J kaz h aćac ęc

odczytania

Minilekcjedla uczniówgimnazjum

i liceum

Poradnik dla nauczycieli, którzy szukają nowych sposobów na prze- konanie swoich uczniów do czytania.

Autor książki – doświadczony nauczyciel – stworzył metodę, która pomaga polonistom w dyskretnym i skutecznym kształtowaniu aktywnych postaw czytelniczych.

Ćwiczenia zawarte w książce:- umiejętnie wskazują uczniom pułapki stojące przed niewprawnym

czytelnikiem,- kształtują umiejętność rozumienia czytanego tekstu,- motywują uczniów do codziennej lektury.

Książka została przygotowana tak, by można ją było bez trudu wy-korzystać podczas pracy w szkole. Zawarte w publikacji krótkie zestawy ćwiczeń należy stosować w trakcie lekcji jako rozgrze-wające przerywniki, które stopniowo przemieniają uczniów w świa-domych czytelników.

Ja

k z

ac

hę

ca

ć do

cz

yta

nia

c m y k

kod-ok

grzbiet 7,4

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym e-booksweb.pl.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

Rozdział 2 Dziewięć powodów,dla których

warto czytać

Kiedy moja córka była w trzeciej klasie, pewnego dnia przybiegła do domupodekscytowana nowym programem czytelniczym wprowadzonym w jej szkole.Według tego programu, zwanego „Book it!”, każdy uczeń, który przeczytał trzyksiążki, miał otrzymać trzy pizze w pobliskiej pizzerii. Musiał tylko przeczytaćtrzy książki, dać jednemu z rodziców potwierdzenie do podpisu i mógł ocze-kiwać, że w najbliższej przyszłości dostanie kawałek parującej pizzy pepperoni.Program odniósł zamierzony skutek. Moja córka wróciła do domu pełna zapałudo czytania. Cóż mogłoby w tym być złego?

Wiele. Kiedy moja córka wróciła do domu, od razu przekopała się przezwszystkie książki, które miała w pokoju, i złapała trzy najcieńsze, jakie mogłaznaleźć. Stwierdziła, że jeśli się pospieszy, moglibyśmy pójść do pizzerii jeszczetego wieczora! Nie miało znaczenia to, że już czytała te książki i że żadna z nichnie należała do jej szczególnie ulubionych. Opanowała ją wizja pizzy pepperoni.

Najbardziej niepokoił mnie sygnał, który wysyłał mojej córce ten program.Mówił jej, że czytanie samo w sobie, przyjemność płynąca z lektury ciekawejksiążki nie są wystarczającą motywacją do tego, by stać się czytelnikiem.Sugerował raczej, że jest tak uciążliwym obowiązkiem, iż potrzeba nagród lubprzekupstwa, żeby ktoś sięgnął po książkę. Alfie Kohn w swojej książce Punishedby Rewards (Ukarani nagrodami) przekonująco udowadnia, że na dłuższą metęnagrody zmniejszają motywację uczniów. Staliśmy się narodem, argumentujeKohn, zbytnio polegającym na oferowaniu dodatkowych nagród za zadania,które same dają satysfakcję. Jeśli powiem mojej córeczce, że dostanie lody,jeżeli najpierw zje brokuły, to prawdopodobnie to zrobi. Jednak szansa na to,że za dwadzieścia lat będzie jeść brokuły, będzie mniejsza z powodu mojego

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

30 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ?

przekupstwa. Jeśli w zamian za czytanie dam jej pizzę lub inną nagrodę, jakąinformację o czytaniu rzeczywiście jej przekazuję? Jeśli takie programy, jak„Book It!” się przyjmą, wnioskuje Kohn, możemy stać się narodem otyłych ludzi,którzy nie lubią czytać.

Dobry nauczycielpotrafi wpłynąć

nawet na najmniejobiecującego ucznia tak,

by odkrył i wykorzystałswoje talenty.

Lewis H. Lapham

Zanim nasi uczniowie przyszli do nas ze szkoły podstawowej, nagradzano ichi przekupywano tyle razy, że zapomnieli, dlaczego warto czytać. Czytanie dlasamej przyjemności czytania przysłoniły nagrody w postaci naklejek, cukierków

i inne formy przekupstwa. Jak pokazuje program „Book It!”,problem polega na tym, że wielu uczniów przychodzi na naszezajęcia, nie mając żadnej wewnętrznej motywacji do czytania.Mają niewielkie (albo żadne) pojęcie o pięknie słowa pisanegoi nie widzą potrzeby doskonalenia swoich umiejętności związa-nych z czytaniem u progu nowej ery informacji. Nie rozumieją,że czytanie to siła i że stając się wytrawnymi, zmotywowa-

nymi czytelnikami, uzbrajają się przeciwko niesprawiedliwości i prześladowaniu.Nie rozumieją dobrze, że umiejętność krytycznego czytania książek daje impodstawę do krytycznego postrzegania rzeczywistości (polityków, reklam). Nierozumieją, że dzięki czytaniu rozwijają swoje umiejętności związane z pisaniem.Są nieświadomi ostatnich odkryć dotyczących pracy mózgu, które wskazują nato, że czytanie otwiera neurologiczne połączenia (w języku laików: czytając,stajesz się mądrzejszy) i pozwala zachować jasność umysłu w miarę, jak sięstarzejemy.

My, dorośli zdajemy sobie sprawę z tych faktów, ale z takich czy innychpowodów staliśmy się specjalistami w trzymaniu ich przed uczniami w ta-jemnicy. Przyczyny są dla nas tak oczywiste, iż często błędnie zakładamy,że nasi uczniowie też są świadomi ich istnienia. Czytamy ukradkiem, stojącprzed pokoleniem uczniów, którym brakuje kogoś, kto na własnym przykładziepokazałby im, dlaczego warto czytać.

Tematem tej książki jest odkrywanie tych „sekretów” czytania przed uczniamii dzielenie się z nimi tą wiedzą. Dotyczy ona tego, jak niewidzialne staje sięwidoczne. Czy tak jak mój profesor wykładający poezję pokażę moim uczniompiękno i wartość czytania? Wierzę, że jeśli mi się powiedzie, to piękno i wartościzakorzenią się w ich życiu. Tak jak zakorzeniły się w moim. Tak jak zakorzeniłysię w waszych.

„DLACZEGO POWINIENEM CZYTAĆ?”

Zmobilizowanie uczniów do tego, by we wrześniu zaczęli czytać, to tylkopierwszy problem, z którym muszą się zmierzyć nauczyciele gimnazjumi liceum. Książka ta narodziła się z frustracji, którą odczuwałem, patrząc,

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

Rozdział 2. Dziewięć powodów, dla których warto czytać 31

jak w ciągu roku szkolnego u uczniów słabnie początkowe entuzjastycznepodejście do czytania. Rok szkolny jest długi jak maraton i trzeba zacho-wać odpowiednie tempo. Wielu moich uczniów (zarówno wytrawnych, jaki słabych czytelników) często osiąga szczyt swoich możliwości i wypalasię w listopadzie, lutym lub w maju. Do wiosny zapominają o powodach,dla których warto czytać, wyraźnie sformułowanych i motywujących ich doczytania na początku jesieni.

Uczniowie potrzebują informacji dotyczących czytania, które pomogą imregularnie przypominać sobie, dlaczego warto czytać. By pracować sku-tecznie, nauczyciele muszą mieć przygotowaną serię minilekcji, trwającychod pięciu do dwudziestu minut, które pomogą im wyraźniej przedstawićkorzyści płynące z czytania. Te minilekcje oparte na dziewięciu powodach,dla których warto czytać, przedstawionych w skrócie w tym podrozdziale,pomogą ci zmotywować swoich uczniów do czytania i utrzymać wysokipoziom motywacji nie tylko jesienią, ale przez cały rok szkolny.

Trzy lata temu zacząłem w każdy czwartek przeznaczać kilka pierwszychminut lekcji na przedstawienie uczniom innego powodu, dlaczego powinniczytać. Uczniowie notowali wszystkie minilekcje w specjalnych zeszytach.Pod koniec roku kazałem im przemyśleć wszystkie powody i spróbowaćje uszeregować. Do dłuższej dyskusji i krótkich negocjacjach uczniowiezdecydowali, że istnieje dziewięć powodów, dla których warto czytać.

Powinniśmy czytać, ponieważ:1. Czytanie daje satysfakcję.2. Czytanie rozwija dojrzałe słownictwo.3. Dzięki czytaniu lepiej piszemy.4. Czytanie jest trudne, a trudności są potrzebne.5. Czytając, stajemy się mądrzejsi.6. Czytanie przygotowuje do zaistnienia na rynku pracy.7. Czytanie przynosi korzyści finansowe.8. Czytanie otwiera drzwi do dalszej edukacji.9. Czytanie broni nas przed uciskiem.

Przyjrzyjmy się bliżej każdemu z tych powodów.

Powód pierwszy: Czytanie daje satysfakcję

Zostałem nauczycielem literatury po części dlatego, że lubię czytać. Nawetpo piętnastu latach nauczania lubię być osobą, dzięki której uczniowiepoznają Atticusa Fincha, Winstona Smitha, doktora Jekylla i pana Hyde’a,Romea i Julię. Co więcej, płacą mi za to! Przypuszczam, że wiele osóbczytających tę książkę czuje to samo. Książki są fundamentem naszego życia

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

32 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ?

i nie potrafimy sobie bez nich wyobrazić świata. Anne Lamott w książkceBird by Bird doskonale oddaje to uczucie:

Dla niektórych z nas książki są ważniejsze niż cokolwiek innego naświecie. Cóż to za cud, że te małe, płaskie, sztywne kostki papieruotwierają przed tobą niezliczone światy, światy, które śpiewają ci pieśń,pocieszają cię i wyciszają lub ekscytują. Książki pomagają nam zrozu-mieć, kim jesteśmy i jak powinniśmy postępować. Pokazują nam, czymjest wspólnota i przyjaźń; pokazują, jak żyć i jak umierać. Są pewnerzeczy, z którymi się nie zetkniemy w prawdziwym życiu, jak choćby naprzykład cudowny, liryczny język. Oraz kontemplacja: w ciągu dnia mo-żemy zauważać wiele niezwykłych szczegółów rzeczywistości, ale rzadkopozwalamy sobie na to, by się zatrzymać i poświęcić im uwagę. Pisarzesprawiają, że je zauważasz, zwracasz na nie uwagę, a to jest wspaniałydar. Moja wdzięczność dla pisania jest bezgraniczna. Jestem za niewdzięczna tak, jak jestem wdzięczna za ocean. A ty nie? – pytam (s. 15).

Kiedy odkryjemy ten wspaniały, liryczny język, o którym pisze Lamott, mu-simy o swym odkryciu opowiedzieć w klasie, podzielić się nim z uczniami.Jakiś czas temu my, nauczyciele, zrozumieliśmy, że jeśli chcemy, by nasiuczniowie pisali możliwie najlepsze prace, musimy dostarczyć im przykła-dów wspaniałego pisarstwa. Czy ten sam pomysł nie powinien się sprawdzaćrównież w wypadku czytania? Przedstawienie uczniom przykładów znako-mitych lektur pozwoli rozwinąć ich czytelniczą wrażliwość. Musimy pokazaćim wspaniałe fragmenty tekstów, takie jak poniższy, pochodzący z powieściLaury Hillenbrand Niepokonany Seabiscuit, opisujący, jak to jest siedzieć nagrzbiecie galopującego konia.

Koń wyścigowy pełnej krwi angielskiej jest jednym z najwspanialszychboskich stworzeń. Ważące do 660 kilogramów zwierzę może rozwinąćprędkość do 65 kilometrów na godzinę. Wyposażony w refleks dużoszybszy niż najszybsi ludzie, jednym skokiem pokonuje 8,5 metra i po-trafi skręcić w miejscu. Jego ciało stanowi paradoks masy i lekkości,ukształtowane jest tak, aby ślizgiem przecinać powietrze z lekkościąstrzały. Jego umysł zdominowany jest przez jeden nakaz: „trzeba biec”.Rozwija prędkość z ogromną odwagą, przekracza granice zmęczenia, cza-sem nawet możliwości swoich kości i ścięgien. W biegu jest przykłademdoskonałego, naturalnego mariażu formy i celu.

Jazda na takim koniu przypomina pilotowanie półtonowej katapulty.Bez wątpienia jest to jeden z najniebezpieczniejszych sportów. Nic niemoże się równać z niezwykłą sprawnością dżokejów. Badania elementów

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

Rozdział 2. Dziewięć powodów, dla których warto czytać 33

sprawności ogólnej wykonane na Uniwersytecie Los Angeles pokazały,że ze wszystkich sportowców dżokeje posiadają ją najwyżej rozwiniętą.Nie może być inaczej. Po pierwsze, muszą mieć doskonałą zdolnośćutrzymania równowagi, koordynacji i doskonały refleks. Ciało konia całyczas zmienia ułożenie. Głowa i szyja wykonują ruch wahadłowy, pracująwszystkie mięśnie barków, grzbietu i zadu. Na rozpędzonym koniu jeź-dziec nie siedzi w siodle, przykuca nad nim, utrzymując cały ciężar ciałana palcach nóg, opartych o strzemiona zawieszone jakieś trzydzieścicentymetrów od siedziska siodła. Kiedy koń robi skok naprzód, dżokejma kontakt z bokami konia jedynie za pomocą wewnętrznych części stópi stawów skokowych – cała reszta balansuje w powietrzu. Innymi słowy,dżokeje przykucają na kołyszących się grzbietach swoich wierzchowców,co przypomina nieco siedzenie na bagażniku samochodu podskakującegona wybojach. Ten stan, opisany słowami naukowców z UniwersytetuPółnocnej Karoliny, jest „sytuacją dynamicznej nierównowagi i balistycz-nego potencjału”1.

Uwielbiam ten tekst. Nigdy się szczególnie nie interesowałem wyścigamikonnymi, ale ten fragment, tak pięknie napisany, rozbudza moje zainte-resowanie. Sprawia, że zwracam na to uwagę. Używając terminu Lamott,można powiedzieć, że otworzył przede mną ten świat w taki sposób, że mniezafascynował. Przyciągnął mnie.

Jeśli wspaniałe cytaty mogą przyciągnąć nas, to mogą również przyciągnąćnaszych uczniów. Poszukując cytatów, którymi moglibyśmy się podzielićz naszymi uczniami, powinniśmy być może zacząć od szukania intrygującychtekstów ukazujących najbliższy im świat. Który uczeń nie zainteresuje się naprzykład tym fragmentem książki Erika Schlossera Kraina fast foodów?

Korporacja McDonald’s stała się potężnym symbolem amerykańskiegosektora usług, który obecnie odpowiada za 90 procent nowych miejscpracy w kraju. W roku 1968 McDonald’s prowadził około tysiąca restau-racji. Dziś ma ich na całym świecie blisko 28 tysięcy, a w każdym rokuotwiera niemal 2 tysiące nowych. Ocenia się, że jeden na ośmiu pracow-ników w Stanach Zjednoczonych jest w jakimś stopniu związany z firmąMcDonald’s. Spółka ta corocznie zatrudnia około miliona ludzi, więcejniż jakakolwiek inna amerykańska organizacja, państwowa czy prywatna.McDonald’s jest największym w kraju nabywcą wołowiny, wieprzowinyi ziemniaków – i drugim co do wielkości odbiorcą kurczaków. Korpo-racja McDonald’s jest największym w świecie właścicielem sieci sklepów

1 L. Hillenbrand, Niepokonany Seabiscut, tłum. B. Piro, Łódź 2004, s. 89–90.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

34 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ?

handlu detalicznego. W istocie spółka ta większość swych zysków osiąganie ze sprzedaży jedzenia, lecz ze ściągania opłat za wynajem. McDo-nald’s wydaje na reklamę i marketing więcej pieniędzy niż jakakolwiekinna markowa firma. Wskutek tego wyparł Coca-Colę z pozycji naj-słynniejszej marki świata. McDonald’s prowadzi więcej placów zabawniż jakakolwiek inna prywatna jednostka gospodarcza w Stanach Zjed-noczonych. Jest jednym z największych w kraju dystrybutorów zaba-wek. Badanie przeprowadzone wśród amerykańskich dzieci wykazało, że96 procent spośród nich rozpoznaje Ronalda McDonalda. Jedyną fikcyjnąpostacią o większym stopniu rozpoznawalności okazał się Święty Miko-łaj. Wpływ McDonald’s na sposób naszego życia trudno jest przecenić.Złote łuki są dziś powszechniej znane niż chrześcijański krzyż2.

Podczas gdy prawie każdy polował na posiłek w McDonald’s, jak wiele osóbpróbował upolować posiłek? Wspaniałe, należące do literatury faktu dziełoAlfreda Lansinga Wyprawa „Endurance” opisuje straszliwą walkę o przetrwa-nie, którą stoczyli brytyjski odkrywca Ernest Shackleton i jego dwudziestupięciu ludzi, kiedy na szesnaście miesięcy zostali uwięzieni w lodach Arktyki.W obliczu głodu jeden z członków załogi, zajmujący się zaopatrzeniemThomas Orde-Lees, ryzykuje przeprawę przez pola lodowe na polowanie.Głodny i zmęczony, z pustymi rękami wraca do obozu, kiedy nagle, niewiadomo skąd, pojawia się dziwne, wygłodniałe zwierzę i próbuje go pożreć:

Wracając z myśliwskiej wyprawy, Orde-Lees, posuwając się na nartachpo zmurszałej powierzchni lodu, docierał już prawie do obozu, kiedytuż przed nim wychynęła z wody diabelska, kulista głowa. Odwróciłsię i uciekał co sił, odpychając się kijkami i wrzeszcząc na Wilda, żebyprzyniósł karabin.

Zwierzę – lampart morski – wyskoczyło z wody i puściło się za nim,skacząc po lodzie owym osobliwym ruchem, niby koń na biegunach,jak zawsze poruszają się foki na lądzie. Bestia przypominała małegodinozaura z długą, wężową szyją.

Pół tuzina skoków i lampart morski doganiał już prawie Orde-Leesa, gdynaraz nieoczekiwanie skręcił w bok i dał znowu nurka do wody. W tymczasie Orde-Lees dotarł już niemal na drugi kraniec kry. Miał właśnieprzedostać się na bezpieczny lód leżący przed nim. Zwierzę tropiłojego cień poprzez lód. Skoczyło teraz na Orde-Leesa z otwartą paszczą,szczerząc rząd olbrzymich przypominających piłę zębów. Krzyki o pomoc

2 E. Schlosser, Kraina fast foodów. Ciemna strona amerykańskich szybkich dań, tłum.L. Niedzielski, Warszawa 2005, s. 12–13.

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

Rozdział 2. Dziewięć powodów, dla których warto czytać 35

Orde-Leesa przeszły w jęki, odwrócił się i popędził w przeciwnymkierunku, uciekając od napastnika.

Bestia wyskoczyła znowu z wody i rzuciła się w pogoń, kiedy wreszciezjawił się Wild z karabinem3.

Kiedy czytamy takie wspaniałe fragmenty, bez względu na to, czy dotycząkoni, hamburgerów czy wygłodniałych dzikich zwierząt, czujemy potrzebępodzielenia się wrażeniami – zachwycania się nimi – z naszymi młodymiczytelnikami. Na swój sposób my, zapaleni czytelnicy, jesteśmy niczym poła-wiacze pereł, nurkujący w oceanach tekstów i szukający klejnotów, o którychmoglibyśmy porozmawiać z naszymi uczniami. Chcemy, by nasi uczniowiedostrzegli intelektualne korzyści płynące z czytania, które im ukazujemy,i żeby docenili, jak może być piękne. Po tym, jak przedstawię uczniom pewnąliczbę fragmentów znakomitych tekstów, polecam im, żeby odkryli własneskarby i podzielili się nimi z klasą. (Nawiasem mówiąc, jest to świetnastrategia na zakończenie ćwiczenia poświęconego na czytanie w klasie –przejść się po sali i kazać kolejno wszystkim odczytać najbardziej skłaniającedo refleksji zdanie, na jakie natrafili w czasie zajęć. Możesz również daćuczniom pasek papierowej taśmy, kazać im zapisać na niej ulubione zdaniemarkerem i zawiesić je w klasie. Można również przygotować gazetkę zaty-tułowaną „Tego nie wiedziałem!” i kazać uczniom zapisać i zilustrować coś,czego się nauczyli tego dnia podczas czytania).

Pomimo że istnieje osiem innych istotnych powodów, dla których wartoczytać, fakt, że czytanie daje przyjemność i wiedzę, pozostaje dla mniepierwszą i najważniejszą przyczyną. Mam nadzieję, że sprawię, iż dla moichuczniów też będzie pierwsza i najważniejsza.

Powód drugi: Czytanie rozwija dojrzałe słownictwo

Załóżmy, że jutro bierzesz długi urlop naukowy, podczas którego nie bę-dziesz uczył. Decydujesz się opuścić szkołę, by zrealizować swoje marzenieo rejsie dookoła świata. Oprócz tego, że chcesz opłynąć świat, postanawiaszprzed wyruszeniem samemu zbudować łódź i decydujesz, że będziesz jedy-nym żeglarzem. Tak się składa, że nie wiesz nic o żeglowaniu ani budowaniułodzi, jednak stwierdzasz, iż dzięki wytężonej pracy i determinacji będzieszmógł wyruszyć za kilka miesięcy.

By zacząć budowę łodzi, wypożyczasz ciężarówkę i jedziesz do najbliższegosklepu z narzędziami i materiałami budowlanymi. Nie wiesz dokładnie,jakich materiałów potrzebujesz, więc kupujesz wszystko, co według ciebie

3 A. Lansing,Wyprawa „ Endurance”, tłum. Z. Obniski, Warszawa 1968, s. 132–133.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

36 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ?

może się przydać. Po załadowaniu zakupów na ciężarówkę jedziesz do domu,zrzucasz ładunek w ogródku, żegnasz się ze swoją lepszą połową (która dotej chwili zdążyła się już spakować i właśnie cię opuszcza) i rozpoczynaszbudowę. Pracujesz bez żadnej pomocy, metodą prób i błędów, i w końcutwoja łódź zaczyna przybierać właściwy kształt. Po trzech miesiącach i wieluwyprawach do sklepu z narzędziami stwierdzasz, że łódź, poskładana z roz-maitych części, jest zdolna do żeglugi.

Przewozisz łódź na brzeg. Przed zwodowaniem pytasz przyjaciół i rodzinę,czy chcieliby się przyłączyć do twojej wyprawy dookoła świata. Zapewniaszich, że chociaż twoja wiedza o żeglarstwie jest ograniczona, przez ostatniedwa miesiące dużo czytałeś i obiecujesz, iż jako kapitan statku będziesz sięstarał ze wszystkich sił. Czas wypłynąć w morze. Kto chce z tobą płynąć?

Przypuszczam, że wypłyniesz sam. Dlaczego? Ponieważ nie podjąłeś wieludługotrwałych działań niezbędnych do tego, by stać się wykwalifikowa-nym konstruktorem łodzi i żeglarzem. Prawdziwy żeglarz nauczyłby się, jakobrabiać drewno i kształtować włókno szklane, jak zwijać żagiel, jak sięposługiwać sekstansem, jak obsługiwać radio, jak racjonować jedzenie. Bezwzględu na to, jak bardzo by się tego pragnęło, nie można się po prostuobudzić pewnego dnia i natychmiast stać się żeglarzem, albo – tym bardziej– konstruktorem łodzi. Trzeba lat, zanim będzie się gotowym do wypłynięciana otwarte morze.

Podobnie nieczytający uczeń ostatniej klasy liceum nie może się obudzić natrzy miesiące przed zakończeniem szkoły i postanowić, że rozwinie dojrzałesłownictwo niezbędne na studiach lub w miejscu pracy. Ci, którzy przez paręlat się obijali, nie mogą liczyć na to, że w połowie ostatniej klasy liceumzdążą się dobrze przygotować do matury. Tak samo jak żeglarz konstruującyłódź, uczeń również musi podjąć wiele kroków, by rozwinąć dojrzały język.Trzeba młodzież nauczyć, jak ważne jest wzbogacanie słownictwa na długoprzed zakończeniem nauki w szkole, a codzienne samodzielne czytanie jestniezbędnym krokiem do jego rozwinięcia. Nie istnieje żadna magiczna pi-gułka, która mogłaby ten rozwój zastąpić.

Jak wielu spotkaliście nieczytających uczniów, którzy osiągnęli spektakular-nie wysokie wyniki na ustnym SAT4? Ani jednego? A mnie jeszcze nie udałosię spotkać czytającego dużo ucznia, który nie opanowałby dojrzałego słow-nictwa.

4 SAT – Scholastic Aptitude Test (Sprawdzian Umiejętności Akademickich) skła-dający się z dwóch części (SAT I obejmuje matematykę i czytanie krytyczne, SAT IIobejmuje czytanie). Egzamin ten zdaje się w Stanach Zjednoczonych pod koniecszkoły średniej i na jego podstawie przyjmuje na studia (przyp. tłum).

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

62 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ?

Przyszedł pocztą, zwyczajnie i po staroświecku, ponieważ Sędzia miałprawie osiemdziesiąt lat i nie ufał nowoczesnym gadżetom.

John Grisham, Wezwanie, tłum. Jan Kraśko, Warszawa 2002

Mając niespełna trzynaście lat, mój brat Jem doznał skomplikowanegozłamania ręki w łokciu.

Harper Lee, Zabić drozda, tłum. Zofia Kierszys, Poznań 1999

Czytanie daje satysfakcję: MINUTA CZYTANIA

Na początku każdej lekcji przedstawiamy klasie interesujący fragment tekstu.Zajmuje to zwykle minutę lub mniej. Przedstawiany fragment może pocho-dzić z różnych źródeł, od poezji do literatury faktu. Materiały mogą byćczerpane z gazet, czasopism, powieści, podręczników – ze wszystkich miejsc,gdzie my, czytelnicy, możemy znaleźć interesujący tekst. Wszystkie minutyczytania mają jeden cel: pokazać naszym uczniom, że istnieje świat bogatychw treści lektur.

1. Minutę czytania przeprowadzam w czasie pierwszego miesiąca zajęć. Wy-bieram interesujący fragment lub artykuł, który czytam uczniom. Częstowybieram coś z książki, którą obecnie czytam, lub wycinam coś z porannejgazety lub czasopisma, żeby się tym podzielić z uczniami (w codziennejgazecie zawsze jest przynajmniej jeden bardzo interesujący artykuł, jeśliczytamy gazetę z punktu widzenia ucznia).

2. Po tym, jak przeczytam wybrany fragment, uczniowie otwierają zeszytyw miejscu oznaczonym słowami „Minuta czytania”. Na stronie zeszytupolecam im zapisać dzisiejszą datę i jednozdaniowe streszczenie lub tezę,by zapamiętali dzisiejszą minutę czytania). Bardzo ściśle przestrzegamtego, by zapisali tylko jedno zdanie – to pomaga im również kształcićumiejętność pisania streszczeń.

3. W listopadzie uczniowie zaczynają sami prowadzić minutę czytania. Dru-kuję kalendarz na resztę roku szkolnego, żeby uczniowie mogli się wpisy-wać. Każdy uczeń musi się wpisać na pięć dni w ciągu roku szkolnego odpaździernika do czerwca. Są odpowiedzialni za przeprowadzenie minutyczytania w te dni, na które się zapisali. Zachęcam ich do tego, by wpisy-wali się na dni odległe od siebie, żeby mieli możliwość przeczytania wieluróżnych tekstów. Każdy uczeń zatem przeprowadza pięć różnych minutczytania między październikiem a czerwcem.

4. Kiedy uczeń skończy czytać tekst, cała klasa ma powiedzieć: „Dziękujemy”.

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ��

Rozdział 3. Dwadzieścia sześć minilekcji 63

5. Pod koniec roku szkolnego uczniowie powinni mieć od 150 do 180 zdańpodsumowujących wszystkie ciekawe teksty, które zostały przedstawione.To utwierdza ich w przekonaniu, że czytanie samo w sobie jest warto-ściowym i cennym zajęciem. Jako zadanie podsumowujące na koniec rokuszkolnego uczniowie mogą napisać pracę o minucie czytania. Możliwetematy:• Opowiedz o tym, która minuta czytania najbardziej ci się podobała.• Opowiedz o tym, która minuta czytania czegoś cię nauczyła.• Wyraź swoją opinię na temat tego, czy ćwiczenie zwane minutą czytaniajest wartościowe.

• Przedstaw argumenty za i przeciw na temat tego, czy nauczyciel powi-nien kontynuować przeprowadzanie minuty czytania z uczniami z kolej-nej klasy.

POMYSŁY NA DOBÓR TEKSTÓW PRZEDSTAWIANYCHPODCZAS MINUTY CZYTANIA

Jakie fragmenty powinieneś przedstawić?

Fragmenty, które, twoim zdaniem, są:

• piękne,

• zabawne,

• interesujące,

• przykładem świetnego pisarstwa,

Fragmenty, które:

• cię irytują,

• cię niepokoją,

• wprawiają cię w osłupienie,

• budzą twoją ciekawość,

• każą ci myśleć inaczej.

Gdzie powinieneś szukać tekstów?

Beletrystyka i literatura faktu

Poezja

Gazety

Czasopisma

Przemówienia

Eseje

W internecie

W atlasach

Wykresy

Tabele

Instrukcje obsługi

Czytanie daje satysfakcję: ZŁOTE MYŚLI O KSIĄŻKACH

Chcemy, żeby nasi uczniowie dostrzegli, że korzyści płynące z czytania sąogromne dla ludzi ze wszystkich środowisk. Dobrze jest, gdy uczniowie usły-szą to od swojego nauczyciela, ale dostrzeżenie tego podczas tej minilekcjisprawia, że ta informacja jest o wiele bardziej wymowna.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ���

Załącznik C

Pomysły na promocję czytania na każdy miesiąc,umieszczane na tablicach informacyjnych

Wrzesień: Tabela rozwoju czytelniczego

Każdego roku każę moim uczniom odnotowywać swoje postępy czytelniczew tabelach umieszczonych w klasie. Niektórzy nauczyciele uwzględniająliczbę przeczytanych stron lub słów. Ja wolę liczyć czas poświęcony naczytanie. Uczeń czytający wolno dostaje tyle samo punktów, co czytającyszybko, chociaż czytający szybko przeczytał prawdopodobnie więcej słów.Staram się wyrobić w czytających wolniej uczniach biegłość, więc w gruncierzeczy oceniam tylko włożony w pracę wysiłek.

Na początku września wypisuję nazwiska uczniów na arkuszu. Obok każdegonazwiska znajduje się ciąg rubryk, z których każda odpowiada pięciu godzi-nom poświęconym na czytanie (patrz załącznik K). Zabieram wydrukowanąstronę do punktu usługowego i powiększam do rozmiaru plakatu. Za każdymrazem, kiedy któryś uczeń ukończy pięciogodzinny okres czytania, umieszczaw kolejnej rubryce gwiazdkę, która jest widocznym znakiem jego postępów.(Gwiazdki lub inne małe naklejki można kupić hurtem w sklepach z materia-łami biurowymi). Wciąż mnie zadziwia to, że nawet uczniowie sprawiającynajwięcej kłopotów, często pochodzący z niebezpiecznych dzielnic, promie-nieją z dumy, kiedy umieszczają złotą gwiazdkę przy swoim nazwisku.

Kiedy uczeń przeczyta milion słów (odpowiada to sześćdziesięciu godzinomczytania – patrz tabela na stronie 92), umieszczam jego lub jej zdjęciew środku wyciętej gwiazdy (używam w klasie aparatu cyfrowego) i zapomocą żyłki wędkarskiej wieszam ją pod sufitem. Chcę, żeby każdy mógłpodziwiać moje gwiazdy wśród czytelników.

Październik: Dlaczego czytamy trudne teksty

Chcę, żeby uczniowie wiedzieli, że nawet osoby biegle czytające mogą miećproblemy z czytaniem, kiedy mają przeczytać coś, na czym się nie znają. Nieoznacza to, że mamy się poddać, kiedy napotykamy trudny tekst. To oznacza,że musimy zebrać siły i nauczyć się czytać trudne teksty. (Chociaż bardzobym chciał, nie mogę zignorować formularza podatkowego, który dostaję coroku w kwietniu).

Uczniom często się wydaje, że nauczyciele są ekspertami od czytania wszyst-kiego – że czytanie każdego tekstu przychodzi nam z łatwością. Musimy

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ���

Załącznik C 131

pokazać uczniom, jak się zmagamy z tekstem. Jedno z moich ulubionychzadań to polecenie uczniom, by przynieśli do klasy takie materiały, z którychprzeczytaniem – według nich – miałbym problem. Następnie czytam (i my-ślę) głośno, by pokazać im, co robi aktywny czytelnik, kiedy ma trudności zezrozumieniem. Uczniowie mają wynotowywać użyte przeze mnie strategie,kiedy czytam i myślę na głos.

Umieszczony na tablicy informacyjnej kolaż przedstawiający różne trudneteksty, które musimy czytać, utwierdza nas w przekonaniu, że będziemymusieli czytać do końca życia, że nigdy nie przestaniemy się uczyć, jak czytać,i że im większej nabierzemy wprawy w czytaniu trudnych tekstów, tym lepiejna tym wyjdziemy.

Listopad: Tego nie wiedziałem!

Na początku października proszę uczniów, by notowali, czego się nauczyli,czytając w domu. Rozpoczynają miesiąc, wiedząc, że pod koniec każę imwybrać pojedynczą, najbardziej interesującą rzecz, o której się dowiedzielipodczas czytania przez cały miesiąc. Z nadejściem Halloween na zajęciachkażdy uczeń dzieli się z klasą jednozdaniową wypowiedzią na temat najbar-dziej interesującej rzeczy, jakiej się dowiedział podczas czytania. Uczniowietoną w powodzi ciekawych informacji.

Następnie wręczam każdemu uczniowi kartę katalogową o wymiarach 13 na18 centymetrów. Jako zadanie domowe mają przedstawić na niej zdobytąwiedzę pisemnie lub za pomocą symboli. Muszą tak udekorować kartę, bywyrazić to, czego się nauczyli. Pod kartę umieszczają jednozdaniowy podpisobjaśniający, co ciekawego poznali. Tworzy to na tablicy informacyjnej kolażpod tytułem „Tego nie wiedziałem!”.

Grudzień: Książki polecane przez uczniów

Stawanie przed uczniami i rekomendowanie im książek jest jednym z zadańnauczyciela. Jednak ostatecznie uczniowie mogą uważniej słuchać rekomen-dacji, jeśli książki będą im polecać ich rówieśnicy. By zachęcić uczniów dorozmów o książkach, polecam im wypełnić formularz dotyczący tytułówpolecanych przez uczniów (patrz załącznik E). Oprócz pisemnej informacjiumieszczanej przez uczniów na formularzu mogą oni dostarczyć ilustracjęprzedstawiającą okładkę książki. Formularz i okładka są przymocowywanedo tablicy (zatytułowanej tak jak formularz). Kiedy cała tablica się zapełni,zdejmuję rekomendacje i cały proces zaczyna się od początku. Taka tablicamoże wisieć w klasie przez cały rok szkolny. Pod koniec roku zbieramwszystkie rekomendacje i spinam w broszurę.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ���

132 DLACZEGO WARTO CZYTAĆ? Załączniki

Styczeń: Słowa mądrości

W połowie roku szkolnego mówię uczniom, by się zastanowili nad tym,co przeczytali, i wybrali najmądrzejsze przeczytane przez siebie słowa. (Tosprawdza się najlepiej, jeśli uczniowie prowadzą dzienniki sentencji podczasczytania). Osoba, która wypowiedziała wybrane przez uczniów słowa, możebyć postacią fikcyjną lub rzeczywistą. Wręczam każdemu uczniowi kartękatalogową lub pasek papierowej taśmy, na których mogą zapisywać wybranesentencje i opatrywać je przypisami. Zanim powiesimy je wspólnie na tablicy,uczniowie kolejno odczytują zapisane przez siebie słowa (bez żadnych ko-mentarzy). Następnie tworzymy tablicę informacyjną z sentencjami. Teraz,kiedy w czasie lekcji uczniowie będą się tępo wpatrywać w przestrzeń,będziesz widział, że przynajmniej przeczytali coś mądrego!

Luty: Słowa, które kochamy

Zazwyczaj uczniowie nie mają na lekcjach dużo czasu na dyskusję nadsłowami. W lutym każ uczniom sporządzić listy najbardziej zagadkowych,zabawnych, ciekawych i zdumiewających słów, na jakie się natknęli podczasczytania. Niech uczniowie, pracując w małych grupach, podzielą się swoimsłowem miesiąca. Wręcz każdemu uczniowi kartę katalogową i jako pracędomową zadaj im udekorowanie karty wybranym słowem. Niech się posta-rają, żeby dekoracje odzwierciedlały znaczenie słowa. Te karty mogą się staćpodstawą do stworzenia interesującej ściany słów.

Marzec: Sto najlepszych powieści wszech czasów

W 1998 roku Modern Library poprosiła czytelników o wskazanie najlepszychpowieści wszech czasów. Głosy oddało ponad ćwierć miliona ludzi. Umieśćpodobną listę po lewej stronie tablicy informacyjnej. Powiedz uczniom, bysię zastanowili, które z ich ulubionych książek nie zostały uwzględnione. Poprawej stronie listy zostaw uczniom miejsce na dodanie tytułów, które w ichodczuciu nie powinny zostać pominięte.

Jeśli wystarczy miejsca, niech dołączą ściągnięte z internetu ilustracje z okła-dek. Kto wie, może przeczytają jedną z tych książek w czasie przerwywielkanocnej.

Kwiecień: Ten zwariowany świat!

Staram się zachęcić moich uczniów do czytania codziennej prasy. Robię to,dzieląc się z nimi dziwnymi, lecz prawdziwymi historiami przeczytanymiw gazecie. Zbieram je i przedstawiam uczniom po jednej tygodniowo. Do-brym źródłem jest Jay Leno’s Police Blotter: Real Life Crime Headlines (Księga

wersja

313:45

6m

arca2008

r.

���� ������� ��� ��� ��� ���� ���

Załącznik C 133

zgłoszeń policyjnych Jaya Leno: Nagłówki artykułów o prawdziwych zbrod-niach). (Mój ulubiony nagłówek to: „Niedoszły rabuś dzwoni pod 997 poratunek: Potrzebna pomoc w wyjściu z zamkniętego banku po włamaniu”).Zachęcam uczniów, by przynosili mi dziwne, ale prawdziwe historie. Dodajęje do zebranych przeze mnie i robię z nich kolaż na tablicy informacyjnej. Topokazuje uczniom, że czytanie gazet jest zarówno dobrą zabawą, jak i nauką.

Maj: Ukaż to, nie mów

W maju oddajemy hołd sztuce pisarskiej. Każdy uczeń otrzymuje kartęksiążki i polecenie, by zapisać na niej najlepszy opisowy fragment, jakiw tym roku przeczytał. Wyznaczonego dnia odczytujemy głośno kilka z nich.Słuchając tych urywków pięknej literatury, czuje się ich siłę. Po zakończeniuodczytywania uczniowie tworzą na tablicy informacyjnej kolaż z fragmentówpięknego pisarstwa.

Czerwiec: Książka roku! Nominacje to...

Pod koniec spędzonego wspólnie roku proszę uczniów, by wybrali najlepsząksiążkę, którą przeczytali w ciągu roku, i napisali na jej temat notkę dlaprzychodzącej po nich klasy. Mają w niej wyjaśnić, dlaczego powinno sięprzeczytać dany tekst. Na tablicy informacyjnej sporządzam listę książek,które otrzymały najwięcej głosów.

J kaz h aćac ęc

odczytania

Minilekcjedla uczniówgimnazjum

i liceum

Poradnik dla nauczycieli, którzy szukają nowych sposobów na prze- konanie swoich uczniów do czytania.

Autor książki – doświadczony nauczyciel – stworzył metodę, która pomaga polonistom w dyskretnym i skutecznym kształtowaniu aktywnych postaw czytelniczych.

Ćwiczenia zawarte w książce:- umiejętnie wskazują uczniom pułapki stojące przed niewprawnym

czytelnikiem,- kształtują umiejętność rozumienia czytanego tekstu,- motywują uczniów do codziennej lektury.

Książka została przygotowana tak, by można ją było bez trudu wy-korzystać podczas pracy w szkole. Zawarte w publikacji krótkie zestawy ćwiczeń należy stosować w trakcie lekcji jako rozgrze-wające przerywniki, które stopniowo przemieniają uczniów w świa-domych czytelników.

Ja

k z

ac

hę

ca

ć do

cz

yta

nia

c m y k

kod-ok

grzbiet 7,4

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym e-booksweb.pl.