośc

i i

nor

my

Zau

fani

e w

ewną

trzg

rupo

we

Zau

fani

e sp

ołec

zne

Cno

ty

obyw

atel

skie

Podmiot Aktor (jednostka lub firma)

Rodzaj kapitału społecznego

Sieciowy

+

Podmiot Grupa i organizacja

Rodzaj kapitału społecznego

Integracyjny

+ + +

Podmiot Społeczność lokalna Rodzaj kapitału społecznego

Pomostowy (komunalny)

+ + +

Podmiot Społeczeństwo + + + +

Krytyka kapitału społecznego

• Ciemna strona kapitału społecznego : wysoka spójność grupowa, wzajemne

zaufanie w pewnych wąskich kręgach społecznych i wysoki stopień lojalności może oddziaływać niekorzystnie na stan organizacji całego systemu społecznego.

• Krytyka merytoryczna zwraca uwagę na dużą niespójność stanowisk w kwestii sposobu mierzenia i wyjaśniania zjawisk kapitału społecznego i jego wpływu na inne ważne zjawiska społeczne.

Literatura

• Przegląd Socjologiczny, Kapitał społeczny i jego użytkownicy, Maciej Frykowski, Paweł Starosta, 2008, t.LVII/1 s.s. 31- 63