Informator dla przyszłych mam

Informatordla przyszłych

mam

Ciąża,poród, połóg

Pozycja Badania, suplementacje, świadczenia, działania TYDZIEŃ CIĄŻY > 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 Grupa krwi i Rh X X X X X X X X X2 Przeciwciała odpornościowe X X X X X X X X X3 Morfologia krwi X X X X X X X X X4 Badanie ogólne moczu X X X X X X X X X5 Badania cytologiczne X X X X X X X X X6 Badanie czystości pochwy X X X X X X X X X7 Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo X X X X X X X X X8 VDRL – badanie w kierunku kiły X X X X X X X X X9 Badanie stomatologiczne X X X X X X X X X

10 HIV i HCV (wirus zapalenia wątroby typu C) X X X X X X X X X11 Toksoplazmoza i różyczka X X X X X X X X X12 TSH – badanie hormonalnej funkcji tarczycy X X X X X13 Badanie ultrasonograficzne14 Stężenie glukozy (po podaniu)15 Przeciwciała anty-Rh u kobiet z Rh minus16 Globulina anty-D17 Antygen HBS18 Paciorkowce B-hemoglobulinowe19 VDRL + HCV20 KTG

1 Kwas foliowy X X X X X X X X X2 Jod X X X X X X X X X

1 Wywiad i badania ogólne X X X X X X X X X2 Badanie ginekologiczne X X X X X X X X X3 Pomiar ciśnienia tętniczego krwi X X X X X X X X X4 Badanie gruczołów sutkowych X X X X X X X X X5 Pomiar masy ciała X X X X X X X X X6 Ocena ryzyka ciążowego X X X X X X X X X7 Propagowanie zdrowego stylu życia i zdrowia jamy ustnej X X X X X X X X X8 Informacja o możliwości wykonania badań dotyczących wad genetycznych X X X X X X X X X9 Kontrola stanu zdrowia jamy ustnej

10 Skierowanie do położnej środowiskowej11 Ocena czynności serca płodu12 Badanie położnicze13 Ocena wymiarów miednicy14 Ocena aktywności płodu15 Ocena ruchów płodu

OKRES CIĄŻY > I

Badaniadiagnostyczne

i konsultacjemedyczne

Suplementacje

Świadczeniaprofilaktyczne

i działania z zakresupromocjizdrowia

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

XX X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X XXXXX X X X X XX

X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X XX X X X X X

X X XX X X X XX X X X XX X X X X

X X

X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX

X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X

X X X X X X X XX X X X XX X X X X X X

X

II III IV V VI VII VIII

Zasady dobrej praktyki bezpiecznej ciąży i poroduPodczas pierwszej wizyty osoba sprawująca opiekę nad kobietą w ciąży (lekarz lub położna) przekazujeciężarnej podopiecznej „Informator dla przyszłych mam”, zawierający m.in. prawa rodzącej.

Lekarz lub położna, gdy zbliża się termin rozwiązania, ustala z pacjentką plan porodu, w którym zawarte sątakże ich dane do ewentualnego kontaktu.

W szpitalu, w którym nastąpi poród, personel odpowiedzialny (lekarz bloku porodowego i położna) omawiająz pacjentką plan porodu. W zależności od sytuacji klinicznej modyfikują go w trakcie porodu – za aprobatą ro-dzącej. Rozmowa akcentuje prawa rodzącej. Pacjentce przekazywana jest również ulotka z zapisem tych praw.

Osoba prowadząca ciążę, jeśli uzna za celowe, lub na życzenie rodzącej, może skorzystać z kontaktu z osobąsprawującą opiekę medyczną w czasie porodu (lekarz, położna) w celu dodatkowego wyjaśnienia planu porodu.

W trakcie porodu, jeżeli pojawią się nieprawidłowości, personel sali porodowej, a przede wszystkim lekarzprowadzący na bieżąco informuje rodzącą i ustala z nią sposób dalszego postępowania.

Po zakończeniu porodu położna prowadząca i lekarz przekazują pacjentce informację oceniającą przebiegporodu. O stanie dziecka informuje lekarz neonatolog, obecny przy każdym porodzie.

1

2

3

4

5

6

Spis treści

n Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6-7

n Zanim zajdziesz w ciążę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-9

n Ciąża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10-21

n Zanim urodzi się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22-23

n Ciąża bliźniacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24-25

n Plan porodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26-27

n Poród . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28-31

n Cesarskie cięcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32-33

n Prawa rodzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34-36

n Połóg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

5

6

dr n. med.Wojciech

Guzikowski

WojewódzkiKonsultant

ds. Ginekologiii Położnictwa

RyszardWilczyńskiWstęp

Informator ma podpowiedziećkobietom i ich bliskim, jak sięprzygotować do porodu i połogu.

7

Istnieją liczne foldery i poradniki dotyczące różnych za-gadnień związanych z ciążą i macierzyństwem, takich jakodżywianie, tryb życia, dbanie o formę czy zdrowie, kar-mienie piersią czy opieka nad dzieckiem.

Mało jest natomiast przystępnych, ale fachowych infor-macji o jednym z najważniejszych dla matek momentów,jakim jest poród.

Opracowanie, które trzymają Państwo w dłoni, wypełniatę lukę. Ma podpowiedzieć kobietom i ich bliskim, jak sięprzygotować – teoretycznie i praktycznie – do tego szcze-gólnego wydarzenia.

Co powinna wiedzieć ciężarna i rodząca?Jakie badania wykonać na etapie planowania dziecka?Jakie są zalecane w trakcie ciąży i kiedy je zrobić w ra-mach publicznej opieki medycznej?Prawo do jakich świadczeń profilaktycznych przysłu-guje przyszłym matkom?

Wreszcie – jakie są prawa matki związane z porodem,połogiem i opieką nad noworodkiem?

Odpowiedzi na wszystkie te pytania znajdują się w niniej-szej broszurce. Ma ona sprawić, że świadome będzie nietylko macierzyństwo, ale również okres je poprzedzający.

Drogie Panie,

chciałbym, żeby ta publikacja była skromnym wkładem w uczynienie macierzyństwa doświadczeniem jak najbardziejpozytywnym. Doświadczeniem spokojnego oczekiwania na dziecko i jego bezpiecznego przyjścia na świat.

Opolszczyzna, jak żaden inny region w Polsce, dotknięta jest problemami demograficznymi. Prognozy są dramatyczne.Należy uczynić wszystko, by urodzenie dziecka było dla kobiety wydarzeniem wspominanym jako to, które chce siępowtórzyć. Zatem każde działanie, które sprzyja rodzicielstwu, ma ogromne znaczenie.

… skorzystaj z porady lekarza lub położnej. Na przebiegciąży, rozwój płodu i stan dziecka wpływa zdrowie jegorodziców, jeszcze zanim zostanie ono poczęte.

Zanim zajdziesz w ciążę...

9

1. Pa mię taj o su ple men ta cji.

Przyj muj kwas fo lio wy i jod.

• Kwas foliowy warto zacząć brać co najmniej miesiącprzed zajściem w ciążę i dawkować go do końca I tryme-stru (12 tygodni). Niweluje on prawdopodobieństwowystąpienia wad cewy nerwowej u płodu, do którychnależą wady wrodzone mózgu i rdzenia kręgowego.Kwas powinien być przyjmowany w dawce 0,4 mg.Można go kupić w aptekach bez recepty.

• Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego rozwo-ju płodu. Jego niedobór może doprowadzić do niedo-rozwoju mózgu dziecka. Przyjmowanie wskazane jestod początku ciąży aż do czasu karmienia piersią. Szcze-góły dawkowania poda lekarz prowadzący.

2. Zrób ba da nia.

Sprawdź, czy przechodziłaś różyczkę i toksoplazmozę(pasożytniczą chorobę odzwierzęcą).

Zrób też badania hormonu TSH (tyreotropiny), aby mócprzeciwdziałać ewentualnym następstwom nadczyn-ności lub niedoczynności tarczycy w ciąży.

Badanie TSH trzeba wykonać między 4. a 8. tygodniemciąży.

Jeśli jesteś w trudnej sytuacji życiowej, a wiadomośćo rozwijającym się w Twoim łonie dziecku Cię zasko-czyła, możesz skorzystać ze wsparcia. Nie ma sytuacjibez wyjścia! Istnieje wiele instytucji przygotowanychdo udzielenia pomocy materialnej, socjalnej, psycholo-gicznej, prawnej czy medycznej, itd.

Zapytaj o nie położną, najbliższy ośrodek pomocy spo-łecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie czy Die-cezjalną Fundację Ochrony Życia.

PAMIĘTAJ!

3. Zadbaj o to, by mieć złożoną deklarację wyborupołożnej POZ (podstawowej opieki zdrowotnej).

Położne POZ:http://zdrowie.opolskie.pl/pliki/files/wykaz%20połoznych%20POZ.pdf

Gdy zajdziesz w ciążę, skontaktuj się z nią, by ustalićplan spotkań edukacyjnych po 21. tygodniu ciąży, usta-lić zasady współpracy, sposób kontaktowania się za-równo przed porodem, jak i po porodzie.

To ważne także dlatego, że przed wypisaniem ze szpi-tala – już po porodzie – musisz wskazać położną, którabędzie opiekowała się Tobą i dzieckiem po wyjściu z pla-cówki przez dwa miesiące. Trzeba też wskazać lekarzaPOZ, który będzie sprawował opiekę nad dzieckiem,i do którego zostanie przekazana karta uodpornienia(tzw. karta szczepień).

10

Pierwszych 12 tygodni życia łonowego dzieckama fundamentalne znaczenie dla jego rozwojui życia w przyszłości.

Ciąża...

11

To wtedy tworzą się wszystkie narządy, które później się rozwijają i dojrzewają do samodziel-nego funkcjonowania.

Pamiętaj, że w czasie wewnątrzłonowego życia Twojego rozwijającego dziecka jesteś jegocałym światem. Dlatego ogromne znaczenie ma Twój tryb życia, sposób odżywiania się, dba-nie o zdrowie, ochrona przed czynnikami szkodliwymi – chemicznymi, fizycznymi, chorobami,a także alkoholem, papierosami, narkotykami czy lekami.

Badaj się więc i korzystaj z przysługujących Ci w ramach ubezpieczenia zdrowotnegoświadczeń profilaktycznych w czasie ciąży! Jeśli pojawią się jakiekolwiek nieprawidło-wości, a zostaną wykryte wcześnie, ciążę można doprowadzić do szczęśliwego finału.

Zakres badań diagnostycznych i konsultacji medycznych wykonywanych u kobiet w ciążyoraz zalecanych świadczeń profilaktycznych i działań z zakresu promocji zdrowia określaRozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 września 2012 r. ws. standardów postępowania me-dycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanejnad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nadnoworodkiem (Dz.U. z 4 października 2012 r.).

Na kolejnych stronachznajduje się wskazany

w rozporządzeniuwykaz badań i świadczeń

wraz z okresami, w którychpowinny być wykonane.

potwierdzenie objęcia opieką medyczną do 10. tygo-dnia ciąży warunkuje wypłatę zasiłku po urodzeniudziecka (tzw. becikowego).

PAMIĘTAJ!

12

Do

10tygodnia

ciąży

• badanie ogólne podmiotowe(*czyli wywiad) i przedmiotowe(*badanie ogólne)

• badanie we wzierniku i zestawione(*ginekologiczne)

• pomiar ciśnienia tętniczego krwi

• badanie gruczołów sutkowych

• określenie wzrostu i masy ciała

• ocena ryzyka ciążowego

• propagowanie zdrowego stylu życia,w tym zdrowia jamy ustnej

• przekazanie informacji o możliwościwykonania badań w kierunku waduwarunkowanych genetycznie

• w przypadku opieki sprawowanejprzez położną obowiązkowakonsultacja lekarza specjalistyw dziedzinie położnictwai ginekologii

• badanie grupy krwi i Rh

• przeciwciała odpornościowe (mają na celu sprawdzenie,czy nie ma tzw. konfliktu serologicznego – czyli komplikacjiwynikających z różnicy grup krwi rodziców – a w związkuz tym zagrożenia np. anemią płodu)

• morfologia krwi

• badanie ogólne moczu

• badanie cytologiczne (wymaz z szyjki macicy, profilaktykai wykrywanie zmian nowotworowych na szyjce macicy)

• badanie czystości pochwy

• badanie stężenia glukozy we krwi na czczo

• VDRL (* badanie w kierunku kiły)

• badanie stomatologiczne, uwzględniające ocenę stanuzdrowia jamy ustnej, określenie potrzeb profilaktyczno--leczniczych i ustalenie planu leczenia

• badanie HIV i HCV (*HIV – wirus zespołu nabytego brakuodporności; HCV – infekcja wirusowego zapalenia wątroby typu C)

• badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM) i różycz ki

• TSH (* badanie hormonalnej funkcji tarczycy)

Terminbadania

Świadczenia profilaktycznewykonywane przez lekarza lub położnąi działania w zakresie promocji zdrowia

Badania diagnostycznei konsultacje medyczne

(* dopiski wyjaśniające dr. n. med. W. Guzikowskiego)

14

Terminbadania



11-14tydzień

ciąży

• wywiad i badanie ogólne

• badanie ginekologiczne


• pomiar masy ciała



• kontrola stanu zdrowia jamy ustnej

• badanie ultrasonograficzne (USG)


• badanie cytologiczne (jeśli nie było wykonanewe wcześniejszym okresie ciąży)

15-20tydzień

ciąży







• morfologia krwi


• badanie cytologiczne (jeśli nie było wykonanewe wcześniejszym okresie ciąży)



15

21-26tydzień

ciąży



• ocena czynności serca płodu






• praktyczne i teoretyczneprzygotowanie do porodu, połogu,karmienia piersią i rodzicielstwaw formie indywidualnejlub grupowej (skierowanie do położnejPOZ w 21-26 tygodniu ciąży)*


• badanie cytologiczne (jeśli nie było wykonanewe wcześniejszym w okresie ciąży)

• badanie stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu75 g glukozy (Uwaga! w 24-28 tygodniu ciąży) – dwukrotneoznaczenie stężenia glukozy: przed podaniem glukozy(na czczo) oraz po 2 godz. od podania glukozy

• badanie ultrasonograficzne

• przeciwciała anty-Rh u kobiet z Rh (minus)

• badanie w kierunku toksoplazmozy(u kobiet z ujemnym wynikiem w I trymestrze)

Terminbadania




16

Terminbadania



27-32tydzień

ciąży








• szkoła rodzenia

• morfologia krwi


• badanie cytologiczne (jeśli nie było wykonanewe wcześniejszym okresie)

• przeciwciała odpornościowe

• badanie ultrasonograficzne

• 28-30 tydzień ciąży: podanie globuliny anty-D(w przypadku występowania wskazań)Szczegóły zasad obowiązujących od 1 kwietnia 2013 r.na stronach www.ptg.opole.pl i www.rckik-opole.com.pl


18

33-37tydzień

ciąży

• wywiad i badanie

• badanie położnicze

• ocena wymiarów miednicy




• ocena aktywności płodu

• badanie gruczołów sutkowych






• w przypadku opieki sprawowanejprzez położną obowiązkowakonsultacja lekarza specjalistyw dziedzinie położnictwa i ginekologii

• morfologia krwi


• badanie cytologiczne(jeśli nie było wykonane we wcześniejszym okresie ciąży)


• antygen HBs(nosicielstwo wirusa zapalenia wątroby typu B)*

• badanie w kierunku HIV

• posiew z przedsionka pochwy i okolic odbytu w kierunkupaciorkowców β-hemolizujących

• VDRL, HCV (w grupie kobiet ze zwiększonym ryzykiempopulacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia)

Terminbadania




19

38-39tydzień

ciąży




• ocena aktywności płodu






• w przypadku opieki sprawowanejprzez położną obowiązkowakonsultacja lekarza specjalistyw dziedzinie położnictwai ginekologii

• morfologia krwi


Terminbadania




20

UWAGA!po

40tygodniu

ciążybadanieco 2-3

dni



• badanie ginekologiczne– według wskazań medycznych

• ocena ruchów płodu







• Po 41 tygodniu ciąży– skierowanie do szpitala

• badanie ultrasonograficzne (jednorazowo)

• badanie KTG(* kardiotokografia, czyli monitorowanie akcji serca płoduwraz z zapisem czynności skurczowej macicy)

Terminbadania




22

Od 21. do 31. tygodnia ciąży korzystaj ze spotkańedukacyjnych raz w tygodniu. Po 32. tygodniuciąży aż do porodu – dwa razy w tygodniu.

Zanim urodzi się...

23

Szkoły rodzenia związane są często z oddziałami ginekologiczno-położniczymi, a formyindywidualnej lub grupowej edukacji prowadzą położne podstawowej opieki zdrowotnej(tzw. położne środowiskowe).

Od 21. do 31. ty go dnia cią ży mo żesz ko rzy stać raz w ty go dniu ze spo tkań edu ka cyj -nych fi nan so wa nych przez NFZ. Po 32. ty go dniu cią ży aż do samego po ro du – dwa ra zyw ty go dniu.

Pod czas tych spo tkań:

• ob ni żysz po ziom lę ku i zbu du jesz wia rę w sie bie

• po znasz pra wa ko bie ty cię żar nej, ro dzą cej i mat ki ma łe go dziec ka

• za po znasz się z za sa da mi opie ki me dycz nej nad mat ką, dziec kiem i ro dzi ną

• uzy skasz wspar cie w przy go to wa niu pla nu po ro du i pla nu opie ki oko ło po ro do wej

• do wiesz się, jak Two je cia ło do sto so wu je się do zmian za cho dzą cych pod czas cią ży,po ro du i po ło gu

• na uczysz się za po bie gać lub mi ni ma li zo wać czy li kwi do wać ob ja wy do le gli wo ścizwią za nych z cią żą, po ro dem i po ło giem

• do sta niesz in for ma cje o od mien no ściach okre su no wo rod ko we go,dzię ki cze mu ła twiej Ci bę dzie zro zu mieć i za spo ko ić po trze by Two je go dziec ka.

24

W przypadku ciąży mnogiej częstsze są powikłania w przebiegu porodu. Dlatego też wymaga onodrębnego i indywidualnego postępowania.

Ciąża bliźniacza...

25

Dla położnika ciąża bliźniacza zawsze oznaczaciążę zagrożoną i zwiększonego ryzyka, taką,w której mogą się zdarzyć powikłania dla ciężar-nej i jej płodów.

W ciążach wielopłodowych zachorowalność i umie-ralność okołoporodowa jest wysoka, 7–10-krotniewyższa, niż w ciążach z jednym płodem. Wynika toz faktu, że 50 proc. dzieci rodzi się w takich przy-padkach przedwcześnie.

Częstsze są też powikłania w przebiegu porodu.Dlatego poród w ciąży mnogiej wymaga odręb-nego i indywidualnego postępowania.

Przyjmuje się, że poród naturalny przy ciąży bliź-niaczej w sytuacji położeń główkowych obu pło-dów jest możliwy – jeśli przebiega bez powikłańi jest ściśle monitorowany.

Jednakże zagrożenie niedotlenieniem którego-kolwiek z płodów lub inne powikłania są wskaza-niem do rozwiązania poprzez cięcie cesarskie.Każda sytuacja nieprawidłowego położenia jed-nego z płodów jest wskazaniem do rozwiązaniacesarskim cięciem.

26

Plan opieki przedporodowej oraz plan poroduustalają – wraz z ciężarną – lekarz lub położnajeszcze w trakcie opieki przedporodowej.

Plan porodu...

27

Plan opieki przedporodowej (zawierający np. zamiesz-czoną w tym informatorze listę badań diagnostycznychwraz z harmonogramem) oraz plan porodu ustalają – wrazz ciężarną – lekarz lub położna jeszcze w trakcie opiekiprzedporodowej. Są one istotną częścią dokumentacjimedycznej. Mogą być modyfikowane w zależności do sta-nu zdrowia ciężarnej.

Plan porodu obejmuje wszystkie elementy postępowaniamedycznego podczas porodu. Musi w nim być zawarta lis-ta czynników ryzyka oraz powikłań przedporodowychi śródporodowych. Jest ich w sumie kilkadziesiąt, wszyst-kie zostały określone w rozporządzeniu ministra zdrowiadotyczącego świadczeń zdrowotnych z zakresu opiekiokołoporodowej.

Są wśród nich np.:

• zakażenie wirusem HIV i HCV• choroby ciężarnej – cukrzyca, choroby krążenia, nerek,

wątroby itd.• zakażenie różyczką• konflikt serologiczny (głównie w zakresie czynnika Rh)• ciąża wielopłodowa.

Wzory planu porodu można znaleźć w internecie.

W planie porodu powinny być zapisane preferencjerodzącej dotyczące m.in. miejsca porodu, porodu rodzin-nego, obecności osób trzecich (np. studentów czy stażys-tów) czy możliwości korzystania z takich elementówwyposażenia jak np. wanna, piłki czy drabinki.

W dokumencie tym kobieta powinna też zaznaczyć swojeoczekiwania dotyczące np. rodzaju znieczulenia, które mabyć zastosowane w trakcie porodu (wybierając oddział,warto zapoznać się z rodzajami stosowanych w nimznieczuleń); wyboru pozycji w trakcie rodzenia; podawa-nia leków stymulujących skurcze; możliwości wykonanialewatywy; ochrony krocza czy prowadzenia parcia stero-wanego – czyli kierowanego i wspieranego przez położną.W planie porodu powinny się znaleźć także oczekiwaniaz zakresu opieki po porodzie, np. dotyczące karmieniapiersią czy stałej obecności dziecka przy matce.

Ciężarnej należy umożliwić wybór miejsca porodu i prze-kazać wyczerpującą informację dotyczącą tego miejsca,obejmującą wskazania i przeciwwskazania. Należy ją po-informować, że zaleca się poród w szpitalu, z zagwaran-towanym dostępem do wydzielonej sali cięć cesarskich,gdzie na wypadek powikłań u matki, płodu lub noworodkamożliwe będzie natychmiastowe podjęcie interwencjimedycznej.

28

Podstawą bezpiecznego, zakończonegosukcesem porodu jest współpraca rodzącejz położną i lekarzem położnikiem.

Poród...

29

Dzięki temu poród przebiega bez przeszkód i strachu,a noworodek przychodzi na świat w dobrym stanie. Nale-ży jednak pamiętać, że to rodząca odgrywa główną rolęw trakcie porodu.

Poród dzieli się na 4 okresy.

OKRES I zaczyna się od regularnych skurczów macicy,skracania i rozwierania się szyjki macicy aż do zupeł-nego rozwarcia (średnica 10 cm). Ten etap trwa od kilkudo kilkunastu godzin (u kobiet rodzących po raz pierwszy,tzw. pierworódek – do 12 godz.; u wieloródek – do 7 godz.).W tym czasie mogą odpłynąć wody płodowe. Ich zielon-kawy lub zielony kolor może świadczyć o krótkotrwałymniedotlenieniu. W takim przypadku monitorowanie pra-widłowej akcji serca płodu za pomocą zapisu KTG (kar-diotokografia – zapis monitorowania akcji serca płodu wrazz zapisem czynności skurczowej macicy) pozwala na dalszeprowadzenie porodu.

Sytuację, ryzyko i stan zagrożenia płodu oraz stopień za-awansowania porodu ocenia położnik i to on, m.in. na pod-stawie zapisu KTG, przy stwierdzeniu trwającegoniedotlenienia lub np. okręcenia pępowiny wokół częścipłodu (rozpoznawanego badaniem USG) decyduje o for-mie zakończeniu porodu.

Warto wiedzieć, że w trakcie porodu istnieje możliwośćpełnej weryfikacji zapisu KTG. Stan płodu można ocenić

bardzo precyzyjnie, badając pH tzw. krwi włośniczkowejpłodu. By wykonać to badanie, z główki płodu musi być po-brana niewielka kropelka krwi. Wynik otrzymywany jestnatychmiast. Warunkiem wykonania tego badania jestzgoda rodzącej. Można je wykonać tylko wtedy, gdy pę-cherz płodowy nie jest zachowany. Badanie to nie zagrażadziecku.

OKRES II porodu to czas wychodzenia na zewnątrzdziecka, najpierw części przodującej, którą najczęściejjest główka. Rodząca odczuwa wtedy skurcze jako parcie.Powinna je wykonywać, kierując się przede wszystkimwłasną potrzebą.

Parcie samoistne oraz pozycja wertykalna (pionowa, nieleżąca), czyli np. klęcząca lub stojąca, minimalizują napię-cie mięśni dna miednicy, a umiejętność rozluźniania ichpoprzez spokojne oddychanie ma wpływ na ochronę kro-cza np. przed pęknięciem lub potrzebą nacięcia. Parciesterowane (wspomagane przez położną) wymaga ścisłejwspółpracy z położną. To ona informuje w takiej sytuacjirodzącą, jak świadomie przeć w czasie skurczu.

II okres porodu trwa u pierworódki do 2 godzin, a u wie-loródki do 1 godziny. Przedłużanie się II okresu powyżejgodziny powinno być sygnałem do wnikliwej oceny sy-tuacji przez personel medyczny.

OKRES III porodu to etap wydalania łożyska. Trwa za-zwyczaj do 30 minut. Jeżeli nie ma mocnego krwawienia,

30

można czekać do godziny na samoistne urodzenie się ło-żyska. Przystawienie noworodka do piersi matki bezpo-średnio po urodzeniu przyczynia się do znacznegoprzyspieszenia odklejania się i rodzenia łożyska. Powodujebowiem wydzielanie oksytocyny – hormonu, który wywo-łuje skurcze macicy.

OKRES IV porodu to 2-godzinna obserwacja w saliporodowej.

WARTO WIEDZIEĆ, ŻE...

Przed porodem

• 2–3 tygodnie przed porodem ciężarna może zacząć od-czuwać ulgę w oddychaniu czy potrzebę częstszego odda-wania moczu. Mogą się też pojawić zaparcia i napięciamacicy, odczuwane jako bolesne skurcze, zwane przepo-wiadającymi. Są one jednak krótkie i nieregularne, częstosamoistnie ustępują po 2–3 godzinach.

• Za początek porodu uważa się regularną czynność skur-czową, występującą przynajmniej co 10 minut, ze stop-niowo nasilającymi się skurczami macicy. Dochodzi dozmian w szyjce macicy; ulega ona skracaniu i rozwieraniu.

• Gdy odpływa płyn owodniowy, należy pilnie zgłosić siędo szpitala!

W trakcie porodu

• Na wstępie personel sprawujący opiekę nad rodzącą powi-nien omówić z nią przygotowany wcześniej plan porodu.

• Musi być uszanowana prywatność i poczucie intymnościrodzącej. Podczas porodu na sali mogą być obecne tylkoosoby bezpośrednio udzielające pomocy medycznej orazosoba bliska rodzącej – małżonek, krewny, ojciec dzieckalub osoba wskazana przez pacjentkę (np. lekarz prowadzą-cy ciążę). Uczestnictwo dodatkowych osób wymaga zgodypacjentki i lekarza lub położnej nadzorującej poród.

• Osoby sprawujące opiekę oraz uczestniczące w porodziesą obowiązane do przestrzegania zasad higieny ogólnej,aseptyki i antyseptyki.

• Rodzącą traktuje się z szacunkiem i umożliwia jej podej-mowanie świadomych decyzji związanych z porodem.Należy m.in. pytać o jej potrzeby i oczekiwania.

• Personel medyczny powinien omawiać z rodzącą sposo-by radzenia sobie z bólem i każdorazowo uzyskać jej zgodęna wykonanie wszelkich zabiegów i badań.

• Wsparcie medyczne powinno polegać m.in. na: zapewnie-niu ciągłości opieki, dostosowaniu opieki do potrzeb ro-dzącej (z uwzględnieniem możliwości organizacyjnychplacówki), zachęcaniu do korzystania ze wsparcia osobybliskiej, zachęcaniu do aktywności fizycznej, pomaganiu

31

w znajdowaniu optymalnych pozycji porodu i zapewnieniumożliwości przyjmowania przejrzystych płynów, takżepodczas aktywnej fazy porodu.

• Należy pamiętać o odpowiednim, trenowanym w szkolerodzenia oddechu! W czasie skurczów macicy do dzieckadociera mniejsza ilość tlenu. Oddechy rodzącej mają byćdługie i spokojne, wykonywane tzw. brzusznym torem od-dychania (przeponowym). Poprawiają one dotlenienie pło-du i łagodzą odczuwany ból.

• W czasie porodu mogą być zastosowane leki: kroplówkanaskurczowa z oksytocyną (hormon powodujący skurczemacicy), leki rozkurczowe i przeciwbólowe, środki uspoka-jające, znieczulenie podtlenkiem azotu (czyli popularnygaz rozweselający) czy znieczulenie zewnątrzoponowe(znieczula miejscowo dolną partię ciała, wprowadzane jestcieniutkim cewnikiem w dolną partię kręgosłupa). Ich po-danie następuje po wnikliwej analizie położniczej i anes-tezjologicznej. Rodząca musi wyrazić na to zgodę.

• Może się zdarzyć, że poród musi być zakończony przezpołożnika cięciem cesarskim albo zabiegiem kleszczo-wym lub próżniociągiem (narzędzia położnicze stosowa-ne w porodzie zabiegowym w II okresie porodu – rodzeniesię główki płodu). Wykonuje się je przy braku postępu po-rodu, zagrażającym niedotlenieniu lub jako formę skróceniaII okresu porodu np. ze wskazań okulistycznych czy kardio-logicznych. Zabiegi te wykonywane są pod pewnymi warun-

kami: gdy główka dziecka znajduje się odpowiednio „nisko”w kanale rodnym oraz gdy zabieg przebiegnie bezpieczniedla płodu (nie będzie urazowy) i wykona go doświadczonypołożnik.

• Cięcia cesarskie mogą być planowe albo pilne i natych-miastowe – wynikające z zaistniałej sytuacji, bo w czasieporodu występują czasem zagrożenia, których wcześniejnie dało się przewidzieć. Niepokój, strach przed zabiegiemi poczucie zagrożenia są w takiej sytuacji zrozumiałe.

• We współczesnym położnictwie przeważa pogląd, że porodymiednicowe (gdy płód ułożony jest w czasie akcji porodowejnie główką, ale bioderkami w dół) powinny być rozwiązy-wane drogą cięcia cesarskiego.

• Na bezpieczny poród duży wpływ ma masa płodu. W pol-skich rekomendacjach z 2007 r. wskazaniem do cięcia ce-sarskiego jest masa powyżej 4500 g (makrosomia), a przystwierdzonej cukrzycy ciężarnych – powyżej 4250 g. Reko-mendacje z 2011 r. mówią, że makrosomię płodu rozpo-znaje się przy bezwzględnej masie płodu powyżej 4200 g.Masę płodu ocenia się w badaniu USG wykonanym przedporodem, jednakże przypuszczalna masa płodu nie zawszemoże być precyzyjna, w trakcie porodu precyzja tego bada-nia jest jeszcze mniejsza.

• Pierwsze badanie lekarskie dziecka może być wykonanew pierwszych 24 godzinach po urodzeniu się noworodka.

3232

Wyłącznie lekarz może podjąć decyzjęo przeprowadzeniu cięcia cesarskiego.Wynika to z ustawy o zawodzie lekarza.

Cięcie cesarskie...

33

Decyzję podejmuje doświadczony położnik (ordynator, kierownik dyżuru ewentualniew ramach konsylium lekarskiego) z wyczerpującym uzasadnieniem i odwołaniem do wskazańmedycznych.

Każda pacjentka musi mieć świadomość, że cięcie cesarskie jest poważnym zabiegiemoperacyjnym. W porównaniu z porodem siłami natury znacznie wzrasta odsetek powikłań,w tym także śmiertelność. Zwiększa się np. ryzyko powikłań śródoperacyjnych i poopera-cyjnych, takich jak uszkodzenie pęcherza moczowego, zapalenia otrzewnej, niedrożnościjelit, ropienie rany. Powoduje to, że dłuższy jest pobyt w szpitalu, a dolegliwości bóloweobniżają sprawność w pielęgnacji noworodka.

Ponadto w przypadku następnej ciąży może wystąpić groźne powikłanie w postaci usado-wienia się łożyska w bliźnie po cięciu cesarskim. Niebezpiecznym powikłaniem jest równieżśródporodowe rozejście się blizny.

Biorąc pod uwagę stanowisko Departamentu Prawnego Ministerstwa Zdrowia, Polskie To-warzystwo Ginekologiczne nie rekomenduje wykonywania cięć cesarskich „na życzenie”,bez wskazań medycznych. Według Ustawy o zawodzie lekarza narzucenie przez pa-cjentkę takiego sposobu rozwiązania porodu nie zwalnia lekarza od odpowiedzialnościza jego wykonanie.

W razie wątpliwości diagnostycznych lub terapeutycznych lekarz – z własnej inicjatywybądź na wniosek pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, jeżeli uzna to za uzasad-nione, w świetle wymagań wiedzy medycznej – powinien zasięgnąć opinii właściwego le-karza specjalisty lub zorganizować konsylium lekarskie. Dotyczy to również zasadnościprzeprowadzenia cięcia cesarskiego „na żądanie”.

Prawa rodzącej...

Respektowanie praw pacjenta podczas porodu polega przede wszystkimna respektowaniu praw kobiety rodzącej m.in. do świadomegoudziału w podejmowaniu decyzji związanych z porodem.

35

Dotyczy to zarówno działań, stosowanych procedur me-dycznych, jak i możliwości wyboru osoby sprawującej nadpacjentką opiekę – z uwzględnieniem zasad organizacyj-nych obowiązujących w miejscu udzielania świadczenia.

1. Rodząca ma prawo do życzliwej i serdecznej opieki orazdo szacunku ze strony personelu.

2. Rodzinie oczekującej narodzin dziecka należy zapewnićspecjalistyczną opiekę medyczną i psychologiczną orazprawo wyboru dowolnego szpitala.

3. Poród jest wydarzeniem intymnym. Rodząca ma prawosię domagać, by badania i zabiegi odbywały się w miejscuodosobnionym. Może się nie zgodzić na obecność osóbpostronnych.

4. Przy prawidłowym przebiegu ciąży rodząca ma prawodo bezpiecznego porodu z udziałem wykwalifikowanegopersonelu, z uwzględnieniem jej życzeń dotyczących pro-cedur położniczych (jeśli nie ma przeciwwskazań).

5. Przy ciąży patologicznej kobieta ma prawo do poroduw placówce o odpowiednim stopniu referencyjności,zapewniającym matce i dziecku niezbędne procedurydiagnostyczne i lecznicze, w tym w zakresie intensyw-nej opieki medycznej. Najwyżej wyspecjalizowane na

Opolszczyźnie są placówki o drugim (Kędzierzyn-Koź-le i Nysa) i trzecim poziomie referencyjności (Opole).

6. Kobieta ma prawo do pełnej i zrozumiałej dla siebieinformacji o postępach porodu, podawanych środ-kach, zagrożeniach, spodziewanym ryzyku i staniepłodu, zabiegach i ich skutkach.

7. Rodząca ma prawo, by towarzyszył jej ktoś bliski lubwybrany. Może to być ojciec dziecka, członek rodziny,położna, lekarz prowadzący ciążę czy doula (nieme-dyczna opiekunka na czas porodu).

8. Kobieta ma prawo do swobodnego poruszania sięw pierwszej fazie porodu. To nie szpital, lecz kobietadecyduje, jak urodzi swoje dziecko.

9. Kobieta może się nie zgodzić na rutynowe zabiegi sto-sowane przez szpital: lewatywę, golenie wzgórka ło-nowego, indukowanie porodu (próba wywołaniakroplówką naskurczową skurczów macicy), przebiciepęcherza płodowego, nacięcie krocza czy znieczulenie.

10. Elektroniczne monitorowanie porodu KTG (kardioto-kografię, czyli monitorowanie akcji serca płodu wrazz zapisem czynności skurczowej macicy) powinno sięwykonywać w wyselekcjonowanych przypadkach,przy wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia

36

powikłań, porodach wywoływanych. Stałe monitoro-wanie KTG wymagane jest przy porodzie po przeby-tym cięciu cesarskim, jeśli rodząca podejmie świadomądecyzję o próbie takiej formy porodu. Zapis KTG jestzawsze istotnym dowodem odpowiedniego monitoro-wania stanu płodu i oceny czynności skurczowej ma-cicy. Badanie jest bezpieczne dla dziecka, rodzącasłyszy efekty dźwiękowe pracy serca płodu.

11. Rutynowe nacinanie krocza jest nieuzasadnione.Rodzącą trzeba poinformować o takiej potrzebiew uzasadnionych przypadkach, np. przy porodzie za-biegowym (czyli takim, który wymaga interwencji –użycia kleszczy czy próżniociągu, pomocy ręcznejw porodzie miednicowym oraz przy większej masiepłodu). Zabieg nacięcia wykonuje się po wykorzys-taniu innych możliwych technik – pozycji rodzącejczy technik relaksacyjnych minimalizujących napię-cie mięśni. W uzasadnionych przypadkach nacięcieoznacza mniejszą urazowość dla dziecka.

12. Rodząca ma prawo wglądu do wszystkich wynikówbadań i do tzw. historii choroby.

13. Każda kobieta podczas porodu powinna być trakto-wana indywidualnie, a zabiegi winny być wykonywa-ne tylko wtedy, gdy są wskazania medyczne.

14. Od pierwszych chwil po porodzie zdrowy noworo-dek powinien przebywać z matką. Duże znaczenieprzypisuje się trwającemu nieprzerwanie przez mi-nimum dwie godziny kontaktowi „skóra do skóry”między matką a dzieckiem bezpośrednio po poro-dzie. Jeżeli stan dziecka i matki na to pozwala, pierw-sza ocena stanu zdrowia dziecka może mieć miejscena brzuchu mamy.

15. Dziecko ma prawo do najbardziej wartościowego po-karmu, czyli mleka matki. Karmienie piersią należyrozpocząć natychmiast po porodzie.

16. W oddziale położniczym matka powinna mieć możli-wość przebywania z dzieckiem bez ograniczeń. Perso-nel powinien uczyć matkę karmienia piersią i wspierać.

17. Szpital nie powinien bez uzasadnionego powoduzabraniać lub utrudniać matce i dziecku kontaktuz rodziną. Chyba, że są istotne wskazania medycznelub epidemiologiczne.

18. Postępowanie medyczne związane z porodem –zgodne z aktualną wiedzą medyczną, standardamii rekomendacjami – powinno być zawsze poparteżyczliwością i empatią.

37

Położnicy, czyli świeżo upieczonej mamiei jej dziecku należy zapewnić ciągłą i profe-sjonalną opiekę, w szczególności ocenę sta-nu ogólnego, stanu położniczego.

W sytuacji niepowodzeń położniczych należyzapewnić kobiecie pomoc psychologiczną.Szpital sprawujący opiekę nad matką w czasieporodu w dniu wypisu przekazuje zgłosze-nie o porodzie położnej rodzinnej – dokładnyadres, pod którym matka wraz z dzieckiembędą przebywać w okresie połogu.

Położna gwarantuje nie mniej niż cztery wizy-ty, z których pierwsza odbywa się nie późniejniż w ciągu 48 godzin od otrzymania przez po-łożną zgłoszenia o urodzeniu dziecka.

Położna informuje też matkę o potrzebie od-bycia wizyty u lekarza specjalisty w dziedziniepołożnictwa i ginekologii w szóstym tygodniupołogu. Kontroluje również stan ogólny i po-łożniczy matki, rozwój psychomotorycznydziecka, wspiera matkę i rodzinę w rozwiązy-waniu problemów związanych z pełnieniemfunkcji opiekuńczych w najwcześniejszymetapie rozwojowym dziecka.

Połóg...

Świeżo upieczonej mamiei jej dziecku należy zapewnićciągłą i profesjonalną opiekę.

Opracowanie Informatora dla przyszłych mam

dr n. med. Wojciech GuzikowskiKonsultant Wojewódzki w Dziedzinie Ginekologii i Położnictwa dla województwa opolskiego

we współpracyz mgr Ewą Janiuk

przewodniczącą Oddziału Opolskiego Polskiego Towarzystwa Położnych

Do przygotowania Informatora wykorzystano:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardówpostępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki

okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznegoporodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (DzU z 4 października 2012 r.)

2. Rekomendację Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 2006-2011Ginekologia Polska, pod red. Marka Spaczyńskiego, Poznań 2012

3. Książkę Witolda Malinowskiego i Anety Poręby-CieślukowskiejCiąża wielopłodowa, PTG 2012

4. Doświadczenia własne.

Opracowanie i druk sfinansowano ze środków Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego.Redakcja, skład, druk: Loyal Group Sp. z o.o.

Opole 2014

Informator dla przyszłych mam

Documents

Transcript of Informator dla przyszłych mam