INNOWACJA PEDAGOGICZNA

programowo - metodyczna

OD SŁOWA DO HIPERTEKSTU

– multimedia na lekcjach języka polskiego w gimnazjum

Mariola Wójcik

Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II

w Potoczku

2

Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga,

i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga.

Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało.

W Nim było życie, a życie było światłością ludzi,

a światłość w ciemności świeci I ciemność jej nie ogarnęła.

Ewangelia wg św. Jana, 1, 1-18

PROJEKT INNOWACJI

Nazwa szkoły: Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Potoczku

Autor: Mariola Wójcik

Temat: OD SŁOWA DO HIPERTEKSTU – multimedia na lekcjach języka

polskiego w gimnazjum

Przedmiot: język polski

Rodzaj innowacji: programowo – metodyczna

Data wprowadzenia: 01.09.2013 r.

Data zakończenia: 30.06.2016 r.

3

OPIS INNOWACJI

1. Celowość wprowadzenia innowacji

Na początku było Słowo… I dla mnie, filologa, jest ono święte nadal… A przecież,

jako nauczyciel służę moim uczniom i ich rozwojowi. Skoro, więc oni poszukują słowa

i wszystkiego, co ono ze sobą niesie w Internecie, nadeszła pora, byśmy i my - filolodzy -

nauczyli się wędrować po sieci, aby móc naszym uczniom wskazywać te jej połączenia, które

doprowadzą do Prawdy, Piękna i Dobra (prastarej Platońskiej triady).

A przecież Internet to nic innego, jak nowa forma słowa, nowe jego życie.

Stąd też zrodził się pomysł na innowację: OD SŁOWA DO HIPERTEKSTU – multimedia na

lekcjach języka polskiego w gimnazjum. Z fascynacji słowem i tekstem. Tekstem nie tylko

literackim, ale i kulturowym: znakiem, obrazem, filmem i dźwiękiem. Tekstem, który

angażuje zmysły i służy komunikacji międzyludzkiej. Takim medium jest Internet. Młodzi

ludzie intuicyjnie przenoszą swoją aktywność do tego multimedialnego i interaktywnego

świata. Świata, który jest fascynujący w swym bogactwie, ale bywa niezrozumiały

i niebezpieczny.

Nowoczesna szkoła nie może lekceważyć tego świata, jeśli bowiem to zrobi, stanie się

anachronizmem. Nowoczesny nauczyciel musi podjąć wyzwania, jakie przed nim stawia

współczesny świat i młodzi ludzie. I musi pomóc młodym ludziom wykorzystywać to

medium w najlepszy z możliwych i bezpieczny sposób. Taki cel postawiłam sobie,

opracowując niniejszą innowację.

4

Tablica interaktywna

Wprowadzenie do nauczania przedmiotowego tablicy interaktywnej organizuje w taki

sposób proces lekcyjny, że spełnia on oczekiwania nauczyciela i ucznia; nauczyciela,

ponieważ interaktywność urządzenia medialnego organizuje etap przygotowania się do

prowadzenia lekcji w zależnościach: czas poświęcony na przygotowanie się do zajęć

(zgromadzenie bazy wizualnej, opracowanie metodyczne zadań) procentuje w trakcie zajęć

lekcyjnych, w których aktywność przenosi się na ucznia. To on koncentruje swoją uwagę na

zadaniach prezentowanych na tablicy, bo przyciągają barwną grafiką, różnorodnością

wizualizacji: schematami, zdjęciami, filmami, angażują do działania poprzez uaktywnianie

obrazów, dopasowywanie elementów, uzupełnianie zapisów, wprowadzanie własnych

elementów wybranym przez siebie narzędziem indywidualizującym nawet formę zapisu

informacji. Uczeń współtworzy obraz notatki, nadając mu wybraną przez siebie kolorystykę,

motyw, sposób zapisu, treść itp. Poczucie, że lekcja nie jest odtwórczym zadaniem

nauczyciela wzmacnia się dzięki zaangażowaniu percepcji ucznia nawet w szczegóły.

Tablica może być wykorzystana przez nauczyciela podczas całej lekcji lub

uczestniczyć w poszczególnych jej etapach. Nauczyciel, przygotowany do zajęć, opracowuje

poszczególne zadania wzorując się na pomysłach autorów podręczników lub opracowań

metodycznych, modyfikuje je, wprowadzając do nich elementy autorskie, zaznacza

nawiązania czy odwołania do wcześniejszych treści przedmiotowych. Opracowane na

podstawie zadań dla ucznia z podręcznika grafy notatek porządkują tym samym wiedzę

wokół poszczególnych zagadnień.

2. Założenia ogólne

innowacja skierowana jest do uczniów klas I - III gimnazjum i obejmuje cały cykl

kształcenia;

przewidywany czas realizacji: rok szkolny 2013/2014, 2014/2015 i 2015/2016;

treści programowe zawarte w innowacji będą realizowane w ramach zajęć lekcyjnych

i pozalekcyjnych;

3. Cele i założenia innowacji

Innowacja ma na celu początkowo ukierunkowane przez nauczyciela, a następnie

świadome i krytyczne korzystanie przez uczniów z zasobów Internetu. Elementem

5

wspomagającym działania wynikające z realizacji innowacji będzie platforma e-learningowa,

jako dodatkowe miejsce komunikacji na płaszczyźnie nauczyciel – uczeń, uczeń – uczeń. Dla

uczniów będzie to atrakcyjna i niejednokrotnie nowa metoda zdobywania wiedzy

i umiejętności zarówno bezpośrednio na lekcjach języka polskiego, jak również przydatna

w życiu dorosłym metoda samokształcenia i samodoskonalenia. Uczniowie objęci innowacją

nauczą się przeszukiwać zasoby sieci w poszukiwaniu interesujących ich zagadnień, zaczną

wykorzystywać Internet, jako cenne źródło wiedzy na temat literatury i innych dziedzin sztuki

oraz jako przydatne narzędzie w dalszym zawodowym życiu. Nauczą się krytycznie oceniać

źródła, a także korzystać z nich w sposób zgodny z prawem.

Jest propozycją dla uczniów, którzy żywo zainteresowani są językiem, jego

dynamicznym rozwojem, nowoczesnymi sposobami komunikacji oraz chętnie poszerzą swoją

wiedzę na temat miejsca, w którym żyją na co dzień.

Poprzez zaproponowane treści oraz podejmowane działania chcę zwrócić uwagę

młodych ludzi, jak ważne staje się, szczególnie dzisiaj w obliczu różnych zagrożeń, świadome

i rozsądne korzystanie z możliwości, jakie daje komputer i Internet.

Warto również pamiętać o tym, parafrazując słowa Roberta Fishera autora książki

„Uczymy jak myśleć”, że w dobie komputerów i telewizji warto jest myśleć, gdyż nikt nas

w tym nie zastąpi.

Wypracowane w trakcie trwania innowacji materiały w postaci e-lekcji i prezentacji

multimedialnych oraz stworzona baza danych posłuży następnym pokoleniom, wzbogaci

ofertę edukacyjną szkoły – materiały zostaną umieszczone na stronie szkoły.

4.Szczegółowe cele edukacyjne

rozwijanie umiejętności rozpoznawania twórczych nawiązań między tekstami kultury

(korespondencji sztuk) na przestrzeni epok (konteksty i kontynuacje);

kształcenie umiejętności syntetycznego rozpoznawania zjawisk historycznoliterackich

i kulturowych na przestrzeni dziejów oraz ich wpływu na kulturę współczesną;

kształcenie umiejętności dostrzegania trwałych i uniwersalnych wartości w dziełach

literackich (prawda, dobro, piękno) oraz budowania własnego systemu wartości

odwołującego się do tradycji humanistycznej, kultury narodowej i cywilizacji

europejskiej (uczciwość, sprawiedliwość, wolność, odpowiedzialność, miłość,

patriotyzm, tolerancja);

6

kształcenie umiejętności rozumienia tekstu krytycznoliterackiego, formułowania

własnych syntetycznych ocen i opinii na podstawie wypowiedzi krytyków;

kształcenie sprawności językowych, umiejętności logicznego myślenia, wyrażania

własnych sądów, argumentacji i udziału w dyskusji;

rozbudzanie wrażliwości estetycznej i wyobraźni młodego czytelnika;

wpajanie nawyków czynnego uczestnictwa w kulturze, wyzwalanie przeżycia

w kontakcie z dziełem sztuki; kształcenie kompetencji do krytycznego rozumienia

języka mediów;

wdrażanie do samokształcenia – rozwijanie zainteresowań w zakresie

wszechstronnego wykształcenia humanistycznego;

kształcenie umiejętności świadomego, celowego i krytycznego korzystania z różnych

źródeł informacji (przygotowanie do przyszłych studiów i pracy zawodowej);

posługiwanie się poprawną polszczyzną, dbanie o kulturę języka i celowy dobór

środków językowych w wypowiedziach własnych; przekształcanie i poprawianie

tekstów własnych i cudzych;

zdobycie podstawowych umiejętności samokształceniowych, w tym: korzystanie

z różnych źródeł informacji, notowanie, sporządzanie opisu bibliograficznego;

porządkowanie informacji (hierarchizowanie, wartościowanie, scalanie,

syntetyzowanie) w celu budowania spójnego obrazu świata;

kształcenie umiejętności analizy i interpretacji dzieła literackiego, rozwijanie

kompetencji czytelniczych, umiejętności wnikliwego czytania ze zrozumieniem dzieł

literackich, tekstów naukowych i publicystycznych;

uwrażliwianie na powiązania między różnymi dziedzinami nauki i sztuki (np. słowo –

muzyka – obraz; literatura – historia);

kształcenie umiejętności korzystania z różnych technik gromadzenia i przekazywania

informacji (dokumenty, encyklopedie, słowniki, bazy danych, nagrania CD).

5. Cele wychowawcze

osiąganie przez ucznia dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej;

rozwijanie dociekliwości poznawczej;

7

kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych;

wykształcenie zdolności do rozpoznawania wartości moralnych i ich hierarchizacji;

kształtowanie postawy dialogu i tolerancji;

stymulowanie poszukiwań przez ucznia swojego miejsca w społeczeństwie;

rozbudzanie ambicji dążenia do wielkich celów życiowych;

wdrażanie postawy odpowiedzialności za własną wypowiedź; samodzielności w jej

tworzeniu, szacunku dla cudzej własności intelektualnej;

świadome i etyczne uczestniczenie w procesach komunikacji; zachowanie szacunku

dla poglądów i przekonań innych ludzi, odróżnianie opinii i ocen od przejawów

manipulacji językowej.

6. Metody i środki dydaktyczne

Innowacja ma charakter programowo - metodyczny. Realizowana będzie

w trakcie zajęć obowiązkowych i pozalekcyjnych, a także podczas konsultacji

uczniowskich.

Zastosowane metody pracy:

metody podające [słowne]: wykład, odczyt, instrukcja, opis, pogadanka;

metody problemowe [poszukujące]: operatywne, aktywne;

metody eksponujące [oglądowe]: pokaz, film, wysłuchanie dzieła, wystawa;

metody praktyczne: modelowanie, ćwiczenia, projekt, eksperyment, wywiad,

obserwacja;

metody programowane: praca z podręcznikiem, z komputerem, z tekstem

zaprogramowanym;

z uwagi na charakter innowacji głównie wykorzystywane będą metody eksponujące

oraz praktyczne oraz praca z komputerem laptopem oraz tablicą interaktywną.

Niezbędne środki dydaktyczne:

komputer stacjonarny (albo laptop) z dostępem do Internetu;

rzutnik multimedialny;

8

tablica interaktywna;

ekran, głośniki.

7. Technologie informacyjne

Technologie informacyjne, które są powszechnie stosowane w wielu krajach, coraz

szerzej wkraczają do polskich szkół. Dzieje się to z korzyścią zarówno dla uczniów jak

i nauczycieli. Uczniowie nie spodziewają się, co prawda, że edukacja z wykorzystanie

nowoczesnych narzędzi edukacyjnych będzie dla nich łatwiejsza niż zwykłe szkolne zajęcia,

ale uważają, że wiedza podawana w takiej formule będzie dla nich łatwiej przyswajalna.

Nauczyciele również są zadowoleni, gdyż oszczędzają swój cenny czas.

Wśród najbardziej popularnych nowoczesnych pomocy dydaktycznych należy

wymienić: tablicę interaktywną, platformę do tworzenia e-lekcji, mobilną pracownię

komputerową.

8. Tematyka prowadzonych zajęć

Klasa I

POCZĄTKI ŚWIATA, POCZĄTKI SŁOWA

Mityczne świata początki: Księga o poznaniu stworzenia Re i obalenia Apopa

(fragment), Enuma elisz (fragment), Owidiusz Przemiany (fragment), Hezjod

Teogonia (fragment)

Biblia – Stary Testament: Księga Rodzaju: Historia początków świata i ludzkości

Biblia – Stary Testament: Księga Rodzaju: Pierwotny stan szczęścia

Michał Anioł: Stworzenie Adama

Biblia – Nowy Testament: Ewangelia według św. Łukasza: Przypowieść o siewcy,

Wyjaśnienie przypowieści

Mity greckie – Dzieje Tezeusza (fragment Mitologii Jana Parandowskiego)

Zygmunt Kubiak U źródeł mitów greckich

Pieśń o Rolandzie (fragmenty)

Wszystko było poezją, czyli o wspólnej kolebce epiki i liryki

9

W KRÓLESTWIE NARRATORA

Ignacy Krasicki Pan i pies, Ptaszki w klatce, Mądry i głupi, Dewotka, Jagnię i wilcy,

Czapla, ryby i rak, Koniec bajek

Adam Mickiewicz Zając i żaba, Żona uparta

Adam Mickiewicz Świtezianka

Karol Dickens Opowieść wigilijna (fragmenty)

Bolesław Prus W górach

Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem (fragmenty)

James Herriot To nie powinno się zdarzyć (fragment)

Sławomir Mrożek Śpiąca królewna, Artysta

Z naszego świata w świat epiki, czyli pomysł na przebój czytelniczy

W GŁĄB MYŚLI I UCZUĆ

Liryczne wtajemniczenie

Jan Kochanowski fraszki

Ignacy Krasicki [Święta miłości kochanej ojczyzny…]

Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech

Adam Mickiewicz Do M***

Caspar David Friedrich Kobieta w oknie

Cyprian Norwid W Weronie, Burza[I]

Maria Pawlikowska – Jasnorzewska Miłość, Listy, Ogród, Ślepa, Łzy

Kazimierz Wierzyński Zielono mam w głowie, 100 m

Jan Twardowski Z bliska, Nie łabędzi śpiew, Święty Antoni, Pomału, Teoretyk, Obawa

Zbigniew Herbert Dwie krople, Pan od przyrody

Wisława Szymborska Niektórzy lubią poezję, Pochwała złego o sobie mniemania

Halina Poświatowska Jestem Julią, ***[zawsze kiedy chcę żyć krzyczę]

Adam Zagajewski Szybki wiersz, Wzgórze

ŚWIAT NA SCENIE

Od Tespisa do Szekspira, czyli dzieciństwo i młodość teatry i dramatu

Dramat na scenie, czyli przedstawienie

Komedia, siostra tragedii

Aleksander Fredro Autobiografia

Wszystko jest teatrem

10

ŚWIAT NA EKRANIE

Mirosław Przylipiak Przyjechał pociąg z kinem

Żywe obrazy zmieniają świat

Jerzy Hoffman Ogniem i mieczem (fragmenty)

Roman Włodek Ze stronic na ekran, czyli o adaptacji filmowej

Filmowa sztuka opowiadania – jaka jest? jaka była? jaka będzie?

Nie samo podpatrywanie świata (o filmie dokumentalnym)

W cyfrowym świecie. Epoka wielkiej komunikacji

ŚWIAT NA SZPALTACH

Gazeta w podręczniku. Najkrótsza historia prasy…

Stanisław Bortnowski Być dziennikarzem…

Informacja – chleb powszedni dziennikarza i artykuł pierwszej potrzeby

Od wzmianki do sprawozdania – sztuka informowania

Klasa II

POCZĄTKI ŚWIATA, POCZĄTKI SŁOWA

Stary Testament Wygnanie z raju, Wędrówka do Ziemi Obiecanej

Nowy Testament Syn marnotrawny, Hymn o miłości

Myślę i decyduję – o argumentowaniu i rozprawce

Homer Iliada, Odyseja

O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu – Poszukiwanie świętego Graala

Przygody pana Parsifala

ŚWIAT W SŁOWACH ODBITY

Słowa są zwierciadłem

Świat w gabinecie luster, czyli o powieści

Joseph Conrad Tajfun

Jarosław Iwaszkiewicz Ikar

Ida Fink Drzazga

ŚWIAT JAWY CZY SNU

Jonathan Swift Podróże Guliwera

Pieter Bruegel Walka karnawału z postem

Rzeczywistość w krzywym zwierciadle, czyli o poszukiwaniu sensu w bezsensie

Sławomir Mrożek Baba

11

Nogi w kałamarzu, czyli o cechach groteski

MÓJ ŚWIAT, MOJE ŻYCIE

Juliusz Słowacki Listy do matki

Andrzej Bobkowski Szkice piórkiem (fragmenty)

Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego

ŚWIAT MIĘDZY WERSAMI

Ludzie wiersze piszą, czyli o niezwykłej mowie „ja” lirycznego

Jan Kochanowski Tren V, Tren VII, Tren VIII

Adam Mickiewicz Niepewność, Żegluga

Juliusz Słowacki Hymn. Testament mój

Cyprian Norwid Moja piosnka(II), Pielgrzym

Bolesław Leśmian Urszula Kochanowska

Julian Tuwim Przy okrągłym stole, Czereśnie

Krzysztof Kamil Baczyński Piosenka, Lasem

Konstanty Ildefons Gałczyński Rozmowa liryczna, Pieśń III

Czesław Miłosz Który skrzywdziłeś, Tak mało

Tadeusz Różewicz Jak dobrze, Prawa i obowiązki

Marc Chagall Upadek Ikara

Miron Białoszewski Ach, gdyby, gdyby nawet piec zabrali…, Namuzowywanie

Jan Twardowski O maluchach, Sprawiedliwość, Zaufałem drodze

Zbigniew Herbert Kamyk, Modlitwa Pana Cogito – Podróżnika, O dwu nogach Pana

Cogito

Jak skutecznie i uprzejmie uczestniczyć w dyskusji

Prostota i pogodna mądrość – o czytaniu wierszy

Wisława Szymborska Nic dwa razy, Muzeum, Cebula

Edward Stachura Życie to nie teatr, Wędrówką życie jest człowieka

ŚWIAT NA SCENIE

Groteska w teatrze, czyli świat na opak na scenie

Konstanty Ildefons Gałczyński Teatrzyk „Zielona Gęś”

Roman Pawłowski Tupet i talent ( recenzja)

Przybyłem, zobaczyłem, oceniłem i …napisałem recenzję

ŚWIAT NA EKRANIE

12

Film, czyli świat przedstawiony skondensowany. O gatunkach filmowych

Montaż, czyli zagęszczenie filmowego świata

Grażyna Arata Zakochany Molier ( recenzja)

Jerzy Stuhr Słuchać innego (wywiad)

Sztuka patrzenia i słuchania, czyli jak przeprowadzić wywiad

W ŚWIECIE KULTURY POPULARNEJ

Rozmowy o radiu (Romana Bobkowska, Andrzej Sikorowski, Jerzy Madejski)

Roman Włodek Radio: przewodnik czy kumpel?

Królowie domowego ekranu, czyli o telegatunkach. Czym jest kultura popularna?

Wideoklip, czyli patrz, słuchaj i …nie przestawaj

Życie w odcinkach ( o „mydlanych operach” i telenowelach)

Sitcomy, czyli dlaczego ktoś się za mnie śmieje

Reality show, czyli wszystko na sprzedaż

Wyłącz odbiornik, włącz wyobraźnię

Reklama, czyli o sztuce namawiania

Jan Miodek Co lubię i czego nie lubię w reklamie

Bądź niebanalnym copywriterem, czyli językowa zabawa w namawianie

Klasa III

POCZĄTKI ŚWIATA, POCZATKI SŁOWA

Motyw potopu w najstarszych opowieściach ludzkości Dzieje Utanapisztima,

Deukalion i Pyrra,

Stary Testament – Dzieje Noego. Potop

Anna Świderkówna Biblijny i niebiblijny potop

Biblia Miłosierny Samarytanin, Przypowieść o talentach

Platon Uczta (fragmenty)

ŚWIAT W SŁOWACH ODBITY

Adam Mickiewicz Reduta Ordona

Czesław Miłosz Dolina Issy

Gustaw Herling – Grudziński Pierścień

Sławomir Mrożek Szuler

ŚWIATY ODLEGŁE, ŚWIATY NASZE?

Wyprawa w krainę cudowności

13

Józef Mehoffer Dziwny ogród

Aldous Huxley Nowy wspaniały świat

Stanisław Lem Dzienniki gwiazdowe

Po co czytamy science fiction?

FOTOGRAFIA NASZEGO ŚWIATA

Ireneusz Dańko Przeklęta woda

Marek Miller Reporterów sposób na Zycie

Ryszard Kapuściński Imperium (fragmenty)

REFLEKSJE O NASZYM ŚWIECIE

Leszek Kołakowski Mini – wykłady o max – sprawach

Joanna Szczepkowska O miłości pięknego do brzydkiej

Jerzy Pilch Trzecie przebudzenie

Pierre Levy Drugi potop

ŚWIAT MIĘDZY WERSAMI

William Szekspir Sonety

Adam Mickiewicz Stepy Akermańskie, [Nad wodą wielką i czystą…]

Cyprian Norwid [Daj mi wstążkę błękitną…], Trzy strofki

Sztuka patrzenia: Diego Velazquez Panny dworskie; Rene Magritte Zamek

w Pirenejach

Bolesław Leśmian Dusiołek, W malinowym chruśniaku, Szewczyk

Krzysztof Kamil Baczyński Przypowieść, Biała magia, Sur le Pont d’Avignon

Konstanty Ildefons Gałczyński Zaczarowana dorożka, Małe kina

Czesław Miłosz Wiara, Miłość, Piosenka o końcu świata

Miron Białoszewski Karuzela z madonnami,

Zbigniew Herbert Sprawozdanie z raju, Dusza Pana Cogito

Wisłąwa Szymborska Niebo, Koniec i początek

Stanisław Barańczak NN próbuje przypomnieć sobie słowa modlitwy, Pan tu nie stał

ŚWIAT NA SCENIE I EKRANIE

Marek Mikos O sztuce aktorskiej, Teatr telewizji czy teatr w telewizji

Marek Hendrykowski Skrzyżowanie mimo wszystko, czyli filmowe hybrydy gatunkowe

W głąb filmowego kadru. Symbol i metafora w filmie

14

CAŁY ŚWIAT DLA KAŻDEGO

Małgorzata Rybczyńska Z sitkiem w eterze

Małgorzata Derwich W szklanym okienku

Świat w mediach – realny czy wykreowany?

9.Działania w ramach innowacji

tworzenie wirtualnych lekcji na platformach internetowych;

tworzenie WebQuestów;

korzystanie z gotowych zasobów e-learningowych na specjalistycznych platformach

edukacyjnych oraz portalach edukacyjnych np. wydawnictw;

korzystanie z dostępnych prezentacji multimedialnych oraz tworzenie i udostępnianie

własnych;

korzystanie z dostępnych kursów i ćwiczeń interaktywnych, a także testów

i sprawdzianów;

korzystanie z dostępnych filmów dokumentalnych, filmów video i animacji;

zachęcanie uczniów do przeszukiwania zasobów Internetu w sposób twórczy

i krytyczny poprzez tworzenie bazy stron przydatnych w samokształceniu.

10. Ewaluacja innowacji

Ewaluacja zostanie przeprowadzona na zakończenie roku szkolnego przez

nauczyciela.

Narzędziem ewaluacji będzie test z języka polskiego podsumowujący naukę w klasie

I, II i III gimnazjum, ankieta skierowana do uczniów, wyniki osiągane przez uczniów,

prezentacje i materiały przygotowane przez uczniów.

11. Bibliografia

Arciszewska Ewa, Bariery rozpoznawania innowacji pedagogicznych, „Nowa

Szkoła”2008 nr 10.

Brudnik Edyta, Moszynska Anna, Owczarska Beata, Ja i mój uczeń pracujemy

aktywnie, Przewodnik po metodach aktywizujących, Kielce 2000.

15

Multimedia w dydaktyce, Podręcznik. Projekt „Teach - IT.net na Śląsku. Doskonalenie

nauczycieli w dziedzinie technologii informacyjnej”, Gliwice 2010.

Przyborowska Beata, Struktury innowacyjne w edukacji, „Meritum”2008 nr 3.

Rusakowska Daniela, Nauczyciel i innowacja pedagogiczna, Warszawa 1984.