informacje

5

„PRAWNA OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO POLSKI – DOŚWIADCZENIA I WYZWANIA XXI W.”

Ogólnopolska konferencja naukowa, Warszawa, 27 lutego 2009 r.

Wdniu 27 lutego 2009 r. od-była się w Warszawie ogólno-

polska konferencja naukowa „Praw-na ochrona dziedzictwa kulturowe-go Polski – doświadczenia i wyzwa-nia XXI w.”. Jej organizatorami były Katedra Nauki Administracji i Ochrony Środowiska WydziałuPrawa i Administracji Uniwersyte-tu Kardynała Stefana Wyszyńskie-go w Warszawie oraz WarszawskieSeminarium Aksjologii Admini-stracji. Partnerami organizatorówkonferencji byli: Krajowy OśrodekBadań i Dokumentacji Zabytków,Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicz-nych oraz Kancelaria Prawna Ho-ryńska & Wspólnicy.

W konferencji wzięło udział po-nad 200 osób, m.in. przedstawicie-le środowiska konserwatorskiego,prawnicy oraz muzealnicy.

Konferencję rozpoczął General-ny Konserwator Zabytków TomaszMerta, omawiając węzłowe za-gadnienia współczesnej prawnejochrony dziedzictwa kulturowegow Polsce.

W wystąpieniach prelegentówzwrócono uwagę m.in. na prawneaspekty ochrony zabytków archeo-logicznych, ochrony dziedzictwa nie-materialnego, przeciwdziałania nie-legalnym transakcjom na rynkudzieł sztuki oraz organizacji admi-nistracji konserwatorskiej, a takżena potrzebę adaptacji zasady zrów-noważonego rozwoju w prawnejochronie zabytków nieruchomych.Poruszone zostały również wybranezagadnienia karnoprawnej ochronyzabytków. Tematowi temu poświę-cony został w całości trzeci panelkonferencji.

Po wysłuchaniu referatów przy-jęto tekst deklaracji końcowej, w któ-

rej stwierdzono: „Aktualny stan pra-wodawstwa polskiego w zakresieprawa ochrony zabytków wymagapodjęcia istotnych i pilnych działańlegislacyjnych, w szczególności w za-kresie koniecznych nowelizacji usta-wy z 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, jak też raty-fikowania ważnych umów między-narodowych; w tym zakresie ko-nieczne jest połączenie wysiłków

1. Wystąpienie H. Jodełki-Schreiber, wygłaszającej referat „Niematerialne dziedzictwokulturowe: idea, prawo, praktyka”. Fot. M. Błaszkiewicz.1. H. Jodełko-Schreiber reads a paper on “Niematerialne dziedzictwo kulturowe: idea,prawo, praktyka” (Non-material cultural heritage: idea, law, praxis). Photo: M. Błaszkiewicz.

przedstawicieli różnych instytucji i środowisk, w związku z czym nie-zbędna jest otwarta współpracaMinisterstwa Kultury i DziedzictwaNarodowego w zakresie prac nadprojektem nowej ustawy – Prawaochrony zabytków z reprezentan-tami tych instytucji i środowisk”.Uczestnicy spotkania zadeklarowaligotowość i chęć udziału w powyż-szych działaniach.

6

Ranga, jaką konferencji nadaliorganizatorzy, udział w niej najwy-bitniejszych polskich prawnikówspecjalizujących się w problematyce

kie dla administracji konserwator-skiej ma stan ustawodawstwa pol-skiego.

Katarzyna Zalasińska

prawnej ochrony dziedzictwa kultu-rowego, a także liczba zgromadzo-nych uczestników przybyłych z ca-łego kraju, świadczą o znaczeniu, ja-

T he national scientific confer-ence on ”The Legal Protection

of the Cultural Heritage in Poland– the Experiences and Challengesof the Twenty First Century”, heldin Warsaw on 27 February 2009,was organised by the Chair of theAdministration and Protection ofthe Natural Environment in theFaculty of Law and Administrationat the Cardinal Stefan Wyszyński

University in Warsaw and the Warsaw Seminar on AdministrationAxiology. The partners of the organ-isers were the National HeritageBoard of Poland, the Centre forthe Protection of Public Collections,and the Horyńska & Partners Law Firm.

The conference was attended bymore than 200 persons, includingrepresentatives of the conservation

environment, lawyers and museumexperts. The papers were followedby the acceptance of the text of theend declaration. The rank which theorganisers of the meeting grantedto it and the presence of the mostoutstanding Polish lawyers special-ising in the legal protection of thecultural heritage testify to the signif-icance of the state of Polish legisla-tion for conservation administration.

”THE LEGAL PROTECTION OF THE CULTURAL HERITAGE IN POLAND – THE EXPERIENCES AND CHALLENGES OF THE TWENTY FIRST CENTURY”

National Scientific Conference, Warsaw, 27 February 2009

„BADANIA ARCHEOLOGICZNE NA TRASACH INWESTYCJI DROGOWYCH – WYZWANIA I OSIĄGNIĘCIA”

Konferencja, Warszawa, 5-7 marca 2009 r.

Wdniach 5 -7 marca 2009 r. od-była się w Warszawie, zorga-

1. Wystąpienie dr. hab. prof. UKSW Zbigniewa Kobylińskiego. Wszystkie fot. A. Niemirka.1. Speech given by Prof. Dr. hab. Zbigniew Kobyliński of the Cardinal Stefan WyszyńskiUniversity. All photos: A. Niemirka.

Stowarzyszenie Naukowe Archeo-logów Polskich oraz UniwersytetKardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, konferencja pt. „Ba-dania archeologiczne na trasachinwestycji drogowych – wyzwania i osiągnięcia”.

Na początku głos zabrali przed-stawiciele ww. instytucji, podsekre-tarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gene-ralny Konserwator Zabytków To-masz Merta oraz wiceminister in-frastruktury Zbigniew Rapciak.

W pierwszym dniu konferencjizaprezentowane zostały najciekaw-sze odkrycia dokonane podczas ba-dań wykopaliskowych w latach 2006-2008. Archeolodzy reprezentującyróżne instytucje państwowe oraz fir-my prywatne przedstawili swoje do-konania badawcze, a także specyfi-kę prowadzonych prac.

nizowana przez Krajowy OśrodekBadań i Dokumentacji Zabytków,

informacje

7

Drugiego dnia głos zabrali goście z Irlandii, Niemiec, Francji i Szwajcarii, którzy zapoznali uczest-ników spotkania z problematykąbadań archeologicznych prowadzo-nych na dużych inwestycjach dro-gowych w tych krajach.

Podczas pozostałej części obradpracownicy KOBiDZ, wojewódzkichurzędów ochrony zabytków orazprzedstawiciele instytucji nauko-wych i firm prywatnych omawialiróżnorodne zagadnienia i problemyzwiązane z badaniami archeologicz-nymi na inwestycjach drogowych. W referatach oraz w dyskusji poru-szano takie tematy, jak: współpracaKOBiDZ z Generalną DyrekcjąDróg Krajowych i Autostrad, za-gadnienia konserwatorskie i formal-noprawne, etyka zawodowa, opra-cowanie i publikowanie wyników

badań, magazynowanie zabytków,współpraca inwestora i wykonaw-cy. Gorące dyskusje dotyczące

tych kwestii toczyły się do końcakonferencji.

Jakub Wrzosek

2. Wystąpienie Generalnego Konserwatora Zabytków Tomasza Merty.2. Speech given by Tomasz Merta, the General Conservator of Historical Monuments.

Aconference entitled “Archaeologi-cal Research along Road Invest-

ment Routes – Challenges and Ac-complishments”, held on 5-7 March2009 in Warsaw, was organised bythe National Heritage Board ofPoland, the Scientific Society ofPolish Archaeologists and the Car-

dinal Stefan Wyszyński Universityin Warsaw. The conference present-ed the most interesting discoveriesmade during excavations conductedin 2006-2009. Guests from Ireland,Germany, France and Switzerlanddiscussed archaeological investiga-tions carried out in the course of

road investments in those countries.The participants also consideredconservation and formal-legal prob-lems, professional ethics, the prepa-ration and publication of the re-search outcome, the storage of his-torical monuments, and the copera-tion of the investor and the executor.

”ARCHAEOLOGICAL RESEARCH ALONG ROAD INV ESTMENT ROUTES – CHALLENGES AND ACCOMPLISHMENTS”

Conference, Warsaw, 5-7 March 2009

DRUGIE EUROPEJSKIE FORUM DZIEDZICTWA „KREATYWNOŚĆ I INNOWACJE: BRAM A DO DZIEDZICTWA”

Pierwsze Spotkanie Robocze, Paryż, 16 marca 2009 r.

Wdniu 16 marca 2009 r. w pa-ryskim biurze Rady Europy

odbyło się Pierwsze Spotkanie Ro-bocze dotyczące Drugiego Europej-skiego Forum Dziedzictwa, któregotemat brzmi: „Kreatywność i Inno-wacje: Brama do Dziedzictwa”.

Drugiego Europejskiego Forum Dzie-dzictwa. Zastanawiano się nad or-ganizacją konferencji oraz sposo-bami sprawnego przeprowadzeniatowarzyszących obradom dyskusji.Zaproponowane zostały trzy głów-ne ścieżki tematyczne: dziedzictwo

W spotkaniu uczestniczyło 13 eks-pertów związanych z EDD i instytu-cjami odpowiedzialnymi za ochro-nę dziedzictwa w krajach człon-kowskich UE.

W trakcie spotkania omówionoróżne aspekty tematu przewodniego

8

i film, dziedzictwo i techniki inno-wacyjne w promocji i edukacji,dziedzictwo w Internecie (i sposobywykorzystania Internetu do promo-cji). Poruszono kwestię prezentowa-nych podczas Forum zagadnień,omówiono i dokonano wstępnej

selekcji tematów do dyskusji, a tak-że wstępnie ustalono termin Forum,który powinien pokrywać się z ter-minem Dorocznego Spotkania Ko-ordynatorów EDD. Kolejnym eta-pem przygotowań do Forum będziezaproponowanie przez ekspertów

case studies do przedstawienia pod-czas konferencji oraz wybór specja-listów mogących przygotować wpro-wadzenia do poszczególnych tema-tów wybranych do dyskusji.

Aleksandra Chabiera

The First Preparatory Meetingconcerning the 2nd European

Heritage Forum (”Creativity andInnovation: The Gateway to Herit-age”) was held in the Parisian

offices of the Council of Europe on16 March 2009.

The participants of the meetingconsidered the organisation of theconference, selected the discussion

topics, and initially established thedate of the Forum, which shouldcoincide with the Annual Meetingof EDD Coordinators.

SECOND EUROPEAN HERITAGE FORUM”CREATIV ITY AND INNOVATION: THE GATEWAY TO HERITAGE”

First Working Meeting, Paris, 16 March 2009

„KULTURA A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ. ŚRODOWISKO, ŁAD PRZESTRZENNY, DZIEDZICTWO”

Konferencja UNESCO i MKiDN, Warszawa, 30 marca 2009 r.

Dnia 30 marca 2009 r. w gma-chu sejmu Rzeczpospolitej

Polskiej, w Sali Kolumnowej, mia-ła miejsce konferencja „Kultura a zrównoważony rozwój. Środowi-sko, ład przestrzenny, dziedzictwo”,objęta honorowym patronatemMarszałka Sejmu RP i MinistraKultury i Dziedzictwa Narodowego.Organizatorem tego wydarzenia byłPolski Komitet ds. UNESCO wewspółpracy z Ministerstwem Kultu-ry i Dziedzictwa Narodowego.

Zorganizowanie konferencji po-dyktowane zostało potrzebą przy-bliżenia posiadającej fundamen-talne znaczenie dla naszego krajuproblematyki zrównoważonego roz-woju oraz niezwykle ważnej w tymprocesie roli kultury, a także koniecz-nością przypomnienia idei wyra-żonych w konwencjach i innychdokumentach UNESCO. Wartowspomnieć choćby o ratyfikowanejprzez Polskę w 2007 r. Konwencji

dotyczących stanu naszego otocze-nia obecnie oraz w przyszłości. W wielu wypowiedziach, podejmo-wanych również podczas dyskusji,wyrażano konieczność kontynuacjitakiego interdyscyplinarnego podej-ścia do zagadnień kultury i jejznaczenia w procesie rozwoju, a tak-że prowadzenia dalszego dialogu,którego efektem powinny być jaknajszybciej ustalenia legislacyjne.Podkreślano również niezwykleważną rolę edukacji kulturalnej nietylko w sektorze szkolnictwa, aleprzede wszystkim na poziomachogólnospołecznym i decydenckim.

Wygłoszone podczas konferen-cji referaty znalazły się w większo-ści w wydanej specjalnie na tęokazję publikacji pod redakcjąnaukową prof. dr. hab. RyszardaJanikowskiego i prof. dr. hab. Ka-zimierza Krzysztofka.

Margerita Szulińska

w sprawie ochrony i promowaniaróżnorodności form wyrazu kultu-rowego, gdzie w szczególny sposóbwskazuje się na udział szeroko ro-zumianej kultury w realizacji polity-ki rozwoju.

Program konferencji przewidy-wał podział obrad na dwie częścipoprzedzone wprowadzeniem w po-staci wystąpień gości honorowychoraz przedstawicieli organizatorów.Do wygłoszenia referatów, któreogniskowały się wokół dwóch tema-tów: „Kultura warunkiem współczes-nego rozwoju” oraz „Dziedzictwokulturowe, ład przestrzenny, społe-czeństwo obywatelskie”, zaproszonowybitnych specjalistów reprezentu-jących różnorodne dziedziny nauki,takie jak: ekonomia, socjologia kul-tury, kulturoznawstwo, architektura,edukacja czy zarządzanie kulturą.Uczestnicy konferencji mieli okazjęzapoznać się z różnorodnym podej-ściem do poruszanych zagadnień,

informacje

9

Wdniach 20-23 kwietnia 2009 r.w Republice Czeskiej, w miejs-

cowości Tocnik (40 km na zachódod Pragi) odbyły się warsztaty w ra-mach programu „Roofs of EuropeII”, w których uczestniczyli przedsta-wiciele Belgii, Francji, Niemiec, Re-publiki Czeskiej i Polski. Spotkaniuprzewodniczył prof. Patrick Hoff-summer.

Głównym tematem warsztatówbyła szeroko pojęta problematykabadawcza i dokumentacyjna zwią-zana z historycznymi konstrukcja-mi dachowymi oraz pokryciami

dachów. Świadomość potrzeby doku-mentacji i bardziej zaawansowanychbadań tych struktur jest wciąż sto-sunkowo niska – zwłaszcza w Euro-pie Środkowej (Polska jest chyba naj-gorszym przykładem). Nie podejmujesię praktycznych działań, dopuszcza-jąc w konsekwencji do uszkodzenialub wręcz całkowitego zniszczenia za-chowanych konstrukcji. Brak badań i ochrony tych niezwykle istotnychczęści obiektów zabytkowych nakła-da się na brak odpowiedniej wiedzyrzemieślniczej w firmach wykonują-cych prace. Skutkuje to remontami,

które z konserwacją zabytków mająniewiele wspólnego, w czasie któ-rych stosuje się wyłącznie współcze-sne narzędzia (głównie jest to prze-nośna łańcuchowa piła spalinowa) i wymienia się prawie całą konstruk-cję. Takie działania, które często niesą w ogóle uzasadnione, stanowiąrealne zagrożenie utraty naukowych i historycznych informacji zawartychw nie przebadanych i nie zadoku-mentowanych konstrukcjach. Możnawręcz stwierdzić w tym kontekście,że niektóre państwa wydają znacz-ne sumy na niszczenie zabytków.

T he titular conference was held on 30 March 2009 in

the Column Hall of the Sejm(Parliament) of the Republic ofPoland under the honorarypatronage of the Speaker of theSejm of the Republic of Polandand the Minister of Culture andNational Heritage. The event wasorganised by the Polish UNESCOCommittee in cooperation with theMinistry of Culture and NationalHeritage.

The organisation of the confer-ence was dictated by the need tobring the participants closer to thequestion of balanced developmentand the necessity of recalling the ideas expressed in theUNESCO conventions and otherdocuments.

Outstanding specialists in economy, the sociology of culture,cultural studies, architecture, edu-cation and culture managementwere invited to present papers on Culture as a Condition forContemporary Development andCultural Heritage, Spatial Order,Civic Society. Numerous state-ments expressed the necessity ofcontinuing such an interdiscipli-nary approach towards culture.Emphasis was also placed on the extremely important roleplayed by cultural education onthe social and decision-making levels.

The majority of the presentedpapers were issued in a special--occasion publication.

”CULTURE AND BALANCED DEV ELOPMENT. THE ENV IRONMENT, SPATIAL ORDER, HERITAGE”

Conference Held by UNESCO and the Ministry of Culture and National Heritage,Warsaw, 30 March 2009

PROGRAM „ROOFS OF EUROPE II”Międzynarodowe warsztaty, Republika Czeska, 20-23 kwietnia 2009 r.

10

one okazją do zwrócenia uwagi naginące zawody i dały możliwość udo-kumentowania unikatowych już dzi-siaj czynności i metod. Użytkowanierepliki średniowiecznego urządzeniado współczesnych prac remonto-wych to działanie pionierskie – po-dobne modele dawnych żurawizbudowane w Europie i StanachZjednoczonych nigdy nie były uży-wane do prowadzenia normalnejbudowy.

Spośród wykładów w trakciespotkania interesująca była wypo-wiedź Petra Rouzicki na temat ana-lizy średniowiecznych metod traso-wania z użyciem prostych przyrzą-dów – cyrkla, linii, trójkąta, sznura,pionu. Badacze z Francji w swojejprezentacji pokazali przykłady ana-liz średniowiecznych konstrukcji da-chowych oparte na geometrii Eukli-desowej, jak również omówili pro-wadzone aktualnie rozpoznanie po-kryć dachowych. W badaniach da-chówek stosują metody spektrosko-powe, archeomagnetyzm, datowanieradiowęglowe – wykorzystywane w połączeniu z dendrochronologiądo określania wieku przedmiotów.Belgowie zapoznali uczestników war-sztatów z wynikami badań prowa-dzonych w katedrze w Beauvais orazw niewielkim kościele zlokalizowa-nym obok katedry. Okazał się onstarszy od samej katedry, z dosko-nale zachowaną konstrukcją dacho-wą z XII wieku.

Reprezentanci Polski przedsta-wili uwagi na temat badania i do-kumentowania historycznych więźbdachowych na etapie poprzedzają-cym opracowanie projektu budowla-nego. Prezentacja pokazująca w spo-sób syntetyczny główne zagadnieniazwiązane z tą problematyką zostałauznana przez kolegów z Czech jakobardzo ważna i wywołała żywądyskusję. Zaproponowano jej do-kładniejsze opracowanie i przetłu-maczenie, aby mogła być opubliko-wana jako wspólne stanowisko mię-dzynarodowe na zakończenie pro-gramu „Roofs of Europe”.

historycznych zachowanych w Cze-chach i za granicą (Karlštejn, Šváb-ska, Gmünd, Strasburg, Beauvais).Drewno składające się na jego kon-strukcję zostało obrobione w tra-dycyjny sposób, przy użyciu odtwo-rzonych średniowiecznych narzędzi i metod pomiarowych. Dźwig za-stosowano do naprawy konstrukcjidachu Pałacu Królewskiego w Pra-dze oraz dachu nad jedną z częściśredniowiecznego zamku w miejs-cowości Tocnik. Jednym z celów te-go eksperymentu było sprawdzeniewiarygodności historycznych przeka-zów ikonograficznych, rzeczywisteustalenie parametrów technicznychdźwigu, porównanie jego wydajnościroboczej do współcześnie stosowa-nych technik budowy, porównaniekosztów zużycia energii i obciążeńśrodowiska. W pracach uczestniczy-li zaproszeni rzemieślnicy (cieśle,kowale – również z zagranicy). Były

Koledzy z Republiki Czeskiejod wielu lat konsekwentnie promu-ją stosowanie tradycyjnych metodrzemieślniczych do remontów kon-strukcji drewnianych i starają sięupowszechniać wiedzę na ten tematna różne sposoby. Najlepszym tegodowodem są wykonane prace kon-serwatorskie w wielu obiektach za-bytkowych, gdzie naprawiono jedy-nie uszkodzone miejsca konstrukcji,stosując tradycyjne metody ciesiel-skie, liczne fachowe publikacje, szko-lenia i prace badawcze. Prowadzonesą też niezwykle ciekawe ekspery-menty – tu przykładem może byćwykonanie działającej repliki śred-niowiecznego dźwigu deptakowego.Uczestnicy warsztatów mieli możli-wość zobaczenia, jak działa to urzą-dzenie. Rozwiązania konstrukcyjnedźwigu oparto na analizie ilustracji(iluminacji) z Biblii Vaclava z 1390-1400 oraz na innych przekazach

1. Uczestnicy warsztatów w trakcie wyjazdu studialnego przed wizerunkiem miniatury z Biblii Vaclava, na podstawie której zrekonstruowano średniowieczny dźwig deptakowy.Wszystkie fot. D. Mączyński.1. Workshop participants during a study tour, standing in front of a miniature from the Wenceslas Bible, used for reconstructing a mediaeval treadmill crane. All photos: D. Mączyński.

informacje

11

2. Zamek w miejscowości Tocnik z repliką dźwigu deptakowego.2. Tocnik castle with a replica of a treadmill crane.

On 20-23 April 2009, the lo-cality of Tocnik (40 kms from

Prague, the Czech Republic) playedhost to workshops held as part ofthe ”Roofs of Europe II” program-me, attended by representatives ofBelgium, France, Germany, theCzech Republic and Poland.

The prime theme of the work-shops was widely comprehendedresearch and documentation con-nected with historical roof construc-tions and coverings. For years, our

colleagues from the Czech Republichave been promoting traditionalartisan methods for repairingwooden constructions and havetried to popularise their knowledge.The best proof is the conservationof numerous historical buildings,where damaged places have beenrepaired by using traditional meth-ods; other evidence are numerousprofessional publications, trainingand studies. Extremely interestingexperiences included making a

working replica of a mediaevaltreadmill crane upon the basis ofhistorical sources (including illus-trations from the Wenceslas Biblefrom 1390-1400), used for, i.a.repairing a roof over part of themediaeval castle in Tocnik. In thecourse of a study trip the workshopparticipants enjoyed an opportuni-ty to examine the crane’s practicalapplication.

”ROOFS OF EUROPE II”International Workshops, Czech Republic, 20-23 April 2009

Warsztatom towarzyszyła krót-ka podróż studialna do trzech śred-niowiecznych zamków pozostają-cych w formie trwałej ruiny (Żeb-rak, Tocnik, Krakovec), w którychwykonuje się różne prace konser-watorskie. W ostatnim dniu uczest-nicy poznali dwa obiekty w Pradze.Był to Vladislav Hall, nad którymznajduje się dach projektu architek-ta doby renesansu Philiberta De-lorme, oraz dach nad wieżą mostustarego miasta, gdzie na zachowa-nej konstrukcji średniowiecznej występuje chemiczna korozja drew-na. W Republice Czeskiej prowa-dzone są badania dotyczące rozpo-znania tej formy korozji drewna.

Dominik Mączyński

Wdniach 13-15 maja 2009 r. w Łodzi odbyła się między-

narodowa konferencja naukowa pt.„Witraże secesyjne. Tendencje i mo-tywy”, zorganizowana przez Stowa-rzyszenie Miłośników Witraży „Ars

Vitrea Polona” i Muzeum HistoriiMiasta Łodzi. Po konferencjach w Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu,Malborku i ponownie Krakowie by-ło to już szóste spotkanie, doprowa-dzone do skutku przez pasjonatów

tej wciąż zbyt słabo w Polsce doce-nianej gałęzi sztuki. Tradycyjnie jużkonferencja zgromadziła znawców i miłośników witraży z wielu zakąt-ków Polski, reprezentujących różneinstytucje (szkoły wyższe, muzea,

„WITRAŻE SECESYJNE. TENDENCJE I MOTYWY”Konferencja naukowa, Łódź, 13-15 maja 2009 r.

12

służby konserwatorskie, ośrodki ba-dawczo-dokumentacyjne, pracow-nie konserwatorskie), a także za-przyjaźnionych badaczy z Ukrainy.

Wśród wystąpień na sesji poja-wiły się referaty o charakterze ogól-nym, odnoszące się do epoki będą-cej głównym przedmiotem zaintere-sowania uczestników. Pewną trady-cją naukowych spotkań inicjowa-nych przez Stowarzyszenie Miłoś-ników Witraży stała się dominacjaprezentacji badań prowadzonych w dwóch środowiskach: krakowskimi szeroko pojętym śląskim. Nie ina-czej było i w Łodzi, choć wyraźniewidoczne były tym razem także śro-dowisko miejscowe (na czele z prof.dr. hab. Krzysztofem Stefańskim)oraz Lwów (reprezentowany przezprof. Rostyslawę Hrymaluk i MarięSzumską).

Zaprezentowano również wielereferatów o charakterze monogra-ficznym, poświęconych wybranymzespołom lub pojedynczym dziełomwitrażowym, konkretnym firmomlub projektantom. Nie zabrakłociekawych odkryć (jak chociażbywitraże Fritza Geigesa do katedry

przedstawiciele ośrodków regional-nych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków: opolskie-go (referat Ewy Kalbarczyk-Klak o witrażach w ratuszu w Opolu) i krakowskiego (wystąpienie piszą-cego te słowa o wiedeńskich inspi-racjach sztuki witrażowej w Galicjiw dobie secesji).

W toku dyskusji bardzo mocnozaakcentowany został wątek do-kumentacyjny i konserwatorski.Wskazano na brak koordynacji działań w zakresie inwentaryzacji i ochrony zabytkowych witraży w Polsce, i to pomimo rosnącejświadomości społecznej ich wartości.

Wysunięta została propozycjazorganizowania szkoleń dla praco-wników służb konserwatorskich w Polsce, pozwalających im na lep-szą orientację (a przez to ochronę) w historycznych i artystycznychuwarunkowaniach tej techniki orazsposobach właściwej ekspozycji,bieżącej konserwacji i działań inter-wencyjnych.

Ważnym punktem programuspotkania było przybliżenie jegouczestnikom bogatego dorobku ar-tystycznego Łodzi, w szczególnościz okresu około roku 1900, któregonajwybitniejsze przykłady należąbezsprzecznie do najbardziej repre-zentatywnych dzieł Art Nouveau nietylko na obszarze ziem polskich, alei całej środkowej Europy. Możnabyło zatem zapoznać się m.in. z bo-gatymi, historyzującymi wnętrzamidawnego pałacu Izraela Poznań-skiego (w jego sali balowej odbywa-ły się obrady), perłami łódzkiej se-cesji (np. willą Leopolda RudolfaKindermanna), obfitymi w różno-rodne zespoły witraży obiektami sa-kralnymi (katedra łódzka, kościółJezuitów czy protestancki kościółśw. Mateusza) oraz gigantycznymiXIX-wiecznymi kompleksami fab-rycznymi (m.in. Geyerów, Scheib-lera i Poznańskiego).

Goszczące uczestników konfe-rencji Muzeum Historii Miasta Łodzi zaprezentowało specjalną

1. Fragment witra-ża w głównej klatceschodowej willi Leo-polda Rudolfa Kin-dermanna w Łodzi.Wszystkie fot. A. Las-kowski.1. Fragment of stain-ed glass in the mainstaircase in the Leo-pold Rudolf Kinder-mann villa in Łódź.All photos: A. Las-kowski.

na Wawelu – zamówione, ale nigdy w niej nie zamontowane, wytropio-ne w Szwajcarii przez TomaszaSzybistego), wystąpień przypomina-jących zapomniane, wybitne realiza-cje (jak witraż autorstwa L.C. Tif-fany’ego odkryty na nowo w kolek-cji Raczyńskich eksponowanej w Ro-galinie przez Magdalenę Weber--Faulhaber czy witraże zdobiące zakopiańskie sanatorium Dłuskichomówione przez Małgorzatę Rein-hard-Chlandę) oraz przeglądowychprezentacji dotyczących witraży w konkretnych miastach czy na wy-branych obszarach (jak Lwów, wo-jewództwo śląskie, okolice Rzeszowa– w referatach Marii Szumskiej, Ire-ny Kontny i Marty Nikiel). Z dużymzainteresowaniem spotkało się wy-stąpienie dr. Pawła Karaszkiewicza,który przedstawił zalecenia, jakie w zakresie konserwacji witraży sfor-mułował renomowany Corpus Vitre-arum Medii Aevi oraz zrelacjono-wał projekty badawcze w zakresiekonserwacji i dokumentacji witrażyprowadzone w krakowskiej Akade-mii Sztuk Pięknych. Swój udział w konferencji zaakcentowali również

informacje

13

2. Fragment witraża z wizerunkiem tkacza, eksponowanego na towarzyszącej konferencjiwystawie w Muzeum Historii Miasta Łodzi.2. Fragment of stained glass with an image of a weaver, featured at an exhibition held atthe Historical Museum of Łódź and accompanying the conference.

3. Uczestniczki konferencji w Łodzi Kaliskiej – kulto-wym łódzkim lokalu z wnę-trzami (tu: damska toaleta)zaaranżowanymi przez człon-ków legendarnej grupy arty-stycznej Łódź Kaliska.

3. Partipcipants of the con-ference in Łódź Kaliska – a celebrated Łódź club withinteriors (here: the ladies lavatory) arranged by mem-bers of the legendary artgroup Łódź Kaliska.

Danuta Czapczyńska-Kleszczyń-ska. Udaną konferencję w Łodzi z pewnością może ona zapisać nakoncie swoich sukcesów. Pozostajemieć nadzieję, iż zaprezentowane

tam referaty doczekają się drukowa-nej formy, tak jak miało to miejscepo dwóch pierwszych konferencjachstowarzyszenia.

Andrzej Laskowski

wystawę, pt. „Okna. Witraże łódz-kie belle epoque”, przygotowaną wgkoncepcji i scenariusza Jana Do-minikowskiego (znanego łódzkiegohistoryka sztuki specjalizującego sięm.in. w sztuce witrażowej środkowejPolski). Składała się ona z trzechrodzajów dzieł. Pierwszą grupę stanowiły witraże bądź eksponatyzdobione witrażami pochodzące zezbiorów Muzeum Historii MiastaŁodzi (których zasób omówił pod-czas konferencji Łukasz Grzejsz-czak), drugą dzieła użyczone przezliczne łódzkie instytucje oraz osobyprywatne, trzecią zaś efektownefotogramy wybranych dzieł zacho-wanych in situ. Muzeum wydałoskromny objętościowo, ale zaopa-trzony w cenne teksty i wybór wy-sokiej jakości ilustracji katalog.

Tradycyjnie już konferencja or-ganizowana przez StowarzyszenieMiłośników Witraży stała się okazjądo przeprowadzenia zebrania jejczłonków. Po raz pierwszy w tychokolicznościach wystąpiła w nowejroli wybrana niedawno na prezesa

An international scientific con-ference on ”Art Nouveau

Stained Glass. Tendencies andMotifs” was held on 13-15 May

2009 by the Association of Loversof Stained Glass ”Ars Vitrea Po-lona” and the Historical Museumof Łódź.

The event gathered experts andlovers of stained glass from manyparts of Poland, representing assort-ed institutions, as well as Ukrainianresearchers. The majority of thepapers dealt with stained glassfound or executed in leading centresof the Polish Art Nouveau, includ-ing Kraków, Lviv, Łódź and Silesia.A presentation of factographic find-ings was accompanied by essentialreflections about conservation.

The programme of the meetingwas enhanced by a tour along thetrails of Łódź stained glass and a suitable exhibition featured at the Historical Museum of Łódź. A publication of the post-conferencematerial would be an importantsummary of the achievements ofthese remarkable debates.

”ART NOUV EAU STAINED GLASS. TENDENCIES AND MOTIFS”Scientific Conference, Łódź, 13-15 May 2009

14

W dniach 27-29 maja 2009 r. w Wiedniu i Bratysławie od-

było się czwarte z kolei dorocznespotkanie European HeritageHeads Forum, które zgromadziłokilkudziesięciu uczestników – przed-stawicieli dwudziestu siedmiu krajów europejskich. Wybór namiejsce spotkania dwóch tak bliskosiebie położonych stolic europej-skich wynikał z zamiaru pokaza-nia, jak znaczący wpływ na losy ichwspólnego krajobrazu kulturowegomiał dokonany po II wojnie świa-towej podział tego obszaru na dwieodrębne strefy polityczne. Nie po-zostało to bez istotnego wpływu nalosy wielu zabytków, co przedsta-wiono w prezentacjach i dyskusjiuczestników spotkania.

Tematem głównym Forum stałsię problem dynamicznych zmianw przestrzeni kulturowej Europyoraz wpływu globalnego kryzysu

ekonomicznego na stan zachowa-nia i przyszłość dziedzictwa kultu-rowego. Wiele wystąpień koncen-trowało się wokół zagadnień zarzą-dzania dziedzictwem i finansowa-nia prac konserwatorskich. Ważnączęścią konferencji była prezenta-cja systemów ochrony zabytkówwybranych krajów europejskich,m.in. Szwajcarii i Szwecji, oraz la-winowo narastający problem zmianpierwotnej funkcji sakralnej zna-czącej liczby kościołów i zborówewangelickich na terenie Niemiec i Holandii, spowodowany kurcze-niem się liczby wiernych i brakiemmożliwości utrzymania opuszczo-nych zabytkowych budynków.

Członkowie European Heri-tage Heads Forum przyjęli dekla-rację skierowaną do rządów krajóweuropejskich wskazującą na dłu-goterminowe wymierne korzyścidla systemów ekonomicznych i go-

spodarki płynące z inwestowania w ochronę i konserwację środo-wiska kulturowego. Szczególnąuwagę zwrócono na ważne obszaryaktywności związane z wpływemdziałań rewitalizacyjnych i rehabili-tacyjnych historycznych obszarówmiejskich oraz restauracji zabyt-ków na tworzenie lokalnych miejscpracy, stosowanie przyjaznych dlaśrodowiska, a zarazem tańszychmateriałów budowlanych oraz wa-gę działań podejmowanych z troskio dziedzictwo kulturowe dla two-rzenia i kreowania tożsamości lo-kalnej oraz zamiłowania do historii i tradycji. Zachęcano do wdrażaniaprogramów ekonomicznych zwią-zanych z ochroną zabytków, pre-zentując konkretne przykłady ta-kich działań podjętych w kilku kra-jach europejskich, m.in. we Francji,Luksemburgu, Holandii, Norwegii i Słowacji.

Podczas towarzyszącego konfe-rencji krótkiego objazdu tereno-wego organizatorzy zaprezentowaliprzykłady działań konserwator-skich w najcenniejszych zabytkachregionu. Uczestnicy mieli okazjępoznać wnętrza Pałacu Starhem-berg – siedziby Ministerstwa Edu-kacji, Sztuki i Kultury Austrii, w którym król Jan III Sobieski świę-tował Wiktorię Wiedeńską, PałacSchloss – odrestaurowany wraz z parkiem i zabudową folwarku z wykorzystaniem środków przy-znane przez Unię Europejską, Sta-re Miasto w Bratysławie oraz za-mek Czerwony Kamień, a takżePałac Schőnbrunn, na któregoterenie zorganizowano wiedeńskączęść konferencji. Kolejne spotka-nie zorganizowane zostanie w przy-szłym roku we Francji.

Marcin Gawlicki

EUROPEAN HERITAGE HEADS FORUMWiedeń – Bratysława, 27-29 maja 2009 r.

1. Uczestnicy konferencji podczas zwiedzania Pałacu Schloss. Fot. M. Gawlicki.1. Conference participants touring the Schloss Palace. Photo: M. Gawlicki.

informacje

15

War II division of this region intotwo separate political zones. Thisfact affected the fate of numeroushistorical monuments, mention-ed in the presentations and dis-cussions.

The leitmotif of the Forumwas the dynamic changes tran-spiring within the cultural spaceof Europe and the impact of theglobal economic crisis upon thestate of the preservation of the

The fourth annual EuropeanHeritage Heads Forum, held

on 27-29 May 2009 in Viennaand Bratislava, was attended byseveral score participants – rep-resentatives of 37 Europeancountries. The choice of two suchclosely located European capitalsintended to demonstrate the significant impact exerted on thehistory of their joint culturallandscape by the post-World

cultural heritage and its future.Numerous papers focused on theadministration of the culturalheritage and the financing of conservation. A presentation ofassorted systems of monumentprotection in selected countriescomprised an important part ofthe conference.

The next meeting will takeplace in 2010 in France.

EUROPEAN HERITAGE HEADS FORUMVienna – Bratislava, 27-29 May 2009

„M AŁE MIASTA W POLSKIEJ PRZESTRZENI KULTUROWEJ”Konferencja w Cedyni, 20-22 maja 2009 r.

Wdniach 20-22 maja 2009 r. w Cedyni, w ramach cyklu

spotkań i seminariów poświęco-nych aktualnym problemom kon-serwatorskim, odbyła się konferen-cja zorganizowana przez KOBiDZ przy współpracy Zachodniopomor-skiego Wojewódzkiego Konserwa-tora Zabytków. Jej temat przewod-ni brzmiał: „Małe miasta w polskiejprzestrzeni kulturowej”. W spotka-niu udział wzięli wojewódzcy kon-serwatorzy zabytków, przedstawi-ciele Departamentu Ochrony Za-bytków MKiDN oraz dyrektorzyROBiDZ-ów. Konferencja stała sięteż okazją do ponownego spotkaniaprzedstawicieli całego środowiskakonserwatorskiego na ziemi szcze-cińskiej, po 53 latach od poprzed-niego zjazdu tu zorganizowanego.

Obrady odbywały się w odbu-dowanym i zaadaptowanym nacele hotelowe gotyckim klasztorzecysterek w Cedyni. Wybór obiektunie był przypadkowy. Odbudowęzachowanego zachodniego skrzyd-

ła klasztoru przeprowadzono wyjąt-kowo starannie i z pełnym posza-nowaniem substancji zabytkowej,zachowując i wydobywając nie-powtarzalne walory krajobrazowe

miejsca wpisanego w europejskiszlak cystersów.

W pierwszym dniu spotkania w problematykę ochrony krajobra-zu małych miast i jej specyfikę na

1. Zachodnie skrzydło klasztoru cysterek w Cedyni – odbudowane i zaadaptowane nacele hotelowe. Fot. W. Witek.1. Western wing of the Cistercian convent in Cedynia – rebuilt and adapted for a hotel.Photo: W. Witek.

16

terenie woj. zachodniopomorskiegowprowadziły referaty i prezentacjeprzedstawicieli środowiska konser-watorskiego Szczecina. Drugi dzieńwypełnił objazd po zabytkowychmiasteczkach Pomorza Zachodnie-go: Chojna, Trzcińsko Zdrój, Mo-ryń, Mieszkowice i Chwarszczany,który umożliwił uczestnikom kon-ferencji zapoznanie się ze stanem

2. Uczestnicy konferencji na tle murów miejskich w Moryniu. Fot. W. Witek.2. Conference participants against the backdrop of the town walls in Moryń. Photo: W. Witek.

Aconference organised by theNational Heritage Board of

Poland with the cooperation of theWest Pomeranian Voivodeship Con-servator of Historical Monumentson 20-22 May 2009 in Cedynia wasentitled ”Small Towns in PolishCultural Space”. The event was at-tended by voivodeship conservatorsof monuments, representatives ofthe Department for the Protectionof Historical Monuments at theMinistry of Culture and NationalHeritage and heads of the RegionalCentres for the Documentationand Protection of Historical Monu-ments.

The debates took place in thewestern wing of the Cistercian convent in Cedynia, rebuilt andadapted for a hotel. The partici-pants spoke about, i. a. local spatialplanning and its role in the protec-tion of historical town planningcomplexes, the principles of formu-lating correct plans guaranteeingthe execution of the law, an attemptat devising a strategy associatedwith the protection of small histori-cal towns, and town documenta-tion, i.e. an abbreviated historicaltown planning study. The confer-ence was accompanied by a tour of the historical small towns of

Western Pomerania, which enabledthe participants to become acquaint-ed with the state of the preservationof mediaeval sacral architectureand town fortifications, the primethreats and causes of damage, andthe complex protection of historicaltown planning space.

The topics broached at the con-ference were a mere foretaste of theextremely complicated protection ofhistorical small towns. The proposalmade by the head of the NationalHeritage Board to continue thistheme by presenting its successiveaspects met with full approval.

”SM ALL TOWNS IN POLISH CULTURAL SPACE”Conference in Cedynia, 20-22 May 2009

zachowania średniowiecznej archi-tektury sakralnej i fortyfikacji miejskich, głównymi zagrożeniami i przyczynami zniszczeń, a także zezłożoną problematyką ochrony his-torycznej przestrzeni urbanistycz-nej. Wieczorna sesja, podczas któ-rej zaprezentowano zabytkowy za-sób średniowiecznych fortyfikacjina Dolnym Śląsku i w woj. lubus-

kim, stała się okazją do wymianydoświadczeń i informacji na te-maty związane z zakresem i meto-dami ratowania murów miejskich.Zwrócono uwagę na brak rzetel-nych badań konserwatorskich i technicznych fortyfikacji miej-skich oraz ich stałego monitoringu.Trzeciego dnia obrad mówiono o miejscowych planach zagospo-darowania przestrzennego i ich roliw ochronie zabytkowych zespołówurbanistycznych, zasadach formuło-wania prawidłowych zapisów planugwarantujących egzekwowanie pra-wa, próbie wypracowania strategiizwiązanej z ochroną zabytkowychmałych miast, a także formie doku-mentacji miasta, jaką jest skróconestudium historyczno-urbanistyczne.

Konferencja w Cedyni wykaza-ła, że podjęte na niej tematy byłyzaledwie namiastką niezwykle złożo-nego problemu ochrony historycz-nych małych miast. Propozycja dyrektora KOBiDZ, by podczas następnych spotkań kontynuowaćtę tematykę, prezentując kolejneaspekty zagadnienia, spotkała się z pełną akceptacją.

Elżbieta Jagielska