Jazz Polski

Niniejszy materia jest publikacj Instytutu Adama Mickiewicza w Warszawie z okazji obchodw Roku Polskiego w Hiszpanii w 2002, imprezy realizowanej przez Konsulat generalny RP w Barcelonie jako projekt Polska w Katalonii Polnia a Catalunya Kade wykorzystanie materiau w postaci penej lub skrconej wymaga zamieszczenia adnotacji Z materiaw Instytutu Adama Mickiewicza.

1

POLSKI JAZZ

Korzenie

Ruch jazzowy w Polsce ma bardzo dug tradycj, nie da si jednak precyzyjnie okreli daty

wydarzenia czy nawet serii faktw artystycznych, ktre ten ruch zapocztkoway. Przed II

wojn wiatow orkiestry grajce w lokalach Warszawy, Krakowa czy Poznania miay w

swym repertuarze jazz, a wic np. kompozycje George`a Gershwina czy autorw musicali

broadwayowskich ery swingu, jak choby Richarda Rodgersa i Lorenza Harta. Ich utwory byy

wwczas w caej Europie modne, podobnie jak swing. Po wojnie okres pocztkowej fascynacji

muzyk jazzow zosta szybko stumiony przez wadz komunistyczn. Nastpny etap w

historii jazzu polskiego nazwano okresem katakumbowym, gdy jazz wykonywano wwczas

nieoficjalnie, w konspiracji, w prywatnych domach. Dopiero okres politycznej odwily po

1955 roku, ktry przynis wolno take w sferze sztuki, sta si pocztkiem rozwoju

autentycznego ruchu jazzowego w Polsce. Zorganizowano wwczas festiwale jazzowe w

Sopocie (w 1956 r. i 1957 r.), ktre zapocztkoway tradycj pniejszego warszawskiego

festiwalu Jazz Jamboree, dzi nalecego do najstarszych tego typu imprez w Europie.

Filary jazzu znad Wisy

Jazz wykonywany na pierwszych polskich festiwalach w latach pidziesitych by muzyk

improwizowan, opart na znanych standardach, z zachowaniem wszelkich regu, ale modzi

entuzjaci rekrutowali si gwnie spord amatorw, std w porwnaniu z muzykami

amerykaskimi czy nawet europejskimi poziom wykonywania jazzu w Polsce by relatywnie

niski. W latach pidziesitych powstao kilka zespow jazzowych, m.in.: Melomani Jerzego

Dudusia Matuszkiewicza, Sekstet Krzysztofa Komedy, Jazz Believers Jana Ptaszyna

Wrblewskiego, czy wykonujcy jazz tradycyjny New Orleans Stompers. W latach 1956-

1960 pojawiy si i rozwiny talenty muzykw, ktrzy tworz i wystpuj do dzi, i ktrzy

odcisnli wyrane pitno na dziaalnoci kolejnych pokole polskich jazzmanw. S to:

Jerzy Dudu Matuszkiewicz (ur. 1928) kompozytor i saksofonista, twrca m.in.

zespow Melomani, Traditional Jazz Makers, Polish All Stars; w latach 60-ych zaj si

prawie wycznie komponowaniem, napisa muzyk do ponad dwustu filmw; jest nadal

czynnym muzykiem obecnym okazjonalnie na polskiej scenie jazzowej.


2

Krzysztof Komeda Trzciski (1931-1969) kompozytor i pianista; twrca zespow

Sekstet, Trio, Kwintet; autor muzyki do kilku filmw (m.in. Do widzenia do jutra Janusza

Morgensterna, Niewinni czarodzieje Andrzeja Wajdy, N w wodzie i Rosemary`s Baby

Romana Polaskiego). W roku 1965 Kwintet Komedy nagra album Astigmatic, ktry uwaa

si za najwybitniejsz pyt w historii polskiego jazzu. W zespoach Krzysztofa Komedy grali

m.in. Zbigniew Namysowski, Micha Urbaniak, Tomasz Stako, Jan Ptaszyn Wrblewski, a

wic pniejsi liderzy zespow i nurtw stylistycznych w jazzie polskim. W latach ostatnich

obserwujemy renesans kompozycji Komedy. Komedowska ekspresja wynika w mniejszym

stopniu z czysto jazzowego timingu (pulsu typowego wycznie dla tego gatunku muzyki),

ktry zastpuje liryka i swobodne (zmienne) traktowanie czasu w przebiegu utworw. Dotyczy

to gwnie trzech kompozycji z pyty Astigmatic (Astigmatic, Svantetic, Kattorna).

Krzysztof Komeda, mimo i nigdy nie by pianist wirtuozem, uwaany jest do dzi za

najwybitniejszego polskiego twrc w tym gatunku muzyki.

Tomasz Stako (ur. 1942) kompozytor i trbacz; w latach szedziesitych czonek kwartetu

Jazz Darings, Kwintetu Krzysztofa Komedy; zakada te wasne zespoy, wrd nich Kwintet

(m.in. z saksofonist i skrzypkiem Zbigniewem Seifertem oraz saksofonist Januszem

Muniakiem). Podejmowa najrniejsze przedsiwzicia od gry solo, poprzez kwartety,

kwintety a po kompozycje orkiestrowe (np. dla Studia Jazzowego Polskiego Radia). Jest

zaliczany do nurtu free jazzowego, cho zawsze (szczeglnie w ostatnim okresie)

pobrzmiewaj w jego muzyce zarwno wiatowe standardy jak i tematy polskie, zaczerpnite z

muzyki Krzysztofa Komedy czy inspirowane teatrem Witkacego. W twrczoci Tomasza

Staki istotne s: otwarto formy utworu, co pozwala na zmienn dramaturgi w zalenoci

od obsady i okolicznoci; abstrakcja wypowiedzi, co pozostawia duy margines dowolnoci w

odbiorze gry Staki (artysta nigdy nie jest dosowny i oczywisty w swojej kreacji) oraz

natychmiast rozpoznawalny, chrapliwy, wysoce emocjonalny ton instrumentu, bdcy niekiedy

echem gosu ludzkiego (krzyk, szept). Tomasz Stako jest obecnie najwybitniejszym yjcym,

niezwykle aktywnym polskim muzykiem jazzowym.

Zbigniew Namysowski (ur.1939) kompozytor i saksofonista, take flecista, wiolonczelista i

puzonista; pocztkowo dziaa w zespoach prowadzonych przez innych muzykw (w latach

pidziesitych: Modern Dixielanders, Modern Combo, Polish All Stars, New Orleans

Stompers; w 1960-63 gra w zespole The Wreckers). Pniej zacz tworzy wasne formacje,

najczciej kwartety i kwintety. Od lat szedziesitych do dzi przewina si przez jego


3

zespoy niemal caa czowka polskiego jazzu, m.in. Wodzimierz Gulgowski (fortepian),

Micha Urbaniak (saksofon tenorowy), Czesaw Bartkowski (perkusja), Janusz Stefaski

(perkusja), Wadysaw Sendecki (fortepian), Sawomir Kulpowicz (fortepian), Tomasz

Szukalski (saksofon tenorowy), Krzysztof cieraski (bass elektryczny). Zbigniew

Namysowski sta si wybitnym nauczycielem modych muzykw. W dziedzinie kompozycji

Namysowski stworzy wasny, niepowtarzalny i atwo rozpoznawalny jzyk.

Komunikatywno osigana podczas koncertw wymagaa jednak ogromnej pracy na prbach,

jzyk harmoniczny Namysowskiego stwarza muzykom niemae wyzwania, wykraczajce

znacznie poza standardowe rozumienie jazzu. Waniejsze pyty Zbigniewa Namysowskiego:

Lola (1964 r.), Winobranie (1973 r.), Kujaviak Goes Funky (1975 r.), Zbigniew

Namysowski (1977 r.), Jasmin Lady (1978 r.), Future Talk (1979 r.), Air Condition

(1981 r.), Without A Talk (1991 r.), Cy to blues cy nie blues (1997 r.), Dances (1997 r.),

Mozart Goes Jazz (1999 r.).

Henryk Majewski (ur. 1936) trbacz i kompozytor; jeden z niekwestionowanych liderw

jazzu polskiego w jego nurcie tradycyjnym, dixielandowym. Wsppracowa z New Orleans

Stompers, w 1965 roku zaoy Old Timers, najduej istniejcy i bodaj najwybitniejszy zesp

jazzu tradycyjnego w Polsce. W latach 1967-1969 Old Timers, wiele podrowa po Europie,

m.in. akompaniujc wiatowej sawy solistom, takim jak Albert Nicholas, Sandy Brown czy

Wild Bill Davison. Henryk Majewski od lat prowadzi rwnolegle kilka projektw; by

wsptwrc Big-bandu Stodoa (1968-73), pomysodawc i zaoycielem superbandu (tak

by nazywany) Swing Session, niezliczonych kameralnych formacji (duety, tria),

powoywanych dla potrzeb konkretnego nagrania czy koncertu. Jest te niestrudzonym

dziaaczem jazzowym i pedagogiem. Waniejsze pyty: New Orleans Stompers (1964 r.),

Old Timers With Sandy Brown (1968 r.), Let`s Swing Again (1971 r., z Bigbandem

Stodoa), Tribute To Armstrong (1972 r.), Swing Session, Old Timers (1981 r.).

Micha Urbaniak (ur. 1946) gra na saksofonie tenorowym i skrzypcach, jest kompozytorem;

wsppracowa z Jazz Rockers (1961 r.), The Wreckers (1961 r., tourne w USA i wystp na

Newport Jazz Festival), Kwintetem Krzysztofa Komedy (1962-1964). Od 1969 roku prowadzi

wasne zespoy: Grupa Michaa Urbaniaka (1969-1972), Micha Urbaniak Constellation (1973

r.), The Micha Urbaniak Fusion (1975-1980) i in. Jest bodaj najbardziej znanym w wiecie

polskim muzykiem jazzowym. Jego kariera w USA rozpocza si w 1973 roku od pyt

wydanych przez Columbi i trwa ze zmiennym szczciem do dzi, jej apogeum przypada na

pocztek lat dziewidziesitych, gdy nazwisko muzyka wymieniane byo wielokrotnie w


4

rnych kategoriach dorocznej ankiety krytykw prestiowego miesicznika Down Beat.

Micha Urbaniak w swych kompozycjach prbuje czy najnowsze trendy wiatowego jazzu z

elementami wasnego stylu. czy oryginalne, atwo rozpoznawalne brzmienie swojego

instrumentu z aktualnie obowizujcymi konwencjami. Std w jego nagraniach okresu

amerykaskiego z reguy bior udzia muzycy reprezentujcy nurt fusion, soul-jazz, funk czy

rap. Szukajc modych talentw w rodowisku nowojorskim Urbaniak wylansowa wielu

muzykw, m.in. Marcusa Millera, Kennyego Kirklanda i Johna Abercrombie. Niezalenie od

wasnej dziaalnoci Urbaniak wsppracowa z uznanymi sawami, takimi jak George Benson,

Joe Zawinul, Stephanne Grappelly czy Miles Davis. Waniejsze pyty: Paratyphus B (1970

r.), Super Constellation (1973 r.), Fusion (1974 r.), Atma (1974 r.), Future Talk (1979

r.), Take Good Care Of My Heart (1984 r.), Songs For Poland (1989 r.), Live in New

York (1991 r.), Manhattan Man (1992 r.), Urbanator (1995 r.), Urbanax (1998 r.).

Adam Makowicz (ur. 1940) kompozytor, pianista; gra z zespoem Jazz Darings (1962 r.),

Kwartetem Andrzeja Kurylewicza (1963-1973), z zespoem Zbigniewa Namysowskiego (od

1974 r.), grup Michaa Urbaniaka i z triem Tomasza Staki. Od 1974 roku wystpuje gwnie

solo. Jest pianist wirtuozem, ktry posiada wasny styl zarwno w kompozycji jak i

opracowaniach fortepianowych. Ten styl to konglomerat tradycji amerykaskiej wywodzcej

si od Tatuma i George`a Gershwina oraz elementw muzyki europejskiej, nawizujcych do

tradycji romantycznej. Makowicz ostatnie kilkanacie lat powici wasnym opracowaniom

klasycznych standardw m.in. Jerome Kerna, Irvinga Berlina, Colea Portera i George`a

Gershwina. Jego recitale w duej czci skierowane s do publicznoci filharmonii, sam

pianista sw muzyk umieszcza obecnie bliej klasyki ni jazzu. W tym nurcie mieszcz si

te jego kompozycje pisane na fortepian i mae zespoy kameralne. Waniejsze pyty:

Newborn Light (1972 r., z Urszul Dudziak), Unit (1975 r., z Tomaszem Stako), Winter

Flowers (1977 r.), Adam (1978 r.), The Name Is Makowicz (1988 r.), Makowicz Plays

Gershwin (1993 r.), Tribute to Art Tatum (1997 r.).

Jan Ptaszyn Wrblewski (ur. 1936) kompozytor i araner, gra na saksofonie tenorowym;

debiutowa w 1956 roku w Sekstecie Krzysztofa Komedy, potem gra w International Newport

Jazz Band (USA, 1958 r.), Jazz Believers (1958-1959), Kwintecie Andrzeja Kurylewicza

(1960-1961). Waniejsze wasne formacje: Polish Jazz Quartett (1963-1966), Mainstream

(1973-1977), Kwartet Ptaszyna Wrblewskiego (1978-1984), Made in Poland (od 1992 r.). W

latach 1968-1978 by szefem Studia Jazzowego Polskiego Radia. Jest jednym z liderw

polskiej sceny jazzowej, twrc wielu niekonwencjonalnych projektw, animatorem i


5

popularyzatorem jazzu w Polsce. W swoich kompozycjach nawizuje do gwnego nurtu jazzu

wiatowego straight ahead jazz, mainstream cho w utworach obszerniejszych (Wariant

warszawski, Maestoso combinato, Czytanki na orkiestr) prezentuje styl kontynuujcy

dowiadczenia tzw. Trzeciego Nurtu (Third Stream). Jest wybitnym aranerem, specjalist od

pisania partytur na due skady bigbandowe bd kombinowane, bandowo-symfoniczne.

Waniejsze pyty: Jazz Believers (1958 r.), Jazz Outsiders (1961 r.), Polish Jazz Quartet,

Studio Jazzowe Polskiego Radia (1969 r.), Mainstream (1977 r.), New Presentation

(1983 r.), Made In Poland (1993 r.).

Stylistyka polskiego jazzu

W Polsce, podobnie jak w innych krajach o ustabilizowanej scenie jazzowej, uprawia si

rozmaite style jazzu. Nieco upraszczajc, mona wyodrbni trzy gwne nurty: jazz

tradycyjny, jazz nowoczesny i jazz awangardowy.

JAZZ TRADYCYJNY w Polsce przedwojennej uprawiay swingowe orkiestry, m.in.

Kazimierza Turewicza, Jerzego Petersburskiego, Zygmunta Karasiskiego, Henryka Golda,

Ady Rosnera. Zespoy prawdziwie tradycyjne, a wic wiadomie stylizujce dixieland, zaczy

powstawa w Polsce dopiero po II wojnie wiatowej. Zesp Melomani, zaoony w latach

pidziesitych przez Jerzego Dudusia Matuszkiewicza, wystpowa w dwu wersjach,

tradycyjnej i nowoczesnej. Jednak dixieland z prawdziwego zdarzenia wykonyway w Polsce

dopiero takie formacje jak New Orleans Stompers (od 1957 r.), Zygmunta Wicharego (od 1954

r.), Modern Dixielanders (od 1956 r.), pniej Jazz Band Ball (od 1964), Old Timers (od 1965

r.), Ragtime Jazz Band (od 1966 r.), High Society (od 1969 r.), Old Metropolitan Band (od

1970 r.), Hagaw (od 1966 r.). Dixieland, przeywajcy okres wietnoci w Polsce w latach

szedziesitych i siedemdziesitych, dzi zajmuje miejsce peryferyjne na scenie jazzowej.

Jednak sytuacja moe si zmieni, bowiem podejmowane s prby reaktywowania niektrych

inicjatyw zwizanych z nurtem jazzu tradycyjnego. Festiwal jazzu tradycyjnego w Iawie co

roku przyciga coraz liczniejsze grono suchaczy i widzw. Na tym festiwalu przyznawana jest

nagroda Zotej Tarki.

Czoowi muzycy nurtu jazzu tradycyjnego w Polsce to: Henryk Majewski (trbka), Wiesaw

Eyssmont (trbka), Bohdan Styczyski (kornet), Wadysaw Dobrowolski (trbka), Julian

Kurzawa (trbka), Jan Kudyk (trbka), Mieczysaw Mazur (fortepian), Zygmunt Wichary

(fortepian), Jan Boba (fortepian), Zbigniew Zabiegliski (klarnet), Wojciech Kamiski


6

(fortepian), Andrzej Jagodziski (fortepian), Tadeusz Fedorowski (perkusja), Janusz

Kozowski (kontrabas). Wedug najnowszego rankingu pisma Jazz Forum w kategorii

zesp tradycyjny na czoowych miejscach znalazy si cztery formacje: Jazz Band Ball

Orchestra, Sami Swoi, Prowizorka Jazz Band i Vistula River Brass Band, a ponadto

weterani nurtu: Old Timers i Old Metropolitan Band.

JAZZ NOWOCZESNY (straight ahead jazz, jazz gwnego nurtu) w czystej postaci stanowi

podstaw twrczoci kadego muzyka jazzowego. Standard, blues, improwizacja, reguy

formalne i harmoniczne s przestrzegane przez jazzmanw niezalenie od indywidualnie

preferowanej przez nich stylistyki. Jest to paszczyzna porozumienia, zwaszcza gdy dochodzi

do spotka jam sessions w skadach midzynarodowych. Tradycja polskiego jazzu

nowoczesnego wyrasta z bezporednich nawiza do klasyki amerykaskiej. W latach

pidziesitych i szedziesitych polscy muzycy sigali po nagrania Charliego Parkera i

Dizzyego Gillespiego, kwintetw hard-bopowych (The Jazz Messengers i Juliana

Cannonballa Adderleya), a take po nagrania zespow Milesa Davisa i Johna Coltrane`a.

Trudno przeceni te wpyw audycji Willisa Conovera, nadawanych na falach rozgoni Gos

Ameryki, na rozwj jazzu w Polsce. Gwnymi propagatorami jazzu nowoczesnego w latach

pidziesitych byli Andrzej Trzaskowski, Jan Ptaszyn Wrblewski, Andrzej Kurylewicz,

Jerzy Milian, a dzi Micha Urbaniak, Zbigniew Namysowski, Wojciech Karolak,

Wodzimierz Nahorny. Jeszcze w latach pidziesitych i szedziesitych, kiedy w Polsce

byo stosunkowo niewielu muzykw jazzowych (brakowao zwaszcza perkusistw i

kontrabasistw tworzcych sekcje rytmiczne, ktre s przecie podstaw istnienia kadej

formacji jazzowej), poszczeglni muzycy wystpowali jednoczenie w kilku zespoach,

niekiedy skrajnie rnicych si stylistyk wykonywanej muzyki. Grajcy na perkusji Andrzej

Dbrowski, Czesaw Bartkowski, Janusz Stefaski czy Tadeusz Fedorowski byli

rozchwytywani przez znanych liderw grup i podczas festiwali jazzowych wystpowali w

kilku zespoach. To samo dotyczyo kontrabasistw: Romana Dylga, Janusza Kozowskiego,

Pawa Jarzbskiego, Bronisawa Suchanka i Jacka Bednarka. Dzi stosunkowo liczna grupa

wybitnych twrcw wyznacza gwny nurt jazzu w Polsce, nurt jazzu nowoczesnego, a zliczy

mona do niego obecnie takie zespoy jak: Tomasz Stako Quartet, Tomasz Stako Sextet,

Kwintet Piotra Wojtasika, Kwintet Zbigniewa Namysowskiego, High Bred Jazz Trio,

Wodzimierz Pawlik Trio, Zesp Henryka Mikiewicza, Simple Acoustic Trio, zespoy

Jarosawa mietany, zespoy Janusza Muniaka.


7

Osobn grup, jednak cigle w nurcie jazzu nowoczesnego, tworz muzycy uprawiajcy tzw.

jazz elektryczny czy jazz fusion, zapocztkowany pierwszymi amerykaskimi pytami Michaa

Urbaniaka. T grup w polskim jazzie reprezentuj takie zespoy jak Walk Away, String

Connectioon czy Tribute To Miles Orchestra.

JAZZ AWANGARDOWY zwykle kojarzy si z hasem free jazz, istniejcym w jazzowej

nomenklaturze od czasw klasycznych pyt twrcy tego nurtu, Ornettea Colemana. Lata

szedziesite w jazzie polskim przyniosy eksplozj eksperymentw, do czego z pewnoci

przyczynio si szczeglne zainteresowanie jazzem, jakie okazywali twrcy muzyki powanej.

Narodzi si wwczas tak zwany Trzeci Nurt (Third Stream), bdcy swoist syntez muzyki

powanej i jazzu (zwaszcza free jazzu).

Twrcy free jazzu odegrali wan rol rwnie w rozwoju samego jazzu. Kluczowe grupy

historyczne tego nurtu to: Kwintet Tomasza Staki (z pierwszej poowy lat 70.), Kwartet

Zbigniewa Seiferta, Stako-Vesala Quartet, Formacja Muzyki Wspczesnej Andrzeja

Kurylewicza, Studio Jazzowe Polskiego Radia, Sesja, Teatr Instrumentalny i Koncert Figur

Niemoliwych Andrzeja Mitana.

Spord muzykw uprawiajcych ten rodzaj jazzu Tomasz Stako bodaj jako jedyny polski

muzyk przebi si na aren europejsk i wiatow ze sw wizj jazzu. Ponadto nurt

awangardowy w polskim jazzie reprezentuj: Andrzej Przybielski (trbka), Helmut Nadolski

(kontrabas), Micha Zduniak (perkusja),Wadysaw Jagieo (perkusja) Wojciech Konikiewicz

(kompozycja, instrumenty klawiszowe), Andrzej Biean (fortepian), Jan Fryderyk

Dobrowolski (fortepian), Marianna Wrblewska (piew), Czesaw Gadkowski (bas),

Krzysztof Zgraja (flet), Wodzimierz Kiniorski (saksofony), Aleksander Korecki (saksofony).

Wspczesna scena yassowa

Zupenie nowy rozdzia w polskiej muzyce jazzowej zapocztkowaa grupa Mio, powstaa

w kwietniu 1988 roku w Trjmiecie. Liderem grupy jest Ryszard Tymon Tymaski (gitara),

ktry wraz z innymi modymi muzykami kontestuje tak zwany klasyczny nurt polskiego jazzu.

Sw muzyk zesp okreli mianem yass, nawizujc w ten sposb do pierwotnych rde

muzyki jazzowej. Yass to konglomerat nowej fali, free jazzu, wspczesnego rocka,

surrealistycznego teatru instrumentalnego i poezji. Rodzimy yass podaje w wtpliwo

uprawiany dotychczas w Polsce jazz, zwaszcza jego walor kreatywny. W zespole Mio na


8

pocztku lat dziewidziesitych pojawi si m.in. wybitnie utalentowany pianista Leszek

Moder, a take saksofonici Maciej Sikaa i Mikoaj Trzaska. Grupa Mio

zapocztkowaa ferment twrczy, zgromadzia wok siebie grono wyznawcw, doprowadzia

do powstania nowego nurtu w polskim jazzie, ktry dzi grupuje co najmniej kilkunastu

muzykw, ma sw firm pytow (Biodro Records), festiwal (Muzyka z Mzgu) i kilka

klubw z bydgoskim Mzgiem na czele.

Czoowe grupy nurtu yassowego: Mio (pyty: Mio, Taniec Smoka, Asthmatic, On

Life And Death, Not Two ze synnym amerykaskim trbaczem nurtu awangardowego

Lesterem Bowie); Kury (pyta: P.O.L.O.V.I.R.U.S.); oskot (pyta: Koncert w mzgu);

Duet Trzaska-wietlicki (pyta: Cierpienie i wypoczynek); Arythmic Perfection (Out To

Lunch, Rozmowy s catem); Trytony (pyta: Zarys matematyki niewinnej); Maestro

Trytony (pyta: Enoptronia); Diffusion Ensemble (pyta: Azure Excess);Trupy;

Niebieski Lotnik.

Czoowi muzycy nurtu yassowego: Ryszard Tymon Tymaski (gitara), Mikoaj Trzaska

(saksofony), Mazzoll (klarnet), Tomasz Gwiciski (gitara) Jacek Olter (perkusja), Leszek

Moder (fortepian w okresie pocztkowym), Maciej Sikaa (saksofony).

Jazzowe opracowania muzyki Fryderyka Chopina

Spord wszystkich prdw stylistycznych, jakim podlega jazz polski w przeszoci i jakim

podlega nadal, tym najbardziej oryginalnym, rodzimym, nie majcym w tej skali odpowiednika

za granic jest z pewnoci nurt chopinowski, czyli jazzowe opracowania muzyki Fryderyka

Chopina. Wprawdzie ju w latach siedemdziesitych grupa wokalna Novi Singers

prezentowaa jazzowe opracowania utworw Chopina (Novi Sing Chopin, 1971; Chopin

Up To Date, 1975 r.), byy one jednak przetworzone nieznacznie, na zasadzie transkrypcji.

Dopiero w roku 1994 z inicjatywy firmy pytowej Polonia Records doszo do nagrania

pierwszego albumu tria pianisty Andrzeja Jagodziskiego Chopin. By to pocztek serii

dziaa artystycznych kilkunastu muzykw (w tym rwnie wokalistw), ktre zwolna

przerodziy si w zjawisko szersze. Jednak opinie s podzielone, czy przerabianie skoczonych

i doskonaych utworw Chopina prowadzi tylko do zuboenia oryginau, czy moe jednak

nadanie utworom Chopina cech standardu jazzowego sprawia, e rozpoczynaj one swj

zupenie nowy ywot. Niewtpliwie jazzowe opracowania pozwalaj muzyce Chopina w

poredni sposb trafi do nowego audytorium. A ponadto improwizowanie na temat

Chopina pozostaje w zgodzie z procesem twrczym kompozytora, Chopin by przecie


9

mistrzem improwizacji. S jednak zdecydowane gosy krytykw idei przerbek jazzowych

muzyki Chopina, ktrzy podkrelaj, e romantyzm jest zjawiskiem zbyt odlegym, by synteza

wczesnej muzyki i dzisiejszej moga znale swe historyczne uzasadnienie. Zarzucaj take

jazzmanom przerabiajcym muzyk Chopina kierowanie si pobudkami merkantylnymi a nie

artystycznymi, a ponadto brak smaku muzycznego. Dyskusja trwa. A jednak biegu wypadkw

nie da si ju odwrci powstaje coraz wicej pyt z jazzowymi opracowaniami muzyki

Chopina. Co wicej, gwnymi odbiorcami tych opracowa s melomani muzyki klasycznej, a

koncerty odbywaj si zwykle w filharmoniach albo na festiwalach muzyki powanej.

Nurt chopinowski w jazzie polskim reprezentuj gwnie Andrzej Jagodziski, Leszek

Moder i Wodzimierz Nahorny. Andrzej Jagodziski od 1994 roku zajty jest gwnie

projektami chopinowskimi. Tworzy jazzowe opracowania chopinowskich etiud, mazurkw,

polonezw, walcw, nokturnw i preludiw. Trio Jagodziskiego Czesaw Bartkowski,

(perkusja), Adam Cegielski (kontrabas) koncertowao w 1999 roku m.in. w RFN, Austrii,

USA, Kanadzie, Izraelu, w Meksyku, we Francji, w Czechach, gwnie dla publicznoci

filharmonii, prezentujc program chopinowski z kilku pyt. Dyskografia chopinowska

Jagodziskiego: Chopin (1994 r.), Chopin Live at the National Philharmonic (1997 r.),

Once More Chopin, Metamorphoses (1999 r.). Leszek Moder tematy chopinowskie

traktuje jako jeden z wielu elementw kompozycji. Funkcjonuj one w jego improwizacjach

obok salsy, bluesa czy ragtime`u. Niekiedy Moder, podajc za pierwowzorem

chopinowskim, wzmacnia jego klimat, dodaje akcenty nowoczesne (rytm, harmonia), ale

zachowuje najbardziej istotne cechy oryginau. Dyskografia chopinowska Modera: Chopin

impresje (1994 r.), Impressions On Chopin (1999 r.). Wodzimierz Nahorny podejmuje

prby syntezy muzyki powanej i jazzu. Nagra jazzow wersj utworu Karola

Szymanowskiego Mity. Jego nowy program zarejestrowany na pycie Fantazja Polska (1999

r.) oparty jest na chopinowskiej Fantazji na tematy polskich pieni op.13, zawiera te

opracowania kilku preludiw Chopina.

Do tych trzech nazwisk twrcw zajmujcych si jazzowymi opracowaniami muzyki Chopina

trzeba doda jeszcze: Adama Makowicza, ktry prezentuje wasne opracowania preludiw

(zarejestrowane na pycie); Krzysztofa Herdzina, ktry swj album Chopin utrzymuje w

konwencji hard-bopowej, wykorzystujc dla tego stylu typowe brzmienie kwintetu jazzowego;

Leszka Kuakowskiego, autora opracowa rnych utworw Chopina na fortepian jazzowy i

orkiestr smyczkow; Zbigniewa Namysowskiego, ktry obok projektu mozartowskiego

(Kwintet klarnetowy A-dur w opracowaniu na zesp jazzowy, kwartet smyczkowy i klarnet)


10

przygotowuje swoje wersje utworw Chopina; i wokalistw takich jak Lora Szafran (album

Tylko Chopin, 1994 r.), Ewa Bem, Urszula Dudziak, Marek Baata, Dorota Mikiewicz.

Wydaje si, e nurt chopinowski w jazzie polskim jest zjawiskiem wyjtkowym zarwno w

historii tego gatunku muzyki w Polsce, jak rwnie w skali midzynarodowej.

Liderzy polskiego jazzu

Wzorem innych krajw take w Polsce sporzdza si najrniejsze rankingi, ktre stanowi rodzaj podsumowania dziaalnoci poszczeglnych artystw. Takie zestawienia, tworzone przez fachow krytyk czy fanw, daj pewien przybliony i dosy wiarygodny obraz czowki muzykw. Ponisze zestawienie swoista lista rankingowa polskich muzykw jazzowych zostao sporzdzone na podstawie kilku dorocznych notowa pisma Jazz Forum:

KOMPOZYTOR: Zbigniew Namysowski, Tomasz Stako, Leszek Moder, Jan Ptaszyn

Wrblewski, Wojciech Karolak, Tymon Tymaski, Jarosaw mietana

WOKALISTA: Marek Baata, Stanisaw Soyka, Andrzej Dbrowski, Jorgos Skolias, Janusz

Szrom, Tymon Tymaski

WOKALISTKA: Ewa Bem,Anna Maria Jopek, Urszula Dudziak, Grayna Augucik, Anna

Serafiska, Lora Szafran, Dorota Mikiewicz

TRBKA: Tomasz Stako, Piotr Wojtasik, Robert Majewski, Antoni Gralak, ukasz Golec,

Adam Kawoczyk, Henryk Majewski

SAKSOFONY: Maciej Sikaa, Tomasz Szukalski, Adam Pieroczyk, Henryk Mikiewicz,

Zbigniew Namysowski, Piotr Baron, Janusz Muniak, Andrzej Olejniczak, Jan Ptaszyn

Wrblewski

FORTEPIAN: Leszek Moder, Andrzej Jagodziski, Krzysztof Herdzin, Adam Makowicz,

Marcin Wasilewski, Wojciech Niedziela, Wodzimierz Pawlik

GITARA: Jarosaw mietana, RyszardTymon Tymaski, Marek Napirkowski, Ryszard Stya

PUZON: Grzegorz Nagrski, Bronisaw Duy, Antoni Gralak, Marek Michalak, Pawe Golec


11

KLARNET: Emil Kowalski, Zbigniew Zabiegliski, Zbigniew Jaremko, Henryk Mikiewicz,

Mikoaj Trzaska, Mazzoll

KONTRABAS I GITARA BASOWA: Andrzej Cudzich, Jacek Niedziela, Olo Walicki,

Dariusz Oleszkiewicz, Adam Cegielski, Zbigniew Wegehaupt, Krzysztof cieraski, Marcin

Pospieszalski, Piotr Rodowicz

SKRZYPCE: Micha Urbaniak, Krzesimir Dbski, Piotr Strzelczyk, Henryk Gembalski

WIBRAFON: Bernard Masel, Karol Szymanowski, Ireneusz Gyk, Mariusz Gregorowicz

PERKUSJA: Cezary Konrad, Zbigniew Lewandowski, Grzegor Grzyb, Jacek Olter, Jacek

Kochan, Czesaw Bartkowski, Krzysztof Zawadzki, ukasz yta

Festiwale jazzowe

Od czasw pierwszego Festiwalu Jazzowego w Sopocie w 1956 roku ruch festiwalowy w

Polsce niebywale si rozwin, pokonujc zarwno przeszkody polityczno-biurokratyczne, jak

i finansowo-organizacyjne. Festiwale jazzowe w Polsce maj ogromne znaczenie zarwno dla

twrcw jak i dla publicznoci, stajc si aren konfrontacji dla muzykw, jak i miejscem

powstawania nowych prdw i formacji. Nocne spotkania jam sessions, bdce nieodczn

czci kadego festiwalu jazzowego, to specjalno tego gatunku muzyki, to take szansa na

wybitne kreacje podejmowane ad hoc, czsto w skadach midzynarodowych. W Polsce

kadego roku odbywa si okoo 40 festiwali jazzowych rnego formatu. Kady przecitnie

trwa okoo trzech dni, co w sumie daje 120 festiwalowych dni w roku, czyli mniej wicej co

trzy dni odbywa si w Polsce festiwal jazzowy! Skoczyy si czasy penego dotowania

podobnych wydarze, zatem te imprezy musz mie swoj publiczno. I maj!

JAZZ JAMBOREE Warszawa

Organizowany od 1958 roku; festiwal midzynarodowy; orientacja wszechstronna z dominacj

klasycznych nurtw jazzu nowoczesnego; obok gwiazd wystpuj polskie zespoy,

kwalifikowane przez Rad Artystyczn; koncerty odbywaj si na og w Sali Kongresowej

PKiN oraz w klubach jazzowych Remont i Harenda

Kontakt: Agencja Primart tel. (0-22) 664-76-92


12

WARSAW SUMMER JAZZ DAYS

Organizowany od 1991 roku; odbywa si w drugiej poowie czerwca; orientacja z zaoenia

awangardowa o wyranym profilu rock-jazzowym, cho z reguy na kadym festiwalu

wystpuj rwnie gwiazdy, takie jak Chick Corea, Branford Marsalis, Pat Metheny czy Candy

Dulfer; jazz polski reprezentowany marginalnie

Kontakt: Mariusz Adamiak (0-22) 620-50-72, 627-17-00

ERA JAZZU Pozna

Mody festiwal prnie rozwijajcy si; odbywa si w kwietniu; zapraszani s muzycy modzi i

gwiazdy jazzu

Kontakt: Dionizy Pitkowski, (0-61) 813-25-66

GROLSCH POZNA JAZZ FAIR

Odbywa si w halach Targw Poznaskich w drugiej poowie maja

kontakt: Agencja Koncertowa Eskulap; Piotr Nycz, Andrzej Jedliczka, (0-61) 867-11-61,

867-56-11

GDYNIA SUMMER JAZZ DAYS

Organizowany od 1992 roku; odbywa si w poowie lipca jako odgazienie festiwalu Warsaw

Summer Jazz Days

Kontakt: Agencja Colosseum; Jarosaw Tylicki, (0-58) 620-28-36

MIDZYNARODOWY FESTIWAL PIANISTW JAZZOWYCH Kalisz

Organizowany od 1974 roku, pocztkowo z konkursem rozgrywanym co dwa lata, obecnie

wycznie jako festiwal; unikalna w Europie formua, zwizana z tradycj Kaliskiej Fabryki

Pianin, wystpuj pianici jazzowi i zespoy, w ktrych skadach znajduj si instrumenty

klawiszowe; odbywa si pod koniec listopada

Kontakt: Centrum Kultury i Sztuki; Barbara Fibinger, (0-62) 764-10-47/8/9, 764-58-93

KRAKOWSKIE ZADUSZKI JAZZOWE

Festiwal organizowany od ponad czterdziestu lat; odbywa si pod koniec padziernika (przed

Dniem Zmarych); zwykle z udziaem goci zagranicznych

Kontakt: Polskie Stowarzyszenie Jazzowe Oddzia Krakw; Marek Stryszowski, (0-12) 422-

89-61


13

JAZZ JUNIORS Krakw

Konkurs dla modych muzykw; odbywa si w trzecim kwartale roku; organizowany od 27 lat.

Kontakt: Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Jagielloskiego Rotunda; Katarzyna

Brzozowska, 0-601 40-79-58

POMORSKA JESIE JAZZOWA Gorzw, Szczecin, Bydgoszcz

Organizowany od 1974 roku, odbywa si w drugiej poowie listopada; Nagroda gwna to

Klucz do kariery przyznawany wycznie muzykom krajowym

Kontakt: Jazz Club pod Filarami i Agencja Music Shop; Bogusaw Dziekaski i Ryszard

Moczado, (0-95) 722-87-80, (0-52) 345-70-96

MIDZYNARODOWE SPOTKANIA WOKALISTW JAZZOWYCH Zamo

Festiwal organizowany od 1973 roku; poczony z konkursem dla modych wokalistw z

Polski i zagranicy

Kontakt: Zamojski Klub Jazzowy im. M. Kosza oraz Polskie Stowarzyszenie Jazzowe;

Grzegorz Obst i Wojciech Chrzanowski, (0-84) 638-60-41, (0-22) 664-76-92

FESTIWAL JAZZ NAD ODR Wrocaw

Jeden z najstarszych polskich festiwali jazzowych poczony z konkursem; organizowany w

maju; imprezy gwne odbywaj si w Hali Ludowej, a noc przenosz do wrocawskich

klubw, m.in. do popularnej Rury

Kontakt: Centrum Sztuki Impart; Tadeusz Paza, Renata Majewska, (0-71) 344-69-66

FESTIWAL I KONKURS STANDARDW JAZZOWYCH Siedlce

Organizowany od 15 lat w kwietniu; formua tradycyjna, duo muzyki swingowej, jazz

popularny, standardy; obsada gwnie polska

Kontakt: Biuro Organizacyjne, Maciej Dziekoski, (0-25) 644-66-81

MIDZYNARODOWY FESTIWAL MAEJ FORMY JAZZOWEJ SOLO-DUO-

TRIO Krakw

Festiwal organizowany od 1986 roku w poowie lipca; kameralna formua

Kontakt: Agencja Koncertowa Solo-Duo-Trio, Andrzej Kuba Florek (0-12) 425-32-25.


14

OLD JAZZ MEETING ZOTA TARKA Iawa.

Jeden z nielicznych festiwali jazzu tradycyjnego; organizowany w przepiknej scenerii jeziora

Jeziorak w amfiteatrze im. Louisa Armstronga, z nocnymi jam sessions odbywajcymi si

m.in. na statku

Kontakt: Iawskie Centrum Kultury, Sportu i Turystyki; Robert Swat, (0-89) 649-37-81.

MIDZYNARODOWY KONKURS IMPROWIZACJI JAZZOWEJ Katowice

Wycznie dla studentw i uczniw szk muzycznych; organizatorem jest Akademia

Muzyczna w Katowicach im. Karola Szymanowskiego, Wydzia Jazzu i Muzyki Rozrywkowej

Powysze imprezy maj ju w kraju a nawet w wielu wypadkach w Europie i w wiecie

ustalon mark i to one decyduj o ksztacie ycia jazzowego w Polsce. Pozostae bd dopiero

startuj, bd pozostaj przedsiwziciami lokalnymi i by moe maj przed sob byskotliw

przyszo. Oto one w telegraficznym skrcie:

BIELSKA ZADYMKA JAZZOWA Bielsko-Biaa (luty)

HARLEM JAZZ FESTIVAL Zielona Gra (marzec/kwiecie)

MIDZYNARODOWE SWIDNICKIE NOCE JAZZOWE widnica (kwiecie)

JAZZ W MUZEUM Ostrw Wielkopolski (kwiecie)

JAZZ NA KRESACH Zamo (kwiecie)

STARZY I MODZI CZYLI JAZZ W Krakowie (maj)

MIDZYNARODOWY FESTIWAL TRANSKRYPCJE Warszawa (maj)

MUZYKA Z MZGU Bydgoszcz (czerwiec)

JAZZ NA STARWCE Warszawa (lipiec i sierpie)

JAZZ W LESIE Sulczyno (lipiec)

SOPOT MOLO JAZZ FESTIVAL (sierpie)

MIDZYNARODOWE GOGOWSKIE SPOTKANIA JAZZOWE (wrzesie)

BRACKI JAZZ FESTIVAL Cieszyn (wrzesie)

CIESZYSKA JESIE JAZZOWA Cieszyn (padziernik)

SILESIAN JAZZ MEETING Rybnik (pocztek listopada)

KONKURS GITARZYSTW JAZZOWYCH Warszawa (listopad)

KOMEDA JAZZ FESTIVAL Supsk (listopad)

BYDGOSKI FESTIWAL JAZZOWY Bydgoszcz (listopad)

MIDZYNARODOWE GOGOWSKIE SPOTKANIA JAZZOWE Gogw (listopad)


15

HADES JAZZ FESTIVAL Lublin (grudzie)

Notki biograficzne: Krzysztof Komeda Trzciski kompozytor, pianista; czonek pierwszego polskiego jazzowego zespou Melomani; uczestnik festiwalu w Sopocie w roku 1956; kompozytor muzyki do filmw m.in. Romana Polaskiego: N w wodzie, Rosemarys Baby Andrzej Kurylewicz pianista, trbacz, kompozytor; aktywny jako muzyk jazzowy w latach pidziesitych i na pocztku szedziesitych, pniej zaj si muzyk powan Adam Makowicz Pianista; wsppracowa z Tomaszem Stak i Michaem Urbaniakiem w latach szedziesitych i siedemdziesitych, potem podj karier solow w Stanach Zjednoczonych, protegowany Willisa Conovera i wczesnego prezesa wytwrni Columbia Johna Hammonda Jerzy Dudu Matuszkiewicz kompozytor, muzyk; aktywny w latach czterdziestych, pidziesitych i na pocztku szedziesitych, pniej popularny kompozytor muzyki filmowej Leszek Moder pianista, kompozytor; muzyk najmodszego pokolenia; zaoyciel wraz z Tymonem Tymaskim zespou Mio Zbigniew Namysowski saksofonista, kompozytor i araner; debiutowa na Festiwalu Sopockim w 1956 r., nagra fundamentalne dla polskiego jazzu pyty Lola Northern Flower, Winobranie, Kujaviak Goes Funky, Tace Zbigniew Seifert skrzypek, saksofonista, kompozytor; czonek zespou Tomasza Staki w latach siedemdziesitych, w ostatnich latach swojego krtkiego ycia dokona nagra z najlepszymi muzykami amerykaskimi, ktre zaliczaj si do najwybitniejszych w wiatowej wiolinistyce jazzowej Tomasz Stako trbacz, kompozytor; czonek zespow Krzysztofa Komedy Trzciskiego, w latach siedemdziesitych prowadzi swj Kwintet; w kocu lat dziewidziesitych nagra pyt z kompozycjami mentora Krzysztofa Komedy Litania Tomasz Szukalski Saksofonista; wsppracuje m.in. ze Zbigniewem Namysowskim i Tomaszem Stak


16

Jarosaw mietana gitarzysta, kompozytor i araner; prowadzi zespoy Extra Ball, Symphonic Sound; wsppracowa z Artem Farmerem, Garym Bartzem, Johnem Abercrombie Andrzej Trzaskowski kompozytor, pianista, muzykolog; czonek zespou Melomani; kierowa swoimi zespoami, w ktrych grali wszyscy najwaniejsi polscy muzycy jazzowi: Tomasz Stako, Janusz Muniak, Zbigniew Namysowski, Micha Urbaniak; uznany w latach szedziesitych za jednego z najciekawszych przedstawicieli europejskiej awangardy jazzowej, wsppracownik Studia Jazzowego PR; dyrygent, dyrektor i kierownik artystyczny Orkiestry Polskiego Radia i Telewizji Tymon Tymaski muzyk, kompozytor; wspzaoyciel zespou yassowego Mio Micha Urbaniak skrzypek, saksofonista, kompozytor; w latach szedziesitych wsppracownik m.in. Andrzeja Trzaskowskiego, potem prowadzi wasne zespoy; osiedli si w Nowym Jorku, gdzie nagrywa i koncertuje Jan Ptaszyn Wrblewski saksofonista, kompozytor, dziennikarz; debiutowa jako saksofonista barytonowy w Sekstecie Krzysztofa Komedy Trzciskiego na festiwalu w Sopocie w 1956 r.; w roku 1958 jako pierwszy polski muzyk jazzowy wyjecha na festiwal jazzowy w Newport; zaoyciel Polish Jazz Quartett; kierowa Studiem Jazzowym Polskiego Radia, pniej wieloma swoimi zespoami, m.in. Mainstream, Made in Poland; jeden z najbardziej aktywnych polskich muzykw jazzowych; od 1970 r. prowadzi w III Programie Polskiego Radia autorskie programy jazzowe

Jazz Polski

Documents

Transcript of Jazz Polski