|plastikzonk.recykling.org.pl/imgturysta/files/plastik.pdfPatrycja Szambelan Konsultacja metodyczna:...

1

CAŁA PRAWDA O ODPADACH

| plastik

ZESZYT 1

www.recykling.org.pl

2

Publikacja została przygotowana w ramach projektu Zamień Odpady na Kulturalne Wypady realizowanego przez Fundację EkoRozwoju FER, dofinansowana przez Naro-dowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Wydawca: Fundacja EkoRozwoju, ul. Białoskórnicza 26, 50-134 Wrocław www.fer.org.pl

Prawa autorskie do Zeszytów:Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia, ul. Białoskórnicza 26, 50-134 Wrocław www.eko-unia.org.pl

Autorzy tekstów: Helena DuszekOlga GawlikMariusz SołtysikAndrzej Szambelanoraz nauczyciele dolnośląskich placówek oświatowych

Zespół redakcyjny:Anna GrzybowskaVioletta SołtysikPatrycja Szambelan

Konsultacja metodyczna: Małgorzata Purgał-Szczepanik

Opracowanie graficzne: Krzysztof Filipczyk

3

WPROWADZENIE

Jeszcze sto lat temu większość świata nie znała terminu odpady. Produkty

powstawały na bazie naturalnych surow-ców i jeśli przestawały być użyteczne dla człowieka, w sposób naturalny wkompo-nowywały się w obieg przyrody, ulegając stosunkowo szybkiemu rozkładowi. Odpa-dy nie stanowiły większego problemu.

Sytuacja zaczęła zmieniać się pod wpły-wem masowej produkcji i konsumpcji. Do go-spodarki wprowadzono, często jednorazowe, syntetyczne produkty i opakowania, które wcześniej nie występowały w przyrodzie i któ-rych środowisko naturalne nie było w stanie szybko wchłonąć i rozłożyć.

Ziemia w różnych miejscach, głównie w W Unii Europejskiej, gdzie koordynacja polityki ekologicznej jest jednym z najważniejszych wspól-nych zadań, powstało szereg dyrektyw, które zobo-wiązują państwa członkowskie do działania. Dyrek-tywy przewidują obowiązek wspierania przez rządy przedsięwzięć na rzecz:

– minimalizacji odpadów już na etapie projekto-wania nowych produktów czy też opakowań, wycho-

dząc z założenia, że najskuteczniejsza jest likwida

Ziemia w różnych miejscach, głównie w państwach o wysokim poziomie maso-wej produkcji i konsumpcji, zaczęła być zasypywana wielką ilością odpadów. Niemcy, wrażliwi na ochronę środowiska, ukuli nawet termin określający to zjawisko – „cywilizacja jednorazowego użytku” (Ein-

wegwerfzivilisation).

państ Obecny model gospodarczy świata powoduje, że problemem stały się tak-że rosnące ilości odpadów, powstałe z produktów na bazie naturalnych su-rowców, takie jak: szkło, zużyty papier i tektura, opakowania metalowe, odpady organiczne (kompostowe) etc. Wszystkie te surowce, wymieszane i zanieczyszczone

4

Ziemi z powodu metanu, który powstaje podczas fermentacji odpadów organicz-

nych. Jeśli dodamy do tego zjawiska nie-legalnych wysypisk w lasach i na brzegach

rzek i strumieni, zrozumiemy, dlaczego wie-le państw próbuje zmierzyć się z tym na-rastającym problemem.

W Unii Europejskiej, gdzie koordynacja polityki ekologicznej jest jednym z naj-ważniejszych wspólnych zadań, powsta-ło szereg dyrektyw, które zobowiązują

państwa członkowskie do działania. Dy-rektywy przewidują obowiązek wspierania

przez rządy przedsięwzięć na rzecz:

– minimalizacji odpadów już na etapie projektowania nowych pro-duktów czy też opakowań, wycho-dząc z założenia, że najskutecz-niejsza jest likwidacja problemu u źródła,

– podziału (segregacji) powstają-cych odpadów na frakcje, które sta-nowią surowce wtórne,

– zawrócenia wysegregowanych odpadów do obiegu gospodarczego (odzysk i recykling).

w koszach gospodarstw domowych i na wysypiskach, stanowią coraz większy pro-blem współczesnej cywilizacji. Tworzone w różnych miejscach globu coraz to nowe składowiska zajmują nieskażone tereny przyrodnicze, zanieczyszczają wody pod-ziemne toksycznymi odciekami. Często też przyczyniają się do ocieplenia atmosfery

5

Projekt Cała prawda o odpadach odpo-wiada na potrzebę stworzenia komplekso-wych materiałów począwszy od zagrożeń dla środowiska, poprzez możliwości recy-klingu, po ich zagospodarowanie. Pro-jekt ten stawia sobie za cel podniesie-nie świadomości nauczycieli i uczniów, a poprzez uczniów – także rodziców.

Głównym działaniem pozwalającym na osiągnięcie tego celu jest opracowa-nie i dostarczenie nauczycielom mate-riałów szkoleniowych w postaci pakietu złożonego z kilku zeszytów, poświęco-

nych kolejno: papierowi, szkłu, odpadom niebezpiecznym, metalom, tworzywom

sztucznym, kompostowi oraz sprzętowi elek-trycznemu i elektronicznemu.

Każdy zeszyt stanowi zbiór gotowych do wykorzystania konspektów lekcyjnych, po-zytywnie zaopiniowanych przez metodyka

i sprawdzonych merytorycznie przez fa-chowców w dziedzinie gospodarki odpada-

mi – największe polskie organizacje odzysku: Reba, Recal, a także przez Forum Opakowań Szklanych.

Celem tych działań jest powrót do gospo-darki bezodpadowej albo do takiego zamyka-

nia obiegu gospodarczego, aby nie trzeba było tworzyć nowych wysypisk. W idealnym modelu gospodarczym wszystkie odpady są segregowane i nie trafiają na składo-wiska, ale ponownie do gospodarki. Taki model nie będzie możliwy bez aktywnych i świadomych obywateli. Dlatego powstał nasz projekt Cała prawda o odpadach.

6

Przygotowane materiały szkoleniowe mogą służyć do przeprowadzenia działań szkolenio-wych i konsultacji z nauczycielami. Materiały te mogą być wykorzystywane przez nauczycieli podczas lekcji biologii, przyrody, geografii, go-dzin wychowawczych. Z przyjemnością oddaje-my do Państwa rąk trzecie już wydanie pakietu edukacyjnego Cała prawda o odpadach.

Wierzymy, że materiały te będą pomocne w szerzeniu edukacji ekologicznej wśród mło-dzieży. To od niej będzie bowiem zależało, czy uda nam się w XXI wieku wrócić do przyjaznej naturze gospodarki, w której słowo odpad znik-nie lub zostanie zastąpione słowem surowiec.

Zespół redakcyjny

7

SPIS TREŚCI

1. Rodzaje i symbole tworzyw sztucznych2. Butelki PET – wygoda czy śmieć?3. Polietylen – nie taki straszny 4. PCW i jego wykorzystanie 5. Znikające butelki – polimery biodegradowalne! 6. Jak nasza gmina realizuje obowiązek segregacji odpadów? 7. Tworzywa sztuczne – za i przeciw! 8. Segregujemy plastik 9. Odpady plastikowe – Co zbierać? Co wyrzucać?

8

1 Rodzaje i symbole tworzyw sztucznych

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach przyrody, biologii, geografii, godzinie wychowawczej.

:• przekazanie informacji na temat tworzyw sztucznych, ich podziału, zastosowania Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych:Uczeń zapamiętuje:

• informacje na temat tworzyw sztucznych• pojęcie „tworzywa sztuczne”• symbole, jakie są umieszczane na produktach

Uczeń rozumie:• swoją decydującą rolę wobec środowiska• symbole będące informacją, z czego dany produkt jest wykonany

Uczeń umie:• wyjaśnić pojęcie tworzywa sztuczne• podać podział tych tworzyw• wymienić przykłady tworzyw sztucznych• wyjaśnić znaczenie segregacji tworzyw sztucznych• odczytać i zrozumieć symbole umieszczane na produktach

Uczeń:• doskonali umiejętność pracy w grupie• jest świadomy swojej roli w przyrodzie• szanuje przyrodę

Cele:

Postawy:

9

• pokaz, burza mózgów, pogadanka, układanka (dopasowanie nazwy do symboli), praca w grupach

Metody i formy pracy:

Materiały potrzebne do realizacji lekcji:• folia polietylenowa• produkty z: – polietylenu (PE) – polistyrenu (PS) – polichlorku winylu (PCW) – polipropylenu (PP) – politereftalanu (PET) • produkty z różnymi symbolami

Sprawy porządkowe, zapoznanie uczniów z tematem lekcji.

Omówienie tematu: nauczyciel pokazuje uczniom przynie-sione przedmioty. Można aktywizować uczniów poprzez za-dawanie pytań. Na przykład pokazując folię, nauczyciel może zapytać klasę: Co to jest? Gdzie możemy z tym się spo-tkać? Omawiając poszczególne tworzywa, należy podać ich symbole – przyczepić kartki z symbolami do tablicy albo nary-sować symbole kredą.Podsumowanie tematu poprzez zadawanie kontrolnych py-tań. Rozdanie uczniom układanki dotyczącej symboli. Zada-niem uczniów jest dopasowanie nazwy tworzywa do skrótu tej nazwy i do jego symbolu. Można rozdać uczniom przyniesione produkty z różnymi symbolami. Pozwoli to na utrwalenie wiedzy o tworzywach i ich oznaczeniach. Pomocna w tym może być układanka, którą ułożyli uczniowie.

Przebieg zajęć:1

3

2

10

Materiał dla nauczyciela: ?PODSTAWOWE INFORMACJE O TWORZYWACH SZTUCZNYCHTworzywa sztuczne to materiały wytwarzane na podstawie polimerów syntetycznych lub naturalnych modyfikowanych z ewentualnym dodatkiem barwników, stabilizatorów, wy-pełniaczy, zmiękczaczy itp. Podstawowym elementem bu-dowy tworzywa sztucznego jest wielkocząsteczkowy zwią-zek organiczny – polimer.

RODZAJE I SYMBOLE TWORZYW SZTUCZNYCH O właściwościach tworzyw decydują niewielkie ilości związków małocząsteczkowych oraz inne substancje do-dawane do polimerów.

ZNAKI NA OPAKOWANIACHDo podstawowych tworzyw zaliczamy:• politereftalan etylenu (PET ) – wykonuje się z niego butelki, wkładki do różnych pudełek, worki.• polietylen (PE) – zrobione są z niego reklamówki i delikatne folie, służące do opakowań spożywczych.• polichlorek winylu (PVC, PCW)– wykorzystywany jest m.in. do produkcji spodów do obuwia, odzieży ochronnej i prze-ciwdeszczowej.• polietylen o niskiej gęstości (LDPE) – stosowany jest w postaci folii do pakowania produktów cukierniczych (torebki, owinięcia, banderole), do pakowania mięsa, drobiu i wędlin.• polipropylen (PP) – wytwarza się z niego części urządzeń narażonych na korozję, butelki, folie, opakowania, naczynia odporne na sterylizację wrzątkiem.• polistyren – styropian (PS) – wykorzystywany jest do pro-dukcji tacek, kubków, korków, kapsli.

11

Można zademonstrować dzieciom na przykładach opako-wań plastikowych po jogurtach, napojach, kosmetykach itp., że wszystkie mają te oznaczenia!

Przykładowa układanka dla utrwalenia symboli, którymi oznaczane są pro-dukty. Zadaniem uczniów jest dopasowanie symboli do nazw tworzyw sztucz-nych i ich skrótów. Wskazane jest przygotowanie tylu egzemplarzy, aby była przynajmniej jedna na każdej ławce.

ZADANIE DOMOWE:1. Napisz, jaki jest cel oznaczania symbolami od 1 do 6 opakowań z tworzyw sztucznych.2. Wyszukaj w domu pięć różnych opakowań i rozszyfruj, z jakiego tworzywa były wykonane.

1 PET POLITEREFTALAN2 HDPE POLIETYLEN DUŻEJ GĘSTOŚCI`3 PVC POLICHLOREK WINYLU4 LDPE POLIETYLEN MALEJ GĘSTOŚCI5 PP POLIPROPYLEN

RODZAJE I SYMBOLE TWORZYW SZTUCZNYCH

WYJAŚNIENIE CELU OZNACZANIA WSZYSTKICH TWORZYWTworzywa sztuczne są oznaczane po to, aby łatwiej segre-gować i odzyskiwać surowce, z których zostały wykonane. Dzięki temu mogą być one powtórnie przetworzone i wyko-rzystywane. Nie muszą lądować na wysypiskach.To zależy od każdego z nas !

Źródła informacji:• www.pl.wikipedia.org• www.odpady.org.pl• odpady opakowaniowe – http://odpady.org.pl/articles.php?topic=15

12

Butelki PET – wygoda czy śmieć?

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach przyrody, biologii, godzinie wycho-wawczej.

2

:• Uświadomienie uczniom wagi praktycznej ochrony środo- wiska. Na przykładzie recyklingu butelek PET pokazanie korzyści płynących z selektywnej zbiórki i zagospodarowania odpadów.

Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych:Uczeń zapamiętuje:

• podstawowe informacje na temat butelek PET i ich recyklingu• informacje na temat zagrożeń dla środowiska związanych z nagromadzeniem odpadów• informację, że butelka PET nie ulega rozkładowi przez 500 lat• informację, że odzyskane odpady z tworzyw są cennym surowcem, który może być powtórnie wykorzystany

Uczeń rozumie:• wpływ działalności człowieka na stan środowiska• korzyści związane z zagospodarowaniem odpadów• wagę obywatelskiej obserwacji i działania na rzecz recy klingu w swojej gminie

Uczeń umie:• wyjaśnić pojęcia – segregacja odpadów, recykling, surowce wtórne• wyjaśnić znaczenie segregacji odpadów, w tym butelek PET, oraz wie, że odzyskane surowce mogą być ponownie wykorzystane w produkcji

Cele:

13

Postawy:

• wymienić podstawowe grupy odpadów powstających w gospodarstwie domowym

• segregować śmieci w zależności od surowca, z którego zostały wytworzone

Uczeń:• współpracuje w grupie rówieśniczej, szanuje zdanie innych• jest wrażliwy na środowisko przyrodnicze• odzyskuje odpady z tworzyw sztucznych, oddaje je do recyklingu

• pogadanka, prosta praktyczna obserwacja ilości odpa- dów, zadanie domowe, dyskusja z klasą, praca indywidualna i w grupie


Materiały potrzebne do realizacji lekcji:• przyniesione przez uczniów i nauczyciela odpady plastikowe (w tym butelki PET) – najlepiej samodzielnie wysor- towane z domowych śmieci

Uwaga: Na ok. tydzień przed planowaną lekcją należy zle-cić uczniom zbieranie do osobnych, plastikowych worków tylko tych odpadów i śmieci domowych, które są wykonane z tworzyw sztucznych (zwłaszcza butelek PET). W przeddzień lekcji należy przypomnieć uczniom, żeby przynieśli zebrane odpady do szkoły. Trzeba także uprzednio znaleźć miejsce, gdzie odpady zostaną złożone po lekcji. Niektóre szkoły mają pojemniki do segregacji. W innym wypadku może to być naj-bliższy punkt segregacji.

14

Przekazanie podstawowych informacji:

CO TO ZNACZY PET:PET jest to skrót nazwy tworzywa sztucznego, którego pełna nazwa brzmi politereftalan etylenu. Z tworzywa tego wykonuje się butelki do napojów.HISTORIA:• Po raz pierwszy PET został opracowany do użycia w produkcji włókien syntetycznych przez British Calico Printers w 1941 roku. Prawa patentowe zostały sprzedane koncernom DuPont i ICI, które z kolei sprzedały wielu firmom prawa na poszczególnych obszarach.• W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych zastosowano go do produkcji folii, a w końcu lat sześćdziesiątych do przetwór-stwa wtryskowego.• Od połowy lat siedemdziesiątych coraz więcej tego two-rzywa stosuje się do produkcji opakowań, głównie butelek do napojów.STATYSTYKA DOTYCZĄCA PET W POLSCE:Statystyki podają, iż Polacy wytwarzają rocznie 110 tys. ton bu-telek (dane z 2009 roku). Jedna tona to 25 tys. sztuk butelek. W skali kraju odzyskuje się z tego zaledwie 50 tys. ton rocznie.

Przebieg zajęć:

2

1

Demonstracja i praktyczne działanie uczniówNa początku lekcji uczniowie powinni zademonstrować od-pady z tworzyw sztucznych, które przynieśli z domu. W klasie należy usypać z nich stertę, żeby zobaczyć, jak szybko gro-madzi się spora ilość surowców wtórnych. Po lekcji ucznio-wie odnoszą zebrane twor zywa do punktu segregacji od-padów. Jeżeli w szkole nie ma odpowiednich pojemników, można zrobić małą wycieczkę z uczniami do najbliższego punktu segregacji.

15

3Dyskusja z elementami wykładuUczniowie wymieniają zalety i wady opakowań PET. Na-uczyciel wypisuje na tablicy to zestawienie. Uzupełnia je, korzystając z następujących informacji:

Zalety opakowań PET:• są lekkie, trwałe• z uwagi na lekkość mniejsze są koszty transportu, zużycie paliw, a co za tym idzie, mniejsza jest emisja zanieczyszczeń niż w przypadku transportu znacznie cięższych opakowań szklanych• możliwość wykorzystania gospodarczego 100% tych opa-kowań po zużyciu ich zawartości i odzyskaniu jako surowca wtórnego – na przykład do przędzenia włókien do wyrobu tkanin z polaru.• Ciekawe fizyczne i chemiczne właściwości politereftalanu etylenu: – sztywność oraz twardość– wysoka wytrzymałość, także w wysokiej temperaturze– dobra ciągliwość– dobra sklejalność i spawalność– bardzo wysoka odporność na pełzanie– niski i stały współczynnik tarcia– bardzo wysoka odporność na ścieranie (porównywalna lub wyższa niż w przypadku poliamidów)– bardzo dobra stabilność wymiarowa (lepsza niż w przy-padku poliacetalu)– doskonała odporność na zabrudzenia– lepsza odporność na działanie kwasów– obojętność fizjologiczna (wyroby z PET są dopuszczone do kontaktu z żywnością)– wysoka odporność na działanie promieniowania wysoko-energetycznego (gamma oraz X)– niska udarność (niższa niż w przypadku poliamidu i polia-cetalu)

16

– bardzo dobre właściwości izolujące elektryczość, dobra skrawalność i polerowalność– odporność na rozcieńczone kwasy, środki czyszczące, licz-ne rozpuszczalniki WADY OPAKOWAŃ PET:• w szybkim tempie zaśmiecają przyrodę – lasy, rzeki, rowy, tereny miejskie• wytwarzane są w ogromnych ilościach, najczęściej wyko-rzystywane jednorazowo i wyrzucane jako śmieci• niezgniecione i nieprzetworzone wyroby z PET mają dużą objętość• znacznie przyspieszają zapełnianie wysypisk, co powoduje zajmowanie kolejnych terenów przyrodniczych pod wysy-piska• bardzo długo (ok. 500 lat) rozkładają się w przyrodzie• opakowania PET rozpowszechnione są na całym świecie, zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak i najbiedniej-szych; stały się źródłem pomnażania śmieci na wszystkich kontynentach, wszędzie tam, gdzie dociera cywilizacja.

4 Powtórne wykorzystanie odpadów z tworzyw sztucznych:

RECYKLING TWORZYW SZTUCZNYCH I INNYCH ODPADÓW MA SENS. Można odzyskiwać np. butelki PET i powtórnie wykorzysty-wać jako surowiec do wytwarzania nowych produktów, takich jak:– włókniny, w tym tkaniny z popularnego polaru– listwy i łożyska ślizgowe– prowadnice, koła zębate– naczynia, butelki, opakowania– niewielkie kształtki (np. przezroczyste klawisze) i obudowy urządzeń elektronicznych.

17

WNIOSEKNie wyrzucać butelek PET i innych odpadów z tworzyw sztucznych do śmietników. Wkładać je do specjalnych po-jemników na surowce wtórne! Wszyscy możemy to robić!RECYKLING to EKOLOGIA plus EKONOMIA

Zadanie domowe:Polacy wytwarzają rocznie 110 tys. ton butelek PET (dane z 2009 roku), a jedna tona to 25 tys. sztuk, z czego roczny odzysk to tylko 50 tys. ton w skali kraju. Policz i zilustruj gra-ficznie, ile butelek PET rocznie zużywamy, ile powtórnie wy-korzystujemy, a ile wyrzucamy na wysypiska.

INFORMACJE DODATKOWE:Opis pracy zakładu odzyskującego PET (Elana w Toruniu)A. Dodatkowa segregacja innych odpadówWśród odpadów PET znajdują się również pewne ilości in-nych tworzyw w postaci nakrętek, butelek po chemii gospo-darczej oraz pozostałych odpadów. Po wyselekcjonowaniu zostają one przekazane firmom zajmującym się przerobem i utylizacją takich odpadów.B. Mycie butelekW linii myjącej wykorzystuje się wodę, która krąży w ukła-dzie, w obiegu zamkniętym. Ponowne wykorzystanie wody w procesie mycia płatków możliwe jest dzięki układowi ultrafiltracji. Układ ten uwalnia wodę z zanieczyszczeń, a przez to umożliwia jej ponowne wykorzystanie. Pozytywną cechą urządzeń jest ich niska energochłonność, możliwa dzięki zaawansowanym rozwiązaniom technicznym, niewy-magającym podgrzewania krążącej w obiegu wody.C. Proces rozdrobnienia butelek PETButelki PET dostarczane są do hali produkcyjnej z magazynu w postaci sprasowanych bel. Po rozpięciu bel butelki trafia-ją do bębna przesiewowego, gdzie następuje oddzielenie zanieczyszczeń mechanicznych. Dalsza segregacja butelek według rodzaju polimeru odbywa się na taśmach trans-misyjnych. Tak przygotowane butelki PET poddawane są w młynie procesowi rozdrobnienia na płatki.

5

18

RECYRKULACJA BUTELEK W ELANA PETZakład Elana PET jest w stanie przerobić 500 ton zużytych butelek PET miesięcznie. Powstaje z nich granulat PET, który ponownie może służyć do produkcji opakowań lub... nici z tworzyw sztucznych.W roku 2003 doszło do połączenia dwóch niezależnych spółek: ELANA PET sp. z o.o. i ELTECH sp. z o.o. Od tej pory istnieją jako jedna firma – ELANA PET sp. z o.o., posiadają-ca status zakładu pracy chronionej. Zarówno ELANA PET, jak i ELTECH zostały utworzone w wyniku restrukturyzacji największego w Europie Środkowej producenta włókien poliestrowych toruńskich zakładów ELANA SA. ELANA PET powstała w 1996 roku, a jej celem miała być głównie pro-dukcja polimeru butelkowego na skalę przemysłową oraz recykling odpadów z tworzyw sztucznych PET. Rok później powstała spółka ELTECH. Firma ta prowadziła komplekso-wą obsługę techniczną maszyn i urządzeń produkcyjnych „ELANA” SA.Jednym z profili działalności Elana PET jest recykling odpa-dów z tworzyw sztucznych PET. Od roku 1998 firma skupuje zużyte butelki z tworzyw sztucznych, które wykorzystuje do produkcji płatków oraz regranulatu PET. Pozysk surowca pozwala obecnie na usunięcie ze środowiska naturalnego około 500 ton butelek PET miesięcznie. ELANA PET odbiera zużyte butelki własnym transportem z terenu całej Polski. Dostawcami tego typu odpadów są zarówno przedsiębior-stwa komunalne, jak i prywatne firmy świadczące usługi w zakresie oczyszczania miast i wsi. Dostarczane do ELANA PET odpady muszą być odpowiednio przygotowane. Od swoich dostawców wymaga przede wszystkim sprasowania butelek w celu zmniejszenia objętości odpadu oraz, w mia-rę możliwości, segregacji butelek pod względem kolorów i zdejmowania nakrętek.

19

Odpady te są poddawane przerobowi w Zakładzie Recy-klingu. Linia recyklingu Elany PET daje korzyści również oso-bom niepełnosprawnym zamieszkującym Toruń i jego okoli-ce. Znalazły one zatrudnienie w naszej firmie, która posiada status zakładu pracy chronionej. Dla osób tych praca sta-nowi nie tylko źródło utrzymania, ale niejednokrotnie formę terapii i daje poczucie przynależności do społeczeństwa.Zakład Recyklingu zatrudnia 95 osoby, wśród których 85 to pracownicy o różnym stopniu niepełnosprawności. Osoby niepełnosprawne znalazły zatrudnienie również bezpośred-nio przy segregacji butelek. Pozwala to zwiększyć stopień selekcji, a jednocześnie zagwarantować odpowiedni po-ziom jakości i czystości wyrobu wymagany przez naszych odbiorców. Dostarczane do Elana PET odpady muszą być odpowied-nio przygotowane. Od swoich dostawców firma wymaga przede wszystkim sprasowania butelek, aby miały mniejszą objętość, oraz w miarę możliwości segregacji butelek pod względem kolorów i zdejmowania nakrętek. Odpady te są poddawane przerobowi w Zakładzie Recyklingu. Wszyscy pracownicy przed przyjęciem do pracy mają zapewniony pełen zakres badań wstępnych. Celem tych badań jest określenie ich przydatności zawodowej w związku z niepełno-sprawnością i stanem zdrowia. Pracownicy mają możliwość korzystania z bezpłatnych usług rehabilitacyjnych. Ponadto mają zapewnioną doraźną i specjalistyczną opiekę lekarską. Użytkowane przez ELANA PET pomieszczenia pod względem wysokości, powierzchni, wentylacji naturalnej, oświetlenia naturalnego i elektrycznego oraz ogrzewania spełniają określone w tym zakresie wymagania. Odpowiadają one przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych (Źródło: Elana PET – www.elanapet.pl, dostęp 01.11.2007).

20

Źródła informacji:• „Recykling” – regularne wydawnictwo „Przeglądu Komunalnego”, Wydawnictwo Abrys sp. z o.o.• www.eko.org.pl • www.zielonaakcja.pl• www.pl.wikipedia.org/wiki/Poli(tereftalan_etylenu)• www.plastech.pl/slownik.php?op=showitem&id=18• www.profilex.com/pet.php

21

Polietylen – nie taki straszny

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach przyrody, geografii, biologii, chemii, fizyki, na godzinie wychowawczej.

3

:• Przekazanie informacji o polietylenie – o jego historii, właści- wościach oraz zastosowaniach


• przekazane informacje na temat polietylenu• podział polietylenu

Uczeń rozumie:• potrzebę aktywnej ochrony przyrody przez powtórne wykorzystanie odpadów z tworzyw sztucznychUczeń umie:• krótko scharakteryzować polietylen – wymienić jego właściwości i podział• podać przykłady produktów wykonanych z omawianego tworzywastawy:

Uczeń:• bierze czynny udział w ochronie środowiska• rozpoznaje odpady z polietylenu

Cele:

Postawy:

22

12

4

3

5


Przebieg zajęć:

Materiały potrzebne do realizacji lekcji:

• pogadanka, burza mózgów, rozsypanka, praca w grupach

• przygotowane wcześniej rozsypanki (przykładowa w załączniku)• kartki z bloku• klej• koperty

Przywitanie, sprawy porządkowe.

Przedstawienie uczniom tematu.

Rozdanie uczniom kopert z rozsypankami. W kopertach znaj-dują się wcześniej przygotowane karteczki z różnymi dany-mi. Uczniowie mają za zadanie wybrać prawidłowe wyrazy i dane oraz ułożyć je w odpowiednie grupy. Proponowana jest aktywizacja uczniów poprzez zadawanie pytań. Ucznio-wie z prawidłowo ułożonymi rozsypankami przyklejają je na kartkę bloku.

Przedstawienie krótkiej historii, właściwości oraz zastosowań omawianego tworzywa.

Omówienie możliwości recyklingu polietylenu.

23

POLIETYLEN – CO TO TAKIEGO?Polietylen jest tworzywem o bardzo wysokim stopniu spoli-meryzowania, dużej odporności na działanie kwasów, za-sad, soli i większości związków organicznych i chemicznych. Jest giętki, woskowaty, przezroczysty, termoplastyczny. Traci elastyczność pod wpływem światła słonecznego i wilgoci. Posiada szereg ważnych technicznie właściwości do szero-kiego stosowania w przemyśle i budowie maszyn. Właści-wości te są uzależnione od różnego stopnia polimeryzacji. Polietylen wyróżnia się swoimi właściwościami ślizgowymi przy jednoczesnym zachowaniu bardzo wysokiej odporno-ści na ścieranie. Odporność na korozję gwarantuje długi czas użytkowania elementów z niego wyprodukowanych, a przy tym nie wymagają one jakiejkolwiek konserwacji.

Wyróżnia się 4 rodzaje polietylenu:

HDPE (high density PE) – charakteryzuje się dużą gęstością (łańcuchy nierozgałęzione zapewniają wysoką gęstość i dużą siłę oddziaływania międzycząsteczkowego),

MdPE (medium density PE) – o średniej gęstości,

LDPE (low density PE) – o niskiej gęstości (rozgałęzione łań-cuchy polietylenu „nie pasują” do siebie, co powoduje mniejszą gęstość),

LLDPE (linear low density PE) – liniowy, o niskiej gęstości (krót-kie, nierozgałęzione łańcuchy powstają w wyniku kopoli-meryzacji etenu z alkenami o dłuższych łańcuchach.

Materiał dla nauczyciela:

24

TROCHĘ HISTORII:1898 – podczas ogrzewania diazometanu został po raz pierwszy zsyntetyzowany polietylen. Dokonał tego niemiecki chemik Hans von Pechman. Jego współpracownicy (Eugen Bamberger i Friedrich Tschimer) zbadali białą, woskowatą substancję i odkryli, że składa się ona z wielu grup – CH2 – nazwali ją polietylen.1933 – pierwsza synteza przeprowadzona na dużą skalę, odkryta przez Erica Fawcetta i Reginalda Gibsona. Polega-ła na działaniu skrajnie wysokim ciśnieniem na mieszaninę etenu i benzaldehydu, w wyniku czego otrzymano białą, woskowatą substancję. W związku z tym, że reakcja ta zaini-cjowana została śladową obecnością tlenu w aparaturze, była trudna do powtórzenia.1935 – Michael Perrin przypadkowo odkrył wpływ tlenu na reakcję. I tak wysokociśnieniowa metoda syntezy polietyle-nu stała się podstawą przemysłowej produkcji LDPE.1951 – Robert Banks i John Hogan odkryli właściwości pierw-szego katalizatora, jakim był tlenek chromu (VI). Zastosowa-nie katalizatorów stało się krokiem milowym w późniejszej syntezie polietylenu. Pozwoliło to na polimeryzację etenu w łagodniejszych przedziałach temperatury i ciśnienia.1953 – Karl Ziegler rozwinął proces oparty na użyciu chlor-ków tytanu, zwłaszcza chlorku tytanu (IV) (TiCl4) i metaloor-ganicznych związków glinu, tj. trietyloglinu, Al(C2H5)3. Pozwa-lało to na syntezę w jeszcze łagodniejszych warunkach.1976 – Walter Kaminsy i Hansjörg Sinn odkryli kolejny typ pro-cesu katalitycznego, który był oparty na metalocenach tzw. sandwiczowych (lub kanapkowych), takich jak np. ferro-cen.

25

CECHY POLIETYLENUJego podstawowe właściwości to: wysoka wytrzymałość mechaniczna, wysoka elastyczność (odporność na uderze-nia), stabilność wymiarowa (nie pochłania wody), dobre właściwości ślizgowe (samosmarowność), niski współczyn-nik ślizgowy, redukcja hałasu (tłumienie drgań), fizjologiczna nieszkodliwość, odporność na zarysowania, antystatyczność lub izolacyjność (w zależności od typu) oraz dobre właści-wości adhezyjne (możliwość łączenia się powierzchniowe-go z innymi materiałami).Gdzie go można spotkać?Dzięki swoim właściwościom polietylen znalazł szerokie za-stosowanie. Wykonane są z niego wykładziny blatów i stołów stosowanych w przemyśle spożywczym, sortownice, krajalni-ce, dozowniki, podkłady do wykrawania oraz przecinania, części maszyn mających kontakt z żywnością. Używany jest do wyrobu artykułów gospodarstwa domowego, wykła-dzin komór i kabin chłodniczych oraz części w urządzeniach chłodniczych. Inne gałęzie przemysłu również wykorzystują polietylen. Wykonuje się z niego m.in. elementy linii transpor-towych, wykładziny odporne na uderzenia, elementy insta-lacji uzdatniania wody oraz oczyszczalni ścieków, nisko oraz średnio obciążone części maszyn. Z polietylenu produkuje się również zabawki, takie jak lalki, grzechotki, piłki itp.

KODY RECYKLINGU POLIETYLENUPolietylen może – i powinien – być odzyskiwany z odpadów. Oznaczenia, które są umieszczane na produktach lub na opakowaniach, mają ułatwiać odzyskiwanie polietylenu jako surowca do powtórnego wykorzystania.

26

Przykładowe rozsypanki:Zadaniem uczniów jest wybranie prawdziwych danych oraz ułożenie ich w prawidłowym zestawieniu (data, nazwiska naukowców, nazwa związku).

1898H. von Pech-man polietylen 1933 R. Dawkins

giętki barwny

wysokawytrzymałość

twardybezbarwny

łatwo przepuszcza pary substancji or-ganicznych

1998E. Bamberger –CH2–

1733 M. Gibson

2098F. TschimerC2H6

1833 R. Gibson

2098woskowatyodporny nadziałanie kwasów

niska wytrzymałość

2098matowynieodporny nadziałanie zasad

odporny na niską temperaturę

1798J. PerryC2H4

1923 D. Attenborough

W rozsypance dotyczącej właściwości znajduje się więcej niż jedna prawdziwa wiadomość. Są w niej również dane nieprawdziwe. Zadaniem uczniów jest poprawne wybranie właściwości polietylenu.

Dodatkowe źródła informacji:• www.pl.wikipedia.org• www.recykling.pl• www.sciaga.pl/tekst/17215-18-tworzywasztuczne• www.profilex.com/pe.php

27

PCW i jego wykorzystanie

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach biologii, geografii, chemii, fizyki, na godzinie wychowawczej.

4

:• Przekazanie informacji o polichlorku winylu (PCW) i możli- wości jego recyklingu


• podstawowe wiadomości na temat polichlorku winylu• podstawowe pojęcia, takie jak: odpady, surowce wtórne, segregacja odpadów, recykling

Uczeń rozumie:• swój wpływ na otaczające środowisko

Uczeń umie:• rozpoznać odpady wykonane z PCW• wyjaśnić pojęcia: segregacja odpadów, recykling• wyjaśnić znaczenie segregowania odpadów wy:

Uczeń:• współpracuje w grupie• jest świadomy, że swym zachowaniem wpływa na obecny i przyszły stan środowiska

Cele:

Postawy:

28

1

3

2

4


Przebieg zajęć:


• burza mózgów, pogadanka, praca w grupach

• produkty z PCW (w miarę możliwości) lub ich zdjęcia • przygotowane kartki z wypisanymi produktami wy- tworzonymi z polichlorku winylu, a także z innych tworzyw sztucznych• dwa kartony brystolu, klej lub magnes (jeżeli mamy do dyspozycji tablicę magnetyczną), może być rów- nież zwykła tablica i kolorowa kredazwykła tablica

i kolorowa kreda

Przedstawienie tematu i celu lekcji.

Przedstawienie tematu – pogadanka (informacje o PCW, jego historii i zastosowaniach). Uczniowie dowiadują się, gdzie na co dzień możemy się spotkać z PCW.

Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez zadawanie pytań. (Przykładowe pytania: Co to są odpady? Jak możemy je podzielić? Co to są surowce wtórne?)

Podział uczniów na dwie-trzy grupy. Rozdanie im kartek z wypisanymi produktami z tworzyw sztucznych. W widocz-nym miejscu przyczepiamy dwa kartony brystolu; na jed-nym piszemy nagłówek: „Produkty z PCW”, na drugim zaś: „Inne produkty”. Rozdajemy uczniom przygotowane wcze-śniej kartki z nazwami produktów i prosimy o dopasowanie

29

ich do nagłówków. Po wykonaniu zadania przez uczniów można pokazać przykładowe przedmioty wykonane z PCW oraz z innych tworzyw sztucznych. Można także pokazać zdjęcia ilustrujące różne zastosowania PCW (np. ramy okien-ne, wykładziny podłogowe, rurociągi wodno-kanalizacyj-ne, dachy, rynny, siding, rury do ogrzewania podłogowego itp.).

ODPADY są to substancje lub przedmioty, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia się jest zobowiązany. Zaliczamy do nich materiały z opakowań, zużyte puszki, butelki i inne pojemniki, przedmioty lub ich części nienadające się do użytku – zniszczone, uszkodzone, zużyte (np. usunięte baterie, zużyte katalizatory itp.), pozo-stałości z procesów usuwania zanieczyszczeń (np. osady ściekowe, szlamy z płuczek, pyły z filtrów, zużyte filtry itp.), produkty, których termin przydatności do właściwego uży-cia upłynął itp.

SUROWCE WTÓRNE są to odpady, które można wykorzystać do wtórnego przetworzenia (np. makulatura, szkło, złom).HISTORIA POLICHLORKU WINYLU (PCW)Era tworzyw sztucznych zaczęła się za sprawą odkryć nie-mieckiego chemika Hermanna Staudingera dokonanych na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Opi-sał on zjawisko łączenia się cząsteczek manomerów w po-limery. Polichlorek winylu (PCW) był jednym z pierwszych syntetyków, które trafiły do produkcji przemysłowej. Jeszcze przed ostatnią wojną zaczęto wytwarzać z niego w Niem-

4

5Podsumowanie lekcji przez zadawanie uczniom pytań kon-trolnych (np. Co to jest PCW? Z czego powstaje? Jakie zna-cie produkty wykonane z polichlorku winylu?)


30

czech, początkowo na niewielką skalę, pierwsze rury do instalacji sanitarnych, kanalizacji i wody pitnej. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych PCW robił już zawrotną karierę. Obecnie jest to drugie pod względem powszechich do ności zastosowań tworzywo sztuczne. W nazewnictwie międzynarodowym używa się wyłącznie skrótu PVC (poly-vinyl chloride). W języku polskim poprawny jest skrót PCW – polichlorek winylu.

PRODUKCJA:Podstawowymi surowcami do produkcji PCW są chlor i ety-len. Chlor otrzymuje się najczęściej na drodze elektrolizy soli (NaCl), której głównym celem początkowo było otrzymanie ługu sodowego – stosowanego do produkcji mydeł, szkła, detergentów, papieru etc. Powstający w wyniku elektrolizy chlor był traktowany jako produkt odpadowy. Chlor jest łączony z etylenem po to, by powstał chlorek etylenu (1,2-dwuchloroetan – DCE). DCE jest bardzo toksyczny i łatwo wchłaniany przez skórę. Powoduje raka, defekty płodu, niszczy wątrobę, nerki i niektóre inne organy. Jest niezwykle łatwopalny; para może wybuchnąć, tworząc chlorowodór i fosgen – dwa toksyczne gazy. DCE jest następnie używany do produkcji chlorku winylu (CV) – monomeru. Podobnie jak DCE, chlorek winylu jest gazem wyjątkowo toksycznym, łatwopalnym i wybuchowym. Objawy zatrucia CV to zmięk-czenie kości, porażenia skóry, bezpłodność, uszkodzenia i rak wątroby. Otrzymany w wyniku polimeryzacji PCW jest pozbawiony wartości użytkowej bez całej gamy domieszek – plastyfikatorów lub utwardza-czy, substancji nadających mu kolor, przeciwutleniaczy, rozjaśnia-czy optycznych, środków antystatycznych, przeciwza-palnych i bakteriobójczych.

31

PCW – PRZYJACIEL CZY WRÓG?PRZYJACIEL:Wśród znanych dziś i stosowanych polimerów PCW ma naj-szersze zastosowanie. Wytwarza się z niego m.in.:

• półwyroby w postaci płyt, kształtek, kształtowników, prę- tów, rur i folii o cechach eksploatacyjno-użytkowych, ściśle odpowiadających spełnianym funkcjom i zastoso- waniom,• rury na wodę zimną i kanalizację, rury i rurociągi dla przemysłu chemicznego,• izolacje do kabli i przewodów energetycznych, • węże stosowane w przemyśle chemicznym, spożyw- czym, elektronicznym,• profile okienne, drzwiowe, elementy budowlane, kształ- towniki, poręcze, listwy, pręty, parapety, tapety, panele boazeryjne i sufitowe, płyty i wykładziny dachowe, uszczelnienia budowlane, siding, panele elewacyjne, systemy rynnowe, ogrodzenia, • pokrycia blach laminowanych (jednostronne lub dwu- stronne), • materiały i ekrany dźwiękochłonne stosowane w budownictwie, drogownictwie, konstrukcjach lotniczych, okrętowych, motoryzacji,• wykładziny podłogowe jednowarstwowe (w postaci płytek lub rulonów) i wielowarstwowe (również w postaci płytek lub rulonów), wykładziny na podłożu filcowym, korkowym lub ze spienionego PCW,• elementy złączne i meblowe, listwy wykończeniowe, uszczelki okienne, obrzeża meblowe,• elementy uszczelniające i konstrukcyjne dla przemysłu maszynowego i motoryzacyjnego,• spody do obuwia,

32

• folie: meblowe dekoracyjne, ochronne, opakowaniowe; z folii tych wytwarza się m.in. odzież ochronną i przeciw- deszczową, pokrowce, osłony, taśmy klejące i izolujące, worki, a z folii wzmocnionych tkaniną siatkową: plandeki, nadmuchiwane hale, garaże, cieplarnie itp.• folie hydroizolacyjne i geomembrany (geomembrany to syntetyczne folie o bardzo małej przepuszczalności wykorzystywane w inżynierii lądowej i wodnej oraz w ochronie środowiska, jako bariery uniemożliwiające migrację cieczy),• folie farmaceutyczne,• pojemniki, butelki na wodę, artykuły spożywcze, kosme- tyki, oleje spożywcze i techniczne, smary i oleje motory- zacyjne,• opakowania leków oraz wiele artykułów i materiałów jednorazowego użytku, pojemniki do pobierania i konserwacji krwi i jej preparatów, pojemniki na płyny infuzyj- ne, zestawy do transfuzji krwi i dializ, boczniki (bajpasy) dla serca i płuc, wenflony, cewniki, rurki tracheotomijne, rękawice do badań i chirurgiczne, maski inhalacyjne, nadmuchiwane szyny i łubki, namioty tlenowe itp.

WRÓG:Największe obawy budzi dodawanie do PCW kadmu, oło-wiu, organicznych związków cyny oraz substancji zmięk-czających – ftalanów. Wszystkie te chemikalia mogą być uwalniane z PCW do innych produktów lub bezpośrednio do organizmu człowieka. Z kolei po zakończeniu użytkowa-nia wyrobów z PCW trafią wraz z nimi na składowisko, do spalarni odpadów, a w końcu do środowiska. Toksyczne oddziaływanie metali dodawanych do PCW jest znane od wielu lat.

33

Kadm – działa rakotwórczo, powoduje uszkodzenia wą-troby oraz płuc.Ołów – niszczy system odpornościowy organizmu, a u dzieci powoduje zaburzenia rozwoju i zdolności ucze-nia się.Organiczne związki cyny – uszkadzają system odpor-nościowy i nerwowy. Wywołują choroby wątroby oraz ne-rek.Ftalany – dopiero od niedawna są przedmiotem inten-sywnych badań. Najczęściej stosowany w PCW ftalan (di-etyloheksylowy, DEHP) zaburza rozwój komórek, wywołuje zmiany w narządach rozrodczych, wątrobie i płucach oraz jest podejrzewany o działanie rakotwórcze.Dioksyny i furany – grupa związków organicznych o wy-jątkowo wysokiej toksyczności. Powstają między innymi w procesie spalania tworzyw sztucznych, zawierających w swoim składzie chlor.

JAK SIĘ BRONIĆ PRZED TYMI TRUCIZNAMI?W Polsce mamy do czynienia z plagą spalania śmieci w pie-cach, wrzucania ich do ognisk i innych palenisk. W ten spo-sób niektórzy oszczędzają na opłatach za wywóz śmieci i na surowcach energetycznych. Domowe odpadki powszech-nie spalane są we wsiach i nierzadko zdarza się to w cen-trach miast.

34

W żadnym wypadku nie wolno spalać odpadów plastiko-wych, a szczególnie wykonanych z PCW, w ogniskach, pie-cach domowych i innych paleniskach! Wówczas wszystkie zanieczyszczenia, łącznie z najbardziej toksycznymi trucizna-mi – dioksynami trafiają do atmosfery bądź do gleby. Są to związki, które bardzo długo się nie rozkładają i zachowują swoje toksyczne właściwości. Mogą być wdychane wraz z powietrzem lub poprzez żywność i wodę trafiają do or-ganizmów żywych. Wszyscy jesteśmy narażeni na działanie tych trucizn!

ZWRACAJ UWAGĘ STARSZYM, JEŚLI SPALAJĄ ŚMIECI. TRUJĄ SIEBIE I CIEBIE!

Przykładowe kartki z wypisanymi nazwami produktów:

ramy okiennewykładzinypodłogowe dachy rynnykubki tacki butelki skrzynkiłubianki siding korki kapsleblaty stołów worki beczki reklamówki

SEGREGUJ I ODZYSKUJ ODPADY – TO MA SENS!SPRAWDŹ, CZY TWOJA GMINA MA POJEMNIKI DO SEGREGA-CJI ODPADÓW PLASTIKOWYCH (Z TWORZYW SZTUCZNYCH).

35

Dodatkowe źródła informacji:• www.pl.wikipedia.org• Biała Księga KE w sprawie PCW, obszernie przedstawiająca zagrożenia związane z wykorzy-stywaniem tego tworzywa. W tym dokumencie omówiono problemy związane z oddziaływa-niem PCW na środowisko i na ludzkie zdrowie. Wynikają one najczęściej z zastosowania okre-ślonych dodatków i niewłaściwego zagospoda-rowania odpadów PCW. Opracowano szereg rozwiązań, które mogłyby wyeliminować nieko-rzystne oddziaływania PCW na ludzkie zdrowie i na środowisko.

36

Znikające butelki – polimery biodegradowalne! 5

Cele:• uświadomienie uczniom znaczenia praktycznej ochrony środowiska, a zwłaszcza zagospodarowania

odpadów• pokazanie, jak naukowcy starają się rozwiązać problem nagromadzenia nadmiernej ilości odpadów z tworzyw sztucznych w środowisku


•podstawowe wiadomości na temat segregacji odpadów i ich recyklingu• informację, że zwykła butelka PET rozkłada się przez 500 lat• informację o wprowadzeniu do użytku przyjaznych dla śro- dowiska tworzyw: polimerów biodegradowalnych• wiadomości na temat zagrożeń dla środowiska związa- nych z nagromadzeniem odpadów z tworzyw sztucznych

Uczeń umie:• wpływ działalności człowieka na stan środowiska• znaczenie ochrony środowiska, a zwłaszcza recyklingu od- padów z tworzyw sztucznych• znaczenie rozwoju przyjaznych środowisku technologii na przykładzie produkcji polimerów biodegradowalnych• korzyści związane z wynalezieniem nowych tworzyw, które szybko rozkładają się w środowisku

Lekcja ma charakter wycieczkowo-informacyjny

37

Uczeń:• współpracuje w grupie rówieśniczej, szanuje zdanie innych• jest wrażliwy na środowisko przyrodnicze• ma świadomość, że należy odzyskiwać odpady oraz pod dawać je recyklingowi

Postawy:



• zadanie domowe, pogadanka, prosta obserwacja ilości odpadów, dyskusja w klasie

• Przyniesione przez uczniów i nauczyciela odpady plastikowe (w tym butelki PET)

Uwaga:Na ok. tydzień przed planowaną lekcją należy zle-

cić uczniom zadanie domowe polegające na zbieraniu w domu odpadów z tworzyw sztucznych. Zamiast wyrzucać plastikowe odpady do kosza, uczeń powinien przynajmniej przez tydzień zbierać je do foliowego worka lub reklamówki. W przeddzień lekcji warto przypomnieć uczniom o zadaniu domowym i poprosić, żeby przynieśli zebrane odpady do szkoły.

Uczeń umie:• wyjaśnić pojęcia – polimery biodegradowalne, segregacja odpadów, recykling, surowce wtórne• wyjaśnić znaczenie segregacji odpadów

38

Przebieg zajęć:Demonstracja i praktyczne działanie uczniów. Na począt-ku lekcji uczniowie powinni w wyznaczonym miejscu w kla-sie usypać stertę z odpadów przyniesionych z domu. Dzięki temu zaobserwują, jak szybko zgromadzi się pokaźna ilość cennych surowców wtórnych. Po lekcji należy odnieść ze-brane tworzywa do najbliższego punktu segregacji odpa-dów.

Dyskusja z klasą. Uczniowie wymieniają zalety i wady tra-dycyjnych opakowań z tworzyw sztucznych – wypisujemy je na tablicy.

Pogadanka na temat polimerów biodegradowalnych.

Podsumowanie tematu i zadanie domowe: Napisz w mini-mum 10 zdaniach, co zmieniłoby się w środowisku natural-nym, gdyby wszystkie opakowania były zrobione z surow-ców biodegradowalnych.

1

2

4

3

Materiał dla nauczyciela:ZALETY OPAKOWAŃ Z TWORZYW SZTUCZNYCH:• lekkie, trwałe• z uwagi na mniejszy ciężar mniejsze są koszty transportu, zużycie paliw, a co za tym idzie – mniejszy poziom zanieczyszczenia środowiska w porównaniu z transportem znacznie cięższych opakowań szklanych• po odzyskaniu istnieje możliwość wykorzystania odpa- dów plastikowych w 100% i wytworzenia z nich nowych produktów (np. tkanin z polaru)

39

WADY OPAKOWAŃ Z TWORZYW SZTUCZNYCH:• zaśmiecają przyrodę – lasy, rzeki, rowy, tereny miejskie• do pojemników na śmieci trafiają miliony zużytych butelek PET i w szybkim tempie zapełniają wysypiska• nie zgniecione i nieprzetworzone butelki i pojemniki plastikowe mają bardzo dużą objętość• pojawia się konieczność budowania nowych, kosztow- nych składowisk śmieci, które zajmują kolejne tereny w środowisku przyrodniczym • masowa produkcja opakowań z tworzyw sztucznych (zwłaszcza butelek PET) znacznie przewyższa możliwości ich recyklingu• problem zaśmiecenia środowiska przez zużyte opakowa nia plastikowe ma zasięg globalny, występuje zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak i w najbiedniejszych• butelka PET rozkłada się (biodegraduje) ok. 500 lat

PODSTAWOWE INFORMACJE NA TEMAT POLIME-RÓW BIODEGRADOWALNYCHPonieważ masowa produkcja opakowań z tworzyw sztucz-nych znacznie przekracza możliwości ich ponownego wy-korzystania, naukowcy szukają innych sposobów zmniej-szenia ilości odpadów zalegających w przyrodzie. Jednym z kierunków poszukiwań jest wytworzenie takich materiałów opakowaniowych, które znacznie szybciej niż plastik rozło-żą się w środowisku naturalnym. Naukowcom udało się już opracować technologie produkcji tzw. polimerów biode-gradowalnych spełniających te wymagania.

40

Biodegradowalny – oznacza rozkładający się biologicznie, na prostsze czynniki (związki chemiczne), które są obecne w przyrodzie i nie zanieczyszczają środowiska.

PRZYKŁADY:1. Biodegradowalne opakowania do napojów w PolscePolscy naukowcy wynaleźli biodegradowalne tworzywo, które zostało opatentowane pod znakiem BIOMIXED. Cen-trum Chemii Polimerów PAN (Polskiej Akademii Nauk) re-alizuje wspólnie z naukowcami czeskimi i włoskimi projekt o nazwie BIOMIXEDPACK. Celem tego projektu jest opraco-wanie technologii produkcji opakowań warstwowych, np. do mleka i soków, które będą składały się z:– tektury,– naniesionego na tekturę tworzywa biodegradowalnego (BIOMIXED).Dąży się do tego, aby tworzywo rozkładało się wraz z tekturą w warunkach tzw. repulpacji makulatury, czyli w procesie przetwarzania makulatury do produkcji papieru.

2. Wytworzenie polimerów, które rozkładają się podczas kompostowaniaKompostowanie (organiczny recykling) – naturalna metoda unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów, polega-jąca na rozkładzie substancji organicznej przez mikroorga-nizmy – bakterie tlenowe, owady, nicienie etc. Jest to pro-ces przetwarzania substancji w kontrolowanych warunkach w obecności tlenu (powietrza), w odpowiedniej tempera-turze i wilgotności. W procesie kompostowania wytwarzany jest wartościowy nawóz naturalny – kompost, który można stosować do upraw ogrodniczych, kwiaciarskich itp.

41

Naukowcy wynaleźli szereg tworzyw polimerowych, biode-gradowalnych, które nadają się do kompostowania. Mają one swój osobny znak graficzny. Prawo do stosowania ta-kiego znaku ma każdy producent tego rodzaju tworzywa, który uzyska odpowiedni certyfikat. W Polsce certyfikaty na takie materiały przydziela Centrum Certyfikacji w Central-nym Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Opakowań (COBRO) w Warszawie.

Certyfikat produktu jest to dokument stwierdzający zgod-ność produktu z deklarowanymi przez wytwórcę lub okre-ślonymi w przepisach bądź normach właściwościami.

3. Przykłady zastosowania butelek biodegradowalnychFirma Amcor PET Packaging zaprojektowała i wyproduko-wała butelki z biodegradowalnego materiału opartego na polikwasie mlekowym PLA. Butelki z PLA rozkładają się w cią-gu 75–80 dni od rozpoczęcia procesu kompostowania. Pro-dukt świetnie nadaje się do przechowywania:

– olejów jadalnych,

– niegazowanej wody mineralnej,

– świeżego mleka.

Firma Amcor podejmuje szereg działań prśkologicznych, wykorzystuje technologie przyjazne środowisku i należy do liderów recyklingu opakowań PET w Europie. Firma ta świa-domie opiera swój wizerunek na ekologii.

42

PODSUMOWANIEW trosce o środowisko naturalne należy wykorzystywać róż-ne sposoby ograniczania ilości trwałych odpadów trafiają-cych na wysypiska i zaśmiecających przyrodę:

– przy zakupach ograniczać ilość opakowań do minimum,– odpady segregować według surowców, z których zo-stały wykonane, i wrzucać do odpowiednich pojemników w punktach segregacji odpadów, – opakowania i inne odpady biodegradowalne wrzucać na kompost.

Dodatkowe źródła informacji:• Biodegradowalne opakowania z PLA (http://www.plastech.pl/article.php?sid=178)• www.eko.org.pl • www.zielonaakcja.pl• „Recykling” – regularne wydawnictwo „Przeglądu Komunalnego”, Wydawnictwo Abrys sp. z o.o.

43

Jak nasza gmina realizuje obowiązek segregacji odpadów?6

Cele:• uświadomienie uczniom znaczenia ochrony środowis- ka, a zwłaszcza zagospodarowania odpadów w gminie• przekazanie podstawowych informacji na temat segregacji odpadów i ich recyklingu


• podstawowe informacje na temat obowiązków gminy w zakresie gospodarki odpadami

• podstawowe pojęcia: odpady, segregacja odpadów, recykling, odzysk, surowce wtórne

Uczeń rozumie:• wpływ działalności człowieka na stan środowiska• znaczenie ochrony środowiska, a zwłaszcza zagospodarowania odpadów• możliwość wpływania obywateli na działania władz gminy

Uczeń umie:• wyjaśnić pojęcia: segregacja odpadów, recykling, surowce wtórne• wymienić korzyści z segregacji odpadów i odzyskiwania surowców• podać podstawowe grupy odpadów powstających w gospodarstwie domowym

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach przyrody, biologii, na godzi-nie wychowawczej. Na realizację tego tematu najlepiej przeznaczyć dwie osobne lekcje. Na drugiej uczniowie wraz z nauczycielem zreda-gują list do burmistrza gminy w sprawie zagospodarowania odpadów w swojej okolicy.

44

• segregować odpady w zależności od surowca, z jakiego zostały wytworzone• podjąć interwencję skierowaną do władz samorządo wych

Postawy:Uczeń:

• współpracuje w grupie rówieśniczej, szanuje zdanie innych• jest wrażliwy na środowisko przyrodnicze• ma świadomość, że należy odzyskiwać surowce z odpa- dów• zyskuje poczucie, że może być aktywnym obywatelem

i wpływać na działania władz w swojej gminie Metody i formy pracy:

• pogadanka, relacja uczniów z wizyty w Urzędzie Gmi- ny, dyskusja z klasą, zadanie domowepraca samo dzielna

Przygotowanie do zajęćNauczyciel wysyła delegację uczniów – ochotników (2-3 osoby) do Urzędu Gminy. Uczniowie mają za zadanie do-wiedzieć się w wydziale gospodarki odpadami, jak działa system segregacji i zagospodarowania odpadów w ich gmi-nie. Mogą poprosić o dostępne ulotki, broszury lub inne ma-teriały na ten temat. Powinni przeprowadzić krótki wywiad z pracownikiem urzędu (najlepiej z pracownikiem odpowie-dzialnym za gminną gospodarkę odpadami). Wskazana jest pomoc nauczyciela polegająca na wcześniejszym, telefo-nicznym umówieniu uczniów z konkretnym urzędnikiem.

Uczniowie przygotowują krótką (ok. 15 min) relację z wizyty w Urzędzie Gminy. Może mieć ona formę prezentacji multi-medialnej, jeżeli uczniowie mają takie możliwości.

1

2

45

Przebieg do zajęć:Powitanie i podanie tematu lekcji.

Nauczyciel wypisuje na tablicy podstawowe pojęcia zwią-zane z zagospodarowaniem odpadów: recykling, segrega-cja odpadów, odzysk, surowce wtórne. Uczniowie starają się objaśnić wymienione terminy. Nauczyciel uzupełnia, ewentualnie poprawia ich wypowiedzi.

Informacja o obowiązkach gminy dotyczących zagospo-darowania odpadów.Relacja uczniów z wizyty w Urzędzie Gminy. Krótkie przedsta-wienie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów w gminie. Prezentacja przyniesionych materiałów.

Dyskusja na temat lokalnych problemów z odpadami. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Co można poprawić i co należałoby zmienić w gminnej gospodarce odpadami?

Podsumowanie dyskusji przez nauczyciela.Zadanie domowe. Uczniowie mają wymienić w punktach lokalne problemy związane z odpadami, które należałoby poruszyć w liście do burmistrza.

1

34

6

5

2

Każda gmina zgodnie z przepisami prawa polskiego i dyrek-tywami UE ma obowiązek zagospodarowania odpadów. Dotyczy to ich segregacji, zbiórki, transportu, odzysku oraz składowania pozostałych odpadów. Przepisy przewidują osiągnięcie określonych poziomów odzysku dla poszcze-gólnych surowców.


46

PODSTAWOWE POJĘCIA ZWIĄZANE Z ZAGOSPO-DAROWANIEM ODPADÓW:Recykling obejmuje wszelkie działania służące wielokrot-nemu wykorzystywaniu materiałów i surowców (np. szkła, papieru, metalu, plastiku) lub ponownemu zastosowaniu niektórych produktów (np. butelek zwrotnych). Zadania re-cyklingu to przede wszystkim: zmniejszenie ilości odpadów, zmniejszenie ich szkodliwości dla środowiska oraz oszczę-dzanie zasobów naturalnych. Pierwszym etapem recyklingu jest segregacja odpadów, a kolejnym odzysk.Segregacja odpadów to rozdzielenie różnych rodzajów od-padów według rodzaju materiału (surowca), z którego zo-stały wytworzone. Najkorzystniej jest segregować odpady już na etapie selektywnej zbiórki, czyli tam, gdzie powstają. Od pozostałych śmieci oddzielamy te materiały, które na-dają się do powtórnego wykorzystania. Osobno zbieramy szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne i metale. Poszczegól-ne rodzaje odpadów wrzucamy do specjalnie oznakowa-nych pojemników.Odzysk polega na wykorzystaniu odpadów w celu wytwo-rzenia surowców lub materiałów przydatnych do produkcji nowych przedmiotów.

Surowce wtórne są to takie materiały i surowce pochodzą-ce z odpadów, które nadają się do ponownego wykorzy-stania.

47

Jak mieszkańcy gminy i jej władze mogą przeciw-działać zagrożeniom związanym z nadmiernym nagromadzeniem odpadów?:Dobre rady dla wszystkich mieszkańców gminy:

• Segregować odpady w domu według surowców, z których zo-stały wytworzone – czyli osobno zbierać odpady papierowe, szklane, plastikowe, metalowe.

• Nie wyrzucać ich z pozostały-mi odpadkami do śmietników, lecz odnosić do punktu segre-gacji odpadów i wkładać do odpowiednich pojemników.

• W czasie zakupów minimali-zować ilość opakowań jedno-razowych, zwłaszcza z tworzyw sztucznych. Zamiast reklamówek używać trwałych toreb.

• W żadnym wypadku nie moż-na spalać opadów z tworzyw sztucznych w piecach domo-wych, ogniskach i innych pale-niskach! Podczas ich spalania mogą wydzielać się toksyczne substancje zatruwające ludzi i środowisko!

48

O CO MOŻEMY PYTAĆ I APELOWAĆ W LIŚCIE DO BURMISTRZA?

• Czy każdy mieszkaniec gminy ma łatwy dostęp do punktu segregacji odpadów?

• Jak władze gminy zamierzają uporać się z problemem dzikich wysypisk?

• Co można zrobić dla edukacji społeczeństwa związanej z zagospodarowaniem odpadów?

• Czy gmina wspiera rozwój firm zajmujących się odzyskiem surowców z odpadów?

• Czy każda szkoła nie mogłaby mieć własnego punktu segregacji odpadów?

• Co dalej się dzieje z odpadami zebranymi w punktach segregacji odpadów?

• Jaki procent poszczególnych surowców udaje się odzy-skać z odpadów w naszej gminie?

Uczniowie w czasie dyskusji dzielą się swoimi obserwacjami. Jeżeli dostrzegają konkretne problemy związane z odpa-dami w swoim otoczeniu, mogą też sami poszukiwać spo-sobów ich rozwiązania. Celem dyskusji jest przygotowanie uczniów do odrobienia zadania domowego, w którym mają opisać lokalne problemy związane z zagospodarowaniem odpadów. Wspólne redagowanie listu do burmistrza powin-no odbyć się na kolejnej lekcji poświęconej temu tematowi, po napisaniu przez uczniów zadania domowego.

Napisanie listu do burmistrza jest lekcją obywa-telskiego działania. Uczniowie zyskują świadomość, że mogą mieć wpływ na działania władz w swojej gminie.

49

RECYKLING to EKOLOGIA plus EKONOMIA

Dodatkowe źródła informacji:• „Recykling” – regularne wydawnictwo „Przeglądu Komunalnego”, Wydawnictwo Abrys sp.z o.o.• www.eko.org.pl • www.zielonaakcja.pl

50

Tworzywa sztuczne – za i przeciw!7

Cele:• Przekazanie informacji o korzyściach płynących z za- stosowań tworzyw sztucznych i o zagrożeniach z ich strony


• definicję tworzyw sztucznych• informacje na temat korzyści i zagrożeń związanych z wykorzystywaniem wybranych tworzyw sztucznych

Uczeń rozumie:• wyjaśnić, co to są tworzywa sztuczne• wymienić korzyści płynące z ich zastosowań• wymienić zagrożenia ze strony tworzyw sztucznych• dokonać segregacji odpadów

Uczeń umie:• wpływ rosnącej ilości odpadów na stan naszego środowiska• potrzebę ochrony przyrody poprzez segregację odpadów

Uczeń:• dba o środowisko• szuka sposobów na złagodzenie negatywnych skutków wykorzystywania tworzyw sztucznych

Postawy:

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach biologii, chemii, geografii, na godzinie wychowawczej.

51

1

3

2

4


Przebieg zajęć:


• dyskusja, pogadanka, pokaz przyniesionych przed- miotów

• kreda kolorowa, tablica albo dwa kartony brystolu i kolorowe flamastry

• dowolne przedmioty z tworzyw sztucznych (np. karta kredytowa, reklamówka, woreczek, tacka na jedze- nie, butelka itp.)

Przywitanie. Podanie tematu lekcji.

Podsumowanie tematu w postaci kontrolnych pytań.

Pogadanka na temat tworzyw sztucznych oraz ich zasto-sowań. Pokaz przyniesionych przedmiotów.

Przygotowanie tablicy (podzielenie jej na dwie części) albo przypięcie dwóch kartonów brystolu w widocznym miejscu. Wypisywanie (kredą na tablicy lub flamastrami na brystolu) osobno korzyści i zagrożeń związanych z wykorzystywaniem tworzyw sztucznych. Używamy odrębnych kolorów (np. ko-rzyści – kolor niebieski; zagrożenia – kolor czerwony).

52

Materiał dla nauczyciela:PODSTAWOWE INFORMACJE O TWORZYWACH SZTUCZNYCHTworzywa sztuczne to materiały wytwarzane na podsta-wie polimerów syntetycznych lub naturalnych modyfikowa-nych z ewentualnym dodatkiem barwników, stabilizatorów, wypełniaczy, zmiękczaczy itp. Podstawowym elementem budowy tworzywa sztucznego jest wielkocząsteczkowy związek organiczny – polimer. O właściwościach tworzyw decydują niewielkie ilości związków małocząsteczkowych oraz inne substancje dodawane do polimerów. Tworzywa sztuczne są wielkim, choć jak się okazało, dla środowiska brzemiennym w skutki osiągnięciem przemysłu chemiczne-go. W wielu zastosowaniach wyparły one skutecznie trady-cyjne surowce naturalne, takie jak drewno, metal i szkło.Jeszcze parę lat temu tworzywa sztuczne stanowiły tylko 2% zawartości naszych kubłów; obecnie jednak ich procento-wy udział wzrasta z każdym rokiem. Wraz z otwarciem na-szych granic dla zachodnich producentów, wyroby z pla-stiku wręcz zalały polski rynek. Ze względu na swą budowę chemiczną nie ulegają naturalnemu rozkładowi, lecz po-zostają w środowisku przez wieki. Warto przypomnieć, że rozkład np. plastikowej butelki po napoju chłodzącym, wy-konanej z politereftalanu etylenu (PET), może trwać około 500 lat.

KORZYŚCI I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE ZE STOSOWA-NIEM WYBRANYCH TWORZYW SZTUCZNYCH

POLICHLOREK WINYLU (PCW)Zalety:Posiada szerokie zastosowanie do wyrobu: folii, opakowań, odzieży ochronnej, wężów, izolacji kabli, zabawek, jednora-zowego sprzętu medycznego, jednorazowych opakowań

53

izolacji kabli, zabawek, jednorazowego sprzętu medycz-nego, jednorazowych opakowań żywności, galanterii ze sztucznej skóry (obuwie, teczki, torebki) oraz całego szeregu materiałów i wyrobów dla potrzeb przemysłu motoryzacyj-nego. PCW używa się także do produkcji elementów wypo-sażenia domów i wnętrz mieszkalnych (rurociągi wodno-ka-nalizacyjne, dachy, rynny, siding, urządzenia do ogrzewania podłogowego, ramy okienne, tapety, wykładziny ścienne i podłogowe, meble). Granulat może być wykorzystywany do wytwarzania wtórnych produktów, np. obudowy do ka-set VHS. Wyroby z PCW podlegają recyklingowi.Wady:Produktów z PCW nie wolno spalać, gdyż powoduje to wy-dzielanie bardzo toksycznych substancji, szkodliwych dla ludzkiego zdrowia i dla środowiska. PCW – charakteryzuje się małą odpornością na działanie podwyższonej temperatury, a także światła. Już w temp. 135°C następuje powolny roz-kład polimeru z jednoczesnym wydzieleniem chlorowodoru. Spośród wszystkich tworzyw sztucznych tylko PCW należy do nielicznych substancji chemicznych o udowodnionym dzia-łaniu rakotwórczym na ludzi.

POLIETYLENZalety:Folie polietylenowe są powszechnie stosowanym i tanim tworzywem opakowaniowym o dobrej wytrzymałości me-chanicznej, elastyczności w niskich temperaturach, małej przenikalności pary wodnej, odporności na działanie wody i wielu innych rozpuszczalników i związków chemicznych. Polietylenu używa się do wyrobu worków, torebek, butelek, pudełek, beczek oraz pojemników magazynowych. Produ-kowane są z niego także opakowania transportowe (skrzyn-ki, łubianki) oraz palety stosowane do transportu i magazy-nowania.Wady:Recykling zanieczyszczonych folii jest kosztowny.

54

POLISTYRENZalety:Polistyren jest termoplastycznym tworzywem odznaczają-cym się odpornością chemiczną, łatwością formowania oraz niską ceną. Stosuje się go do wyrobu tacek, kubków, korków, kapsli, wkładek profilowanych. Niektóre wyroby wy-glądają jak szklane. Produkowane są z niego również ele-menty radiotechniczne, zabawki, izolatory itp. Używa się go do produkcji lakierów polistyrenowych, do powlekania pa-pieru, tkanin i drewna. Otrzymuje się z niego tworzywo pian-kowe – powszechnie znany i stosowany styropian, który jest dobrym materiałem termoizolacyjnym. Wyroby z polistyrenu są odporne na starzenie, wilgoć i działanie światła. Tworzy-wo to często wykorzystywane jest w przemyśle chłodniczym i w budownictwie.Wady:łatwopalne tworzywo, które wymaga dodawaniaśrodków obniżających palność. Recykling polistyrenu jest dość kosztowny.

POLITEREFTALAN ETYLENUZalety:Służy do produkcji naczyń, butelek, opakowań, niewielkich kształtek (np. przezroczystych klawiszy) i obudów urządzeń elektronicznych. Przędzie się z niego włókna, z których pro-dukuje się tkaninę polartec (polar). Najczęściej można go spotkać w postaci plastikowych butelek PET. Jest on wpraw-dzie trochę droższy niż inne gatunki plastiku, ale ma jedną podstawową zaletę – daje się powtórnie przetwarzać. Nie ma dziś firmy z branży sportowoturystycznej, która do pro-

55

Wady:Butelka z plastiku o popularnej nazwie PET stała się kłopotli-wym odpadem XXI wieku. Problem polega na tym, że pro-dukcja opakowań plastikowych jest masowa i przewyższa możliwość selektywnej zbiórki odpadów. Według statystyk Polacy opróżniają rocznie 110 tysięcy ton butelek, gdzie jedna tona to 25 tys. sztuk, z czego rocznie odzyskuje się je-dynie 50 tys. ton. Miesięcznie na wysypisko trafiają tysiące ton odpadów z PET. Wprawdzie nie są one szkodliwe, lecz w zastraszającym tempie zaśmiecają otoczenie i wypełnia-ją wysypiska. Należy jednak pamiętać, że są to odpady, które nie powinny trfiać na wysypiska, ponieważ można je wielokrotnie przetworzyć.

Wady:ZADANIE DOMOWE:1. Wskaż, jakich substancji związanych z produkcją tworzyw sztucznych powin-niśmy się wystrzegać.2. Dlaczego substancje te stanowią zagrożenie dla człowieka?

Dodatkowe źródła informacji:• www.pl.wikipedia.org• www.recykling.pl• www.greenworld.serwus.pl

dukcji nie wykorzystywałaby włókien poliestrowych. Te naj-większe, jak Reebok, Jansport, Timberland, chcą używać do tego celu wyłącznie tkanin i dzianin uzyskanych z PET.

56

Segregujemy plastik8

Cele:• przyzwyczajanie i zachęcanie uczniów oraz wyrabia- nie w nich nawyku do sortowania odpadów: plastik• kształtowanie świadomości proekologicznej – „Uczest- niczę w recyklingu, czyli dbam o czyste powietrze

i ziemię dla siebie i przyszłych pokoleń”• kształtowanie postawy odpowiedzialności za otacza- jącą nas przyrodę

Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych:Uczeń

• wykazuje powszechność występowania plastiku oraz od- padów plastikowych w naszych domach• uzasadnia związek między segregowaniem odpadów plastikowych a ilością i objętością śmieci trafiających na wysypiska• uzasadnia konieczność zmniejszania objętości odpadów plastikowych przed ich wyrzuceniem do odpowiedniego kontenera• wymienia korzyści związane z recyklingiem plastiku

Opracowała Elżbieta MalinowskaScenariusz do wykorzystania na lekcjach biologii, chemii, geografii, na godzinie wychowawczej.

Uczeń: • indywidualna, grupowa i zbiorowa

• indywidualna i grupowa analiza danych, wnioskowanie, pogadanka

Postawy:

57

1

3

2

4


Przebieg zajęć:


• kartonowe pudła jednakowej wielkości

• uczniowie przez tydzień przynoszą plastik ze swoich domów, zbieramy go do przygotowanych kartonów

Analizujemy, jakie plastikowe odpady przynieśliśmy i jakie zastosowanie ma plastik w naszych domach.

Badamy objętość przyniesionego plastiku:a) zmniejszamy objętość plastiku, np. zgniatając butelki itd.,b) porównujemy objętość plastiku (ilość kartonów) przed zgnieceniem i po zgnieceniu.

Podsumowanie:– ile plastiku wyrzucamy z naszych domów (lekki, duża ob-jętość),– omawiamy sposób przygotowania odpadów plastikowych przed wyrzuceniem ich do kontenera ( butelki bez nakrętek, sprasowane, by zmniejszyć ich objętość).

Szacujemy, jaki procent wszystkich domowych śmieci sta-nowi plastik.

58

Odpady plastikowe – Co zbierać? Co wyrzucać?9

Cele:• Uświadomienie uczniom, dlaczego warto segrego- wać odpady• Pouczenie, które z odpadów plastikowych można poddawać recyklingowi, a które się do tego nie

nadają


• informacje na temat zagrożeń dla środowiska wynikają cych z nagromadzenia dużej ilości odpadów• podstawowe informacje na temat segregacji i efektów selektywnej zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych• informację, że butelka PET nie ulega rozkładowi przez 500 lat• rodzaje odpadów, które można oddawać do recyklingu

i te, które się do tego nie nadająUczeń rozumie:

• wpływ działalności człowieka na stan środowiska• korzyści wynikające z selektywnej zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych• różnice pomiędzy odpadami przydatnymi i nieprzydatny mi do recyklingu

Scenariusz do wykorzystania na lekcjach przyrody, biologii, na godzinach wychowawczych.

59

Uczeń rozumie:• wyjaśnić pojęcia – segregacja odpadów, recykling, surowce wtórne• wyjaśnić znaczenie segregacji odpadów, w tym butelek PET, oraz wie, że odzyskane surowce mogą być ponownie wykorzystane• podać podstawowe grupy odpadów powstających

w gospodarstwie domowym • segregować odpady w zależności od surowca, z którego zostały wytworzone• oddzielić odpady przydatne od nieprzydatnych do recyklingu

Uczeń: • współpracuje w grupie rówieśniczej, szanuje zdanie innych • jest wrażliwy na środowisko przyrodnicze • ma świadomość, że należy odzyskiwać surowce z odpadów

Postawy:


• zadanie domowe, obserwacja ilości i rodzajów od padów, pogadanka, dyskusja z klasą

Materiały potrzebne do realizacji lekcji:Na pojemnikach w punktach segregacji odpadów znaj-dują się etykiety informujące, co można do nich wrzucać, a czego wrzucać nie należy. Na kilka dni przed planowaną lekcją trzeba poprosić uczniów, żeby przepisali do zeszytów treść tych zaleceń. Nauczyciel prosi kilkoro dzieci o przynie-sienie przynajmniej po jednym z każdego rodzaju odpadów nadających się do recyklingu i chociaż jeden przedmiot plastikowy, który nie jest przydatny do recyklingu.

60

1

4

6

2

3

5

Przebieg zajęć:Przywitanie i podanie tematu lekcji.

Wybrani uczniowie lub ochotnicy czytają zadanie domowe.

Pogadanka na temat korzyści z recyklingu na przykładzie odpadów z tworzyw sztucznych.

Kilka uwag o zaśmieceniu środowiska przez odpady.

Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wymieniają podsta-wowe grupy odpadów, które należy segregować i umiesz-czać w odpowiednich pojemnikach. Nauczyciel jednocze-śnie demonstruje przyniesione przez uczniów przedmioty, przypisując je do odpowiednich grup.

Utrwalenie wiadomości o różnicach pomiędzy odpadami przydatnymi i nieprzydatnymi do recyklingu.

Mogą to być (przykładowo) przedmioty:

• z papieru – gazeta, kartonik z opakowania,• z metalu – aluminiowa puszka po napoju, kawałek folii,• ze szkła – słoik po drzemie (bez nakrętki),• z plastiku – butelka PET, pojemnik po szamponie lub pły-nie do prania,• z plastiku – nie przydatna do recyklingu butelka po oleju spożywczym.

7Podsumowanie tematu.

61

Materiał dla nauczyciela:ZAŚMIECENIE ŚRODOWISKA PRZEZ ODPADY Z TWO-RZYW SZTUCZNYCHOpakowania z tworzyw sztucznych, zwłaszcza butelki PET, reklamówki, woreczki i torby foliowe, są lekkie, tanie i wygod-ne w użyciu. W związku z tym produkowane są w ogrom-nych ilościach i powszechnie używane. Stwarza to poważne problemy, gdyż większość z nich po jednorazowym wykorzy-staniu wyrzuca się do śmietników, a oprócz tego wielka ich ilość jest bezładnie rozrzucona. Opakowania te zaśmiecają nie tylko tereny miejskie, ale i przyrodnicze. Spotykamy je w lasach, rzekach, bardzo często w przydrożnych rowach. Nie zgniecione i nieprzetworzone butelki i folie mają dużą objętość. Na wysypiska śmieci trafiają miliony butelek i in-nych opakowań z tworzyw sztucznych i w szybkim tempie je zapełniają. Coraz trudniej jest znaleźć tereny pod nowe składowiska. Nikt nie chce mieszkać w ich pobliżu. Odpady z tworzyw sztucznych stały się jednymi z najbardziej kłopotli-wych śmieci naszego wieku. Spotykamy je na całym świe-cie – zarówno w krajach wysoko rozwiniętych, jak i w naj-biedniejszych.

RECYKLING ODPADÓW ZMNIEJSZA ICH ILOŚĆ NA WYSYPISKACH. Wytwarzanie nowych produktów z surowców wtórnych po-zwala zaoszczędzić zasoby środowiska naturalnego.Przykład:Z surowca odzyskanego z butelek PET można wyproduko-wać:– włókna sztuczne i tkaniny polarowe,– listwy i łożyska ślizgowe,– prowadnice, koła zębate,– naczynia, butelki, opakowania,– kształtki i obudowy urządzeń elektronicznych.

62

W ŻADNYM WYPADKU NIE WOLNO PALIĆ ODPA-DÓW PLASTIKOWYCH, NP. W PALENISKACH DOMO-WYCH! PODCZAS ICH SPALANIA MOGĄ WYDZIELAĆ SIĘ TOKSYCZNE SUBSTANCJE ZATRUWAJĄCE LUDZI I ŚRODOWISKO!

CO WRZUCAĆ? CZEGO NIE WRZUCAĆ? – przykładowa instrukcja

ZBIORCZY POJEMNIK NA PLASTIKI I METALEWrzucać:– folie z tworzyw, reklamówki,– plastikowe butelki po napojach PET,– opakowania plastikowe po środkach do prania, szampo-nach itp.,– puszki po napojach,– puszki po konserwach,– folie metalowe.Nie wrzucać:– opakowań po olejach silnikowych i spożywczych,– puszek po farbach i lakierach,– tworzyw piankowych i PCW,– ceramiki i szkła,– makulatury,– odpadów gumowych,– przedmiotów wykonanych z połączenia tworzyw sztucz-nych z innymi materiałami,– opakowań po jogurtach, kefirach itp.,– odpadów kuchennych, bioodpadów.

63

POJEMNIK NA SZKŁOWrzucać:– butelki ze szkła,– słoiki,– pojemniki szklane,– inne opakowania szklane.Nie wrzucać:– nakrętek, kapsli, korków,– luster i szkła zbrojonego,– szkła okiennego,– szyb samochodowych, ceramiki,– przedmiotów wykonanych z połączenia szkła z innymi materiałami,– makulatury,– odpadów gumowych,– tworzyw sztucznych,– odpadów kuchennych, bioodpadów.

Dodatkowe źródła informacji:• „Recykling” – regularne wydawnictwo „Przeglądu Komunalnego”, Wydawnictwo Abrys sp.z o.o.• www.eko.org.pl • www.zielonaakcja.pl• www.greenworld.serwus.pl 4

64

www.recykling.org.pl

|plastikzonk.recykling.org.pl/imgturysta/files/plastik.pdfPatrycja Szambelan Konsultacja metodyczna:...

Documents

Transcript of |plastikzonk.recykling.org.pl/imgturysta/files/plastik.pdfPatrycja Szambelan Konsultacja metodyczna:...