INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA I PROGRAM PRAC - … · „Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego...

PRACOWNIA KONSERWACJI ZABYTKÓW

INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA I PROGRAM PRAC

BARAKU O NUMERZE INWENTARYZACYJNYM 42 ZNAJDUJĄCEGO SIĘ

NA TERENIE PAŃSTWOWEGO MUZEUM NA MAJDANKU W LUBLINIE

Oprac.: mgr Marek Trocha

LUBLIN 2014

PAŃSTWOWE MUZUM NA MAJDANKU BARAK NR 42

PRACOWNIA KONSERWACJI ZABYTKÓW DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA

2

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

1 PRZEDMIOT PRAC ................................................................................................................................... 3

2 PODSTAWA OPRACOWANIA ................................................................................................................... 3

2.1 Podstawa formalna ............................................................................................................................. 3

2.2 Podstawa merytoryczna ..................................................................................................................... 3

2.3 Cel i zakres opracowania ................................................................................................................... 3

3 KRÓTKI RYS HISTORYCZNY OBIEKTU. ................................................................................................ 4

4 OPIS INWENTARYZACYJNY .................................................................................................................... 5

4.1 Zestawienie elementów pierwotnych i wtórnych ................................................................................. 6

4.1.1 Fundamenty i podmurówka ........................................................................................................ 6

4.1.2 Posadzki ..................................................................................................................................... 6

4.1.3 Podwaliny ................................................................................................................................... 6

4.1.4 Panele ścienne ........................................................................................................................... 6

4.1.5 Panele dachowe ......................................................................................................................... 6

4.1.6 Ściany murowane ....................................................................................................................... 6

4.1.7 Ściany wewnętrzne, szkieletowe ................................................................................................ 7

4.1.8 Konstrukcja drewniana ............................................................................................................... 7

4.1.9 Elementy stolarki budowlanej ..................................................................................................... 7

4.1.10 Wyposażenie .............................................................................................................................. 7

5 BUDOWA TECHNICZNA WRAZ ZE STANEM ZACHOWANIA ORAZ PRZYCZYNAMI ZNISZCZEŃ ...... 8

5.1 Fundament i podmurówka .................................................................................................................. 9

5.2 Posadzki ........................................................................................................................................... 10

5.3 Podwaliny ......................................................................................................................................... 11

5.4 Panele ścienne i dachowe ................................................................................................................ 12

5.5 Ściany murowane ............................................................................................................................. 14

5.6 Ściany wewnętrzne szkieletowe ....................................................................................................... 15

5.7 Elementy konstrukcji drewnianej ...................................................................................................... 19

5.8 Elementy stolarki budowlanej ........................................................................................................... 20

5.9 Elementy wyposażenia ..................................................................................................................... 23

6 WYNIKI BADAŃ ANALITYCZNYCH ........................................................................................................ 25

6.1 METODYKA BADAŃ ........................................................................................................................ 25

6.2 WYNIKI ............................................................................................................................................. 25

6.3 PODSUMOWANIE ........................................................................................................................... 30

7 ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE ........................................................................................................ 31

8 PROGRAMY PRAC KONSERWATORSKICH ......................................................................................... 31

8.1 Fundamenty i podmurówka .............................................................................................................. 32

8.2 Kominy ............................................................................................................................................. 33

8.3 Posadzki ........................................................................................................................................... 33

8.4 Elementy drewniane: konstrukcja i oszalowanie .............................................................................. 34

8.4.1 Wymiana podwalin pod ścianami zewnętrznymi....................................................................... 36

8.4.2 Odtworzenie podwalin wewnętrznych słupów nośnych. ........................................................... 36

8.4.3 Wymiana podwalin w ścianach szkieletowych. ......................................................................... 36

8.4.4 Naprawa lub wymiana elementów konstrukcyjnych.................................................................. 37

8.4.5 Konserwacja paneli dachowych. .............................................................................................. 38

8.4.6 Konserwacja paneli ściennych. ................................................................................................ 38

8.4.7 Montaż baraku. ......................................................................................................................... 39

8.4.8 Zabezpieczenie bio- i ogniochronne ......................................................................................... 39

8.4.9 Scalenie kolorystyki .................................................................................................................. 39

8.5 Tynki i wymalowania......................................................................................................................... 39

8.6 Elementy stolarki budowlanej ........................................................................................................... 40

8.7 Wyposażenie – elementy drewniane ................................................................................................ 41

8.8 Wyposażenie – elementy metalowe ................................................................................................. 42

8.9 Wyposażenie techniczne kotłowni .................................................................................................... 42

8.10 Wyposażenie – wanna betonowa ................................................................................................. 42

8.11 Uwagi końcowe ............................................................................................................................ 42

9 DOKUMENTACJA RYSUNKOWA ........................................................................................................... 44

10 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA ................................................................................................ 56



3

1 PRZEDMIOT PRAC

Przedmiotem niniejszego opracowania jest budynek baraku nr 42 pełniącego funkcję łaźni

kobiecej na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku.

2 PODSTAWA OPRACOWANIA

2.1 Podstawa formalna

Zlecenie Państwowego Muzeum na Majdanku, 20-325 Lublin ul. Droga Męczenników

Majdanka 67.

2.2 Podstawa merytoryczna

W opracowaniu niniejszym oparto się na:

Oględzinach obiektu, badaniach konserwatorskich, mikrobiologicznych i chemicznych oraz

fotografiach wykonanych przez autora opracowania a także kwerendzie archiwalnej i analizie

materiałów źródłowych.

„Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego baraku nr 42 na terenie Państwowego Muzeum na

Majdanku w Lublinie” autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kędzierskiego; Lublin 2009

„Projekt budowlano-wykonawczy remontu budynku łaźni – barak 42 na terenie Państwowego

Muzeum na Majdanku w Lublinie” autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kędzierskiego; Lublin 2009

„Ekspertyza Mykologiczna; Barak Nr 42 – Łaźnia” mgr inż. Mirosław Zaród, mgr Katarzyna

Kłos; Lublin 2014

Janina Kiełboń, Edward Balawajder „Państwowe Muzeum na Majdanku w latach 1944-1947.

Wybór dokumentów.” Lublin 2004

„ Opinia stanu zachowania obiektów zabytkowego zespołu Muzeum Martyrologii w Majdanku",

1.1 - cz. 1 - 2., w oprac. Dr inż. M. Czajnik, mgr inż. P. Kozarski, inż. Z. Wczelik; VI 1980 r.

2.3 Cel i zakres opracowania

Celem opracowania jest inwentaryzacja konserwatorska baraku 42 pod kątem określenia

stopnia jego oryginalności oraz sporządzenie programów prac konserwatorskich poszczególnych

elementów konstrukcji i wyposażenia, niezbędnych do opracowania projektu budowlanego

i kosztorysu prac remontowych. Zakresem swoim opracowanie obejmuje:

Inwentaryzację elementów pierwotnych i wtórnych

Określenie technologii wykonania

Ocenę stanu zachowania i ustalenie przyczyn zniszczeń

Opracowanie programów prac konserwatorskich dla poszczególnych elementów obiektu



4

3 KRÓTKI RYS HISTORYCZNY OBIEKTU. 1

Barak Nr 42 jest jednym z wielu obiektów byłego hitlerowskiego obozu zagłady na Majdanku.

Jako całość, teren poobozowy wraz z zabudowaniami, został wpisany do rejestru zabytków pod nr

A/1029(1-73).

Barak nr 42 wybudowano na terenie obozu koncentracyjnego jesienią 1942 roku

z przeznaczeniem na łaźnię dla kobiet i miejsce dezynfekcji odzieży. Wykorzystywania baraków

jako komór gazowych zaniechano w 1944 roku. W czasach obozowych barak 42 połączony był

z bunkrem oraz barakiem 41 wiatą, co tworzyło ciąg obiektów w zwartej zabudowie. Wiata została

uszkodzona w 1945 roku i odbudowana rok później. W roku 1947 uległa zawaleniu na skutek

huraganu. Wiaty do dziś nie odbudowano, wobec czego baraki Nr 41 i 42 w chwili obecnej

stanowią obiekty wolnostojące.

Z informacji kustosza Muzeum na Majdanku wynika że budynek przetrwał do końca działań

wojennych i likwidacji obozu. Przez dłuższy okres po wojnie był użytkowany przez wojsko. Swą

dawną funkcję pełniła łaźnia. Dawną rozbieralnię więźniów wykorzystywano jako kino żołnierskie.

Barak posiadał wówczas, będący kabiną kinooperatora, nie istniejący dziś przedsionek,

przybudowany do ściany szczytowej od strony Drogi Męczenników Majdanka. Później (brak

informacji kiedy) przedsionek ten rozebrano i obecnie budynek ma od tamtej strony ślepą ścianę

szczytową. Otwór w ścianie zaślepiony jest wtórnie oryginalnymi panelami dachowymi. Można

zatem wnosić, że budynek nadawał się do użytkowania jako kino musiał być w stanie technicznym

co najmniej nie zagrażającym bezpieczeństwu jego użytkowania.

W roku 1950 wykonano częściowy remont łaźni i komór dezynfekcyjnych, wstawiono drzwi

i okna.

Zasadniczy okres odbudowy i rzeczywistej naprawy obiektów poobozowych nastąpił po 1961

roku po wykonaniu koncepcji zagospodarowania terenu Majdanka przez lubelskiego architekta mgr

inż. arch. Romualda Dylewskiego. Na podstawie tej koncepcji Majdanek odbudowano w formie,

która niezmieniona jest do chwili obecnej. Na podstawie, dość nielicznych, materiałów będących

w posiadaniu kustosza Muzeum na Majdanku wiadomo, że:

w latach 1961-68 wykonano remont i konserwację urządzeń łaźni. Brak bliższych

danych o zakresie remontu, co wskazuje raczej na wykonanie drobnych napraw

bieżących.

w latach 1975, 78, 79, 80 przeprowadzano konserwację łaźni i komór dezynfekcji

odzieży oraz zabezpieczenie antykorozyjne urządzeń łaźni w baraku 42

w latach 1990-91 wykonano prace remontowe zakresem których objęto: wymianę

podwalin, płatwi, krokwi, słupów, mieczy, blatów dachowych, świetlików, częściową

wymianę podmurówki oraz wymianę pokrycia dachowego.

1Na podstawie kwerendy archiwalnej i opracowania pt. „Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego baraku nr 42 na terenie

Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie” autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kędzierskiego



5

w roku 1995 wykonano remont oszalowania zewnętrznego ścian i odtworzono 4 szt.

drzwi zewnętrznych.

W takim stanie barak 42 stoi blisko 20 lat. W chwili obecnej barak nie jest udostępniony dla

zwiedzających.

4 OPIS INWENTARYZACYJNY

Rys. 1 Plany baraku stajennego 260/9 (OKH) vom 1.7.1940 Pferdestall

Budynek baraku o numerze inwentaryzacyjnym 42 znajduje się na terenie Państwowego

Muzeum na Majdanku, na polu x w północno-wschodnim narożniku i należy do baraków stajennych

typ 260/9 używanych jako stajnie polowe, o konstrukcji opracowanej w taki sposób, aby możliwy

był jej demontaż i przeniesienie w inne miejsce. Został wybudowany w roku 1942

z przeznaczeniem na łaźnię żeńską i miejsce dezynfekcji odzieży. Funkcję tę pełnił do czasu

wyzwolenia obozu. Po wyzwoleniu przez pewien czas pełnił funkcję łaźni wojskowej i został objęty

ochroną muzealną znacznie później, pozostając w użytkowaniu przez wojsko.

Jest to budynek nie podpiwniczony, parterowy, wybudowany na rzucie prostokąta

o wymiarach 40x9m; wysokość w kalenicy 4,9m. Barak ma układ trójtraktowy (szerokość traktu

3,15m). Jest budynkiem o konstrukcji drewnianej montowanej z elementów prefabrykowanych,

w którego ramach znajdują się również pomieszczenia ze ścianami ceglanymi. Budynek

posadowiony na płytkim betonowym fundamencie z ceglaną podmurówką, na której ułożono

podwaliny izolowane od podmurówki pasami papy bitumicznej. Konstrukcję nośną baraku stanowią

ramy złożone ze słupów spiętych belkami poprzecznymi i wiązarami kratowymi stanowiącymi

jednocześnie podparcie belki kalenicowej. Główne doświetlenie baraku stanowiły dwa rzędy

świetlików umieszczonych powyżej poziomu dachów bocznych, po obu stronach traktu

środkowego. Elementy konstrukcyjne są łączone za pomocą śrub o nakrętkach motylkowych lub

kołków drewnianych (dębowych) wbijanych w wywiercone gniazda i połączeń ciesielskich.



6

Większość ścian wewnętrznych o konstrukcji ramowej z poszyciem z płyt supremy obitej siatką

metalowo ceramiczną, otynkowanym i pomalowanym. Ściany komór dezynfekcyjnych i ściana

północna kotłowni murowane z cegły pełnej, również tynkowane i malowane. Posadzki

w pomieszczeniach obu przebieralni, przedsionku łaźni i korytarzach przy komorach

dezynfekcyjnych wykonane z cegły pełnej ułożonej na płask na podsypce z piasku. Powierzchnia

cegieł pokryta cienką warstwą szlichty cementowej. W pomieszczeniu łaźni wylewka betonowa.

Więźba dachowa w układzie modularnym, konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Dach traktu

środkowego dwuspadowy, trakty boczne nakryte pulpitowymi dachami jednospadowymi. Dachy

tworzą panele zbite z desek ułożonych równolegle i przymocowanych do krokiewek. Panele

dachowe traktów bocznych opierają się na belce oczepu i płatwiach, pierwotnie łączone na zamki.

Panele górne oparte na nadprożu świetlika i kalenicy. Pokrycie dachu stanowi papa bitumiczna

z posypką.

Szczegółowy opis formalny i techniczny obiektu zawarty jest w opracowaniu „Projekt

budowlano-wykonawczy remontu budynku łaźni – barak 42 na terenie Państwowego Muzeum na

Majdanku w Lublinie” autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kędzierskiego

4.1 Zestawienie elementów pierwotnych i wtórnych

W opracowaniu niniejszym przyjęto za podstawę uznawanie za elementy pierwotne tych

fragmentów obiektu, które pochodzą z okresu funkcjonowania obozu, do momentu jego

wyzwolenia.

Za wtórne uważa się wszelkie elementy dodane lub wymienione w trakcie późniejszej

eksploatacji, remontów i napraw.

4.1.1 Fundamenty i podmurówka

Oryginalne fundamenty pod wszystkimi ścianami. Podmurówka zachowana w całości na ścianie

południowej, na pozostałych wymieniona wierzchnia warstwa cegieł.

4.1.2 Posadzki

Zachowały się wszystkie oryginalne posadzki, zarówno ceglane jak i, prawdopodobnie, betonowe.

4.1.3 Podwaliny

Pierwotna podwalina zachowała się na ścianie południowej.

4.1.4 Panele ścienne

W większości oryginalne deski poszycia wewnętrznego paneli. Ze względu na większe zniszczenia

poszycie zewnętrzne naprawiane, częściowo wymienione.

Zestawienie pierwotnych i wtórnych paneli ściennych i dachowych na rysunku 3.

4.1.5 Panele dachowe

Zachowane ok. 50% paneli pierwotnych.

Zestawienie pierwotnych i wtórnych paneli ściennych i dachowych na rysunku 3.

4.1.6 Ściany murowane

W całości pierwotne.



7

4.1.7 Ściany wewnętrzne, szkieletowe

W całości pierwotne.

4.1.8 Konstrukcja drewniana

W większości oryginalna.

Zestawienie elementów pierwotnych i wtórnych na rysunkach 4-13.

4.1.9 Elementy stolarki budowlanej

Zachowane:

Drzwi komór dezynfekcyjnych 8 sztuk

Drzwi kotłowni 2 sztuki

Futryny 7 sztuk

4.1.10 Wyposażenie

Wieszaki 2 sztuki

Listwa wieszaka 1 sztuka

Schody z kotłowni 1 sztuka

Instalacja natrysków

Instalacja komór dezynfekcyjnych

Urządzenia kotłowni

Kraty komór dezynfekcyjnych

Drzwiczki wyczystek i rewizji, kratka ściekowa



8

5 BUDOWA TECHNICZNA WRAZ ZE STANEM ZACHOWANIA ORAZ PRZYCZYNAMI

ZNISZCZEŃ

Rys. 2 Schemat montażu i zestawienie elementów baraku stajennego 260/9 (OKH) vom 1.7.1940 Pferdestall

Budynek w dużej części zachował się w oryginalnym stanie. Część jego elementów uległa

jednak wymianie (na elementy oryginalne, pochodzące z innych baraków), remontom i naprawom.

Oryginalne elementy konstrukcji drewnianej nie są szlifowane ani strugane i posiadają

charakterystyczne równolegle ślady po obróbce tartacznym trakiem. Większość pierwotnych

elementów konstrukcyjnych posiada oznaczenia w formie napisów wykonanych czarną farbą przy

pomocy szablonu (analogiczne oznaczenia posiadają baraki w Brzezince). Powierzchnia

drewnianych elementów konstrukcyjnych (z nielicznymi wyjątkami w postaci pokrycia warstwami

pobiał) nie posiada warstw wykończeniowych (farb, lakierów itp.). Wyraźnie widoczne wielokrotnie

przeprowadzane zabiegi impregnacji drewna i zachlapania lepikiem. Jedynymi elementami



9

pokrytymi warstwami wymalowań jest stolarka budowlana tj: niektóre futryny oraz drzwi do komór

dezynfekcyjnych. Pokryte farbą olejną zostały również okucia tychże drzwi, elementy instalacji

rozprowadzającej parę, kocioł oraz blachy, którymi okuto drzwi pomieszczenia kotłowni. Część

wewnętrznych paneli ściennych pokryta warstwami wymalowani co ewidentnie wskazuje na ich

wtórne użycie (pochodzą z innych baraków).

Główną przyczyną postępującej destrukcji obiektu jest woda. Zarówno opadowa, dostająca

się do wnętrza budynku przez liczne nieszczelności pokrycia dachu i szczeliny w podmurówce, jak

i kapilarna podciągana przez fundamenty, ściany i posadzki. Zawilgocenie budynku sprzyja

rozwojowi korozji biologicznej powodowanej przez mikroorganizmy. Wiele zniszczeń powstało

również w trakcie eksploatacji i z powodu niewłaściwie przeprowadzanych napraw.

Szczegółowy opis występujących w obiekcie rodzajów zniszczeń drewna i pozostałych

materiałów, spowodowanych przez różnorodne czynniki biologiczne, zawiera Ekspertyza

Mykologiczna.

5.1 Fundament i podmurówka

Konstrukcja baraku o numerze 42 nie została oparta na słupach fundamentowych. Posiada

on posadowiony powyżej głębokości przemarzania (ok. 40 cm), wylewany w gruncie, ciągły

fundament betonowy z ceglaną podmurówką.

Podmurówka z cegły pełnej, cechowanej napisem AS i Ska i posiadającej charakterystyczne

trzy pary równolegle ułożonych nakłuć technologicznych. Cegły spajane zaprawą wapienno-

cementową. Dwie dolne warstwy cegieł ułożone na płask, w jednej warstwie widoczna wozówka,

w drugiej główka cegły. Wierzchnią warstwę stanowią cegły ułożone „na rąb”. W podmurówce

pozostawione gniazda na belki podwalin poprzecznych.

il. 1 Oryginalny fundament i podmurówka ściany południowej; pierwotne cegły z oznakowaniem producenta

Fundament i podmurówka nie posiadają izolacji przeciw wilgoci co prowadzi do podciągania

kapilarnego wilgoci z gruntu. Skutkuje to rozsadzaniem cegieł i spoin w wyniku krystalizacji

migrujących soli. Widoczne są również spękania podmurówki wynikające z ruchów fundamentów

spowodowanych zbyt płytkim ich posadowieniem i przerastaniem roślinności.



10

Pierwotny układ fundamentu i podmurówki zachowany jedynie po stronie południowej. Od

strony północnej i zachodniej wymieniono wierzchnią warstwę podmurówki i zastąpiono ją cegłą

klinkierową, również ułożoną „na rąb”. Cegły klinkierowe spajane zaprawą cementową.

W wykonanej odkrywce widoczne silne zawilgocenie dolnych warstw podmurówki

i dezintegracja zaprawy spoin. Ogólny stan podmurówki należy uznać za zły. Cegły podmurówki

w wielu miejscach popękane i rozsadzone, widoczne liczne ubytki, zaprawa zdegradowana

wypłukana i wykruszona.

il. 2 Zniszczenia podmurówki pierwotnej na ścianie południowej i wtórnej, klinkierowej na północnej

5.2 Posadzki

W pomieszczeniach od strony wschodniej i zachodniej, przedsionku łaźni, korytarzach

biegnących wzdłuż komór dezynfekcyjnych i w kotłowni posadzki wykonano z układanych na płask

cegieł pełnych, noszących analogiczne oznaczenia cegielni (AS i Ska) do cegieł użytych

w podmurówce. Cegły ułożone na podsypce z piasku i pierwotnie pokryte cienką szlichtą

cementową.

il. 3 Pierwotna posadzka ceglana w pomieszczeniu fryzjerni; widoczna wtórna szlichta cementowa i sygnowane cegły.

W pomieszczeniu we wschodniej części baraku pierwotna szlichta zachowana szczątkowo.

Duża powierzchnia posadzki pokryta wtórnie wykonaną szlichtą praktycznie nie związana

z cegłami posadzki. Warstwa ta zatarta została niestarannie, w nierównej warstwie, pokruszona

i odspojona praktycznie na całej powierzchni. Liczne cegły posadzki popękane, niektóre

przełożone. W miejscach w których opiera się konstrukcja baraku posadzka wciśnięta, tworzy



11

zagłębienia. Cegły posadzki zawilgocone przez wodę dostającą się do wnętrza baraku zarówno

przez nieszczelny dach jak i pęknięcia podmurówki. W pomieszczeniu zachodnim ceglana

posadzka, wraz z zachowaną fragmentarycznie pierwotną cienką szlichtą cementową, przykryta

współczesną wylewką cementową o grubości ok. 2cm. Wylewka popękana i niezwiązana

z powierzchnią cegieł na których leży. Cegły bardzo zawilgocone co potęgowane jest przez

cementowa wylewkę utrudniającą jej wysychanie. Wylewka o grubości ok. 2cm pokrywa również

cegły posadzek w korytarzach przy komorach dezynfekcyjnych i kotłowni. W odkrywkach widoczna

prawdopodobnie pierwotna cienka szlichta pokrywająca powierzchnię cegieł. W pomieszczeniu

łaźni gruba wylewka w formie płyt betonowych, dylatacje pomiędzy nimi wypełnione lepikiem, który

obecnie kruszy się i rozpada. W centralnej części pomieszczenia otwór po nie zachowanej kratce

ściekowej. Na tym etapie nie udało się stwierdzić czy wylewka ta jest pierwotna Nie posiada ona,

zapobiegających podciekaniu wody, półkolistych wykończeń uszczelniających w narożnikach (które

występują w łaźni baraku nr 41).

W pomieszczeniu kotłowni również gruba wylewka prawdopodobnie oryginalna z przykrytym

ułożonymi w poprzek deskami, murowanym z cegły kanałem, w którym poprowadzono rury.

Posadzka popękana i miejscowo uszkodzona mechanicznie, ale w stanie dosyć dobrym. Zaprawa

spoista nie kruszy się i nie ściera.

5.3 Podwaliny

Podwaliny ułożone na cegłach podmurówki, którą wyłożono złożoną podwójnie papą w celu

izolacji drewna od fundamentu. Papa złożona posypką do środka. Belki podwalin łączone na zamki

płaskie i zbijane od góry gwoździem. W miejscach połączeń belki znakowane, wyciętymi przy

pomocy dłuta, cyframi rzymskimi. Od strony zewnętrznej zostały ścięte tak, aby umożliwić

spływanie wody opadowej. Zacięcie zewnętrznego narożnika podwaliny wykonano w taki sposób,

aby powierzchnia paneli ściennych nieznacznie wystawała ponad skośną powierzchnie zacięcia,

co ułatwia odprowadzenie wody opadowej spływającej po powierzchni deskowania. Tak

opracowano belki podwalin pierwotnych. Znajdują się one pod południową ścianą baraku.

Podwaliny ścian: zachodniej, wschodniej i północnej zostały wymienione. Belki podwalin

współczesnych różnią się od pierwotnych znacznie mniej ściętą (a miejscami wcale) zewnętrzną

krawędzią. Brak takiego opracowania belki powoduje zwiększone nasiąkanie wodą opadową, co

prowadzi do przyspieszenia procesów rozkładu biologicznego (opis rodzajów destrukcji i czynników

je powodujących zawiera Ekspertyza Mykologiczna). Osłabione w ten sposób belki nie są w stanie

zapewnić wystarczającego oparcia konstrukcji ścian, która pod wpływem swojego ciężaru zapada

się w belkę podwaliny co uniemożliwia odprowadzenie wody spływającej po ścianach na zewnątrz

i w jeszcze większym stopniu powoduje nasiąkanie podwalin, a nawet infiltrację wody do wnętrza

budynku.



12

il. 4 Podwalina pierwotna ściany południowej, widoczne znaki ciesielskie i zamek; zniszczenia wtórnej podwaliny

ściany północnej od wewnątrz.

5.4 Panele ścienne i dachowe

Ściany baraku tworzą panele składające się z ramiaka i dwóch warstw pionowego

deskowania. Poszczególne deski łączono na gniazdo i wpust i przybito do ramiaka. Panele ścienne

wspierają belki oczepu. Belki oczepu łączone są przy pomocy drewnianych klocków wstawionych

w nacięcia zakończeń belek.

Większa część paneli ściennych pierwotna, wraz z wewnętrznym deskowaniem. Na

deskowaniu paneli pierwotne oznaczenia w formie naniesionej czarną farbą od szablonu litera „W”.

il. 5 Pierwotne oznakowanie panelu ściennego; naprawy uszkodzeń drewna (sęków)

Krawędzie wewnętrznego deskowania paneli fazowane i łączone na pióro i wpust.

W miejscu usuniętych sęków okrągłe wstawki drewniane z powtórzonym frezowaniem. Wstawki te

najpewniej współczesne pochodzą z czasu funkcjonowania Muzeum. Część paneli przeniesiona

z innych baraków o czym świadczy warstwa białych farb olejnych o różnych odcieniach którymi

zostały pomalowane. Dotyczy to paneli ściany północnej o numerach od 13 do21 licząc od

zachodu i panelu 16, który pokryty jest czterema warstwami farb olejnych o różnych kolorach:



13

1. warstwa farby olejnej białej

2. warstwa farby olejnej jasno zielona

3. warstwa farby olejnej turkusowa

4. warstwa farby olejnej białej o ciepłym odcieniu

O przeniesieniu i wtórnym użyciu tychże paneli świadczyć mogą również odwrócone napisy

wykonane ołówkiem. Pierwotnie ściana północna pomieszczenia łaźni posiadała prawdopodobnie

obicie z tynkowanych płyt supremy. Pozostałe panele nie posiadają warstw wymalowań, noszą

jedynie ślady wielokrotnie przeprowadzanej impregnacji. Na powierzchni widoczne liczne

zachlapania czarną substancją (prawdopodobnie lepikiem). Na deskowaniu paneli (rys. 3)

widoczne napisy wykonane ołówkiem lub wydrapane ostrym narzędziem. Wiele z nich

prawdopodobnie pochodzi z czasów funkcjonowania obozu. Drewno deskowania wewnętrznego

w stanie ogólnie dobrym z wyjątkiem dolnych części większości paneli, które pod wpływem stałego

zawilgocenia, z przyczyn opisanych wcześniej, uległy korozji biologicznej. Deskowanie zewnętrzne

mocno wypłukane i skorodowane, liczne deski odkształcone i pęknięte. Stan zachowania

konstrukcji poszczególnych paneli możliwy będzie do stwierdzenia po ich demontażu, w czasie

prac budowlano-konserwatorskich.

il. 6 Korozja biologiczna paneli ściennych; strona zewnętrzna/wewnętrzna, ściana północna.

Panele dachowe o wymiarach 306x112 cm w przypadku paneli traktów bocznych i 160x112

cm panele traktu środkowego. Wykonane z desek przybitych prostopadle do dwóch krokiewek

(panele dolne) lub trzech krokiewek (panele górne). Panele dolne opierają się na oczepie i płatwi

środkowej, górne zaś na nadprożu świetlika i płatwi kalenicowej. Dolne panele, po części

pierwotne, posiadają oznaczenia montażowe naniesione czarną farbą, od szablonu. Górne panele,

również częściowo pierwotne, nie posiadają widocznych oznaczeń. Deskowanie oryginalnych

paneli posiada analogiczne do pierwotnych elementów więźby równoległe ślady po pile tartacznej.

Elementy rekonstruowane posiadają ślady po obróbce grubościówką lub piłą tarczową. Wszystkie

elementy noszą ślady zabiegów impregnacji, a wiele również zabrudzenia lepikiem. Od góry

panele pokryte papą bitumiczną.



14

il. 7 Panele dachowe z widocznym znakowaniem; widoczne zamakanie i destrukcję drewna oraz panele wtórne.

Ogólny stan paneli dachowych określić można jako dość dobry. Zniszczenia mają charakter

lokalny i wynikają z miejscowych nieszczelności poszycia dachu.

5.5 Ściany murowane

Jako jeden z nielicznych barak 42 posiada wewnątrz ściany murowane. Ich wzniesienie

łączy się z funkcją baraku. Murowane są ściany komór dezynfekcyjnych, i północna ściana

kotłowni. Wykonano je z cegły pełnej spajanej zaprawą wapienno-cementową, potynkowano

wapienno-cementowym tynkiem i pobielono. Tynki założone niestarannie, o grubości warstwy

wahającej się od 1 do 2cm. Tynki w stanie złym. W wielu miejscach popękane, odspojone,

posiadające liczne uszkodzone mechaniczne. Najpoważniejsze zniszczenia tynków, spoin i cegieł

w partiach przyziemia i w miejscach zalewanych przez wodę opadową (tynki komina znajdującego

w linii komór). Zniszczenia w przyziemiu spowodowane są zawilgoceniem fundamentów

i kapilarnym podciąganiem wilgoci, która wysychając powoduje krystalizację migrujących soli.

Ciśnienie hydratacji rozsadza strukturę tynków, spoin i cegieł. W okresie zimowym podobne

zniszczenia powoduje przemarzanie zawilgoconych partii murów. Zdegradowane zaprawy i cegły

rozwarstwiają się, pudrują i osypują. Naloty soli widoczne w wielu miejscach gołym okiem w formie

białych wykwitów i nalotów. Sole o właściwościach hydrofilnych utrzymują stałe zawilgocenie muru

powodując rozwój mikroorganizmów przyczyniających się do dalszej destrukcji.



15

il. 8 Ściany komór dezynfekcyjnych – widoczne zniszczenia spowodowane podciąganiem kapilarnym i nalot sadzy na

tynku wewnątrz komory; destrukcja tynków na kominie spowodowana nieszczelnością dachu.

5.6 Ściany wewnętrzne szkieletowe

Część ścian wewnętrznych (poprzeczne ściany wydzielające fryzjernię, przebieralnię,

przedsionek łaźni, ściana pomiędzy łaźnią a korytarzem komór dezynfekcyjnych, oraz ściany

przedsionka zachodniego) mają konstrukcję szkieletową. Pionowymi elementami konstrukcyjnymi

posadowionymi na belkach podwalin ułożonych na posadzce są okrągłe żerdzie z drewna

iglastego, połączone poziomymi belkami i deskami. Do takiej konstrukcji przybijano przy pomocy

gwoździ z podkładkami w formie kwadratowych blaszek, płyty wiórowo-cementowe (suprema). Do

płyt tych przybijano następnie siatkę metalowo-ceramiczną z charakterystycznymi krzyżykami

ceramicznymi w miejscach krzyżowania się drutów siatki. W ścianach szkieletowych belki

konstrukcyjne przed tynkowaniem pokrywano podsiębitką z trzciny (widoczne w górnych partiach

ścian np. na północnej ścianie pomiędzy korytarzem a łaźnią). Na tak przygotowane podłoże

nakładano tynk wapienno-cementowy opracowany w ten sam sposób co tynki wykonane na

ścianach murowanych. Tynk następnie pobielono. Ściany te posiadają liczne uszkodzenia

mechaniczne spowodowane naprawami i wymianą elementów konstrukcyjnych do których

przylegały. Dolne partie ścian z widocznymi uzupełnieniami tynków zaprawą cementową.

Uzupełnienia odparzone, wykonane ze zbyt mocnej zaprawy. Powierzchnie pokryte warstwami

pobiał i olejnych lamperii. Ostatnia warstwa pobiał współczesna. Na ścianie oddzielającej



16

pomieszczenia przebieralni od łaźni widoczne pęknięcie powstałe na skutek zapadnięcia się

i destrukcji belki podwalinowej będącej podstawą konstrukcji ściany. Pozostałe spękania są

niewielkie i nie niepokojące.

il. 9 Konstrukcja ścian szkieletowych; widoczne sosnowe żerdzie oraz suprema i siatka metalowo-ceramiczna.

il. 10 Ściana szkieletowa; pozostałości supremy z obicia ściany płn. łaźni; całkowita destrukcja podwaliny.



17

Pierwotnie sufit łaźni stanowiły także płyty supremy. Świadczą o tym ślady na tynkach ścian,

zachowany sufit nad przedsionkiem łaźni i wzmianki w protokołach muzeum z 1947 roku2. Podbicie

sufitu papą mocowana listewkami wtórne.

Tabela stratygraficzna 1. sala przebieralni, ściana zachodnia

l.p. Opis warstwy Charakterystyka warstwy

1. pobiała biała nałożona w cienkiej warstwie (wtórna)

2. pobiała biała łatwo odspajająca się

3. pobiała biała związana z tynkiem

4. tynk zaprawa wapienno-cementowa

5. siatka zbrojeniowa metalowo-ceramiczna przybijana gwoździami

6. suprema płyta wiórowo-cementowa o gr. Ok. 10cm

7. drewno konstrukcja z okrągłych żerdzi i desek

Tabela stratygraficzna 2. Sala łaźni, ściana wschodnia


1. pobiała biała wtórna, dosyć cienko położona

2. lamperia biało- żółta/czarna spękana, dosyć gruba, odspojona




6. suprema płyta wiórowa-cementowa o gr. ok.10 cm

7. konstrukcja drewniana okrągłe krawędziaki i deski

Tabela stratygraficzna 3. Przedsionek łaźni, ściana wschodnia



2. lamperia czarna spękana, dosyć gruba, miejscami odspojona i

złuszczona




6. suprema płyta wiórowa-cementowa o gr. ok.10 cm


Tabela stratygraficzna 4. Pomieszczenie kotłowni, ściana zachodnia

2 Janina Kiełboń, Edward Balawajder „Państwowe Muzeum na Majdanku w latach 1944-1947. Wybór dokumentów.” Lublin

2004



18



2. pobiała biała grubo założona, miejscami odspojona i złuszczona




6. suprema płyta wiórowo-cementowa o gr. ok.10 cm


Tabela stratygraficzna 5. Przedsionek łaźni, ściana wschodnia



2. pobiała biała grubo założona, miejscami odspojona i złuszczona


4. zacierka zaprawa wapienno cementowa, cienka,

prawdopodobnie nałożona przy pomocy pędzla





Tabela stratygraficzna 6. Ściana wiatrołapu wejścia od zachodu



2. pobiała biała grubo założona, miejscowo odspojona

3. pobiała biała związana z tynkiem, związana prawdopodobnie z

zacierką

4. zacierka zaprawa wapienno cementowa, cienka,

prawdopodobnie nałożona przy pomocy pędzla







19

il. 11 Usuwanie wtórnych pobiał; widoczna pierwotna lamperia łaźni i napisy ołówkiem w przedsionku łaźni.

5.7 Elementy konstrukcji drewnianej

Konstrukcja baraku została wykonana z drewna iglastego. Elementy mają powierzchnię ze

śladami obróbki w formie równoległych linii po pile tartacznej. Poszczególne elementy oznaczano

napisami naniesionymi od szablonu czarną farbą. Elementy konstrukcji łączone ze sobą przy

pomocy śrub z motylkowymi nakrętkami, lub kołków drewnianych. Szczegóły techniczne

konstrukcji zawiera „Ekspertyza na temat oceny stanu technicznego baraku nr 42 na terenie

Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie”.

il. 12 Oznakowanie pierwotnych elementów więźby i łączenia śrubami motylkowymi.



20

W znacznym stopniu elementy konstrukcji oryginalne (niektóre przeniesione i użyte wtórnie).

Wiele elementów oznakowanych. Stan oryginalnych elementów konstrukcji jest bardzo

zróżnicowany. Większość jest w stanie dobrym, dzięki wielokrotnej impregnacji. W stanie złym

i katastrofalnym, a nawet w stanie niemal całkowitego rozkładu są elementy narażone na

długotrwałe działanie wilgoci (nieszczelności dachu, podciąganie wody z gruntu). Elementami,

które w największym stopniu uległy rozkładowi biologicznemu są: płatwie środkowe nad

pomieszczeniem łaźni i kotłowni, konstrukcja świetlika północnego i miecz w kotłowni, wymian

i słup wiązara przy kominie nad komorami dezynfekcyjnymi. W części będącej przebieralnią płatew

północna przechodząca przez ścianę do łaźni porażona drewnojadami. Wiązar dziewiąty licząc od

zachodu niekompletny, ze stolcem wyciętym prawie do wysokości mieczy i kleszczami wyciętymi

do punktu przecięcia z mieczami.

il. 13 Uszkodzenia konstrukcji spowodowane korozja biologiczna na skutek trwałego zawilgocenia.

Aktualnie duża część konstrukcji baraku wyparta stemplami, które mają ograniczać jej

ugięcie lub ewentualne złamanie w przypadku elementów najmocniej zdegradowanych.

5.8 Elementy stolarki budowlanej

Futryny drzwi wykonane z drewna iglastego. Futryny wewnętrzne posiadają listwy

maskujące. Futryny pomiędzy pomieszczeniem fryzjerni, a przedsionkiem łaźni, przedsionkiem

łaźni, a łaźnią i korytarzem komór dezynfekcyjnych, oraz łaźnią, a przebieralnią pokryte warstwą

ciepło-szarej farby olejnej. Pozostałe futryny nie posiadają warstw wykończeniowych. Progami są

obite deskami belki podwalin poprzecznych. Zawiasy czopowe prymitywne, kowalskie.

Większość futryn wypaczonych i obruszanych. Progi wytarte, a poszczególne ich deski

odpadają od belek, do których były przybite. Niekompletne listwy maskujące (opaski).



21

Futryna pomiędzy wiatrołapem a fryzjernią z opaskami. nie malowana i kompletna.

Krawędzie opasek podobnie do pozostałych futryn zaokrąglone. Futryna nie posiada progu.

Futryna pomiędzy pomieszczeniem fryzjerni, a przedsionkiem łaźni (patrząc od fryzjerni) nie

posiadała prawej opaski (brak miejsca z powodu połączenia ze ścianą kotłowni). Lewa opaska nie

zachowana, ale wyraźny ślad po jej montażu. Od strony przedsionka futryna kompletna.

Futryna pomiędzy przedsionkiem łaźni a korytarzem komór nie pokryta warstwą

wymalowania. Malowane wyłącznie opaski drewniane, od strony przedsionka kompletne. Farba

zachowana fragmentarycznie, utraciła swoje właściwości, odspaja się, odpada i pudruje. Od strony

korytarza brak dwóch pionowych listew opaski, górna zachowana, ale nie malowana.

Futryna pomiędzy przedsionkiem a łaźnią pierwotna i kompletna. Od strony przedsionka po

prawej stronie metalowy rygiel zamka, po lewej prymitywne kowalskie zawiasy. Pokryta

pozostałościami ciepło-szarego wymalowania. Farba zachowana fragmentarycznie, utraciła swoje

właściwości, odspaja się, odpada i pudruje.

Futryna pomiędzy łaźnią a przebieralnią kompletna. Od strony przebieralni lewa strona

opaski i futryny wyłupana ze znacznym ubytkiem drewna powstałym w trakcie wyrywania rygla

zamka. Z prawej strony futryny ubytki po wyrwaniu zawiasów. Lewa opaska oderwana górą od

futryny. Od strony przebieralni listwy pobielone wapnem.

il. 14 Stan zachowania stolarki wewnętrznej; uszkodzenia progu i łuszczenie się farby.

Pozostałe zewnętrzne futryny w znacznej części elementów wtórne, nie malowane.

W przypadku drzwi zewnętrznych do kotłowni z zaślepionym naświetlem.

Drzwi pomiędzy korytarzem zewnętrznym komór a kotłownią prawdopodobnie pierwotne,

z drewna iglastego, deskowe. Obite, wyklepaną do kształtu ich konstrukcji, blachą. Drzwi posiadają

prawdopodobnie pierwotne zamki i zawiasy. Blacha drzwi prawdopodobnie wtórnie pomalowana



22

szarą farbą olejną. W miejscach wbitych gwoździ i na krawędziach arkuszy blachy widoczna

korozja. Zamek zewnętrzny uszkodzony i skorodowany.

il. 15 Okute blachą drzwi kotłowni; prawdopodobnie pierwotny zamek w rekonstrukcji drzwi wejściowych.

Drzwi wejściowe od strony zachodniej deskowe, wykonane współcześnie z drewna iglastego

z użyciem pierwotnych okuć (zawiasy zamek, rygiel).

Drzwi zewnętrzne w ścianie południowej przebieralni współczesne wykonane z drewna

iglastego z użyciem pierwotnych okuć (zawiasy zamek, rygiel).

Drzwi do komór dezynfekcyjnych o konstrukcji metalowej (8 sztuk) (ramiak z kątownika

wzmocniony metalowymi listwami zawiasowymi. Wypełnienie konstrukcji metalowej stanowią płyty

sklejki drewnianej pierwotnie malowane na kolor czarny farbami olejnymi. Na powierzchni

naniesione kolejne numery komór (№1-4) ugrową farbą olejną, przy pomocy pędzla. Drzwi

posiadają oryginalny system zamykania w postaci obrotowych rygli. Drzwi w stanie złym,

konstrukcja pokryta warstwą korozji, czarny kolor zachowany szczątkowo. Farba na płytach

wypełnienia zachowana fragmentarycznie w formie słojów drewna. Zawiasy skorodowane, niektóre

zapieczone.



23

il. 16 Drzwi komory dezynfekcyjnej; widoczne spudrowanie farby oraz detale konstrukcji: zawias i sznur uszczelniający.

Okna ściany południowej wykonane współcześnie w połowie wysokości ściany, kwadratowe,

dwuskrzydłowe, każde skrzydło z poziomym szprosem. Okucia współczesne.

Okna ściany północnej prawdopodobnie nieoryginalne, nieotwieralne, wstawione w górnej

części paneli ściennych, o kształcie poziomego prostokątna o jednym pionowym szprosie

umieszczonym centralnie.

5.9 Elementy wyposażenia

Dwa wieszaki na ubrania przeniesione do łaźni. Wykonane z drewna iglastego o wymiarach

210x103x185 w formie blatu na drewnianych nogach z wstawionym w jego osi ramiakiem, na

którego poziomej listwie umieszczono w wywierconych otworach kołeczki drewniane służące do

zawieszania ubrań. Elementy wieszaka łączone gwoździami. Stan wieszaków określić można jako

zły, a to z powodu bardzo silnego porażenia drewna z którego zostały zbudowane przez

drewnojady z rodziny kołatkowatych. Z drewna przez otwory wlotowe wysypuje się cały czas pył

drewniany co świadczy o działalności owadów. W wieszakach brakuje kołeczków, a konstrukcja

jest niestabilna. W sali fryzjerni przybita do ściany oddzielającej od kotłowni drewniana listwa

z kołeczkami do zawieszania ubrań, analogiczna do tych w wieszakach przeniesionych do łaźni.

Jest to prawdopodobnie fragment nie zachowanego wieszaka. Listewka w stanie dobrym, brak

kilku kołeczków.



24

il. 17 Wieszak z przebieralni; ślady aktywności drewnojadów.

W kotłowni, dostawione do stalowego kotła, wolnostojące schodki o 8 stopniach,

z podestem, wykonane z drewna iglastego, łączone gwoździami, oparte na dwóch słupkach.

Schodki być może pierwotne. Drewno porażone przez drewnojady z rodziny kołatkowatych.

W podłodze korytarza okrągły otwór o wymurowanym z cegły ocembrowaniu – wewnątrz

widoczne pozostałości instalacji wodociągowej (rura i trójnik z oznaczeniem „DIN”). Obok w murze

małe okrągłe drzwiczki (wyczystki?) wykonane z żeliwa. W pomieszczeniu kotłowni żeliwna kratka

ściekowa.

Przez całą długość południowego korytarza biegnącego wzdłuż komór dezynfekcyjnych

i w poprzek pomieszczenia kotłowni biegnie w posadzce kanał wymurowany z cegły, w którym

ułożono rury prawdopodobnie rozprowadzające gorącą wodę do komór. Rury skorodowane

i niekompletne. Kanał pierwotnie zasłonięty ułożonymi w poprzek deskami, z których zachowały się

nieliczne.

Metalowe elementy komór dezynfekcyjnych (sufity komór, haczyki na ubrania, ażurowe

podłogi z ramiaka z wstawioną siatką metalową) mocno skorodowane, zdeformowane i częściowo

niekompletne.

Instalacja hydrauliczna łaźni niekompletna (brak kranów, części zaworów i części wylewek

pryszniców). Zawory z oznaczeniami kierunku przepływu wody, na większości elementów instalacji

oznaczenia „DIN” a na zaworach „TRYTON”. Rury w łaźni pokryte wtórnie srebrną farbą. Zawory

pierwotnie niklowane.

W kotłowni dwa stalowe kotły: jeden w centralnej części pomieszczenia wtórnie pokryty

szarą farbą, drugi ustawiony w poziomie, na stopach wymurowanych z cegły. Ustawiony wzdłuż

ściany zachodniej pomieszczenia na wysokości ok. 150cm. Kocioł pokryty izolacją z materiału

organicznego i otuliną z gipsu z wtopioną tkaniną. Część rur izolowana masą z mielonego korka

pokrytą tkaniną z gipsem.



25

il. 18 Wnętrze kotłowni –widoczne kotły, rury instalacji i schodki; zawory instalacji hydraulicznej w łaźni.

6 WYNIKI BADAŃ ANALITYCZNYCH

6.1 METODYKA BADAŃ

Analizę pigmentów przeprowadzono stosując metody mikroskopowe oraz

mikrochemiczne. Próbki pigmentów obserwowano pod mikroskopami laboratoryjnymi PZO Studar

binokular z polaryzacją i wyposażeniem w obiektywy achromatyczne oraz stereoskopowym PZO

MST 132 Lab w świetle spolaryzowanym przechodzącym przy różnych powiększeniach (do 100x),

określając ich kolor, kształt, homogeniczność, własności optyczne kryształów (pleochroizm,

współczynnik załamania światła) oraz reakcje chemiczne (mikrokrystaloskopowe i kroplowe).

Analizę spoiw wykonano stosując metodę spektroskopii w podczerwieni. Widma FT-IR

zarejestrowano na spektrometrze FT-IR Bruker Alpha, z jednoodbiciową, 45-stopniową przystawką

ATR z kryształem diamentowym w zakresie 4000-400 cm-1, z rozdzielczością 4 cm-1, uśredniając

16 skanów,. W pomiarach wykorzystano detektor DTGS.

6.2 WYNIKI

Nr 1 - warstwa żółto-zielona 2, pod zaworami

a. Pod mikroskopem widoczne cząstki w kolorze żółtym, homogeniczne, drobne, zbite w większe

grupy, pojedynczo załamujące światło.

Pigment zadano 2M HCl i wykonano reakcję kroplową z 2M K4[Fe(CN)6], potwierdzającą

obecność jonów Fe+3 w badanym roztworze.

Wniosek: (Fe2O3 + Al2O3) H2O - żółta żelazowa.

b. Pod mikroskopem zaobserwowano cząstki małe, okrągłe w kolorze oliwkowozielonym,

pojedynczo załamujące światło.



26

Pigment nie rozpuszcza się w 2M HCl. Reakcja śladowa na obecność jonów Fe+3.

Wniosek: zieleń żelazowa.

c. Pod mikroskopem widoczne bardzo drobniutkie białe cząstki, zbite w większe grupy, pojedynczo

załamujące światło.

Próbka nie rozpuszcza się w 2M HCl. Wykonano reakcję płomieniową - zielona barwa płomienia

potwierdza obecność jonów Ba+2.

Wniosek: BaSO4 - biel barytowa.

d. Ponadto widoczne też cząstki małe, drobne w kolorze szaro-białym, zbite w większe grupy.

Pigment nie rozpuszcza się w 2M HCl. Wykonano reakcję ogrzewania próbki z KHSO4 a po

oziębieniu dodano 2M H2SO4 and H2O2 (12 x więcej niż kwasu).

Wytrącenie się żółtego osadu kwasu nadtytanowego potwierdza obecność jonów Ti+4.

Wniosek: TiO2 - biel tytanowa.

WNIOSEK : syntetyczne pigmenty żelazowa z domieszkami zarówno bieli barytowej jak i

tytanowej.

Spoiwo

e. W widmie FT-IR próbki oznaczonej nr 1 zarejestrowano pasma przy następujących

częstościach:

774, 875, 923, 986, 1065, 1074, 1149, 1171, 1239, 1268, 1420, 1540, 1560, 1625, 1638, 1733,

2345, 2367, 2856, 2960 i 3448 cm-1 – charakterystyczne dla spoiwa olejnego oraz domieszek

wypełniacza typu węglanu wapnia.

WNIOSEK : spoiwo olejne ze śladami wypełniacza kredowego.

Nr 2 – warstwa biało-szara 2, na prawo od drzwi

a. Pod mikroskopem widoczne bardzo drobniutkie białe cząstki, zbite w większe grupy, pojedynczo


Próbka rozpuszcza się w 2M HCl wydzielenie gazu H2S - siarkowodoru. Wykonano reakcję

mikrokrystaloskopową z 2M CH3COOH i 2M (NH4)2[Hg(SCN)4], potwierdzającą obecność jonów

Zn+2 oraz również reakcję płomieniową - zielona barwa płomienia potwierdza obecność jonów

Ba+2.

Wniosek: Zn S + BaSO4 - biel litoponowa.

b. Pod mikroskopem widoczne cząstki bardzo drobniutkie, w kolorze czarnym, izotropowe, zbite w

większe grupy.

Pigment zadano 2M HCl i wykonano reakcję kroplową z 2M K4[Fe(CN)6], potwierdzającą

obecność jonów Fe+3 w badanym roztworze.

Wniosek: czerń żelazowa.

c. Analiza spoiwa jak w pkt. 1e.

WNIOSEK : biel litoponowa z wtrąceniami czerni żelazowej.

Spoiwo olejne ze śladami wypełniacza kredowego.



27

C:\Pomiary FTIR\Plotek_M\2013_11_06\p.Gaw³owska\2.0 2 Instrument type and / or accessory 2013-11-13

3448

.43

2960

.39

2931

.06

2874

.20

2856

.37

2367

.13

2345

.17

1733

.18

1638

.52

1625

.00

1560

.07

1543

.17

1420

.75

1268

.95

1239

.04

1171

.78

1149

.75

1077

.42

1065

.69

996.

6492

3.65

875.

3077

4.77

748.

7371

2.56

525.

1646

7.48

454.

4444

0.77

500100015002000250030003500

Wavenumber cm-1

9294

9698

100

Tran

smitt

ance

[%]

Widmo FT-IR spoiwa olejnego próbki nr 1

Nr 3 – warstwa szaro-zielona 2, lamperia przedsionka łaźni

a. Pod mikroskopem widoczne bardzo drobniutkie białe cząstki, zbite w większe grupy, pojedynczo


Próbka rozpuszcza się w 2M HCl. Wykonano reakcję mikrokrystaloskopową z 2M CH3COOH i 2M

(NH4)2[Hg(SCN)4], potwierdzającą obecność jonów Zn+2.

Wniosek: ZnO - biel cynkowa.

b. Pod mikroskopem widoczne cząstki czerni, wydłużone, przypominające drzazgi,

zaobserwowano również brązowe, matowe.

Pigment zadano 2M HCl i wykonano reakcję mikrokrystaloskopową z 2M (CH3COO)2Cu, 2M

PbCl2 i NaNO2, potwierdzającą obecność jonów K+.

Wniosek: C + K2CO3 - czerń roślinna.

c. Pod mikroskopem widoczne cząstki zieleni, średniej wielkości, nieregularne, częściowo

przezroczyste, dwójłomne.

Pigment nie rozpuszcza się ani w kwasach ani w zasadach. Wykonano reakcję z perłą boraksową,

potwierdzającą obecność jonów Cr+3.

Wniosek: Cr2O3 x H2O - zieleń chromowa.

d. W widmie FT-IR występują pasma przy następujących częstościach:

605, 634, 671, 696, 722, 746, 778, 795, 875, 910, 1030, 1070, 1106, 1163, 1241, 1398, 1454,

1538, 1586, 1730, 2850, 2920 i 3390 cm -1 - charakterystyczne dla związków olejno-żywicznych.

Wniosek: spoiwo olejne z domieszkami związków żywicznych.

WNIOSEK : mieszanina bieli cynkowej z wtrąceniami czerni roślinnej i zieleni

chromowej.

Spoiwo olejne z domieszkami związków żywicznych.



28

C:\POMIARY FTIR\PLOTEK_M\2013_11_13\Oswiecim\nr 1.0 nr 1 Instrument type and / or accessory 2013-11-13

3692

.95

3392

.12

2920

.41

2850

.93

1730

.97

1586

.27

1538

.36

1454

.28

1398

.37

1241

.33

1163

.09

1106

.27

1071

.06

1030

.87

909.

6187

5.04

795.

4777

8.40

746.

7272

2.50

696.

9067

1.89

634.

5360

5.67

533.

1046

3.86

500100015002000250030003500

Wavenumber cm-1

8688

9092

9496

9810

0

Tran

smitt

ance

[%]

Widmo FT-IR próbki oznaczonej nr 3

Nr 4 – warstwa szara, lamperia łaźni

a. Obserwacja i analiza bieli jak w pkt. 2a.

b. Pod mikroskopem widoczne cząstki czerni, drobniutkie, zbite w większe grupy, niektóre lekko

strzępiaste.

Pigment ulega całkowitemu spaleniu.

Wniosek: czerń węglowa.

c. Analiza spoiwa jak w pkt. 3d.

WNIOSEK : mieszanina bieli litoponowej z wtrąceniami czerni węglowej.

Spoiwo olejne z domieszkami związków żywicznych.

Nr 5 – szarość – futryny

a. Obserwacja i analiza bieli jak w pkt. 2a.

b. Obserwacja i analiza czerni jak w pkt. 4b.

WNIOSEK : mieszanina bieli litoponowej z czernią węglową

Spoiwo

c. W widmie FT-IR występują pasma przy następujących częstościach: 775, 800,

837, 875, 1043, 1101, 1163, 1384, 1524, 1625, 1736, 2850, 2921 i 3423 cm-1 –

świadczące o obecności spoiwa olejnego.

WNIOSEK : spoiwo olejne.



29

D:\Wawel i próbka nieznana\karnacja dzieciatka.0 karnacja dzieciatka Instrument type and / or accessory 2014-03-31

3423.4

6

2921.4

0

2850.5

9

1736.7

5

1625.5

2

1524.3

1

1384.4

5

1163.0

11101.8

71043.7

6

875.0

6837.4

5800.1

3775.3

4678.8

7

468.6

9

500100015002000250030003500

Wavenumber cm-1

86

88

90

92

94

96

Tra

nsm

itta

nce [

%]

Page 1/1

Widmo FT-IR spoiwa olejnego próbki nr 5

Nr 6 – sadza (?) z komór dezynfekcyjnych

a. Pod mikroskopem widoczne drobinki czerni, całkowicie homogeniczne odnośnie koloru i

kształtu.

Pigment ulega całkowitemu spaleniu.

WNIOSEK : sadza (węgiel).

Nr 7 – szara farba z drzwi obitych blachą

a. Obserwacja i analiza bieli jak w pkt. 3a i 1d.


c. Analiza spoiwa jak w pkt. 5c.

WNIOSEK : mieszanina bieli cynkowej i tytanowej z wtrąceniami czerni

żelazowej.

Spoiwo olejne.

Nr 8 – szarość z rur




WNIOSEK : mieszanina bieli cynkowej i tytanowej z wtrąceniami czerni żelazowej.

Spoiwo olejne.

Nr 9 – szarość z kotła



30




WNIOSEK : mieszanina bieli cynkowej i tytanowej z wtrąceniami czerni

żelazowej.

Spoiwo olejne.

6.3 PODSUMOWANIE

Na podstawie przeprowadzonych badań mikrochemicznych próbek pobranych z

elementów wyposażenia i stolarki budowlanej z baraku pełniącego funkcję łaźni żeńskiej o nr inw.

42 znajdującej się na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie stwierdzono

występowanie następujących pigmentów:

bieli – cynkowej, tytanowej, barytowej i litoponowej,

żółcieni – żelazowej,

zieleni – żelazowej i chromowej oraz

czerni – żelazowej, węglowej, roślinnej i sadzy.

Pigmenty typu czerni węglowej, roślinnej i sadzy zalicza się do grupy tzw. pigmentów

niedatujących, znane i stosowane od starożytności do czasów obecnych.

Biel cynkowa została odkryta z końcem XVIII wieku i wprowadzona do palety malarskiej w

spoiwie olejnym około 1845 roku.

Biel barytowa została otrzymana sztucznie w 1830 roku a następnie wprowadzona do

handlu w 1850 roku.

Produkcję bieli litoponowej rozpoczęto około 1874 roku w Anglii, po opatentowaniu

receptury jej otrzymywania przez John’a Orr.

Biel tytanowa natomiast chociaż otrzymana z końcem XIX wieku do produkcji weszła w

latach 1919/20.

Syntetyczne pigmenty żelazowe, tak żółcienie jak i zielenie żelazowe zostały odkryte i

wprowadzone do palety malarskiej w 2-giej połowie XIX wieku.

Zieleń chromowa jest pigmentem odkrytym około 1840 roku, występującym w kilku

odmianach a rozpowszechnionym w malarstwie po roku 1860.

Czernie żelazowe są pigmentami znanymi i stosowanymi w malarstwie od XIX wieku ale

dopiero w XX wieku były stosowane dość powszechnie.

Metodą spektroskopii w podczerwieni typu FT-IR zidentyfikowano spoiwa olejne, olejne z

domieszkami związków żywicznych oraz olejne ze śladami wypełniacza kredowego (węglanu

wapnia).

Reasumując zatem wyniki analiz można stwierdzić, że większość zidentyfikowanych

pigmentów była już znana od 2-giej połowy XIX wieku, a zatem nie zaprzecza ich obecności w

warstwach malarskich powstałych w XX wieku, w okresie funkcjonowania obozu.



31

7 ZAŁOŻENIA KONSERWATORSKIE

W przypadku obiektów historycznych tego rodzaju jak barak nr 42, gdzie kontekst

i świadectwo historyczne są wartościami nadrzędnymi, główne cele prac konserwatorskich to:

zahamowanie procesów destrukcji obiektu, polepszenie jego kondycji technicznej i zapewnienie

trwania w czasie. Konserwację zabytkowej substancji baraku prowadzić należy więc w oparciu

o zasadę minimalnej ingerencji, ze szczególnym naciskiem na zabezpieczający i zachowawczy

charakter wszelkich działań. Prace ukierunkowane winny być na, możliwie jak najdokładniejsze,

przywrócenie historycznego wyglądu. Niezbędne uzupełnienia wykonać należy w sposób

pozwalający na ich odróżnienie od elementów historycznych, nie zakłócając jednocześnie

całościowego odbioru obiektu.

Ingerencja w zakresie konstrukcji obejmować będzie podbicie lub wymianę istniejących

fundamentów i podmurówki oraz naprawę i wzmocnienie drewnianej konstrukcji nośnej. Tak

szeroki zakres prac wymagał będzie demontażu baraku, jego części drewnianej. Część murowana

baraku i elementy konstrukcji pokryte tynkami na płytach supremy, ze względu na technologię

uniemożliwiającą demontaż bez znacznych zniszczeń, oraz oryginalne posadzki ceglane na czas

prac muszą zostać zabezpieczone solidnym zadaszeniem chroniącym przed warunkami

atmosferycznymi.

Prace konserwatorskie swym zakresem obejmować będą zabiegi dezynfekcji, oczyszczania

i wzmacniania osłabionych oraz naprawy lub wymiany zniszczonych elementów baraku.

W przypadku elementów drewnianych istotnym aspektem będą także działania profilaktyczne:

zabezpieczenie przed działaniem warunków atmosferycznych i rozkładem mikrobiologicznym.

Zakłada się także przeprowadzenie zabiegu zabezpieczenia ogniochronnego.

8 PROGRAMY PRAC KONSERWATORSKICH

Program prac konserwatorskich zakłada całkowity demontaż konstrukcji drewnianej

z wyłączeniem ścian obitych supremą i otynkowanych. W trakcie demontażu należy trwale

oznaczać poszczególne elementy konstrukcji (tabliczki z nieusuwalnie naniesioną numeracją

w miejscach nie utrudniających dalszych prac) oraz na bieżąco inwentaryzować, weryfikując ich

oryginalność i stan zachowania. Zakres prac konstrukcyjnych obejmuje wzmocnienie, naprawę

oraz uzupełnienie lub, w ostateczności, wymianę uszkodzonych elementów nośnych i jest, ze

względu na zły stan techniczny obiektu, bardzo duży.

Przedstawione poniżej proponowane programy prac są programami wstępnymi. Po

dokładnym rozpoznaniu techniki wykonania i stanu zachowania poszczególnych elementów może

zaistnieć konieczność ich modyfikacji lub zmiany.

Stan zachowania poszczególnych elementów obiektu oraz wszelkie prowadzone zabiegi

konserwatorskie należy udokumentować fotograficznie i rysunkowo.



32

8.1 Fundamenty i podmurówka

Baraki 42 i 41 ze względu na pełnione funkcje, w przeciwieństwie do baraków mieszkalnych

posadowionych, zgodnie z pierwotną technologią montażu stajni na palach, otrzymały płytkie

fundamentowanie oraz ceglaną podmurówkę. Przeprowadzone odkrywki i obserwacje wykazały, że

południowa ściana baraku 42 posiada jeszcze oryginalną podmurówkę wraz z izolacją z papy. Jest

to być może ostatni zachowany fragment – pozostałe ściany oraz barak 41 mają wymienioną górną

warstwę cegieł podmurówki.

Projektowana jest wymiana istniejących fundamentów na nowe, z wyłączeniem fundamentu

ściany południowej, Ten, jako jedyny zachowany w formie oryginalnej należy zachować w całości

a odpowiednie parametry techniczno-wytrzymałościowe uzyskać przez jego podbicie. Zachowaną

na ścianie południowej, oryginalną ceglaną podmurówkę, poddać zabiegom konserwatorskim.

Podczas wymiany fundamentów pozostałych ścian ostrożnie zdemontować ceglane podmurówki.

Odzyskane cegły posłużą jako materiał do rekonstrukcji górnej warstwy nowych podmurówek.

Nowe fundamenty ścian zewnętrznych wykonać jako betonowe, posadowione minimum

1 metr poniżej poziomu terenu. W fundamencie wykonać miejscowe poszerzenia w celu

prawidłowego oparcia podwaliny ze słupkiem przyściennym. Pod słupki środkowe wykonać

dodatkowe żelbetowe filarki. Należy zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wypoziomowanie

względem siebie fundamentów i filarków. Jako izolację przeciwwilgociową proponuje się izolację

strukturalną betonu, przez dodanie do mieszanki środka wodoszczelnego, zapewniającego

stopień wodoszczelności W6. Na fundamencie wykonać izolację poziomą (folie izolacyjne lub

papa) a następnie zrekonstruować ceglaną podmurówkę. Zachować pierwotny układ cegieł

w podmurówce. Do wykonania dwóch dolnych warstw może zostać użyta nowa cegła o wysokich

parametrach jakościowych. Ostatnią, górną warstwę, wykonać z odzyskanych cegieł oryginalnych,

układanych „na rąb”. Cegły powinny być wcześniej oczyszczone i, w razie konieczności,

wzmocnione strukturalnie impregnatami silikatowymi. Po prawidłowym wysezonowaniu zaprawy

murarskiej (min. 2 – 3 tygodnie) podmurówkę poddać hydrofobizacji preparatem na bazie żywic

silikonowych. Na podmurówce ułożyć izolację przeciwwilgociową z dwóch warstw papy

bitumicznej. W oryginale był to pas papy złożonej na pół i umieszczony na podmurówce składem

na zewnątrz. Tak ułożona izolacja wywijała się do góry, powodując zaleganie wód opadowych

i zamakanie podwaliny. Z powyższych względów proponuje się istotne modyfikacje. Papę należy

ułożyć składem do wewnątrz i wysunąć ją aż za krawędź podmurówki. Dodatkowo, pomiędzy

warstwami papy, umieścić pas nowoczesnej folii izolacyjnej. Wszelkie uszkodzenia warstw izolacji

(przejścia kotew podwaliny) uszczelnić preparatami na bazie bitumów. Pozostałe szczegóły

techniczne wykonania fundamentów zawarte są w Projekcie Budowlanym.

Konserwacja fundamentu i podwaliny ściany południowej. Prace te wykonać od strony

zewnętrznej, po zdemontowaniu opaski betonowej wokół baraku.



33

1. Dezynfekcja preparatem o dużej efektywności biostatycznej i biobójczej w stosunku do

grzybów i glonów. Stosować produkty z substancją czynną na bazie dichlorofluamidu lub

chlorku didecylodimetyloamonium (lub inne wg zaleceń ekspertyzy mykologicznej.

2. Odkopanie fundamentów i wykonanie podbić – szczegóły techniczne zawarte są w Projekcie

Budowlanym.

3. Wykonanie izolacji pionowej podbić i fundamentów oryginalnych (szczegóły techniczne

zawiera Projekt Budowlany i Ekspertyza Mykologiczna).

4. Oczyszczenie powierzchni podmurówki, cegieł oraz spoin. Oczyszczanie mechaniczne, należy

usunąć luźne zabrudzenia, porosty i materiał organiczny. Nie usuwać spatynowania

z powierzchni cegieł.

5. Zdemontowanie luźnych oraz bardzo uszkodzonych cegieł.

6. Uzupełnienie ubytków podmurówki. Uzupełnienia wykonać z użyciem cegieł zabytkowych,

pochodzących z demontażu podmurówek pozostałych ścian, łączonych odpowiednio dobraną

zaprawą mineralną.

7. Uszczelnienie rys, pęknięć i nieszczelności spoin – preparaty na bazie spoiw mineralnych.

8. Hydrofobizacja podmurówki preparatem na bazie żywic silikonowych.

9. Wykonanie izolacji poziomej analogicznie jak na pozostałych ścianach.

Podbicia wymagać będą także fundamenty wewnętrznych, tynkowanych ścian szkieletowych

oraz, ewentualnie, ścian murowanych (komory dezynfekcyjne, ściana północna kotłowni).

Technologia wykonania podbić analogiczna.

8.2 Kominy

Wystające ponad połać dachu części kominów zdezynfekować preparatem o dużej

efektywności biostatycznej i biobójczej w stosunku do grzybów i glonów a następnie oczyścić

z zabrudzeń. Luźne cegły zdemontować. Wzmocnić strukturalnie cegły i spoiny – zastosować

preparaty na bazie żywić silikonowych lub silikatowych. Wmurować ponownie zdemontowane

cegły, ewentualne braki uzupełnić cegłą o odpowiednich parametrach, najlepiej rozbiórkową.

Stosować zaprawę wapienno-cementową. Powierzchnię zhydrofobizować preparatem

silikonowym.

8.3 Posadzki

Z przeprowadzonych badań i obserwacji wynika, że w całym baraku 42 zachowały się

prawdopodobnie pierwotne posadzki. W łaźni i kotłowni są to posadzki betonowe o których

autentyczności trudno jednak wyrokować jednoznacznie. Na korzyść oryginalności przemawia

ukształtowanie posadzki łaźni ze spadkami w kierunku umieszczonego centralnie otworu

odpływowego oraz dylatacje pomiędzy wylanymi płytami wypełnione lepikiem (obecnie

stwardniałym, kruszącym się). Posadzki ceglane w pozostałej części baraku pokrywa wtórna

warstwa wylewki cementowej. Choć miejscowo zdeformowane i popękane są one oryginalne

i zachowane w całości. Program prac konserwatorskich zakłada ich odsłonięcie i, po



34

ustabilizowaniu poziomu zawilgocenia, utrwalenie. Konieczny będzie niestety demontaż

fragmentów posadzki wokół (circa 50x50 cm) planowanych nowych cokolików pod podwaliny

poprzeczne. Po wykonaniu prac fundamentowych posadzki odtworzyć, powtarzając pierwotne

ułożenie cegieł.


grzybów i glonów. Stosować produkty z substancją czynną na bazie dichlorofluamidu lub chlorku

didecylodimetyloamonium (lub inne wg zaleceń ekspertyzy mykologicznej).

2. Ostrożne skucie wtórnych wylewek z posadzek ceglanych. Stosować raczej metodę

podważania i łamania tafli wylewek, niż kruszenia ich urządzeniami mechanicznymi. W trakcie prac

zwracać szczególną uwagę na pozostałości oryginalnej „zacierki” cementowej, które należy

zachować. Warstwy tej nie należy oczyszczać ze śladów wynikających z jej użytkowania.

3. Oczyszczenie powierzchni cegieł i pozostałych fragmentów cementowej szlichty.

4. Demontaż cegieł w miejscach planowanych nowych słupków fundamentowych oraz,

ewentualnie, przy ścianach wymagających podbicia fundamentów. Należy wykonać szczegółową

dokumentację układu cegieł oraz trwale oznakować same cegły tak, aby możliwe było odtworzenie

ich układu po zakończeniu prac przy fundamentach.

Pokrycie posadzek cementowa szlichtą spowodowało brak możliwości odparowywania

wody, która dostając się do wnętrza w wyniku nieszczelności dachu i przenikając do spodnich

warstw posadzek przez pęknięcia i uszkodzenia, spowodowała ich trwałe zawilgocenie. Po

usunięciu szczelnej warstwy wierzchniej i oczyszczeniu powierzchni należy pozostawić posadzki

na dłuższy okres (minimum dwa – trzy tygodnie) bez żadnych działań w celu ich naturalnego

przeschnięcia. Można będzie wtedy ocenić czy nie występuje zjawisko zawilgacania posadzek

wodą kapilarną, podciąganą z gruntu. Dopiero po dłuższej obserwacji odsłoniętych posadzek

możliwe będzie opracowanie dalszych procedur ich naprawy i zabezpieczenia. Przyjąć można, że

zabiegiem niezbędnym będzie wzmocnienie strukturalne – od wilgotności posadzek zależał będzie

dobór substancji wzmacniających. Być może konieczne będzie wykonanie iniekcyjnej przepony

izolacyjnej odcinającej dopływ wilgoci z gruntu.

5. Posadzki betonowe oczyścić z zabrudzeń. Oczyścić wnętrze otworu odpływowego. Podjąć

próbę odnalezienia odpływu ścieków na zewnątrz baraku i, w miarę możliwości, przebadać go

archeologicznie.

6. Pęknięcia wylewek skleić iniekcjami spoiw mineralnych i zaspoinować zaprawą mineralną.

Jeśli w przyszłości barak nr 42 udostępniony zostanie zwiedzającym, należy trasy ich

przemieszczania się wykonać jako drewniane trapy-podesty tak, aby nie dochodziło do niszczenia

powierzchni posadzek.

8.4 Elementy drewniane: konstrukcja i oszalowanie

Przeprowadzone na obiekcie badania i wnikliwe obserwacje pozwoliły na ustalenie, że barak

nr 42 jest w znacznym stopniu złożony z elementów oryginalnych, chociaż niekiedy użytych

wtórnie. Spostrzeżenia te dotyczą zarówno jego posadowienia (fundamenty, podmurówka) jak



35

i elementów drewnianej konstrukcji kratownicowej oraz oszalowań. Ponieważ jest to jeden

z nielicznych baraków w których procent zachowania elementów oryginalnych jest tak duży, należy

dołożyć wszelkich starań, aby po przeprowadzeniu niezbędnych prac konserwatorskich, wróciły

one na swoje pierwotne miejsca. Elementy, które ze względu na znaczny stopień destrukcji

i pełnione istotne funkcje konstrukcyjne, nie mogą zostać użyte ponownie (np. podwaliny), poddać

należy konserwacji technicznej i zachować.

Szczegóły konstrukcyjne i techniczne aspekty demontażu zawarte zostały w projekcie

budowlanym.

1. Przed rozpoczęciem demontażu zaleca się wykonanie dodatkowej, bardzo szczegółowej

inspekcji oraz dokumentacji fotograficznej, ze szczególnym naciskiem na zinwentaryzowanie

wszelkich zachowanych znaków montażowych, oznaczeń fabrycznych i inskrypcji.

2. Wszelkie inskrypcje i napisy można zabezpieczyć metodami konserwatorskimi, zakładając

licowania z bibułki japońskiej i roztworu metylocelulozy lub alkoholu poliwinylowego. Licowania

stanowić będą zabezpieczenie przed uszkodzeniami mechanicznymi w trakcie demontażu czy

transportu lub przypadkowym usunięciem w trakcie dalszych prac (oczyszczania powierzchni

elementów).

3. Zdemontowanie elementów baraku: paneli dachowych i ściennych, oczepów, dźwigarów

kratownicowych, podwalin. Na bieżąco inwentaryzować należy, niewidoczne dotychczas,

napisy czy oznaczenia. Szczególną ostrożność zachować należy przy demontowaniu

elementów stykających się ze ścianami tynkowanymi – prace prowadzić tak, aby

minimalizować możliwość ich uszkodzenia. Równocześnie z demontażem baraku należy

prowadzić budowę konstrukcji zabezpieczającej – nie można dopuścić do zamoczenia przez

opady atmosferyczne płyt wióro-cementowych (supremy) z tynkami.

4. Demontowane elementy poddawać na bieżąco szczegółowej analizie i selekcji pod kątem

zakresu i rodzaju zniszczeń, a w konsekwencji, dalszego trybu postępowania z nimi.

Ze względu na pełnione funkcje konstrukcyjne oraz stan zachowania elementy należy podzielić

na:

Stan bardzo dobry i dobry – do oczyszczenia oraz drobnych napraw i ponownego

wbudowania.

Stan średni i zły – do oczyszczenia, wzmocnienia strukturalnego i napraw, w tym

uzupełnienia ubytków. Jeśli nie pełnią funkcji konstrukcyjnych, do zamontowania. Gdy są

istotną częścią konstrukcyjną, znalezienie metody ich wzmocnienia tak, aby możliwy był

ponowny montaż.

Stan niedostateczny – elementy konstrukcyjne zdegradowane w stopniu znacznym lub

całkowicie, do wymiany na nowe. Decyzje o wymianie elementów podejmować tylko

w ostateczności. Przeznaczone do zastąpienia nowymi elementy, na których występują

oznakowania fabryczne, inskrypcje czy inne oznaczenia (np. wycinane) należy zachować

i poddać zabiegom konserwatorskim – oczyszczeniu i wzmocnieniu strukturalnemu.



36

5. Wstępna dezynsekcja i dezynfekcja drewna – zastosować preparaty na bazie permetryny lub

cyilutryny (inne wg zaleceń Ekspertyzy Mykologicznej).

6. Oczyszczenie powierzchni elementów drewnianych z zabrudzeń oraz, w miarę możliwości,

z wtórnych powłok zabezpieczających. Należy podjąć próby wyekstrahowania,

wprowadzonych podczas poprzednich remontów, środków ochronnych i impregnatów. Metoda

i stopień oczyszczenia powierzchni zostaną wybrane po przeprowadzeniu prób i zatwierdzone

po konsultacji z Zamawiającym. Proponuje się przeprowadzenie prób przy pomocy

rozpuszczalników organicznych (kompresy, szczotki o różnej twardości, metody łączone) lub,

ewentualnie, parą wodną pod ciśnieniem (myjka parowa).

Oczyszczenie powierzchni zakończy pierwszy etap prac remontowo-konserwatorskich przy

elementach drewnianych baraku. Kolejne czynności będą przebiegały wg odmiennych zasad

i procedur dla poszczególnych części konstrukcji. Elementy konstrukcyjne będące w bardzo złym

stanie zachowania zostaną zastąpione nowymi. Pozostałe części poddane zostaną odpowiednim

zabiegom wzmacniającym i uzupełnieniu. Wszystkie uzupełnienia lub odtworzenia muszą być,

zgodnie z wymogami konserwatorskimi, wykonane z impregnowanego ciśnieniowo, powietrzno-

suchego drewna tego samego co oryginał gatunku, z zachowaniem pierwotnych wymiarów,

sposobu obróbki powierzchni oraz połączeń. Przy docinaniu elementów przekroje zabezpieczać

bio i ogniochronnie za pomocą odpowiednich (vide zalecenia mykologiczne) preparatów.

8.4.1 Wymiana podwalin pod ścianami zewnętrznymi.

Wszystkie podwaliny ścian zewnętrznych, z powodu ich katastrofalnego stanu zachowania,

muszą zostać wymienione. Zły stan podwalin, ich ugięcie i rozpad, jest prawdopodobną

przyczyną rozchwiania całej konstrukcji baraku a w konsekwencji powstawania nieszczelności

i przecieków. Nowe podwaliny wykonać z impregnowanego ciśnieniowo drewna dębowego.

Należy zwrócić szczególną uwagę na właściwy kształt belek – sfazowanie ich zewnętrznej

krawędzi. Nowe podwaliny łączyć na długości w tych samych miejscach jak oryginalne, na

nakładkę prostą. Mocować do fundamentu za pomocą ocynkowanych kotew. Otwory

uszczelniać trwale elastycznymi kitami np. dekarskimi.

8.4.2 Odtworzenie podwalin wewnętrznych słupów nośnych.

Leżące pierwotnie bezpośrednio na posadzce podwaliny, powinny zostać oparte na specjalnie

zaprojektowanym fundamentowaniu. Dla słupów przyściennych będą to miejscowe

poszerzenia fundamentu ścian zewnętrznych, dla środkowych nowo projektowane filarki

betonowe, posadowione na stopach. Wykonanie filarków wymagać będzie miejscowego

zdemontowania posadzek ceglanych. Szczegóły rozwiązań technicznych znajdują się

w Projekcie Budowlanym.

8.4.3 Wymiana podwalin w ścianach szkieletowych.

Jest to jeden z trudniejszych do wykonania zabiegów technicznych, gdyż podwalina z obu

stron przysłonięta jest przymocowanymi do niej płytami wióro-cementowymi pokrytymi tynkiem

wapienno-cementowym na siatce metalowo-ceramicznej. Konieczny jest demontaż pasa płyt

wraz z tynkiem z jednej strony ściany tak, aby uzyskać dostęp do podwaliny i podmurówki.



37

Przed rozpoczęciem prac należy wykonać dodatkową konstrukcję podtrzymującą ścianę

w trakcie wymiany podwaliny. Szczegóły techniczne konstrukcji i sposób jej bezinwazyjnego

zamontowania należy uściślić w trakcie prac. Po podparciu ściany należy odciąć pas supremy

wraz z tynkiem (szlifierka kątowa z regulacją obrotów, cienkie tarcze korundowe) i ostrożnie go

zdemontować. Po wykonaniu niezbędnych napraw fundamentów i podmurówki wmontować

nową podwalinę. W przypadku stwierdzenia zainfekowania słupów wewnętrznych ścian

zastosować preparat biobójczy w postaci sztyftu wsuwanego w nawiercone otwory.

Zamontować płyty supremy w pierwotnym położeniu i wyretuszować linię cięcia i otwory.

8.4.4 Naprawa lub wymiana elementów konstrukcyjnych.

Po oczyszczeniu możliwe będzie dokonanie szczegółowej oceny takich istotnych elementów

konstrukcji jak: płatwie, belki pod i nadokienne, słupy, oczep i elementy wiązarów, pod kątem

stopnia ich destrukcji oraz możliwości naprawy lub wzmocnienia. Elementy wtórne należy

wymienić na nowe z impregnowanego ciśnieniowo drewna o odpowiednich parametrach.

Brakujące elementy wiązara w przebieralni zrekonstruować.

Z przeprowadzonych oględzin i analizy ustaleń opracowania pt. „Ekspertyza n/t oceny stanu

technicznego baraku nr 42 na terenie Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie”

autorstwa mgr inż. Krzysztofa Kędzierskiego wynika, że wymienione powinny także zostać

płatwie (być może także kalenicowa – jej stan zachowania jest w chwili obecnej niemożliwy do

ustalenia) oraz belki (nad i pod okienna) okien świetlików. Ostateczną decyzję co do

pozostawienia bądź wymiany oryginalnych płatwi podjąć będzie można dopiero po ich

demontażu i precyzyjnym określeniu rozległości i stopnia zniszczeń oraz ogólnej ich kondycji.

Z pewnością wzmocnić będzie trzeba zbyt słaby (wyliczenia statyczne w opracowaniu mgr inż.

Kędzierskiego) węzeł podparcia płatwi na wysuniętych końcówkach kleszczy. Zaproponowane

tamże rozwiązanie problemu w postaci dodatkowego elementu podtrzymującego,

mocowanego do słupa pomiędzy kleszczami, zapewni wystarczające wzmocnienie konstrukcji,

nie zmieniając prawie pierwotnego wyglądu.

Należy także, zgodnie z zaleceniami mgr inż. Kędzierskiego wymienić, skonstruować na nowo,

pas okien w świetlikach. Teoretycznie wystarczająca ich konstrukcja (wyliczenia statyczne

j. w.) nie wytrzymuje próby czasu, pacząc się i wichrując, co prowadzi w konsekwencji do

rozszczelnienia połączenia z dachem nawy bocznej i przenikania wody bezpośrednio na

płatwie, powodując ich korozję biologiczną. Aby zminimalizować tendencję do wypaczania,

nową konstrukcję świetlików wykonać z klejonego drewna sosnowego. Sugerowane przez mgr

Inż. Kędzierskiego użycie drewna dębowego, nie jest rozwiązaniem właściwym. Dębina jest co

prawda gatunkiem twardszym, o wyższych parametrach wytrzymałościowych, ale również, jako

drewno liściaste, łatwiej paczy się i skręca. Przekroje belek powtórzyć lub, jeśli będzie to

możliwe zwiększyć, w celu zapewnienia większej sztywności. Dolną listewkę mocującą szybę

ściąć pod kątem 45o oraz dodać trójkątną listwę zapobiegającą załamywaniu się papy.

Zweryfikować przedstawioną na Ark. Nr 14 DETAL B Projektu Budowlanego propozycję

uszczelnienia połączenia świetlika z połacią dachu nawy bocznej. Proponowane rozwiązanie

zakłada możliwość niezależnej pracy obydwu elementów, co powinno zapobiec pękaniu pap



38

pokryciowych i powstawaniu nieszczelności i przecieków. Aby zapewnić długotrwałą

szczelność oszklenia świetlików proponuje się użycie, zamiast tradycyjnych kitów pokostowych

lub sugerowanych silikonowych, kleju do szyb samochodowych. Są to produkty na bazie żywic

poliuretanowych (jedno lub dwuskładnikowych) i mają zdecydowanie większą silę klejenia,

charakteryzując się jednocześnie większą elastycznością i odpornością na warunki

atmosferyczne.

8.4.5 Konserwacja paneli dachowych.

Wtórne deski poszycia, jeśli noszą jakiekolwiek ślady korozji biologicznej bezwzględnie

wymienić.

Uszkodzone biologicznie lub mechanicznie deski oryginalne zastąpić nowymi.

Oryginalne deski posiadające oznaczenia montażowe poddać zabiegowi wzmocnienia

strukturalnego i zamontować w pierwotnym miejscu. Jeśli stopień ich destrukcji jest

znaczny – zakonserwować i zachować.

Naprawić i uzupełnić brakujące elementy systemów spinania paneli dachowych oraz

mocowania ich do konstrukcji.

Panele zabezpieczyć trójfunkcyjnym, bio i ognioochronnym środkiem w postaci żelu.

Wykonanie zabiegu zabezpieczenia na tym etapie zapewni naniesienie środka ochronnego

na niedostępne po montażu powierzchnie.

Uzupełnienia i rekonstrukcje scalić kolorystycznie, z zachowaniem zasady odróżnialności

partii oryginalnych.

8.4.6 Konserwacja paneli ściennych.

Ściany baraku zbudowane są z prefabrykowanych segmentów drewnianych w postaci

szkieletu z listewek i dwustronnego deskowania, z wiatroizolacją z papy od strony zewnętrznej.

Program konserwatorski zakłada demontaż zewnętrznego poszycia paneli. Demontaż poszycia

umożliwi ocenę stanu zachowania ramiaka konstrukcyjnego oraz ułatwi wszelkie prace naprawcze

i konserwatorskie. Oryginalne deski poszycia należy oznakować i, po przeprowadzeniu zabiegów

konserwatorskich, zamontować w pierwotnym położeniu.

Usunąć uszkodzoną i zdegradowaną wiatroizolację.

Zdezynfekować wnętrze paneli (środki j.w.)

Oczyścić powierzchnie desek i ramiaka.

Wtórne deski poszycia wewnętrznego, noszące ślady zainfekowania lub w jakikolwiek

sposób uszkodzone, bezwzględnie wymienić na nowe.

Uszkodzone oryginalne poszycia wzmocnić strukturalnie (żywica akrylowa lub, w razie

konieczności, epoksydowa lub poliuretanowa) i pozostawić bez uzupełniania.

Wymienić najbardziej zniszczone fragmenty ramiaków, które uległy destrukcji w takim

stopniu, że nie nadają się do ponownego wykorzystania. Nowe drewno musi być

zabezpieczone bio i ogniochronnie.

Odtworzyć wiatroizolację z papy. Można zastosować dodatkowo nowoczesną folię

wiatroizolacyjną od strony wewnętrznej (musi mieć kolor czarny). Aby zapobiec zamakaniu



39

podwaliny przez wodę opadową spływającą po poszyciu proponuje się zastosowanie

dodatkowego „wypustu” z papy bitumicznej odprowadzającego wodę poza podwalinę.

Szczegóły rozwiązania pokazano na rys. X.

Uzupełnić uszkodzone deski poszycia zewnętrznego metodą flekowania, z zachowaniem

zgodności gatunku drewna oraz kierunku usłojenia. Nowe drewno musi być odpowiednio

wysezonowane oraz zabezpieczone bio i ogniochronnie.

8.4.7 Montaż baraku.

Po wykonaniu wszystkich powyższych prac przystąpić można do montażu baraku wg

zaleceń zawartych w Projekcie budowlanym.

8.4.8 Zabezpieczenie bio- i ogniochronne

Po zmontowaniu baraku konieczne jest wykonanie jego całościowej dezynfekcji i dezynsekcji

z jednoczesnym zabezpieczeniem na przyszłość oraz naniesieniem powłoki ogniochronnej.

Właściwie dobrany tego typu preparat, lub zestaw preparatów, po całkowitym wchłonięciu nie

powinien zmieniać wyglądu i barwy drewna oraz pozostawiać błyszczącej powłoki. Jest to zabieg

niezwykle ważny – od prawidłowości przeprowadzenia aplikacji i jakości oraz trwałości użytych

preparatów zależy jego skuteczność a więc zapewnienie długotrwałej ochrony obiektu. Zabieg

należy wykonać stosując się ściśle do zaleceń Ekspertyzy Mykologicznej i stosując materiały co

najmniej równoważne zalecanym.

8.4.9 Scalenie kolorystyki

Wykonanie wymalowań wszelkich uzupełnień oraz elementów nowych (zrekonstruowanych)

wymaga zachowania zasady odróżnialności partii oryginalnych. Nowe elementy powinny być

jaśniejsze od pierwotnych. W tym celu powinien być zastosowany środek kompatybilny z wcześniej

wprowadzonymi preparatami bio- i ogniochronnymi. Zabezpieczenie musi charakteryzować wysoka

odporność na promieniowanie uV (dotyczy preparatu stosowanego na zewnątrz), niska

wymywalność i silne zabezpieczenie hydrofobowe. Przy wykonywaniu tych prac kierować się

zaleceniami Ekspertyzy Mykologicznej a kwestie kolorystyki uzgadniać z nadzorem

konserwatorskim.

8.5 Tynki i wymalowania

Ze względu na specyfikę obiektu zasadą naczelną powinno być ograniczenie prac

restauratorskich i uzupełnień do niezbędnego minimum. Optymalnym rozwiązaniem wydaje się być

neutralne kolorystycznie zabarwienie opasek wokół ubytków oraz wykonanie kitów i wypełnień

pęknięć poniżej poziomu tynków oryginalnych.


grzybów i glonów. Stosować produkty z substancją czynną na bazie dichlorofluamidu lub

chlorku didecylodimetyloamonium (lub inne wg zaleceń Ekspertyzy Mykologicznej).

2. Oczyszczenie powierzchni z brudu i kurzu, na sucho, przy użyciu miękkich pędzli i specjalnych

gąbek syntetycznych. Wyjątkową ostrożność zachować przy oczyszczaniu wnętrz komór



40

dezynfekcyjnych – warstewka osadzonej na powierzchni tynków sadzy nie może zostać

naruszona.

3. Utrwalenie warstewki sadzy we wnętrzach komór dezynfekcyjnych – ostrożne napylenie ok. 3-

5% roztworu żywicy akrylowej na bazie mieszaniny kopolimerów metakrylanu etylu i akrylanu

metylu w ksylenie. Wcześniej należy wykonać próby czy proponowana żywica nie powoduje

zmiany wyglądu i kolorystyki powierzchni.

4. Usunięcie wtórnych nawarstwień, pobiał etc. Czynność tę należy wykonać z nadzwyczajną

uwagą i starannością, odsłaniając w trakcie, widoczne pod wtórnymi warstwami, inskrypcje. Po

odczytaniu treści napisów należy podjąć decyzję co do ich ewentualnego usunięcia – kryterium

jest czas i okoliczności powstania, cezurą powinna być data likwidacji obozu. Późniejsze,

interesujące z historycznego punktu widzenia, napisy zinwentaryzować przed usunięciem.

5. Usunięcie wadliwych i nieestetycznych kitów, łat, oczyszczenie powierzchni muru.

6. Ze ścian zdemontować uchwyty na gaśnice (element wtórny) a otwory po ich mocowaniach

zakitować zaprawą mineralną.

7. Zablokowanie soli rozpuszczalnych w wodzie lub ich przetworzenie w nierozpuszczalne

związki kompleksowe (fluatowanie). Zabieg ten zastosować na ścianach murowanych do

poziomu ok. 30-40 cm powyżej widocznego poziomu podciągania kapilarnego. Na pozostałych

w obrębie widocznych zacieków i wysoleń.

8. W zależności od stanu zachowania wykonanie niezbędnych zabiegów wzmacniających tynki

i wątek ceglany. Proponuje się zastosowanie preparatów na bazie niehydrofobizujących żywic

krzemoorganicznych oraz/lub silikatowych preparatów na bazie szkła wodnego.

9. Wykonanie iniekcji podtynkowych odspojonych partii tynków, przy użyciu preparatów na bazie

spoiw mineralnych (wapno, biały cement) lub dyspersji akrylowych, w zależności od rodzaju

odspojeń. Zabezpieczenie krawędzi ubytków opaskami z zaprawy wapienno-cementowej.

Procedura ta dotyczy wyłącznie tynków na ścianach murowanych.

10. Wypełnienie rys oraz pęknięć tynków. Naprawy wykonać z zaprawy odpowiadającej składem

tynkom oryginalnym. Wypełnienia wykonać poniżej poziomu tynków oryginalnych.

11. W zależności od charakteru uszkodzeń wymalowań ścian (spudrowania lub złuszczenia)

naprawy przeprowadzić wg odmiennych trybów postępowania.

Spudrowania utrwalić roztworem ksylenowym żywicy akrylowej.

Złuszczone partie podklejać dyspersją akrylową po wcześniejszym zmiękczeniu i zmniejszeniu

napięcia powierzchniowego wodą z etanolem. Po przeschnięciu kleju łuski docisnąć

i przyprasować kauterem.

Powierzchnie oczyścić z zabrudzeń i pozostałości spoiwa.

8.6 Elementy stolarki budowlanej

Elementy stolarki (futryny z progami, drzwi i okna) poddać konserwacji zachowawczej – bez

uzupełnień i rekonstrukcji podłoża i warstw wykończeniowych.



41

1. W przypadku stwierdzenia śladów ataku mikrobiologicznego (owady, grzyby) wykonać

dezynsekcję futryn, okien i drzwi. Zastosować preparaty na bazie permetryny lub cyilutryny (lub

inne wg zaleceń ekspertyzy mykologicznej).

2. Oczyszczenie powierzchni elementów stolarki z zabrudzeń powierzchniowych – mechanicznie.

3. Utrwalenie i podklejenie zachowanych fragmentów wymalowań. Spudrowania utrwalić

roztworem ksylenowym żywicy akrylowej. Złuszczone partie podklejać dyspersją akrylową po

wcześniejszym zmiękczeniu i zmniejszeniu napięcia powierzchniowego wodą z etanolem. Po

przeschnięciu kleju łuski docisnąć i przyprasować kauterem. Powierzchnie oczyścić

z zabrudzeń i pozostałości spoiwa.

4. Strukturalne wzmocnienie osłabionych partii drewna. Zastosować 10-15% roztwór żywicy

akrylowej (kopolimery metakrylanu etylu i akrylanu metylu) w ksylenie. Metody aplikacji:

pędzlowanie lub iniekcje w otwory wylotowe po owadach, szczeliny i pęknięcia. Po impregnacji

drewno należy sezonować w warunkach opóźnionego odparowania rozpuszczalnika. W razie

konieczności zastosować żywice o wysokich właściwościach mechanicznych np. epoxydowe

lub poliuretanowe. Metody wprowadzania impregnatu oraz sezonowanie – j.w.

5. Sklejenie pęknięć oraz rozwarstwień elementów drewnianych. Stosować kleje na bazie żywicy

akrylowej, poliuretanowej lub epoksydowej w zależności od rodzaju uszkodzenia.

6. Zabezpieczenie elementów metalowych stolarki (okuć, zawiasów) – metodyka jak punkcie 6.7.

7. Zabezpieczenie powierzchni drewna werniksem akrylowym, rozpuszczalnikowym

8. Naprawa oszklenia okien – zastosować tradycyjny kit pokostowy.

8.7 Wyposażenie – elementy drewniane

Zachowały się jedynie dwie drewniane ławy z wieszakami z przebieralni oraz użyta wtórnie

listwa górna ławy z kołkami do wieszania ubrań. Eksponaty te poddać konserwacji technicznej,

zachowawczej.

1. Dezynsekcja drewna. Zastosować preparaty na bazie permetryny lub cyilutryny (lub inne wg

zaleceń ekspertyzy mykologicznej).

2. W miarę możliwości, jeśli nie grozi to powstaniem uszkodzeń mechanicznych, rozmontowanie

na elementy.

3. Delikatne oczyszczenie drewna z zabrudzeń powierzchniowych.

4. Impregnacja drewna. Ze względu na bardzo duży atak drewnojadów i spowodowane nim

zdegradowanie struktury materiału, drewno poddać zabiegowi impregnacji strukturalnej.

Zastosować 10-15% roztwór żywicy akrylowej (kopolimery metakrylanu etylu i akrylanu metylu)

w ksylenie. Metody aplikacji: zanurzenie w roztworze, pędzlowanie oraz iniekcje w otwory

wylotowe po owadach, szczeliny i pęknięcia. Na bieżąco usuwać wycieki impregnatu

z powierzchni drewna. Po impregnacji elementy sezonować w warunkach opóźnionego

odparowania rozpuszczalnika np. w komorach z folii PE. W razie konieczności, do elementów

najsilniej zdegradowanych, użyć żywic o wysokich właściwościach mechanicznych np.

epoxydowych lub poliuretanowych. Metody wprowadzania impregnatu oraz sezonowanie – jw.



42

5. Prace stolarskie – sklejenie pęknięć, sklejenie oraz ewentualne wzmocnienie połączeń,

montaż. Stosować kleje na bazie emulsji akrylowej i poliuretanowe.

8.8 Wyposażenie – elementy metalowe

Prace konserwatorskie obejmować będą swoim zakresem: metalowe sufity i kraty komór

dezynfekcyjnych, elementy instalacji hydraulicznych łaźni i kotłowni, wszystkie okucia budowlane

(futryny, zawiasy zamki etc.) oraz metalowe łączniki konstrukcji baraku. Elementy metalowe należy

zabezpieczyć antykorozyjnie kierując się zasadą poszanowania wartości zabytkowych

i historycznych oraz zachowania oryginalnego wyglądu elementu. Musi być to procedura

powodująca jak najmniejszą ingerencję w formę, kolorystykę czy powstałe nawarstwienia.

Możliwe jest delikatne usunięcie luźnych produktów korozji. Następnie zastosować należy

inhibitor korozji nie powodujący przetwarzania rdzy w ciemne związki kompleksowe (nie

zawierający taniny) np. 0,1 % roztwór urotropiny w chloroformie lub 1,5 % wodny roztwór azotynu

sodu. Kolejnym etapem powinno być naniesienie powłok zabezpieczających w postaci preparatu

na bazie dyspersji woskowej oraz żywic akrylowych, lub gotowej pasty na bazie wosku

mikrokrystalicznego zawierającego mieszaninę stałych wosków naturalnych i syntetycznych lub

preparatami równoważnymi. Połączenia śrubowe i zawiasy pokryć smarem o obojętnym odczynie

(np. silikonowym).

8.9 Wyposażenie techniczne kotłowni

Zaliczyć do niego należy kotły oraz system rur. Otuliny kotła i rur wykonane z mielonego

korka i trocin, z pancerzem ze zbrojonego płótnem gipsu poddać pracom konserwatorskim.

Powierzchnie zdezynfekować preparatem o dużej efektywności biostatycznej i biobójczej

w stosunku do grzybów i glonów a następnie oczyścić mechanicznie i chemicznie. Mechaniczne

uszkodzenia gipsowo-tekstylnej okrywy ustabilizować (utwardzić) iniekcjami 10-15% roztworu

żywicy akrylowej (kopolimery metakrylanu etylu i akrylanu metylu) w ksylenie. Powierzchnię

zabezpieczyć tą samą żywicą w stężeniu 3%.

Procedurę postępowania z elementami metalowymi zawiera punkt 7,8.

8.10 Wyposażenie – wanna betonowa

Powierzchnie zewnętrzne i wnętrze oczyścić z zabrudzeń i zachlapań wapnem – zwrócić

szczególną uwagę na pozostawienie wszelkich śladów wynikających z użytkowania (np. śladów

poziomów płynu dezynfekcyjnego). Skleić pęknięcia betonu za pomocą mineralnych mas

iniekcyjnych. Powierzchnie zabezpieczyć roztworem żywicy akrylowej (kopolimery metakrylanu

etylu i akrylanu metylu) w ksylenie (stężenie ok. 2-3%) metodą pędzlowania lub natrysku.

8.11 Uwagi końcowe

Ze względu na rozległość problematyki nie jest możliwe zaproponowanie w niniejszym

opracowaniu programów szczegółowych i ostatecznych, gdyż w miarę postępu prac



43

i dokładniejszego poznawania obiektu nastąpić może konieczność zmiany lub uszczegółowienia

niektórych propozycji lub wręcz opracowania nowych programów.

Lublin, maj 2014 r Oprac.:



44

9 DOKUMENTACJA RYSUNKOWA



45



46



47



48



49



50



51



52



53



54



55



56

10 DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA

fot. 1 Majdanek_Barak 42. Widok ogólny obiektu.



57

fot. 2 Majdanek_Barak 42. Podmurówka i fundament ściany poludniowej- odkrywka

w posadzce.

fot. 3 Majdanek_Barak 42. Pierwotne cegły z posadzki i podmurówki.



58

fot. 4 Majdanek_Barak 42. Sfazowanie pierwotnej podwaliny- ściana poludniowa.

fot. 5 Majdanek_Barak 42. Degradacja wtórnej podwaliny ściany północnej.



59

fot. 6 Majdanek_Barak 42. Ceglana posadzka fryzjerni – odkrywka.

fot. 7 Majdanek_Barak 42. Oryginalna cechowana cegła.



60

fot. 8 Majdanek_Barak 42. Naprawy zdegradowanych dolnych części paneli zewnętrznych.

fot. 9 Majdanek_Barak 42. Panel wewnętrzny ze śladami pierwotnych wymalowań.



61

fot. 10 Majdanek_Barak 42. Wtórnie użyty panel dachowy – ściana wschodnia.

fot. 11 Majdanek_Barak 42. Oryginalne oznakowanie paneli dachowych – panel

przeniesiony z innego baraku.



62

fot. 12 Majdanek_Barak 42. Degradacja muru i zaprawy spoin w ścianie komory

dezynfekcyjnej na skutek podciągania kapilarnego. Korozja stalowej futryny.



63

fot. 13 Majdanek_Barak 42. Degradacja i odpadnięcie tynków na kominie komór

dezynfekcyjnych na skutek nieszczelności dachu.



64

fot. 14 Majdanek_Barak 42. Wnętrze komory dezynfekcyjnej. Widoczny osad sadzy, zacieki

i uszkodzenia spowodowane podciąganiem kapilarnym.



65

fot. 15 Majdanek_Barak 42. Uszkodzenia komina – strona północna.



66

fot. 16 Majdanek_Barak 42. Sciana szkieletowa fryzjerni.

fot. 17 Majdanek_Barak 42. Pękniecie tynku na ścianie szkieletowej.



67

fot. 18 Majdanek_Barak 42. Degradacja podwaliny ściany szkieletowej.

fot. 19 Majdanek_Barak 42. Uszkodzenia supremy z widoczną siatką metalowo-ceramiczną.



68

fot. 20 Majdanek_Barak 42. Konstrukcja wiązara – ściana zachodnia.

fot. 21 Majdanek_Barak 42. Częściowa wymiana słupa przyściennego w przebieralni.



69

fot. 22 Majdanek_Barak 42. Złamana płatew nad łaźnią.

fot. 23 Majdanek_Barak 42. Łączenie oczepu śrubami – brak jednej śruby.



70

fot. 24 Majdanek_Barak 42. Rekonstrukcja węzła miecz-płatew.

fot. 25 Majdanek_Barak 42. Oryginalny węzeł miecz-płatew



71

fot. 26 Majdanek_Barak 42. Zniszczone podparcie płatwi (miecz) w kotłowni.

fot. 27 Majdanek_Barak 42. Deformacje konstrukcji świetlika – strona północna.



72

fot. 28 Majdanek_Barak 42. Futryna z przedsionka do łaźni. Widoczny fragment być może

pierwotnej instalacji elektrycznej.



73

fot. 29 Majdanek_Barak 42. Złuszczenie farby olejnej na futrynie.



74

fot. 30 Majdanek_Barak 42. Uszkodzenie mechaniczne futryny w przebieralni.



75

fot. 31 Majdanek_Barak 42. Drzwi komory dezynfekcyjnej – awers.



76

fot. 32 Majdanek_Barak 42. Drzwi komory dezynfekcyjnej – rewers



77

fot. 33 Majdanek_Barak 42. Wtórne okno – ściana południowa.



78

fot. 34 Majdanek_Barak 42. Rekonstrukcja drzwi – ściana południowa.



79

fot. 35 Majdanek_Barak 42. Wtórne okna łaźni – strona pólnocna.



80

fot. 36 Majdanek_Barak 42. Wnętrze łaźni. Widoczna wanna, instalacja hydrauliczna

i wtórny sufit obity papą.

fot. 37 Majdanek_Barak 42. Wanna betonowa; wtórne zachlapania wapnem.



81

fot. 38 Majdanek_Barak 42. Wanna betonowa. Widoczne ślady płynu dezynfekcyjnego.

fot. 39 Majdanek_Barak 42. Żeliwna wyczystka w ścianie komory dezynfekcyjnej.



82

fot. 40 Majdanek_Barak 42. Stalowy strop komory dezynfekcyjnej.

fot. 41 Majdanek_Barak 42. Krata w podlodze komory dezynfekcyjnej.



83

fot. 42 Majdanek_Barak 42. Instalacje w kotłowni.



84

fot. 43 Majdanek_Barak 42. Wylewka natrysku w łaźni.



85

fot. 44 Majdanek_Barak 42. Oryginalny, użyty wtórnie zawias drzwi – strona poludniowa.

fot. 45 Majdanek_Barak 42. Sufit przedsionka łaźni, W uszkodzeniu papowej podbitki

widoczne płyty supremy.

INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA I PROGRAM PRAC - … · „Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego...

Documents

Transcript of INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA I PROGRAM PRAC - … · „Ekspertyza n/t oceny stanu technicznego...