Janusz Krcido

"Hellnisti eidenai : jzyk grecki :podrcznik dla studentw teologii",Stanisaw Kalinowski, Warszawa2012 : [recenzja]Collectanea Theologica 82/3, 187-190

2012

187

Collectanea Theologica82(2012) nr 3

R E C E N Z j E

Stanisaw KALINKOWSKI, Hellnisti eidenai. Jzyk grecki. Podrcznik dla studentw teologii, Lingua Sacra 1, Verbinum, Warszawa 2012, ss. 329.

Recenzowana ksika stanowi pierwsz pozycj w nowej serii wydawniczej Lingua Sacra, zapocztkowanej przez wydawnictwo Verbinum. Pomysodawc i redaktorem naukowym tej serii jest biblista, ks. dr Krzysztof Siwek, adiunkt w Katedrze Historii Biblijnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Kardyna-a Stefana Wyszyskiego w Warszawie, lektor jzykw biblijnych hebrajskie-go i greckiego. Potrzeb owej serii oraz jej cele uzasadniaj dobrze sowa ze wstpu: Nonikiem przekazu sowa staje si jzyk, ktrym Bg przemawia do czowieka i za pomoc ktrego czowiek przekazuje prawdy Boe. Jest to zatem jzyk wity (lingua sacra), jzyk Biblii. W studium jzyka Biblii, jak chyba w przypadku adnego innego, potrzebna jest daleko idca wraliwo na pik-no i ciar Sowa, ktre si czyta, ale te i pokora wobec tajemnicy stopniowe-go ukazywania si jego pikna. Jako e jzyk Biblii jest tym, ktry ksztatowa si na przestrzeni dugiego czasu i rozwija si na fundamencie rnych kultur i rodowisk, wydaje si rzecz wielce podan korzystanie z odpowiednich po-mocy, ktre stan si waciwymi narzdziami do odkrycia pikna i mocy so-wa (s. 6).

Podrcznik do greki biblijnej autorstwa Stanisawa K a l i n k o w s k i e g o jest pierwszym z owych narzdzi, ktre wydawane bd w powstaej serii, by pomc chrzecijanom odkrywa pikno i moc sowa. Nim przystpi do krt-kiego omwienia i oceny podrcznika, wypada skrtowo zaznajomi potencjal-nych jego nabywcw z wybitnymi kompetencjami autora w zakresie jzykw klasycznych. Stanisaw Kalinkowski jest doktorem filologii klasycznej, absol-wentem Uniwersytetu Warszawskiego, wykadowc jzykw greckiego i aci-skiego w Instytucie Nauk Historycznych, dziaajcym w ramach Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego w Warszawie. Jzyki te wykada obecnie rw-nie w Wyszym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Ma kilkudziesicioletnie dowiadczenie dydaktyczno-pedagogiczne jako lektor j-zyka greckiego klasycznego i greki hellenistycznej na Wydziale Teologicznym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Uczc owych jzykw specjali-stw takich dziedzin jak biblistyka, patrologia, archeologia zyska sobie saw bardzo wymagajcego, sprawiedliwego i skutecznego pedagoga. W umysach i sercach wielu studentw rozpali niegasnc mio i pasj do dalszego pozna-

NakademWydawnictwa Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

w Warszawie

ukazaa si ksika

Roman Bartnicki

DZIAALNO PUBLICZNA JEZUSA CHRYSTUSA

Do najchtniej podejmowanych bada nowotestamentalnych nale poszukiwania Jezusa historycznego. Od ponad 200 lat pojawiaj si cigle nowe opracowania

powicone Osobie, nauczaniu i dziaalnoci Jezusa Chrystusa. W skad publikacji wchodz dwadziecia dwa opracowania napisane na przestrzeni duszego czasu. czy je zainteresowanie dziaalnoci publiczn Jezusa Chrystusa. Przestudiowanie caoci wzbogaci wiedz o Chrystusie zarwno mionikw Biblii

jak i studentw teologii.

Dystrybucj prowadzi:Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Warszawa, ul. Dewajtis 5, tel. (22) 561-89-23; fax (22) 561-89-11oraz Ksigarnia dwjka

Warszawa, ul. Wycickiego 1/3, bud. 23, p. 015, tel. (22) 569-68-68e.mail: wydawnictwo@uksw.edu.pl

www.wydawnictwo.uksw.edu.pl

188

RECENZJE

wania owego witego jzyka. Piszcy t recenzj ma zaszczyt przynaleenia do tego grona. Doktor Stanisaw Kalinkowski jest rwnie wybitnym i pod-nym tumaczem antycznych greckich i aciskich autorw. To jemu polscy czy-telnicy zawdziczaj przekady na ojczysty jzyk dzie Orygenesa, Teodoreta z Cyru, Tertuliana, Grzegorza z Nyssy, Filona Aleksandryjskiego, Hipolita i kilku innych. Jego translatorska twrczo zostaa nagrodzona licznymi wyrnienia-mi, z ktrych wymieni dwa, w mojej opinii najbardziej prestiowe: wyr-nienie Stowarzyszenia Tumaczy Polskich za przekad Komentarza do Pieni nad Pieniami Orygenesa (1994 r.) oraz nagrod Stowarzyszenia Wydawcw Katolickich May Feniks za przekad aciskich i greckich tekstw Ojcw Kocioa (2001 r.).

Na polskim rynku wydawniczym funkcjonuje ju kilka podrcznikw do na-uki jzyka greckiego biblijnego. Przytoczy mona te, ktre znalazy uznanie u specjalistw i studentw: G. Szamocki, Greka Nowego Testamentu. Intensywny kurs podstawowy, Bernardinum, Pelplin 2004; K. Bardski, He koine dialektos. Podrcznik do nauki jzyka greckiego Nowego Testamentu, Vocatio, Warszawa 2008; A. Piwowar, Greka Nowego Testamentu. Gramatyka, ITB Verbum, Kielce 2010; W. Jonczyk, Wprowadzenie do jzyka greckiego Nowego Testamentu, Wydawnictwo WAM, Krakw 2010. Nie jest moj intencj dokonywanie re-cenzji porwnawczej, ktra pokazywaaby przymioty podrcznika Hellnisti eidenai autorstwa Stanisawa Kalinkowskiego w relacji do podrcznikw ma-jcych ju renom. Przedstawi natomiast jego mocne strony, ktre gwarantu-j pilnym studentom praktyczne poznanie owego jzyka biblijnego na cakiem dobrym poziomie i przygotowanie do samodzielnej lektury Nowego Testamentu w jzyku oryginalnym.

Recenzowany podrcznik obejmuje wszystkie podstawowe zagadnienia z za-kresu morfologii i syntaksy jzyka greckiego. Materia zosta z pewnoci nieprzypadkowo podzielony na 29 jednostek lekcyjnych, co umoliwia grun-towne przerobienie go w jednym roku akademickim przy ratio studiorum przewidujcym 60 godzin greki (dwie godziny w tygodniu). Natomiast przy wikszym zapale studentw i intensywnoci zaj podrcznik mona przerobi w jednym semestrze.

Ukad zagadnie w kadej lekcji jest identyczny i bardzo przejrzysty. Na po-cztku autor wylicza hasowo wszystkie zagadnienia, ktre bdzie podejmowa w danej jednostce lekcyjnej. Nastpnie, w czci Gramatyka, w kolejnych lek-cjach bardzo przejrzycie i precyzyjnie je omawia. Pozwala to studentowi, kt-ry pilnie przerobi cay podrcznik, pozna na cakiem dobrym poziomie zasady rzdzce fleksj i syntaks biblijnej greki. Autor zamieszcza take stosowne ta-belki, uatwiajce pamiciowe opanowywanie greckiej morfologii i wyrabianie

189

RECENZJE

w sobie umiejtnoci sprawnego rozpoznawania poszczeglnych form grama-tycznych wszak repetitio mater studiorum est. Za bardzo cenne naley uzna wprowadzane co chwil, niekiedy kilkakrotnie podczas jednej lekcji, dodatko-we wyjanienia Z historii jzyka. Autor wykracza w nich poza podstawowy poziom podrcznika. Daje natomiast sposobno bardzo przystpnego wejcia w zawie zagadnienie gramatyki historycznej, uznawane zgodnie przez studen-tw wszystkich filologii za bardzo uciliwe. Sposb ukazywania ewolu-cji zmian w morfologii greckich form gramatycznych zasuguje na najwysze uznanie. Jest to wane zwaszcza dla studentw majcych cise umysy, ktrzy chc wiedzie, skd dana forma si wzia, oraz dla tych, ktrzy, nie dysponu-jc du zdolnoci zapamitywania, potrzebuj wyprowadzi okrelone for-my fleksyjne. Kolejny element strukturalny kadej jednostki lekcyjnej nosi tytu Lektura. Autor umieci tutaj we wszystkich lekcjach wybrane teksty greckie najczciej cytaty zaczerpnite z rnych ksig Nowego Testamentu w kt-rych znajduj odzwierciedlenie omawiane uprzednio zagadnienia gramatyczne. Taki dobr tekstw, ktre nie s preparowane, ale oddaj brzmienie oryginau, musia by bardzo pracochonny. Jego zalet jest to, e student od samego po-cztku spotyka si z autentycznym tekstem Pisma witego.

Absolutnym novum recenzowanej ksiki w stosunku do znanych mi pol-skich podrcznikw do greki Nowego Testamentu jest wystpujcy w kadej jednostce lekcyjnej Kcik klasyczny. Znajdujemy tutaj zsynchronizowane z gra-matyk i sownictwem kadej lekcji sentencje greckich klasykw takich cho-by jak: Homer, Menander, Platon, Hezjod itp. Po nich za autor podaje bardzo syntetycznie w piguce porcj wiedzy na temat kultury klasycznej oraz za-sad funkcjonowania dialektu attyckiego. Jest to niezwykle poyteczny element kadej lekcji podrcznika, gdy pozwala studentom pozna jzyk i kultur, na gruncie ktrej zrodziy si jzyk i kultura hellenistyczna. Kolejny element ka-dej jednostki lekcyjnej jest opatrzony tytuem Swka. Zawarte s w nim w po-rzdku alfabetycznym wszystkie sowa greckie, ktre zostay uyte przez autora w danej lekcji, wraz z ich polskim tumaczeniem. Obecno sownika po ka-dej lekcji a nie tylko zbiorczego na kocu podrcznika oszczdza studen-tom wiele cennego czasu. Ostatnim elementem kadej lekcji s wiczenia, ktre przygotowa ks. dr Krzysztof Siwek. Ich celem jest utrwalenia i praktyczna apli-kacja poznanych w danej lekcji zagadnie gramatycznych. wiczenia te s cel-nie dobrane a ich stopie trudnoci nie powinien odstrasza studentw od ich samodzielnego odrabiania.

Po dwudziestu dziewiciu lekcjach ogarniajcych wszystkie podstawowe za-gadnienia morfologii i skadni jzyka greckiego koine, na poziome, ktry po-winien przygotowa studentw do samodzielnej lektury wikszoci tekstw

190

RECENZJE

Nowego Testamentu, Autor podrcznika zamieszcza trzy aneksy. Pierwszy z nich zawiera modlitwy w jzyku greckim, ktre z pasj powinien opano-wa kady student: Znak krzya, Ojcze nasz, Zdrowa Maryjo, Skad apostolski, Chwaa Ojcu i Pod Twoj obron. Drugi, bardzo praktyczny i obszerny, aneks (s. 276-291) to zestawienie przymiotnikw greckich poczone z przykadami ich uycia w tekstach Nowego Testamentu. Jest to niezwykle pomocne narz-dzie, gdy w grece koine Septuaginty i Nowego Testamentu na ich zakres se-mantyczny duy wpyw mia jzyk hebrajski Starego Testamentu, dlatego te semantyka i funkcja tych przyimkw niekiedy mocno odbiega od ich pierwot-nego zastosowania w grece klasycznej. Trzeci z zamieszczonych aneksw to, sporzdzony przez ks. dr. K. Siwka, indeks analityczny pozwalajcy studentowi atwiej odnale w podrczniku te miejsca, w ktrych podejmowane jest okre-lone zagadnienie gramatyczne. Ostatnim elementem podrcznika jest grecko- -polski sownik wyrazw uytych w poszczeglnych jednostkach lekcyjnych.

Recenzowana ksika jest, w mojej opinii, najlepszym ze znanych mi pod-rcznikw do wstpnej nauki biblijnego jzyka greckiego, nie tylko na skal polsk, ale i wiatow. Naleaoby sobie zatem yczy, by zostaa przetuma-czona na jzyki obce, zwaszcza angielski, i by mogli z niej korzysta take stu-denci nie znajcy jzyka polskiego.

Janusz Krcido MS, Warszawa

Israel FINKELSTEIN, Neil Asher SILBERMAN, Dawid i Salomon, tum. Agnieszka Weseli, Wydawnictwo AMBER, Warszawa 2007, ss. 247.

Osobliwe s okolicznoci, w jakich wszedem w posiadanie tej ksiki. Tumacz one fakt, dlaczego niniejsza recenzja ukazuje si pi lat po jej wy-daniu. Egzemplarz Dawida i Salomona nabyem za bezcen na pocztku sierpnia 2012 r. podczas wakacyjnego spaceru w Krynicy Morskiej, w jednym ze stoisk z wyprzeda tanich ksiek. Umieszczony wrd wielu innych, nie przyciga uwagi spacerowiczw, tym bardziej e na grze okadki widniej sowa powta-rzane jak swoiste zaklcie: Odkrycia archeologiczne, ktre podwayy wiary-godno Biblii. Dopiero rzut oka na umieszczone na dole personalia autorw spowodowa zaskoczenie i zdziwienie.

Israel F i n k e l s t e i n, profesor i dziekan Wydziau Archeologii na uni-wersytecie w Tel Awiwie, oraz Neil Asher S i l b e r m a n, redaktor naczel-ny Archaeology Today, s nie od dzisiaj znani jako tzw. biblijni minimalici. W swoim dorobku maj niemao publikacji kwestionujcych tradycyjne po-