1

Jakość i etyka w biznesie

Prof. zw. dr hab. Elżbieta Skrzypek

Wydział Ekonomiczny Katedra Zarządzania Jakością i Wiedzą UMCS Lublin 2012

2

Wybrane myśli

„Ekonomia musi słuchać etyki” – Jan

Paweł II

„Poszukujecie produktywności, a

zapomnieliście o człowieku”

Stefan Wyszyński

3

P. Drucker o etyce

„Etyka i moralność to nie wszystko, ale

bez nich nic się wam nie uda”

„Jakość jest etyką, nie można na dłuższą

metę funkcjonować bez moralności”

Jakość

To to, co można poprawić

w wyrobie, usłudze,

informacji, wiedzy,

biznesie, relacjach,

zarządzaniu, życiu………

4

5

Poziomy odpowiedzialności

Odpowiedzialność narzucona:

wymuszona przez prawo,

odpowiedzialność wymuszona przez

konsumentów i organizacje

konsumenckie

odpowiedzialność świadoma.

6

Odpowiedzialność świadoma

Polega na dobrowolnym podejmowaniu

działań, które:

minimalizują negatywne skutki

funkcjonowania organizacji lub

maksymalizują pozytywny wpływ na

otoczenie, z zachowaniem możliwości

wypracowania zysku.

7

Etyka a zrównoważony rozwój

Problem etyki i społecznej

odpowiedzialności należy rozpatrywać w

kontekście zrównoważonego rozwoju.

Wszystkie pojęcia przenikają się, wszak

etyka to refleksja, społeczna

odpowiedzialność biznesu to koncepcja,

filozofia oraz zbiór technik danej

organizacji, która tworzy warunki dla

zrównoważonego rozwoju.

8

cd.

Zrównoważony rozwój obejmuje wyzwania i

zobowiązania, które podejmowane są na rzecz:

ochrony środowiska,

społeczności

oraz gospodarki.

Jest to płaszczyzna, na której dają się

zauważyć efekty synergiczne pomiędzy sferą

ekonomiczną, społeczną i środowiskiem.

9

Jakiej wiedzy dziś nam

potrzeba?

Coraz częściej w warunkach społeczeństwa

wiedzy, gospodarki opartej na wiedzy,

gospodarki sieciowej czy nowej ekonomii

odczuwa się potrzebę wiedzy takiej, o jakiej

mówił Sokrates, czyli

wiedzy umożliwiającej znalezienie

poprawnej odpowiedzi na pytanie co jest

dobre a co złe.

10

Etyczny charakter informacji i

wiedzy w nowej ekonomii

Informacja i wiedza mają wartości

poznawcze, ale i etyczne, bo

wyznaczają granice możliwości, a

zatem odpowiedzialnych działań

indywidualnych i zbiorowych

Organizacja oparta na wiedzy, ucząca

się, powinna oprzeć swoją działalność

na etyce

11

Etyka a moralność Przedmiotem etyki jest moralność.

We współczesnym świecie rośnie rola etyki i zachowań etycznych. Bardzo ważną rolę pełni skuteczne i etyczne przywództwo w organizacjach.

Rośnie znaczenie społecznej odpowiedzialności biznesu, szczególnie w warunkach zrównoważonego rozwoju.

W warunkach poszukiwania sposobów poprawy skuteczności i efektywności zarządzania konieczne są przedsięwzięcia służące doskonaleniu etyki biznesu.

12

Człowiek współczesny a

prawa moralne

Człowiek współczesny żyjący w świecie mediów, otoczony z wszystkich stron techniką, informacją oraz wirtualną iluzją potrzebuje wytycznych, norm i wartości, które pozwolą mu nie zgubić się w świecie sieci i bitów oraz zapewnią dobre i godne przejście przez życie.

Nowa sytuacja społeczna będąca także konsekwencją procesów globalizacji generuje nową postać starych problemów moralnych. Elementarne prawa moralne nie ulegają zmianie, ale człowiek winien zastanowić się i w głębszy sposób zrozumieć w tym aspekcie znane wcześniej prawdy.

13

Algorytm oceny moralnej

Należy:

zbadać i ustalić naturę zjawiska rozważanego jako działanie człowieka

ustalić rodzaj zaangażowania człowieka w danej działalności, jego intencje i motywy

zbadać skutki działania człowieka, dotyczące innych ludzi, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie

ustalić relacje celów, intencji i motywów człowieka do skutków jego działalności

ustalić stopień zgodności działań człowieka od strony celów i skutków z ostatecznym celem człowieka, odniesionym do godności osoby ludzkiej.

14

Słowa, od których zależy

przyszłość człowieka

„Oto Dekalog; dziesięć słów. Od tych

dziesięciu prostych słów zależy

przyszłość człowieka i społeczeństw.

Przyszłość narodu, państwa, Europy,

świata”- Jan Paweł II.

15

Dlaczego brakuje miejsca dla etyki

we współczesnym świecie?

Współczesny świat szuka dróg, które prowadzą do dobrobytu, wzrostu dochodu, szuka ze wszystkich sił sposobu na sukces.

Często to, co powinno towarzyszyć decyzjom gospodarczym, czyli etyka i społeczna odpowiedzialność biznesu nie znajduje swojego należnego miejsca w działalności ludzi.

16

Moralność, dobro, zło

Tomasz z Akwinu stwierdził, że jeśli myli

się dobro ze złem, to kończy się wszelka

moralność i każdy może robić, co mu się

podoba. Zatem, żeby się nie mylić trzeba

wiedzieć, wiedza jest dobrą wskazówką i

drogowskazem na ścieżkach naszego

życia.

17

Złota reguła

K. Kietliński dokonał analizy porównawczej, w wyniku której można wskazać na daleko idącą zgodność wskazań natury etycznej wielkich religii. Za „złotą regułę” uznał następujące wskazania”

„Czyń drugiemu, co chciałbyś, aby on uczynił tobie (judaizm)

„Nie czy czyń innym tego, co sam uznałbyś za szkodliwe (buddyzm)

„Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, sami czyńcie (chrześcijaństwo)

„Żaden z Was nie jest wyznawcą, jeśli nie pragnie dla brata swego tego, czego pragnie dla siebie” (islam)

18

Etyka biznesu

Etyka biznesu to etyka życia:

ekonomicznego,

gospodarczego,

prowadzenia interesów,

uprawiania zawodu biznesmena.

19

Relacje pomiędzy etyką gospodarczą a etyką

działalności gospodarczej

Etyka gospodarcza:

maksyma „cel uświęca środki”, czyli to, co nie jest zabronione jest dozwolone, a celem firmy jest powiększanie zysków, firma winna być odpowiedzialna wobec właścicieli kapitału. Według zwolenników tego poglądu na luksus etyki mogą pozwolić sobie tylko bogaci.

Etyka działalności

gospodarczej: celem

firmy nie jest tylko zysk,

ale przynoszenie korzyści

wszystkim grupom

społecznym, co oznacza,

że przedsiębiorcy

powinni kierować się

poszanowaniem dobra

społecznego.

20

Czym jest etyka?

Etyka pełnić winna funkcję systemu nawigacyjnego przy podejmowaniu decyzji, nadając bezpieczny kierunek działalności gospodarczej.

Jest próbą zapewnienia maksymalnej efektywności poprzez unikanie konfliktów.

Wprowadza wspólne reguły dla uczestników rynku poprzez wspólne kanony działania.

Poszerza perspektywę kalkulacji zysków i strat, a także horyzont wpływu i skutków działania podmiotów.

21

Etyka a przedsiębiorczość

Problematyka etyczna dla wielu ludzi

stanowi bardzo ważny element

przedsiębiorczości, bo posiadają oni

świadomość, że ludzie cenią sobie

przekonania moralne i to one wytyczają

ramy w obszarach, w których może być

rozwijana przedsiębiorczość.

22

Ważna myśl

„Uczciwy sposób kierowania

przedsiębiorstwem jest najbardziej

opłacalny w długim okresie czasu, a

świat interesów ocenia go wiele wyżej

niż mogłoby się wydawać”

Rober Bosch (1863-1942)

23

Akty prawne

Każdego przedsiębiorcę obowiązują następujące

akty prawne wspierające szeroko rozumianą

etykę w biznesie:

1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej - art. 76,

2. Ustawa o swobodzie działalności

gospodarczej (2 VII 2004),

3. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów

(16 II 2007), Ustawa o ogólnym

bezpieczeństwie produktów (12.XII 2003),

24

cd.

1. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej

konkurencji (16 IV 1993),

2. Ustawa o przeciwdziałaniu

nieuczciwym praktykom rynkowym (23

VIII 2007).

25

Działalność gospodarcza winna posiadać

infrastrukturę etyczną:

Formalny wyraz znalazło to w artykułach

17 i 18 ustawy z lipca 2004 roku o

swobodzie gospodarczej.

Artykuł 17 mówi, że przedsiębiorca

wykonuje działalność gospodarczą na

zasadach uczciwej konkurencji i

poszanowania dobrych obyczajów oraz

słusznych interesów konsumentów.

26

cd.

Artykuł 18 mówi, że przedsiębiorca

obowiązany jest spełniać określone

przepisami prawa warunki wykonywania

działalności gospodarczej, w

szczególności dotyczące ochrony przed

zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego i

moralności publicznej, a także ochrony

środowiska

27

Koszt korupcji

Według badań Transparenty

International w niektórych krajach

Ameryki Łacińskiej roczny społeczny

koszt samej tylko korupcji to 6000

dolarów na 1 mieszkańca.

28

Życie za mniej niż 1 dolara

dziennie Sytuacja ekonomiczna krajów Trzeciego Świata

wg danych Banku Światowego przedstawia się

następująco: w Bangladeszu 36% ludzi żyje

dziennie za mniej niż jednego dolara, w Boliwii-

14,4%, Ekwadorze 20,2%, Hondurasie 23,8,

Indiach 34,7%, Meksyku - 8%. Jest to rzesza

ludzi wykluczonych z życia ekonomicznego i

politycznego.

29

Wyniki kontroli podatkowej

Na uwagę zasługują także wyniki badań B. Nogalskiego i zespołu[1]odnoszące się do kontroli podatkowych przeprowadzonych u osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą przez urzędy skarbowe.

Struktura wyników kontroli była następująca:

w roku 2006 na 1364 przeprowadzonych kontroli w 633 przypadkach, czyli 46,1% stwierdzono nieprawidłowości,

w 2007 roku na 1612 kontroli nieprawidłowości stwierdzono w 918, czyli u 56,95% badanych,

w 2008 roku na 1238 kontroli, nieprawidłowości stwierdzono w 627 przypadkach, co stanowi 50,65% kontrolowanych przedsiębiorstw.

30

cd.

Stwierdzone przypadki nieprawidłowości to:

zaniżanie kwoty podatku, zawyżaniu kosztów

uzyskania przychodów, zawyżaniu strat,

zawyżaniu odliczeń od dochodu, zaniżaniu

podstawy opodatkowania, zawyżanie odliczeń

od podatku.

[1] B. Nogalski, A. Wójcik Karpacz, J. Karpacz,

Zjawisko uchylania się od podatków wśród

przedsiębiorców w: J. Toruński, H. Wyrębek

(red.) Zrównoważony rozwój regionów, Wyd.

Studio Emka, Warszawa 2010, s. 15-19.

31

Potrzebny odpowiedzialny

biznes

Problem społecznej odpowiedzialności

biznesu jest tym bardziej ważny, że

ponad 4 mld osób, czyli około 72%

ludzi świata żyje, mając do dyspozycji

mniej niż 2 dolary dziennie

32

Zasady, jakich należy przestrzegać w biznesie

obejmują:

zasadę moralności, prawości, uczciwości, roztropności, rzetelności,

niezdolności do oszustw, zasadę szacunku i

poszanowania cudzej własności, pracy, wiedzy, umiejętności,

zasadę odpowiedzialności i sumienia, unikania konfliktów interesów oraz korupcji,

pogłębiania odpowiedzialności prawnej i moralnej, życzliwości i

skuteczności, ale nie za wszelką cenę.

33

Etyka biznesu i etyka w

biznesie

Etyka w biznesie

koncentruje się na

postępowaniu człowieka i

winna udzielać

odpowiedzi na pytanie

jak postępować.

Dotyczy

odpowiedzialności

przedsiębiorstwa,

ochrony środowiska,

udziału pracowników w

zarządzaniu itp.

Etyka biznesu zajmuje

się postępowaniem w

sprawach interesów.

34

Etyka a jakość

Etyka jest związana z kompleksowo

rozumianą jakością odnoszącą się do

wyrobów, usług, informacji, komunikacji,

stosunków międzyludzkich, a w

konsekwencji jakości życia.

Od etyczności człowieka zależy

wszelka jakość, w tym jakość owoców

jego pracy

35

Etyka, jakość, efektywność

Etyczne postępowanie prowadzi do poprawy

jakości, efektywności zarządzania, pozwala

ograniczać koszty jakości i ich konsekwencje.

Jakość jest zawsze wynikiem trudu człowieka,

który powinien kierować się w życiu i

działalności zasadami etycznymi i moralnością.

36

Co to są systemy etyczne?

Systemy etyczne na przestrzeni dziejów ulegają rozwojowi, ale zawsze są wyrazem stosunku człowieka do człowieka.

Studia literatury potwierdzają skuteczność działań etycznych w dziejach ludzkości zgodną z zasadą Sokratesa, według której czyn etyczny przynosi pożytek i szczęście.

37

ISO o etyce

W normie ISO 9004:2000 w punkcie 5.2.3.

znalazło się zalecenie, by podstawowe cele

organizacji obejmowały, między innymi,

zadowolenie klienta, zależne od fachowości i

etyki

38

Wartość etyczna wyrobu

To wiedza, jaką klienci posiadają o

wyrobie: gdzie i w jakich warunkach

produkt został wyprodukowany,

jak był przechowywany,

jest to także pewnego rodzaju wiedza o

tym, jak traktowany był pracownik, który

wyrób wytwarzał

39

Etyka działań

Należy poddać pod rozwagę uwzględnianie etyki

działań jako warunku dobrego wykonawstwa w

naszych organizacjach

40

Etyka w zarządzaniu

Etyka w zarządzaniu organizacją polega na:

ustalaniu obowiązujących zasad etycznych

wprowadzaniu standardów moralnych do

strategii zarządzania

sformułowaniu sankcji wobec osób

naruszających normy etyczne

41

Odniesienia do zachowań

etycznych

Kodeksy etyczne

kodeksy dobrej praktyki

statuty

regulaminy

inne dokumenty, które propagują i

utrwalają etyczne zachowania u

pracowników

42

Kodeksy etyczne

Kodeksy te zachęcają i pomagają utrzymywać etyczne zachowania w organizacjach, ale jednocześnie trzeba podkreślić, że nie są one wystarczające do osiągnięcia odpowiedniego poziomu etyki w przedsiębiorstwie. Kodeks etyczny to pewnego rodzaju porozumienie między stronami tj. pracownikami i pracodawcami. Kodeks winien być dobrze i jasno zinterpretowany i przestrzegany .

43

Rola kodeksów etycznych

Kodeksy etyczne nie stanowią zapory

dla różnego rodzaju sytuacji

konfliktowych w organizacjach.

Są instrumentem, który stawia tamę

nieodpowiednim zachowaniom,

wprowadza rozwiązania, które

umożliwiają ochronę dóbr osobistych

pracowników.

44

Wpływ kodeksów etycznych

na etykę zatrudnionych Opublikowane wyniki badań

potwierdzają, że istnieje pozytywny

wpływ kodeksów etycznych na

motywację etyczną zatrudnionych, ich

decyzje i działania

Kodeksy postępowania etycznego

oddziałują w sposób pozytywny na

kulturę organizacyjną

przedsiębiorstw, w tym na kulturę

jakości

45

Etyka zarządzającego

organizacją

By wypełnić funkcje zarządzania

konieczna jest

wiedza,

predyspozycje,

umiejętności,

doświadczenie,

determinacja i samozaparcie.

46

Etyka zarządzającego

Już w VI wieku p.n.e. Ezop stwierdził, że nie wszyscy nadają się do wszystkiego.

Od kierownictwa wymaga się realizowania funkcji zarządzania w sposób profesjonalny, efektywny, skuteczny i etyczny.

Etyka zarządzającego nie może istnieć poza zarządzaniem oraz związanym z nim działaniem

47

Zasady przywództwa wg

Covey’a

winny obejmować także zasady etyczne, w tym:

wiarygodność,

zaufanie,

powierzanie odpowiedzialności,

i dostosowanie, czyli dopasowanie i

elastyczność na poziomie organizacyjnym.

48

Zasady przywództwa wg

Covey’a S.R. Covey podkreśla, że menedżerowie

postępujący według wskazanych zasad

dostrzegają, że pracownicy mają więcej energii

twórczej, możliwości i inicjatywy, niż wymaga

tego ich obecna praca. Ludzie krzyczą „Uwierz

we mnie”. Ludzie są tacy, jakie są nasze

oczekiwania w stosunku do nich.

49

Etyczność decyzji

Bardzo ważnym problemem we współczesnym

świecie jest etyczność podejmowanych decyzji.

50

Kultura zaufania

Kultura zaufania jest w dużym stopniu kulturą

jakości. Jeżeli nie będzie zaufania ludzi do

siebie, a w szczególności do przełożonych, to

wątpliwy będzie efekt wszelkiego rodzaju

auditów, przeglądów a nawet działań

zapobiegawczych czy korygujących.

51

System wartości w organizacji

Bardzo ważny w każdej organizacji jest system

wyznawanych wartości

„Człowiek służy wartościom - realizując je,

wartości służą człowiekowi - ocalając go- J.

Tischner

52

10 zasad etycznych Global

Compact – 4 grupy

Prawa człowieka

Standardy pracy

Ochrona środowiska

Walka z korupcją

53

Wnioski - kierunki

doskonalenia etyki biznesu

Bezwzględne przestrzeganie zasad etyki

biznesu

Człowiek musi rozróżniać dobro od zła,

muszą to robić także media i nazywać

wszystko po imieniu

Konieczne jest dążenie za wszelką cenę

do tworzenia wizerunku moralnej

poprawności

54

cd.

Przedsiębiorstwa zorientowane prospołecznie winny przestrzegać zasad CSR, etyki i zrównoważonego rozwoju.

Etyka pełni funkcje systemu nawigacyjnego przy podejmowaniu decyzji, nadając bezpieczny kierunek działalności gospodarczej.

Jest próbą zapewnienia maksymalnej efektywności poprzez unikanie konfliktów.

Wprowadza wspólne reguły dla uczestników rynku poprzez wspólne kanony działania.

Poszerza perspektywę kalkulacji zysków i strat, a także horyzont wpływu i skutków działania podmiotów.

55

Wnioski

Konieczne jest tworzenie klimatu dla działań etycznych, firma aktywna etycznie może oczekiwać szacunku, lojalności i zaufania.

Należy pokazywać i piętnować zachowania nieetyczne i pamiętać, że hamulcem zachowań i działań nieetycznych jest ocena prawdopodobieństwa ich wykrycia.

Konieczne jest stosowanie kodeksu etycznego biznesmena podobnie jak lekarza, prawnika, czy pracownika naukowego

56

Wnioski

Niezbędne jest wzmocnienie roli naczelnego

kierownictwa w kwestiach propagowania

zachowań etycznych i nakłanianie do ich

przestrzegania.

Bardzo istotne jest ponadto lansowanie zasad

kompleksowego zarządzania jakością,

wprowadzanie standardów i przestrzeganie ich,

uzyskiwanie certyfikatów, przy czym zasady

etyczne muszą także być przestrzegane przez

firmy certyfikujące.

57

Żyje się tylko raz, ale jeśli się żyje dobrze tj,

etycznie i moralnie, to ten jeden raz wystarczy

Prawda jest zawsze obiektywna, a nie

stronnicza, oparta na faktach, poznana, żąda by

była przedstawiona w jasnym świetle

obiektywizmu

Wybrane myśli Szukaj wiedzy, stawiaj sobie wyzwania i ucz się

każdego dnia - E. Deming

Wiedza jest drugim słońcem dla tych, którzy ją

posiadają- Heraklit z Efezu

Panowanie nad sobą - to największa władza –

Seneca

Ktoś, kto ma wywierać wpływ na życie zbiorowe

winien mieć aspiracje perfekcjonistyczne

obejmujące zarówno doskonalenie tego życia

zbiorowego, jak i doskonalenie siebie - Jan

Paweł II

58

59

10 zasad dla biznesmena Miej pomysł i szukaj pomysłów

Miej odwagę realizować swoje pomysły

Bądź wytrwały i ucz się na błędach

Nie daj się złamać przeciwnościom, które napotkasz na swojej drodze

Wierz w siebie i miej do siebie zaufanie

Bądź solidny i punktualny- przez to okażesz szacunek innym, a oni też będą cię za to szanować

Bądź odpowiedzialny

Zarobionych pieniędzy nie trwoń, lecz inwestuj w siebie, czyli swoje przedsiębiorstwo

Dobieraj sobie ludzi, z którymi będziesz pracować, dziel się z nimi owocami waszej wspólnej pracy

Dbaj o biznes, bo jak mówi przysłowie „pańskie oko konia tuczy”

[1] M. Maliński, I ty jesteś biznesmenem, Prodoks, Kraków 2000.

60

Zapamiętajmy

Biznes bez etyki byłby niczym,

podobnie

jak i jakość nie jest wszystkim,

ale wszystko bez jakości jest

niczym

Myślenie

„Myślenie to najtrudniejsze zadanie,

jakie można zadać człowiekowi, dlatego

tak wielu z tego obowiązku chętnie by

się zwolniło” H. Ford

„Połączenie sił to początek, pozostanie

razem to postęp, wspólna praca to

sukces” H. Ford

61

62

„Nie ma większego bogactwa

w narodzie nad światłych

obywateli” Jan Paweł II

63

Dziękuję za uwagę