1

INNOWACJA PEDAGOGICZNA

W RAMACH ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH

„Jestem świadomym i aktywnym

uczestnikiem kultury muzycznej”

(dla dzieci sześcioletnich i siedmioletnich

rozpoczynających naukę 1 września 2014 r.)

Opracowała Katarzyna Żyłka – Simiela

2

Szkoła Podstawowa nr 15 im. Jana Pawła II w Katowicach

Spis treści:

1. Istota i zakres innowacji.

2. Uczestnicy i czas realizacji.

3. Cele i założenia innowacji.

4. Metody pracy i formy zajęć.

5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji.

6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji.

7. Przykładowe scenariusze zajęć.

8. Podsumowanie.

9. Ewaluacja.

3

1. ISTOTA INNOWACJI

„Muzyka, cokolwiek by mówić, nie jest językiem zrozumiałym ogólnie;

konieczny jest łuk słowa, by strzała dźwięku mogła wniknąć do wszystkich serc.”

Romain Rolland

Muzyka jest jedną z podstawowych form wyzwalania emocji przez dzieci

od najmłodszych lat. Taniec, śpiew, rytmiczny ruch przy muzyce oraz gra na

prostych instrumentach, pozwalają dzieciom prawidłowo się rozwijać,

a najważniejsze przy tym, że uczą przez zabawę.

Zajęcia rytmiczno – umuzykalniające od wczesnego wieku przedszkolnego

stanowią nieodzowny element edukacji. Już prawie sto lat temu zrodził się

pomysł gimnastyki rytmicznej, którą potem nazwano rytmiką, a za jej twórcę

uważa się E. J. Dalcroze`a. Rytmika rozwija u dzieci aktywność słuchową,

emocjonalną, ruchowo – przestrzenną oraz intelektualną. Powiązanie rytmu

z melodią i ruchem wpływa na rozwój fizyczny i psychiczny, a odbieranie

wrażeń przez system mięśniowo – nerwowy wzmacnia czynności mózgu i to bez

względu na poziom muzykalności danego dziecka. Rytmika pomaga rozwijać

ważne dla okresu dziecięcego elementy: pobudza wyobraźnię, kształci pamięć,

rozwija słuch oraz umiejętność koncentracji, poprawia samopoczucie i kondycję

fizyczną, rozwija układ kostny i mięśniowy. Cele zajęć muzyczno – ruchowych

dla dzieci są wielokierunkowe i obejmują kilka obszarów oddziaływań:

obszar związany z edukacją polonistyczną – zajęcia trenują pamięć,

zwiększają zasób słownictwa, trenują dykcję oraz emisję głosu, ćwiczą

wyraźne i zrozumiałe wymawianie głosek, wyrazów i zdań, uczą

współdziałania w grupie podczas wspólnego śpiewania, czy tańca

zespołowego, eliminują krzyk,

obszar edukacji matematycznej – dzieci w trakcie zajęć ćwiczą

wyobraźnię i abstrakcyjne myślenie, ćwiczą wystukiwanie rytmów często

połączone z liczeniem, przyswajają w praktyce pojęcie metrum oraz

4

wartości rytmicznych, tworzą proste figury geometryczne w przestrzeni,

trenują prawidłowe zagospodarowanie przestrzeni,

obszar edukacji przyrodniczej – zdobywają wiedzę o otaczającym

świecie, a w tekstach piosenek i ćwiczeniach – o zwierzętach, tradycjach,

zjawiskach atmosferycznych, poznają i akceptują swoje ciało i jego

poszczególne elementy,

obszar wychowania społeczno – moralnego – uczą się wspólnego

działania dla wspólnych celów, akceptowania innych niezależnie od ich

słabości, czy cech psychofizycznych,

obszar dotyczący sprawności fizycznej – dzieci nabywają nawyku

prawidłowej postawy, uczą się prawidłowo oddychać, uczą się

koordynacji ruchowo – wzrokowo – słuchowej, odczuwają potrzebę

ruchu, ale ruch ten jest zorganizowany i składny.

Innowacja zaproponowana przeze mnie ma na celu kontynuację zajęć

rytmicznych (organizowanych w przedszkolach) dla dzieci klas pierwszych (6 i 7

– latków) ale przede wszystkim poszerzenie programu zajęć muzycznych

o aktywne słuchanie muzyki, świadomy odbiór muzyki przez uczestnictwo

w koncertach oraz grę na instrumentach szkolnych melodycznych (np. flet

prosty, dzwonki) i niemelodycznych (cała gama szkolnego zestawu

instrumentów perkusyjnych). Poprzez te zajęcia chcę wprowadzić dzieci klas

pierwszych w świat muzyki, aby w kolejnych latach nauki szkolnej mogły stać

się świadomymi uczestnikami i odbiorcami kultury muzycznej.

2. UCZESTNICY I CZAS REALIZACJI

Proponuję organizację tych zajęć dla dzieci klas pierwszych, ze szczególnym

uwzględnieniem dzieci sześcioletnich w ramach świetlicy szkolnej. Ponieważ

posiadam kwalifikacje pedagogiki opiekuńczo – wychowawczej i prowadzę

zajęcia w świetlicy szkolnej, proponuję wdrożenie innowacji w ramach zajęć

tematycznych świetlicy. Ze wielu względów zajęcia te są potrzebne, tym

bardziej po lekcjach – w ramach zajęć dodatkowych.

Cykl zajęć przewiduje i godzinę zegarową (świetlicową) w tygodniu dla każdej

grupy uczniów klas pierwszych od września roku szkolnego 2014/2015 oraz

kolejne dwa lata: 2015/2016 oraz 2016/2017 jako kontynuację zajęć dla tych

samych uczniów. Czyli godzina tygodniowo dla grupy przez kolejne trzy lata (od

5

kl. I do III). Myślę, że taka konsekwencja i zaplanowane przeze mnie działania

będą pozytywnie procentowały w rozwoju tych dzieci.

3. CELE I ZAŁOŻENIA INNOWACJI

Główne cele i założenia innowacji „Jestem świadomym i aktywnym

uczestnikiem kultury muzycznej”:

rozbudzenie zamiłowania do muzyki, śpiewu, tańca,

kształcenie poczucia rytmu,

kształcenie poprawnej intonacji,

rozwijanie predyspozycji i wrażliwości muzycznej,

kształcenie możliwości głosowych,

rozwijanie aktywności twórczej,

rozwijanie świadomej percepcji muzycznej,

kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania muzyki,

kształcenie odpowiednich postaw poprzez działania wychowawcze

(umiejętność prawidłowego zachowania się w przybytkach kultury),

rozbudzenie wrażliwości muzycznej i uwrażliwienie na estetykę

muzyczną,

rozwijanie umiejętności usłyszenia w utworach muzycznych elementów

dzieła muzycznego: dynamiki, tempa, trybu melodii,

kształcenie umiejętności gry na prostych instrumentach melodycznych

i niemelodycznych,

rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie społecznej,

kształtowanie postawy społecznej dążenia do osiągania wspólnych

celów,

kształcenie umiejętności publicznego prezentowania swoich

umiejętności, przezwyciężenia tremy,

rozwijanie prawidłowej postawy ciała oraz współpracy grupowej

w ćwiczeniach rytmicznych i tańcach,

rozbudzanie pozytywnych doznań muzycznych.

6

4. METODY PRACY I FORMY ZAJĘĆ

Metody pracy, które zostaną wykorzystane w innowacji:

Analityczno – percepcyjna: zaprezentowanie pewnego wzoru; wykonanie utworu oraz przeprowadzenie analizy słuchowej w celu świadomego zapamiętania danego utworu.

Problemowo – twórcza: (stosowana w tworzeniu muzyki) zaangażowanie myślenia i inwencji muzycznej uczniów do rozwiązywania określonego zadania o charakterze twórczym.

Ekspozycji: zapewnienie uczniom możliwości zetknięcia się z dziełem muzycznym w sposób umożliwiający pełne jego przeżycie.

Problemowo – odtwórcza: samodzielne przyswojenie przez uczniów ćwiczenia, piosenki czy innego utworu z zapisu nutowego.

Problemowo – analityczna: (stosowana w słuchaniu muzyki) rozwijanie zdolności uczniów do samodzielnego słuchania, rozumienia i analizowania utworu.

Organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia: postępowanie służące integrowaniu różnorodnych metod pracy nauczyciela i ucznia.

Metody aktywizujące: aktywne słuchanie muzyki, improwizacje

rytmiczne, melodyczne, taneczne, myślenie twórcze w opisywaniu

słuchanej muzyki oraz w innych działaniach muzycznych.

Formy pracy:

grupowa,

indywidualna,

ruch przy muzyce,

gra na instrumentach,

taniec,

śpiew,

rozmowa, dyskusja,

zabawy ilustracyjne i inscenizowane,

percepcja muzyki,

plastyczne przedstawienie muzyki.

7

5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji.

zajęcia rytmiczne,

gra na instrumentach,

słuchanie muzyki i uczestnictwo w żywej kulturze muzycznej

(organizowanie wyjść na koncerty i warsztaty muzyczne).

6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji.

Dzięki realizacje założeń i treści przedstawionych w tej innowacji pedagogicznej

uczniowie:

mają zamiłowanie do muzyki, śpiewu, tańca, gry na prostych

instrumentach,

mają poprawne poczucie rytmu i prawidłową intonację,

potrafią przyjąć prawidłową postawę do śpiewu i do ruchu przy muzyce,

potrafią określić i ukierunkować swoje zainteresowania muzyczne,

chcą kształcić swoje zdolności i zamiłowania,

umieją aktywnie słuchać muzyki,

umieją prawidłowo zachować się na koncercie muzycznym,

potrafią działać zespołowo i dla osiągania wspólnych celów,

potrafią opisać słuchane utwory określając ich tempo, tryb melodii

i dynamikę,

chcą i umieją publicznie prezentować swoje osiągnięcia,

akceptują swoje ciało.

7. Przykładowe scenariusze zajęć:

a) blok tematyczny – zajęcia rytmiczne.

Temat lekcji: „Walczyk dla wzorowych” – zabawy z piosenką.

Cel ogólny:

Śpiewanie piosenki z zastosowaniem elementów ruchowo – rytmicznych.

8

Cele operacyjne:

uczeń zna piosenkę,

śpiewa z prawidłową intonacją i dykcją,

prawidłowo wykonuje ćwiczenia rytmiczno – ruchowe,

w trakcie ruchu ma prawidłową postawę ciała,

współpracuje w grupie w trakcie tańca.

Metody:

analityczno – percepcyjna,

problemowo – odtwórcza,

problemowo – twórcza.

Formy aktywności muzycznej:

śpiew,

ruch przy muzyce,

ćwiczenia rytmiczno – ruchowe,

percepcja utworu.

Środki dydaktyczne:

klawiszowy instrument elektroniczny, śpiewnik, kolorowe tarcze.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

Muzyczne powitanie z dziećmi,

Dzieci siedzą na dywaniku i śpiewają piosenkę z poprzednich zajęć –

nauczyciel akompaniuje na instrumencie klawiszowym.

Faza główna:

Nauczyciel prezentuje nową piosenkę pt. „Walczyk dla wzorowych”,

uczniowie słuchają.

Pogadanka na temat treści piosenki i jej muzycznego charakteru.

Nauczyciel uczy dzieci pierwszej zwrotki piosenki.

Uczniowie wstają i wykonują ćwiczenia ruchowe wg poleceń nauczyciela:

marsz, podskoki, bieg.

Nauczyciel zwraca uwagę na prawidłową postawę ciała.

Zabawa z piosenką: dzieci dobrane parami stoją w kole, soliści

(4 uczniów) stoją poza kołem: „deszczyk” z plastikową tarczą,, „wiatr”

z liśćmi, „śnieżek” z drewnianym klockiem, „wzorowy uczeń” z batutą.

Zabawa z kolorowymi, plastikowymi tarczami.

9

Faza końcowa:

Uczniowie siedzą na dywaniku i śpiewają nową piosenkę.

Chętni uczniowie śpiewają solo.

Muzyczne pożegnanie z dziećmi.

b) Blok tematyczny – gra na instrumentach.

Temat lekcji: „Kłótnia owoców”.

Cel ogólny:

Granie na instrumentach niemelodycznych z zastosowaniem prostych wartości

rytmicznych.

Cele operacyjne:

uczniowie mają poczucie rytmu,

znają podstawowe wartości rytmiczne,

stosują wartości rytmiczne w grze na instrumentach,

rozwijają umiejętności współdziałania w grupie.

Metody:

analityczno – percepcyjna,

problemowo – twórcza,

problemowo – odtwórcza.

Formy aktywności muzycznej:

gra na instrumentach,

percepcja muzyki,

odczytywanie zapisu nutowego.

Środki dydaktyczne:

niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym, kartoniki

z ilustracjami przedmiotów i ich sylabowymi odpowiednikami w postaci

wartości rytmicznych.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

Muzyczne powitanie z dziećmi,

Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki.

Faza główna:

Nauczyciel rozdaje karteczki z zapisem nowego utworu.

10

Uczniowie z pomocą nauczyciela analizują zapis.

Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i kolejno ćwiczy z nimi rytm

w formie „utworu mówionego”.

Dzieci próbują wspólnie wykonać ćwiczenie, kilkakrotnie powtarzają

schemat.

Nauczyciel rozdaje grupom instrumenty i uczniowie ćwiczą wykonanie

utworu zgodne z zapisanym rytmem.

Zabawa z wartościami rytmicznymi, utrwalająca ćwiczone na zajęciach

zagadnienia.

Faza końcowa:

Uczniowie raz jeszcze wykonują utwór na instrumentach.

Odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące wartości rytmicznych.

Muzyczne pożegnanie.

c) Blok tematyczny – słuchanie muzyki.

Temat lekcji: Aktywne słuchanie muzyki – kontredans.

Cel ogólny:

Uczeń zna prezentowany utwór muzyczny.

Cele operacyjne:

uczniowie potrafią rozpoznać poznany utwór muzyczny,

potrafią zanalizować utwór, wymienić elementy działa muzycznego,

grają na instrumentach perkusyjnych „akompaniament” do utworu,

tańczą kontredansa w parach z prawidłowymi ruchami i prawidłową

postawą ciała,

znają definicję pojęcia kontredans.

Metody:

analityczno – percepcyjna,

problemowo – twórcza,

problemowo – odtwórcza,

ekspozycji.

Środki dydaktyczne:

niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym,

odtwarzacz cd, płyta z nagranym utworem.

11

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

Muzyczne powitanie z dziećmi,

Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki.

Faza główna:

Nauczyciel prezentuje uczniom utwór pt. Kontredans

J. F. Haendla.

Uczniowie dokonują słuchowej analizy utworu.

Omówienie wyników analizy w formie pogadanki.

Uczniowie dobierają się w pary, nauczyciel uczy tańca kontredansa

do melodii J. F. Haendla.

Uczniowie ćwiczą taniec kilkakrotnie.

Nauczyciel rozdaje niemelodyczne instrumenty perkusyjne i dzieli

uczniów na grupy.

Uczniowie analizują zapis nutowy i ćwiczą akompaniament.

Wykonanie akompaniamentu razem z nagraniem muzycznym.

Faza końcowa:

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy grające na instrumentach i grupę

tańczącą kontredans.

Uczniowie wykonują cały utwór z tańcem i akompaniamentem

instrumentalnym.

Muzyczne pożegnanie.

8. Podsumowanie.

Każdy nauczyciel muzyki marzy o tym, aby jego uczniowie kończąc

dany etap edukacyjny stawali się świadomymi i aktywnymi uczestnikami kultury

muzycznej. Jednak tylko prawidłowo ukierunkowana, zaplanowana

i systematyczna praca daje szanse osiągania takich efektów.

W roku szkolnym 2014/2015 do szkoły podstawowej przyjdą uczniowie mający

sześć lat, czyli dzieci w wieku najbardziej sprzyjającym do aktywności

rytmicznej, do śpiewu i percepcji muzyki. Świetlica szkolna, to najlepsze

miejsce, jak sądzę do realizowania programów rozwijających twórcze zdolności

dzieci i ich chęć zabawy – trzeba ją tylko właściwie ukierunkować.

12

Mam nadzieję i wierzę, że moja innowacja jest dobrym sposobem na

zrealizowanie celów zmierzających do tego, aby nasze dzieci były świadomymi

i aktywnymi uczestnikami kultury muzycznej w przyszłości.

9. Ewaluacja.

W celu analizy, w jakim stopniu osiągnięte zostały cele

innowacji, zamierzam sprawdzić poprzez:

dokumentację – dziennik zajęć (tematyka zajęć oraz frekwencja

uczniów),

obserwację uczestników zajęć i ich postępów,

występy muzyczne dzieci w czasie uroczystości szkolnych,

coroczną ankietę dla rodziców uczniów uczestniczących w innowacji

(ich opinia na temat zajęć i postępów dzieci).

Katarzyna Żyłka - Simiela