INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ · •XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego....

dr indr inżż. Katarzyna Wolnicka. Katarzyna Wolnicka

INTERAKCJE LEKINTERAKCJE LEKÓÓWWZZ ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ

Instytut Żywności i Żywienia

WPROWADZENIE

DANE EPIDEMIOLOGICZNEDANE EPIDEMIOLOGICZNENT. ZANT. ZAŻŻYWANIA LEKYWANIA LEKÓÓWW

USA – ponad 70% populacji zażywa leki

Polska – prawdopodobnie codziennieleki zażywa 12-16 mln osób

Obserwuje się stały wzrost osób zażywającychleki oraz kosztów farmakoterapii(10 recept/1 osobę w USA w 2000 r.)

INTERAKCJE MIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄINTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY

USA 75% populacji (w ciągu 10 lat)Satre-Abouto J. i wsp., Am. J. Prev. Med., 2003

regularnie zażywa:

USA 56% (w średnim i starszym wieku)NHANES III, 2000

Polska 20% populacji(Szponar, niepublik., 2004)

20-50% - objawy niepożądane(Bates i wsp. JAMA, 1995, 277, 301)

5% - hospitalizacji(Gauthier: Drug Safe, 1998, 18, 383)

20-30% - brak lub mała skuteczność(Johnson, Bootman: Arch. Intern. Med.., 1995, 155, 1949)

Koszty leczenia powikłań farmakoterapii:136 mld $ rocznie (w USA)

(Classen i wsp.: JAMA, 1997, 277)

140 tysięcy zgonów roczniecodzienne umiera 360 osób (w USA)

(Johnson, Bootman: Arch. Intern. Med.., 1995, 155, 1949)

POWIKŁANIA FARMAKOTERAPIIPOWIKPOWIKŁŁANIA FARMAKOTERAPIIANIA FARMAKOTERAPII

Działania niepożądane leków mogąwiązać się z:

DziaDziałłania niepoania niepożążądane lekdane lekóów mogw mogąąwiwiąązazaćć sisięę z:z:

— Cechami danego lekuCechami danego leku

— Interakcjami z innymi lekamiInterakcjami z innymi lekami

— Interakcjami ze skInterakcjami ze skłładnikamiadnikami żżywnoywnośścici

— Cechami osobniczymi chorego: szybkoCechami osobniczymi chorego: szybkośćść metabolizmumetabolizmu(determinowana genetycznie),(determinowana genetycznie), stan fizjologiczny, chorobystan fizjologiczny, chorobynerek i wnerek i wąątroby, choroby gortroby, choroby gorąączkoweczkowe (i inne)(i inne)

— Innymi czynnikami: alkohol, palenie tytoniuInnymi czynnikami: alkohol, palenie tytoniu

•Wiela-Hojenska A., Orzechowska-Juzwenko K.: Niepożądane działanie leków i ich znaczenie kliniczne.•XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Farmacja – tradycja i nowoczesność. 2004, 1, 201

ü W ostatnich latach zwraca się większą uwagę na to, jak ważną rolęodgrywa żywność i sposób żywienia w procesie farmakoterapii.

ü Wykazano, że wiele powikłań farmakoterapii związanych jest zniekorzystnym działaniem żywności na wchłanianie, metabolizm iwydalanie leków z organizmu.

ü Niektóre z tych interakcji są bardzo groźne i mogą prowadzićnawet do zaburzeń rytmu serca, gwałtownego wzrostu ciśnieniatętniczego krwi albo hipotonii ortostatycznej.

ü Oceniono, że interakcje leków z żywnością mogą istotnie pogorszyćskuteczność leczenia, wydłużyć okres hospitalizacji oraz wkonsekwencji zwiększyć jego koszty

Jarosz M., Wolnicka K.,Żyw. Człow. Metab., 2004

ANALIZA RYZYKA INTERAKCJIMIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄANALIZA RYZYKA INTERAKCJIANALIZA RYZYKA INTERAKCJIMIMIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ

(481 losowo wybranych pacjent(481 losowo wybranych pacjentóów na trzech poziomach ochrony zdrowia)w na trzech poziomach ochrony zdrowia)

WykazanoWykazano,, żże narae narażżenie na interakcjeenie na interakcjepomipomięędzydzy żżywnoywnośściciąą a lekamia lekami orazoraz

ze wzglze wzglęędu nadu na nieprawidnieprawidłłowe zaowe zażżywanieywanieniektniektóórych lekrych lekóów wzglw wzglęędem posidem posiłłkkóów,w,

wystwystąąpipiłło u 300 (62,4%) chorycho u 300 (62,4%) chorychi dotyczyi dotyczyłło co najmniej jednego leku.o co najmniej jednego leku.

PRZYKŁADY INTERAKCJIŻYWNOŚĆ - LEK

WCHŁANIANIE

ZMNIEJSZENIE WCHŁANIANIAZMNIEJSZENIE WCHZMNIEJSZENIE WCHŁŁANIANIAANIANIA(zmniejszenie stężenia leku we krwi o 50-70%

i skuteczności jego działania)(zmniejszenie stężenia leku we krwi o 50-70%

i skuteczności jego działania)

LEKILEKI SKSKŁŁADNIK POKARMOWYADNIK POKARMOWY—

—

antydepresyjne (Amitryptylina,Imipromina)

naparstnica (Digoxin, Bemecor)

— błonnik pokarmowy(otręby, płatki owsiane)

AntybiotykiAntybiotyki——

tetracyklinafluorochinolony

— Wapń (mleko, produktymleczne)

— fenytoina(Phenytoinum, Epanutin)

——

skrobia kukurydzianakazeiniany

— preparaty żelaza(Hemofer, Ascofer)

— herbata (taniny)Stewart D.E., J. Clin. Psychopharmacol., 1992Johnson B.F. i wsp., J. Clin. Pharmacol., 1987

Graedon J. i wsp., 1995

INTERAKCJE: ŻYWNOŚĆ – LEK

Wpływ żywności na wchłanianie leku

Błonnik pokarmowy Leki antydepresyjne(trójpierścieniowe: Amitryptylina)

adsorpcja leku

zmniejszone wchłanianie

brak działania

obniżone działanieantydepresyjne

Benovitz N.L.:Ann. Rev. Med., 1990, 41, 277



Błonnik pokarmowy Naparstnica(Digoxin, Bemecor)

adsorpcja leku


brak działania

obrzęk płucJohnson B.E.:

J. Clin. Pharmacol.,1987, 27, 487



Mleko, produkty mleczne Tetracyklina, fluorochinolony

sole wapnia


zmniejszenie stężenia leku we krwi (o 50%)

brak poprawy klinicznejFraga i wsp.:

Nutr. Hosp., 1997, 12, 277

Leki stosowane w schorzeniach kości– bifosfoniany

np. : clodronic acid, alendronic acid,etidronic acid

Posiadają zdolność wiązania Ca2+,Fe2+


Timing of food intake has a marked effect on the bioavailability of clodronate.Bone, Volume 27, Issue 2, Pages 293-296K. Laitinen

Clodronic acid BIO ¯ 31 % (½ h przedposiłkiem

Clodronic acid BIO ¯ 90 % (z posiłkiem)Clodronic acid BIO ¯ 66 % (2 h po

posiłku)

W ciągu 2 godzin po przyjęciu leku nie należy spożywaćpokarmu, zwłaszcza bogatego w wapń (mleko, produktymleczne), oraz witamin z mikroelementami i lekówzobojętniających kwas solny soku żołądkowego, którezawierają: żelazo, magnez, aluminium, wapń.




Herbata(taniny)

Preparaty żelaza(Hemofer, Ascofer)

trudno wchłaniające się związki

zmniejszenie wchłaniania żelaza

zmniejszenie stężenia żelaza we krwi

brak efektówCook J.P i wsp.:

Clin. Pharmacol. Ther., 1982, 32, 531

Ø Biodostepność furosemidu (diuretyk – nadmierne ciśnienie, retencja)po spożyciu posiłku obniża się o 16-45% (Mc Crindle, LiKam, Barroni wsp. 1996; Paintaud, Alvan, Eckernas i wsp. 1995). W badaniu McCrindle 1996 badanym podano 40 mg furosemidu na czczo oraz zposiłkiem w skład którego wchodziło: 200 ml soku pomarańczowego,jajecznica, płatki kukurydziane z mlekiem, 2 kromki tostów z masłem idżemem. Stwierdzono, że pokarm obniżał biodostępność furosemidu o32%. W innym badaniu pacjentom podano furosemid wraz ześniadaniem wysokotłuszczowym (100 ml mleka, ½ rogalika z seremmasłem, 1 jajko, 1 awokado z kwaśna śmietaną, puree ziemniaczane isałatkę owocową) oraz normalnym (200 ml soku pomarańczowego,jajecznica, płatki kukurydziane z mlekiem, 3 kromki tostów z masłem idżemem) oraz na czczo. Oba posiłki tak samo obniżyły C max(najwyższe zaobserwowane stężenie leku) o 55% i AUC (ilość leku wekrwi w przedziale czasowym) o 30% (Beerman, Midskov 1986).

Ø W badaniu Dekhuizena i Koopmansa 2002 wykazano, że posiłekobniża biodostępność zafirlukastum (ACCOLATE-astmaoskrzelowa) o 40%. Dlatego tez zaleca się zażywanie leku na 1godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.

Ø W badaniach klinicznych stwierdzono, iż preparaty żelaza a takżemagnezu zażywane wraz z hormonami tarczycy zmniejszająaktywność preparatów hormonalnych. Również posiłekbogatobłonnikowy może obniżyć wchłanianie tych leków. Hormonytarczycy takie jak LEVOTHYROXINE powinny być zażywane na 1godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku.

Ø W badaniu nad biodostępnością isosorbide-mononitrate (MONONIT-ch. n. serca, dusznica bolesna) stwierdzono, że posiłek opóźniawchłanianie leku, czas zalegania w żołądku może wpływać nabiodostępność leku (Kosoglou i wsp. 1995; Stockis i wsp. 2002).

Wpływ składników żywności na zwiększenie wchłanianialeków

q Niektóre nieliczne leki zaleca się stosować po posiłku ze względuna ich miejscowe drażniące działanie bądź np. lepsząrozpuszczalność w tłuszczach i w związku z tym lepsząwchłanialność z przewodu pokarmowego.

q Tłuszcze zawarte w posiłku wpływają na zwiększone wchłanianieleków o dużej lipofilności. Leki te są bardzo dobrze rozpuszczalnew tłuszczach emulgowanych przez kwasy żółciowe. Emulsjatłuszczowa staje się nośnikiem dla leku i przez to jego wchłanianieistotnie wzrasta.

q Do leków, które wchłaniają się szybciej w obecności tłustychpokarmów należą m.in. gryzeofulwina. Biodostępność lekuprzeciwgrzybicznego gryzeofulwiny wzrasta z 37 do 120 % pospożyciu jednocześnie z posiłkiem bogatotłuszczowym. Nieobserwuje się tego zjawiska dla posiłków węglowodanowych ibiałkowych (Ogunbona, Smith, Olawoye 1985; Zhi, Rakhit, Patel1995; Charman, Porter, Mithani, Dressman 1997)

LekLek SkutekSkutekLeki przeciwgrzybicze(np. gryzeofulwina)

bóle głowy, kaszel,zmiany skórne

Leki przeciwpasożytnicze(albendazol, mebendazol) suchość śluzówek, bezsenność

Leki psychotropowe(trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne)

zaburzenia świadomościi snu, napady drgawek, ¯ RR

Preparaty teofiliny (Euphyllin) tachykardia, hipotonia,zaburzenia rytmu serca

ß-adrenolityki(np. propranolol, metocard)

nadciśnienie, bradykardia, blokp-komorowy

Leki wchodzLeki wchodząące w interakcje z tce w interakcje z tłłuszczem pokarmowymuszczem pokarmowym

Wpływ żywności na zwiększenie i przyspieszenie wchłaniania

(á stężenia we krwi )


METABOLIZM

WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450I ICH FUNKCJEI ICH FUNKCJE

IzoenzymIzoenzymcytochromu P450cytochromu P450 Cechy charakterystyczneCechy charakterystyczne

PodrodzinaPodrodzinaCYP3A (3, 4, 5)CYP3A (3, 4, 5)

Odpowiada za większość istotnych klinicznieinterakcji lekowych związanych z P-450.

Flawonoidy i furanokumaryny sokugrejpfrutowego i grejpfruta ( kampferol,

naringenina, quercetina i 6,7-dihydroxybergamottyna)

hamują czynność tego enzymu.

Slaughter R.I., Hosp. Pharm. Times, 1996;Slaughter R.I. i wsp., Ann. Pharmacother., 1995

Ø Wykazano, że za wzrost stężenia leków we krwi odpowiedzialne są,zawarte w soku grejpfrutowym flawonoidy (kampferol, naringenina,kwercetyna) i furanokumaryny (6,7 dihydroksybergamottyna,bergapten) oraz prawdopodobnie i inne, które są metabolizowaneprzez odpowiednią rodzinę enzymów cytochromu P-450. Popicie lekusokiem grejpfrutowym prowadzi do „niewydolności” czynnościowejgrupy enzymów CYP3A i lek nie może być metabolizowany, copowoduje wzrost jego stężenia we krwi. (Arayne, Sultana, Bibi 2005).

Ø Sok grejpfrutowy zawiera wiele składników mi.in.: kumarynę i jejpochodne, pochodne furanokumaryny oraz duże ilości flawonoidów wpostaci glikozydów flawonowych i flawanonowych. Udowodnionodziałanie kilku składników soku grejpfrytowego na CYP3A4 głównie:6’,7’-dwuhydroksybergamottyna, naringenina, naringina, bergapten,kwercetyna. Najsilniejsze działanie hamujące aktywność CYP3A4wykazuje prawdopodobnie 6’,7’-dwuhydroksybergamottyna.

INTERAKCJE MIĘDZY LEKAMI A ŻYWNOŚCIĄINTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ

WpWpłływyw żżywnoywnośści na zwolnienie metabolizmu lekuci na zwolnienie metabolizmu leku

Sok grejpfrutowy(flawonoidy: naringenina, kwercetyna, kampferol,furanokumaryny: 6,7-dihydroksybergamottyna)

Leki przeciwhistaminoweLeki przeciwhistaminowe(np. Hismanal)

metabolizm

cytochrom P450

wzrost stężenia leku we krwi (o 300-700%)

komorowe zaburzenia rytmu serca(częstoskurcz polimorficzny, torsades de pointes) Ameer B.:

Clin. Pharmacokinet., 1997, 33,103

INTERAKCJE ŻYWNOŚĆ - LEK

Wpływ żywności na zwolnienie metabolizm leku

Sok grejpfrutowy(flawonoidy: naringenina, kwercetyna, kampferol,

furanokumaryny: 6,7-dihydroksybergamottyna)Lowastatyna

metabolizm

CYP3A4 w jelicie cienkimi w wątrobie

wzrost stężenia leku we krwi (o 200-1400%)

biegunka, senność, miopatiaKantala T.:

Clin. Pharmacol. Ther., 1998, 63, 397

• Lovastatin BIO 1400 %• Atorvastatin BIO 200 %• Simvastatin BIO 1500 %• Pravastatin BIO ¬® *• Fluvastatin BIO ¬® *

Sok grejpfrutowy-interakcje z lekamiLeki obniżające cholesterol

33--12 krotny wzrost st12 krotny wzrost stężężenia we krwienia we krwi

LEKLEK SKUTEKSKUTEK

blokery kanału wapniowego(nifedypina, felodypina, nizodyapina)

hipotonia ortostatyczna,bradykardia, ból głowy

statyny miopatia, biegunka,zmęczenie mięśni, bóle,świąd skóry, zaburzeniaostrości widzenia

benzodwuazepiny depresja oddechowakrążeniowa

Leki wchodzące w interakcje z flawonoidami(np. sok grejpfrutowy, grejpfrut)

Zaburzenia metabolizmu lekZaburzenia metabolizmu lekóóww

Aronson J.K, Nature Med.., 2001

33--12 krotny wzrost st12 krotny wzrost stężężenia we krwienia we krwi



Aronson J.K, Nature Med.., 2001

LEKLEK SKUTEKSKUTEK

leki p-histaminowe(Astemizol, Hismanal)

częstoskurcz polimorficzny

cyklosporyna (lekimmunosupresyjny)

RR z drgawkami, miopatia,drżenie kończyn

sankwinawir(Invirase)

ból głowy, osłabienie

JejJej unikniuniknięęcie wymaga co najmniej 4cie wymaga co najmniej 4--gogodzinnegodzinnego

odstodstęępu czasu pomipu czasu pomięędzy spodzy spożżyciem grejpfrutayciem grejpfruta

lub soku grejpfrutowego a zalub soku grejpfrutowego a zażżyciem leku.yciem leku.



Nadal nie wiadomo,Nadal nie wiadomo,jak wielu lekjak wielu lekóów mow możże dotyczye dotyczyćć ta interakcja.ta interakcja.

Boullata I.I., Armenta U.T., 2005

OWOCE CYTRUSOWEzawierające flawonoidy i furanokumaryny, mające

wpływ na metabolizm leków:

OWOCE CYTRUSOWEOWOCE CYTRUSOWEzawierajzawierająące flawonoidy i furanokumaryny,ce flawonoidy i furanokumaryny, majmająącece

wpwpłływ na metabolizm lekyw na metabolizm lekóów:w:Ä grejpfrutÄ pompeloÄ sweetieÄ pomarańcza (słodka i gorzka)Ä limetka (kwaśna)

Ä soki z ww. owoców iÄ olej z grejpfruta.

Guo L-Q., Yamazoc Y., Acta Pharmacol., 2004

WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450I ICH FUNKCJEI ICH FUNKCJE

IzoenzymIzoenzymcytochromu P450cytochromu P450 Cechy charakterystyczneCechy charakterystyczne

CYP1A1CYP1A1 Łatwo podlega indukcji, zwłaszcza pod wpływemwęglowodorów (np. zawartych w dymietytoniowym lub pieczonym na węglu drzewnymmięsie). Heterocykliniczne aminy powstającew czasie smażenia lub grilowania mięsapobudzają enzymy mikrosomalne.

Slaughter R.I., Hosp. Pharm. Times, 1996;Slaughter R.I. i wsp., Ann. Pharmacother., 1995

INTERAKCJE MIINTERAKCJE MIĘĘDZY LEKAMI ADZY LEKAMI A ŻŻYWNOYWNOŚŚCICIĄĄ

WpWpłływyw żżywnoywnośści naci na przyspieszenieprzyspieszenie metabolizmu lekumetabolizmu leku

Smażone mięso(heterocykliczne aminy)

Preparaty teofiliny(np. EUPHYLLIN)

metabolizm

pobudzenie enzymów mikrosomalnych w wątrobie

przyspieszenie metabolizowania i wydalania leku

zmniejszenie stężenia leku we krwi (o 50%)

zmniejszenie skuteczności Gauthier J., Malone M.:Drug Safe, 1998, 18, 383

WpWpłływ leku na metabolizmyw leku na metabolizm żżywnoywnośścici

WpWpłływ leku na metabolizmyw leku na metabolizm żżywnoywnośścici

Brown C. et al.:J. Clin. Pharmacol., 1989, 29, 529

Ryby solone, wędzone, marynowane; bób; sery dojrzewające (cheddar);soja (sosy); drożdże; salami, wątroba wołowa i drobiowa, koncentraty mięsne;

wina (Vermouth, Chianti); czekolada; awokado, przejrzałe banany, awokado, figi

DEKARBOKSYLACJA TYROZYNY(pod wpływem enzymów bakteryjnych)

Tyramina InhibitoryMAO

Nieczynne metabolitytyraminy

Pobudzenie adrenergiczne (-) Pobudzenie adrenergiczne (+)

Wzrost ciśnienia, tachykardia,przełom nadciśnieniowy

MAO


Leki hamujLeki hamująące dziace działłanie MAOanie MAO

Leki antydepresyjnetranylcypromin,fenelzynamoklobemid

Leki przeciwgruźlicze isoniazyd

Leki przeciwbakteryjne furazolidon

Chemioterapeutyki procarbazin

Gauthier J., Malone M.:Drug Safe, 1998, 18, 383


Produkty spożywcze mogące spowodować interakcje przy zażywaniuinhibitorów MAO oraz produkty dozwolone i zalecane przy diecie o

niskiej zawartości tyraminy.

Produkty zawierające tyraminęw dużych ilościach

(tych produktów należy unikać przyzażywaniu inhibitorów MAO)

Produkty zawierającetyraminę w mniejszych

ilościach(te produkty należy spożywać

ostrożnie w małych ilościach -1/2szklanki, 120 ml lub w innych

określonych porcjach)

Produkty dozwolone wdiecie o niskiej zawartości

tyraminy

Produkty mleczne

· Sery dojrzewające (np. Brie, Blu,Camembert Chedar , Parmeasan,Emmentaler, Roquefort)

· Jogurty· Kwaśna śmietana

· Serek wiejski,· serek kremowy biały· Mleko

Produkty zbożowe

· Pieczywo zawierająceskładniki niedozwolone np.rodzynki, przejrzałe owoce

· Wszystkie produktyzbożowe (pieczywo,makarony, kasze, ryż) zwyjątkiem tych, którezawierają niedozwoloneskładniki

Mięso, ryby

· Wątróbki, pasztety-przechowywane kilka dni

· Kiełbasy Bologna Salami,Pepperoni (wędzone)

· Ryby marynowane, wędzone· Pasta z krewetek· Dziczyzna· Anchovies· Kawior· Koncentraty mięsne w zupach,

sosach

· Świeże mięso, ryby (zwyjątkiem dziczyzny)

Warzywa

•Bób•Pomidory, ketchup, sosychili•Kiszona kapusta•Tofu

· Wszystkie warzywa zwyjątkiemniedozwolonych

Owoce

•Przejrzałe banany,•Awokado,•inne sfermentowaneowoce•Figi•Rodzynki

· Maliny, dżemmalinowy ok. 50g

· Pomarańcza(1mała sztuka)

· Świeżeawokado

· Wszystkie owoce(świeże, z puszki,suszone) z wyjątkiemniedozwolonych

Napoje alkoholowe

•Wina Wermuth iChianti, Sherry,Likiery

· Whisky, Gin,Wódka (ok.50g)· Szampan, białewina (ok.1/2-1szkl.)

Nie zaleca sięspożywania alkoholubez względu nazawartości tyraminy

Napoje bezalkoholowe

•Bezalkoholowe wina ipiwa

· Gorąca czekolada,kawa, herabata, napojetypu cola wograniczonych ilościach(ok. 1 szkl.)

Inne produkty

•Preparatybiałkowe•Ekstraktydrożdżowe•Sos sojowy•Czekolada

• Brak niepożądanych reakcji organizmuna spożycie większej niż zalecane ilościniektórych produktów spożywczych nieoznacza, iż nie wystąpią one wprzyszłości. Interakcje są trudne doprzewidzenia, gdyż tyramina występujew tych samych rodzajach produktówspożywczych w bardzo różnychstężeniach. Zależy to głównie od czasuprzechowywania tych produktów.

• Jak uniknąć interakcji pomiędzy lekami a tyraminą?

q Aby nie doprowadzić do ryzyka interakcji leku ztyraminą należy unikać spożycia produktów owysokiej zawartości tyraminy.

q Produkty o średniej zawartości tyraminy powinnybyć spożywane w bardzo ograniczonych ilościach.

q Należy pamiętać, że produkty o małej zawartoścityraminy spożyte w dużych ilościach mogą wpływaćna ogólną podaż tyraminy w diecie.

q Spożywane produkty spożywcze i napoje powinnybyć możliwie świeże.

q Należy unikać żywności długo przechowywanej,sfermentowanej

Interakcje pomiędzy składnikami żywnościa lekami – działania synergiczne

Synergizm - dodatnia interakcja różnych czynników (np. składnikażywności i składnika leku) wpływających na określoną funkcjęorganizmu; przeciwny antagonizmowi

Substytuty soli kuchennej(sole potasowe)

Inhibitory enzymu konwertazy,spironolaktony np. ENALAPRIL,

CAPTOPRIL(hamowanie wydalania K)

wzrost stężenia K we krwi

synergiczne działanie prowadzącedo wybitnego wzrostu stężenia K we krwi

parestezje, osłabienie mięśni, senność,blok p-komorowy, zatrzymanie czynności serca

Benovitz N.L.: Ann. Rev.Med., 1990, 41, 277


ü Niebezpieczne może być spożywanie lukrecjiw nadmiarze u osób, które zażywają lekimoczopędne z grupy diuretyków pętlowych(np. FUROSEMID), zwiększającychpodobnie jak lukrecja wydalanie jonówpotasowych przez nerki. U niektórychchorych może dojść w wyniku tej interakcjido istotnego zubożenia organizmu w potas,co może być przyczyną osłabienia, bolesnychskurczów mięśni, porażeń, zaburzeńprzewodzenia i rytmu serca, a nawetzatrzymanie krążenia.

ØDziałanie synergistyczne, nasilenie wydalania potasu przez nerki

ØSkutek: osłabienie, skurcze, bóle mięśni, zaburzenia rytmu serca

SynergizmSynergizm

Kofeina(kawa, Coca-Cola, Red Bull)

Preparaty teofiliny(np. EUPHYLIN)

wspólne receptory

objawy przedawkowania(ból głowy, niepokój, tachykardia, zaburzenia snu)

Benovitz N.L.: Ann. Rev.Med., 1990, 41, 277


Zawartość kofeiny w napojachZawartoZawartośćść kofeiny w napojachkofeiny w napojach

NapojeNapoje ZawartoZawartośćść kofeinykofeiny(w mg)(w mg)

Kawa (240 ml) 100–150

Kawa rozpuszczalna (150 ml; z 1 pełnejłyżeczki do herbaty)

43,2

Herbata (160 ml; filiżanka) 40-50

Napoje typu cola (330 ml; puszkaCoca-Coli, Pepsi)

30,7–35

Napojeenergetyzujące

(250 ml;„energy drink”)

~80

Zawartość kofeiny w wybranych lekach

LekZawartość

kofeinyw tabletce (w mg)

COLDREX® TABLETS 25KOFEX 40ASPIRYN ACTIV 50DOLORES 50COFFEPAR 50SARIDON 50PANADOL® EXTRA 65ETOPIRYNA 50ACENOL CUM COFFEINO 80KOFEVIT 80

Interakcje pomiędzy składnikami żywnościa lekami – działania antagonistyczne

Antagonizm - przeciwstawne działanienp. składnika leku i składnika żywności.

• Pomiędzy składnikami żywności a lekami może dochodzićdo zjawiska antagonizmu. Znamiennym tego przykłademjest zmniejszenie działania leków przeciwkrzepowych(acenocumarolu) u osób stosujących dietę bogatą wwitaminę K zawartej w dużych ilościach w brokułach,fasoli, kalafiorze, sałacie i innych. Leki te stosuje się uosób z miażdżycą naczyń w profilaktyce zakrzepicynaczyń stwarzającej ryzyko udaru mózgu, zatoru tętnicpłucnych. Działają one poprzez zahamowanie syntezywitaminy K w wątrobie. Efekt ten jest znoszony poprzezdostarczenie z pożywieniem dużej ilości tej witaminy.

• Należy spożywać codziennie taką samą ilość witaminyK, uważając szczególnie na te produkty i potrawy,które zawierają znaczne ilości witaminy K.

• Specjaliści radzą również aby nie przekraczać dziennejdawki 120 mikrogramów (norma RDA dla mężczyzn)

AntagonizmProdukty bogate w wit. K

(> 50 µg/100 g)(brokuły, kalafior, sałata, soja, kapusta)

Leki przeciwzakrzepowe(np. acenokumarol)

Antagonizm

Osłabienie lub zmniejszenie działania leku

Zakrzepica(ryzyko zatoru, udaru)

INTERAKCJE ŻYWNOŚĆ - LEK

Wybrane produkty o dużej zawartości witaminy K

Produkty µg/100gOlej sojowy 193Brokuły 205Kapusta 145Sałata 210Szpinak 400Soja 47Orzeszki pistacjowe 70Avocado 40Brukselka 289Wątroba wołowa 100

• Kiedy leki powinny być przyjmowane po posiłku?• Duża grupa leków może powodować objawy

niepożądane (nudności, ból brzucha) będące efektempodrażnienia błony śluzowej żołądka. Objawypowyższe występują zdecydowanie rzadziej, gdy lekiz tej grupy zażywane są w trakcie jedzenia, lub wprzypadku niektórych leków - gdy popijane sąmlekiem.

• Poza tym, w przypadku niektórych leków przyjętychpo jedzeniu, łatwiej jest przewidzieć, jaka częśćpodanej dawki ulegnie wchłonięciu. Z tego powodu,producenci tych leków zaznaczają w ulotce, żewskazane jest ich zażycie z jedzeniem lub tuż poposiłku.

Składniki roślinne

Dziurawiec złocisty(St John’s wort)

Digoxin (nasercowe)

efekt: ¯ działania w niewydolności krążenia

Hormonalne lekiantykoncepcyjne-etinylostradiol/levonorgestrel

Efekt: nieregularne krwawienia,nieskuteczna antykoncepcja

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKIADNIKIZIOZIOŁŁOWEOWE

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ZIOADNIKI ZIOŁŁOWEOWE

Miłorząb japoński(Ginko biloba)

NLP, Aspiryna,Heparyna,leki p-zakrzepowe

efekt: spontaniczne krwawieniaGupp M.J.: Am. Fam. Physician., 1999

http://www.bomengids.nl/lente/pics/Japanse_noteboom__Ginko_Biloba__Ginko_Biloba@img_3572.jpg

Ephedra sinica (Ma huang)efekt: skraca eliminację i zmniejsza

efektywność działania glikokortykosteroidów uchorych z astmą

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKIADNIKIZIOZIOŁŁOWEOWE

Valeriana officinalisefekt: sedatywne działanie zioła jest

potęgowane przez alfa i beta blokery, lekiznieczulające miejscowo, trójpierścieniowe leki

przeciwdepresyjne oraz leki przeciwbólowe

Piper methysticum (Kava Kava)

efekt: hamuje efektywnośćterapeutycznego działania L-dopy wchorobie Parkinsona oraz znaczniepotęguje działanie benzodiazepin

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETY ZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE

Zeń-szeń (Panaxginseng)

Warfaryna(WARFARIN)Acenokumarol(ACENOCUMAROL)Przeciwzakrzepowe

efekt: Zmniejszenie działaniaprzeciwzakrzepowego leku

McKenna, Dennis J.: Botanical medicines: the desk reference for major herbalsupplements. Second ed. The Haworth Herbal Press 2002.

NLPZ

efekt: Ryzyko krwawień

efekt: Przekroczenie dawki imibiru powyżej 4 g w tabletkach jakosilnego inhibitora syntetazy tromboksanu zaburza krzepnięcie imoże prowadzić do krwawień

Imbir lekarski (zingiberofficinalis)

Warfaryna, Salicylany

Leki przeciwzakrzepowe


Backon J.: Med.. Hypothesis 20(3): 271-8

Rabarbar lekarski/Rzewień dłoniasty

(Rheum palmatum)

Glikokortykosteroidy,tiazydyLeki inne powodującehipokaliemię

efekt: Większe wydalanie potasu, co powodujejego groźny niedobór.Nasilenie zaburzeń elektrolitowych-hipokaliemii, skutek-zaburzenia rytmuserca

WHO monographs on selected medicinal plants.—Vol. 1. Geneva 1999


Kozieradka pospolita Insulinai doustne leki przeciwcukrzycowe (np. Metformina),Leki hipoglikemizujące

efekt: Działanie hipoglikemizujące

Ostropest plamisty (sylibum marianum)Leki metabolizowane

przez CYP3A4 i CYP 2A9

efekt: W badaniach in vitro wykazano, że sylibinina możepodnosić stężenie leków metabolizowanych przezCYP3A4 i CYP 2A9 w osoczu

SUPLEMENTY DIETYSUPLEMENTY DIETYZAWIERAJZAWIERAJĄĄCE SKCE SKŁŁADNIKI ROADNIKI ROŚŚLINNELINNE

Srinivasan K.: Int.J.Food Sci. Nutr. 2005,56(6), 399-414

Scambia i wsp.:Eur. J.Cancer 1996,32A(5),877-82


• Lukrecja (Glycyrrhiza glabra) estrogeny

• efekt: nasilenie działań niepożądanych-Lukrecja zawiera fitoestrogeny mogące nasilać lub

antagonizować efekt estrogenów-stosowane łącznie zterapią zastępczą mogą wywoływać nudności, uczuciewrażliwości piersi, migreny, obrzęki.

-doustne środki antykoncepcyjne zwiększają wrażliwość nakwas glicyryzynowy-nasilenie działań niepożądanychlukrecji-nadciśnienie, obrzęki, hipokaliemia (supresja ukł.renina-angiotensyna-aldosteron)

Fugh-Berman A. Lancet 2000, 355,1060-3

ü Niebezpieczne może być spożywanie lukrecjiw nadmiarze u osób, które zażywają lekimoczopędne z grupy diuretyków pętlowych(np. FUROSEMID), zwiększającychpodobnie jak lukrecja wydalanie jonówpotasowych przez nerki. U niektórychchorych może dojść w wyniku tej interakcjido istotnego zubożenia organizmu w potas,co może być przyczyną osłabienia, bolesnychskurczów mięśni, porażeń, zaburzeńprzewodzenia i rytmu serca, a nawetzatrzymanie krążenia.

ØDziałanie synergistyczne, nasilenie wydalania potasu przez nerki

ØSkutek: osłabienie, skurcze, bóle mięśni, zaburzenia rytmu serca


• Lukrecja (Glycyrrhiza glabra)-digoksyna (glikozydy nasercowe)

• Zwiększenie wydalanie potasu, zwiększeniedziałania toksycznego glikozydów naparstnicyna miesień sercowy

Co powinien wiedzieCo powinien wiedziećć lekarz?lekarz?

Informacja dla pacjentaInformacja dla pacjenta

Interakcje zapisanego leku z żywnością

mogą zmniejszyć działanie leku lub

narazić pacjenta na groźne objawy

niepożądane (ze zgonem włącznie).

Co powinien wiedzieCo powinien wiedziećć lekarz?lekarz?Informacja dla lekarzaInformacja dla lekarza

Występujące u pacjenta w trakcie farmako-

terapii różne objawy kliniczne (zaburzenia rytmu

serca, wzrost RR, hipotonia ortostatyczna, omdlenia,

bóle głowy, drżenie rąk) mogą być wynikiem

niewłaściwego zażywania leku względem

posiłku lub spożywania niedozwolonych

składników pokarmowych.

Podstawowe informacjePodstawowe informacjedla pacjentadla pacjenta

Aby uniknAby uniknąćąć interakcji pomiinterakcji pomięędzy lekiem adzy lekiem a żżywnoywnośściciąą,,NALENALEŻŻYY PRZESTRZEGAPRZESTRZEGAĆĆ nastnastęępujpująących ZASAD:cych ZASAD:

1. Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do leku.Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj lekarzalub farmaceutę.

2. Popijaj leki wodą (pełną szklanką).Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszaćwchłanianie leku.Sok grejpfrutowy zaburza metabolizmleku w organizmie.


3. Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie zażywaj gotuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chybaże zaleci to lekarz), ponieważ może to zmienićdziałanie leku.

4. Nie mieszaj w gorącym napoju leku, gdyżwysoka temperatura może zmniejszyć jegoskuteczność.


6. Nie za6. Nie zażżywaj witaminowoywaj witaminowo--mineralnych lub ziomineralnych lub ziołłoo--wych suplementwych suplementóów w tym samym czasie co leki,w w tym samym czasie co leki,poniewaponieważż mogmogąą one zaburzaone zaburzaćć ich wchich wchłłanianie.anianie.

7.7. Nigdy nie zaNigdy nie zażżywaj lekywaj lekóów razem z napojami alkow razem z napojami alko--holowymi.holowymi.

5. Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej jestgo zażyć 1-2 godz. przed lub 2 godz. po posiłku.

PUBLIKACJE ZWIĄZANE Z TEMATEM

Dziękuję za uwagę

INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ · •XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego....

Documents

Transcript of INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ · •XIX Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego....