Immanuel Kant

Immanuel Kant - uwagi biograficznePodmiot poznający a przedmiot poznania

Klasyfikacja sądówSądy syntetyczne a priori

Estetyka transcendentalnaAnalityka transcendentalna

Podsumowanie - główne idee kantyzmu

Filozofia - Immanuel Kant

Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz Filozofia - Immanuel Kant

Plan wykładu

1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne

2 Podmiot poznający a przedmiot poznania

3 Klasyfikacja sądów

4 Sądy syntetyczne a priori

5 Estetyka transcendentalna

6 Analityka transcendentalna

7 Podsumowanie - główne idee kantyzmu

Immanuel Kant (1724-1804)

Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie spędził wprowincjonalnym Koenigsbergu. Filozof znany przede wszystkim z trzechkrytyk: Krytyki czystego rozumu, Krytyki praktycznego rozumu i Krytykiwładzy sądzenia i bardzo zdyscyplinowanego, schematycznego, monotonnegotrybu życia.

Podmiot poznający a przedmiot poznania

W dotychczas omawianych koncepcjach filozoficznych problem relacjimiędzy podmiotem poznającym i przedmiotem poznania ujmowany był wnastępujący sposób:

Zadaniem podmiotu poznającego jest odkrycie prawdziwychwłasności przedmiotu poznania. Przedmiot poznania jest niezależnyod podmiotu.

Jeśli jakiegokolwiek rodzaju predyspozycje podmiotu poznającegomają wpływ na poznanie przedmiotu, to możemy wtedy mieć doczynienia wyłącznie z błędem poznawczym.

W filozofii Kanta to ujęcie zostaje odrzucone. Kant uznaje, że niemożemy wyeliminować czynnika podmiotowego, ale jednocześnie nie stajena stanowisku sceptycyzmu.

Co oznacza “transcendentalny”?

Filozofia Kanta to filozofia transcendentalna - jej zadaniem jest analizawarunków możliwości wszelkiego poznania (w szczególności jednakpoznania naukowego):

warunków poszerzania naszej wiedzy;

ale przede wszystkim poszerzania prowadzącego do wiedzy pewnej iniezmiennej;

a zatem tego rodzaju wiedzy, która nie będzie zależała od poznaniaempirycznego.

Warunków możliwości poznania Kant będzie szukał po stronie podmiotu,a nie tak jak np. Kartezjusz, po stronie przedmiotu poznania.

Kantowska klasyfikacja sądów

Sąd - prawdziwa lub fałszywa wypowiedź o rzeczywistości. Zgodnie ztzw. klasyczną koncepcją sądu, wypowiedź ta składa się z podmiotu iorzecznika: podmiotowi przypisuje się jakąś własność. Na przykład:“niebo jest błękitne”. Cała wiedza naukowa formułowana jest w sądach.

Kant sądy dzieli na:

analityczne i syntetyczne,

aprioryczne i aposterioryczne.

Kantowska klasyfikacja sądów

Sąd - prawdziwa lub fałszywa wypowiedź o rzeczywistości. Zgodnie ztzw. klasyczną koncepcją sądu, wypowiedź ta składa się z podmiotu iorzecznika: podmiotowi przypisuje się jakąś własność. Na przykład:“niebo jest błękitne”. Cała wiedza naukowa formułowana jest w sądach.

Kant sądy dzieli na:

analityczne i syntetyczne,

aprioryczne i aposterioryczne.

Charakterystyka sądów analitycznych i syntetycznych

Sąd analityczny - na przykład: x = x; człowiek jest rozumny; każdeciało jest rozciągłe. Orzecznik w tym przypadku znajduje się w treścipojęcia podmiotu. Sąd analityczny nie rozszerza naszej wiedzy - jest totylko eksplikacja sensu pojęcia użytego w podmiocie.

Sąd syntetyczny - na przykład: na skraju lasu stoi jeleń; 2 + 3 = 5.Oczecznik w tym przypadku nie jest częścią definicji podmiotu. Sądysyntetyczny rozszerza naszą wiedzę o podmiocie.

Charakterystyka sądów a priori i a posteriori

Sąd aprioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości nie są zależne oddoświadczenia. Charakteryzuje go najwyższy stopień pewności. Przykładysądów apriorycznych: wszelkie sądy arytmetyki i geometrii, wszystkiesądy analityczne.

Sąd aposterioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości są zależne oddoświadczenia. Charakteryzuje go dużo niższy stopień pewności. Jeśli sąda posteriori jest sądem ogólnym, jest oparty na indukcji, która nie jestzdaniem Kanta rozumowaniem prowadzącym do uzyskaniaodpowiedniego stopnia pewności.

Charakterystyka sądów a priori i a posteriori

Sąd aprioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości nie są zależne oddoświadczenia. Charakteryzuje go najwyższy stopień pewności. Przykładysądów apriorycznych: wszelkie sądy arytmetyki i geometrii, wszystkiesądy analityczne.

Sąd aposterioryczny - sąd, którego warunki prawdziwości są zależne oddoświadczenia. Charakteryzuje go dużo niższy stopień pewności. Jeśli sąda posteriori jest sądem ogólnym, jest oparty na indukcji, która nie jestzdaniem Kanta rozumowaniem prowadzącym do uzyskaniaodpowiedniego stopnia pewności.

Czym są sądy syntetyczne a priori?

Sąd syntetyczny a priori to sąd, który rozszerza nasze poznanie, aktórego warunki prawdziwości nie pochodzą z doświadczenia.

Przykłady sądów syntetycznych a priori: “2 + 3 = 5”, “ciała są ciężkie”.

Czym są sądy syntetyczne a priori?

Sąd syntetyczny a priori to sąd, który rozszerza nasze poznanie, aktórego warunki prawdziwości nie pochodzą z doświadczenia.

Przykłady sądów syntetycznych a priori: “2 + 3 = 5”, “ciała są ciężkie”.

Na czym polega problem sądów syntetycznych a priori?

Problem sądów syntetycznych a priori brzmi:

skoro sądy syntetyczne a priori w ogóle istnieją, to musimyodpowiedzieć na pytanie, skąd czerpią swoją moc obowiązującą.

Pytania dotyczące sądów syntetycznych a priori

Ogólne pytanie - jak są możliwe sądy syntetyczne a priori - Kant rozkładana trzy szczegółowe kwestie:

1 Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie czystejmatematyki?

2 Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie czystegoprzyrodoznawstwa?

3 Jak są możliwe sądy syntetyczne a priori w dziedzinie metafizyki?

Forma i treść poznania

Treść poznania - dane przedstawień zmysłowych.

Forma poznania - forma przedstawień zmysłowych, sposób, w jakipostrzegane są przedmioty.

Forma i treść poznania

Treść poznania - dane przedstawień zmysłowych.

Forma poznania - forma przedstawień zmysłowych, sposób, w jakipostrzegane są przedmioty.

Czyste formy naoczności

Czas i przestrzeń nie istnieją poza podmiotem poznającym, nie sąprzedmiotami fizycznymi. Są to formy poznania zmysłowego:

Są obiektywne (bo uniwersalne, tzn. każdy człowiek poznajewszystkie rzeczy w czasie i przestrzeni).

Są realne (bo dotyczą realnych zjawisk).

Wszystkie przedmioty doświadczenia zmysłowego ujmujemy w czasie iprzestrzeni. Człowiek nie jest w stanie poznać rzeczy poza czasem iprzestrzenią. Czas i przestrzeń są zatem warunkami możliwości poznaniazmysłowego.

Rzeczy “same w sobie”

Świat, z którym mamy do czynienia, to świat fenomenów. Poza nimiistnieją jednak także tzw. “noumeny”, tzn. “rzeczy same w sobie”,niezależne od naszego sposobu postrzegania. Kant uważa, że musimyprzyjąć ich istnienie, mimo że nie możemy ich poznać, ponieważ musiistnieć coś, co wywołuje nasze wrażenia zmysłowe.

Jak jest możliwa czysta matematyka?

Matematyka charakteryzuje się pewnością, jest niezależna oddoświadczenia. Skąd płynie ta pewność?

arytmetyka jest oparta na analizie czystej formy czasu;

geometria jest oparta na analizie czystej formy przestrzeni;

Stosunki czasowe i przestrzenne można analizować abstrahując odznajdujących się w nich przedmiotów (tzn. danych doświadczenia).Uniwersalność tych form naoczności nadaje walor pewności iobiektywności poznaniu matematycznemu.

Analityka transcendentalna

Uniwersalne aprioryczne formy naoczności są warunkami możliwościpoznania zmysłowego. Wszystkie przedmioty poznania zmysłowegopoznajemy w czasie i w przestrzeni. Poznanie zmysłowe dostarcza namjednak jedynie prostych przedstawień. Sądy zaś są połączeniemprzedstawień a nie samymi przedstawieniami. Przedmiotem analitykitranscendentalnej jest zbadanie koniecznych warunków takich połączeń.

Intelekt a naoczność

Naoczność - jest biernym doświadczaniem przedmiotów, które sąprzedstawiane w czasie i przestrzeni.

Intelekt - jest aktywnym działaniem podmiotu poznającegodokonującego syntezy przedstawień.

“Myśli bez treści naocznej są puste, dane naoczne bez pojęć - ślepe“(Krytyka czystego rozumu, t. I., s. 139).

Tablica kategorii - funkcji intelektu

Kategorie podzielone są na cztery grupy:1 Kategoria ilości2 Kategoria jakości3 Kategoria stosunku4 Kategoria modalności

Kategorie to warunki możliwości syntezy przedstawienia w sądzie.Podobnie jak formy naoczności, kategorie intelektu są uniwersalne istanowią warunek możliwości syntez pojęciowych i syntez pojęć w sądach.

Tablica kategorii - funkcji intelektu

Kategorie podzielone są na cztery grupy:1 Kategoria ilości2 Kategoria jakości3 Kategoria stosunku4 Kategoria modalności

Kategorie to warunki możliwości syntezy przedstawienia w sądzie.Podobnie jak formy naoczności, kategorie intelektu są uniwersalne istanowią warunek możliwości syntez pojęciowych i syntez pojęć w sądach.

Kantowski “przewrót kopernikański”

Na czym polega rewolucyjność rozwiązań w epistemologii, które samKant porównuje do przewrotu Kopernikańskiego?

Kant docenia przekonanie, że nie możemy abstrahować odczynników podmiotowych w poznaniu rzeczywistości; uważa, żeprzedmiot poznania jest w znacznej mierze konstruowany przezpoznający podmiot;

Kant jednocześnie odrzuca sceptycyzm pokazując, że istniejąwspólne wszystkim istotom rozumnym formy poznania.

Uniwersalność form poznania

Wskazywane w starożytnym nurcie sceptycznym czynniki podmiotowemodyfikujące nasze postrzeganie rzeczywistości były zróżnicowanemiędzygatunkowo i wewnątrzgatunkowo. Kant szuka wyłącznieuniwersalnych czynników podmiotowych, ponieważ tylko one wyjaśniająmożliwość obiektywnego poznania naukowego.

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!

Artur Machlarz

e-mail: [email protected]: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz

Immanuel Kant

Education

Transcript of Immanuel Kant