Kant Uzasadnienie metafizyki moralnoci Rozdzia I Przejcie w zakresie moralnoci od pospolitego poznania rozumowego do poznania filozoficznego adnej rzeczy nie mona bez ograniczenia uwaa za dobr. Dobra wola stanowi warunek tego, by czowiek by godny szczcia. Dobra wola jest dobra jedynie przez chcenie, tj. sama w sobie. Im wicej rozum oddaje si deniu do uywania ycia, tym bardziej czowiek oddala si od stanu prawdziwego zadowolenia. Rozum otrzymalimy jako wadz, ktra ma wpywa na wol; przeznaczeniem rozumu musi by wytworzenie dobrej woli. Wola musi by dobrem najwyszym i warunkiem wszystkiego. Pojcie obowizku zawiera w sobie pojcie dobrej woli. Kant wyrnia dziaanie zgodne z obowizkiem i dziaanie z obowizku. Czynienie dobrze z obowizku jest praktyczn mioci tkwic w woli, w zasadach postpowania. Przy postpowaniu z obowizku naley przykada uag nie do przedmiotu, ale do samego czynu i jego zasady, prawa. Zamiary towarzyszce dziaaniu i jego skutki jako cele woli nie mog nada czynom moralnej wartoci. Warto ta ley w zasadzie woli. Szacunek jest uczuciem wywoanym przez rozumowe pojcie. Szacunkiem zwie si bezporednie skonienie woli i przez prawo i wiadomo prawa. W ten sposb uwaamy go za skutek przez prawo wywoany w podmiocie. Przedmiotem szacunku jest jedynie prawo takie, ktre nakadamy sobie sami. Wszelki szacunek dla osoby jest tylko poszanowaniem prawa, ktrego przykad ona nam daje. Wszelkie tzw. zainteresowanie moralne polega na poszanowaniu prawa. Chcc przekona si jak odpowied naley da na pytanie, czy kamliwe przyrzeczenie zgadza si z obowizkiem, pytam si samego siebie, czy bybym zadowolony z tego, e moja maksyma wydobywania si przez nieprawdziwe przyrzeczenie z kopotliwego pooenia miaaby obowizywa jako prawo powszechne. Rozdzia II Przejcie od popularnej filozofii moralnej do metafizyki moralnoci Jeeli wola sama w sobie nie zgadza si w peni z rozumem, to czyny poznaje obiektywnie jako konieczne i s subiektywnie przypadkowe. Stosunek praw obiektywnych do woli niezupenie dobrej przedstawiamy sobie jako skanianie woli istoty rozumnej przez racje rozumowe, ktrym wola ta z natury swej nie zawsze jest posuszna. Obiektywna zasada to imperatyw. Wszystkie imperatywy przez powinno wskazuj na stosunek obiektywnego prawa rozumu do woli. Wskazuj na przymus. Zaleno wadzy podania od uczu okrela si skonnoci, ktra dowodzi potrzeby. Zaleno woli dajcej si skoni przypadkowo od zasad rozumu nazywa si zainteresowaniem jej w czym. Pierwsze oznacza praktywczne zainteresowanie w czynie, drugie patologiczne zainteresowanie przedmiotem czynu. Dla boskiej i witej woli imperatywy nie posiadaj wanoci, bo wola sama z siebie jest zgodna z prawem. Imperatyw hipotetyczny przedstawia praktyczn konieczno moliwego czynu jako rodka prowadzcego do czego. Imperatyw kategoryczny przedstawia czyn jako sam w sobie bez wzgldu na inny cel jako obiektywnie konieczny. Imperatyw nazywa si nakazem. Imperatywy dziel si na 3 grupy: techniczne zaliczajce si do sztuki, pragmatyczne nalece do powodzenia i moralne nalece do wolnego zachowania si, czyli moralnoci. Czowiekowi trudno jest okreli, kiedy byby szczliwy. Przyczyn tego jest, e wszystkie skadniki szczliwoci s empiryczne, musz by zaczerpnite z dowiadczenia. Czowiek nie moe wedug adnej zasady okreli z zupen pewnoci, co go uszczliwi, bo do tego potrzebna byaby wszechwiedza. Wic nie mona postpowa wedug okrelonych zasad, eby by szczliwym, ale tylko wedug empirycznych wskazwek. Tylko imperatyw kategoryczny ma brzmienie praktycznego prawa, inne za mog nazywa si zasadami woli, poniewa w kadej chwili moemy uwolni si od takiego przepisu. Natomiast bezwarunkowy nakaz nie pozostawia woli wolnego wyboru, dlatego okrelany go prawem. Imperatyw kategoryczny - prawo moralnoci jest syntetycznie praktycznym sdem apriori; a priori to czenie czynu z wol nie zakadajc adnego warunku. Kategoryczny imperatyw brzmi: postpuj tylko

wedug takiej maksymy, dziki ktrej moesz zarazem chcie, eby staa si powszechnym prawem. Maksyma to subiektywna zasada postpowania i naley j odrni od obiektywnej zasady tj. praktycznego prawa. Obowizek, jeeli jest pojciem, ktre zawiera znaczenie i rzeczywist moc prawodawcz dla naszych czynw moe znale wyraz tylko w imperatywach kategorycznych. Wszystko, co jest empiryczne jest szkodliwe dla czystoci obyczajw. Wol pojmujemy jako zdolno samodzielnego naaniania si do czynu zgodnie z przedstawieniem pewnych praw (tylko u czowieka). Cel suy woli za obiektywn podstaw do samookrelenia si. rodek to podstawa moliwoci niezawierajca czyn, ktrego skutkiem jest cel. Subiektywn podstaw podania jest pobudka, obiektywn podstaw woli - motyw. Wyznaczane przez jednostk cele materialne s wzgldne. S one podstaw imperatyww hipotetycznych. Jeeli wic ma istnie najwysza praktyczna zasada, a w stosunku do woli ludzkiej imperatyw kategoryczny, to musi ona by taka, e z przedstawienia tego co jest koniecznie dla kadego celem tworzy obiektywn zasad woli, a wic moe suy za oglne praetyczne prawo. Podstaw tej zasady jest istnienie istoty rozumnej jako celu samego w sobie. Praktyczny imperatyw brzmi: postpuj tak, by czowieczestwa uywa zawsze jako celu, nigdy jako rodka. Nie wystarczy, eby czyn sprzeciwia si czowieczestwu jako celowi samemu w sobie, ale musi si te z nim zgadza. Z tego wynika powizanie ludzi przez wsplne obiektywne prawa tj. pastwo nazywane te pastwem celw (prawa te dotycz stosunku ludzi do siebie jako celw i rodkw do celu). Kady czowiek jest prawodawc w pastwie celw moliwym dziki wolnoci woli bez wzgldu czy jest czonkiem czy zwierzchnikiem. Moralno polega wic na odnoszeniu si kadego czynu do prawa, dziki czemu funkcjonuje pastwo celw. Prawodawstwo musi by w kadej istocie i wypywa z jej woli. Autonomia jest podstaw godnoci ludzkiej. Natura rozumna sama sobie wyznacza cel. Celem, ktry naley ceni jako sam w sobie, a nie jako cel rzeczywisty jest podmiot wszystkich moliwych celw i bezwzgldnie dobrej woli. Moralno jest stosunkiem czynw do autonomii woli, tj. do moliwego powszechnego stanowienia prawa przez jej maksymy. Tylko czyn zgodny z autonomi woli jest dozwolony. Wola, ktrej maksymy zgadzaj si z prawami autonomii jest bezwzgldnie dobr wol. Zaleno nie bezwzgldnie dobrej woli od zasady autonomii (przymus moralny) jest zobowizaniem. Obowizek to obiektywna konieczno czynu wypywajcego ze zobowizania. Poszanowanie prawa jest tym, co moe nada czynowi warto moraln. Autonomia woli to najwysza zasada moralnoci. Dziki autonomii woli wola sama dla siebie jest prawem. Heteronomia wystpuje wtedy, kiedy wola szuka prawa, ktre skoni j do wasnego powszechnego prawodawstwa we waciwociach ktrego ze swych przedmiotw. Wtedy przedmiot poprzez swj stosunek do woli nadaje jej prawo. Kant podzieli zasady moralnoci wedug pojcia heteronomii. Dziel si wic na empiryczne wynikaj ze szczliwoci, (polegaj na fizycznym lub moralnym uczuciu) i racjonalne (wypywaj z doskonaoci, polegaj na rozumowym pojciu doskonaoci jako moliwego skutku lub na pojciu samoistnej doskonaoci). Kant mwi, e gdyby mia wybiera pomidzy pojciem zmysu moralnego a pojciem doskonaoci, cho nie nadaj si do tworzenia podstaw moralnoci, wybraby ostatnie.W ten sposb moralno pozostawiona jest wycznie rozumowi, a zmysy nie maj do niej dostpu.