INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze ...INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT...

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA

W BIAŁYMSTOKU

INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze

województwa podlaskiego w 2009 roku

na podstawie działalności inspekcyjno – kontrolnej i badawczej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku

WIOŚ BIAŁYSTOK, wrzesień 2010

1 CELE I ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA .........................................................5

2 WYNIKI BADAŃ I OCENA STANU ŚRODOWISKA......................................................................................5

2.1 GOSPODARKA ODPADAMI ...................................................................................................................... 5 2.2 JAKOŚĆ POWIETRZA .............................................................................................................................. 12

2.2.1 Emisja ............................................................................................................................ 12

2.2.2 Imisja ............................................................................................................................. 14

2.3 JAKOŚĆ WÓD WOJEWÓDZTWA............................................................................................................. 18 2.3.1 Gospodarka wodno‐ściekowa ....................................................................................... 18

2.3.2 Jakość wód płynących.................................................................................................... 20

2.3.3 Monitoring wód stojących............................................................................................. 24

2.3.4 Wody podziemne .......................................................................................................... 27

2.4 ZAGROŻENIA HAŁASEM......................................................................................................................... 29 2.5 BADANIA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH............................................................................................ 35

3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO-KONTROLNA ............................................................................38

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku ....................................................................................... Stan środowiska …2009

5

1 CELE I ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA Głównymi kierunkami działania Inspekcji Ochrony Środowiska, określonymi w Ustawie o Inspekcji Ochrony

Środowiska1 jest:

• kontrola przestrzegania przepisów prawa w aspekcie ochrony środowiska przez podmioty gospodarcze,

• badania stanu środowiska i zachodzących w nim zmian w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej. Celami prowadzonych badań i kontroli jest tworzenie podstaw do określenia kierunków działań proekolo‐

gicznych i polityki ekologicznej prowadzonej przez władze województwa, a także informowanie społeczeństwa o stanie środowiska i zachodzących w nim zmianach stanowiące element rozwoju świadomości ekologicznej.

W ramach działalności informacyjnej Inspektorat wydaje cyklicznie Raporty o stanie środowiska woj. podla‐skiego. Ostatni Raport za lata 2007‐2008 opublikowano w 2010 roku. Prezentuje on stan środowiska wojewódz‐twa wg danych na koniec 2008 roku. Aktualizacje informacji w nim zawartych, dotyczące poszczególnych kom‐ponentów środowiska, Inspektorat publikuje na własnej stronie internetowej (www.wios.bialystok.pl; dział publikacje). Niniejszy materiał jest syntezą wielu zamieszczonych tam informacji. Przedstawia oceny poszcze‐gólnych komponentów środowiska (gospodarki odpadami, stanu jakości powietrza, jakości wód powierzchnio‐wych i podziemnych, zagrożenia hałasem, polami elektromagnetycznymi oraz wnioski wynikające z działań kontrolnych) w oparciu o najbardziej aktualne dane i informacje zgromadzone w wyniku przeprowadzonych działań Inspekcji Ochrony Środowiska w 2009 roku oraz dane GUS.

2 WYNIKI BADAŃ I OCENA STANU ŚRODOWISKA

2.1 GOSPODARKA ODPADAMI2 Dane publikowane przez GUS z zakresu gospodarki odpadami mają charakter szacunkowy i nie odzwiercie‐

dlają faktycznej ilości odpadów wytwarzanych na terenie województwa. Powodem tego stanu jest brak po‐wszechnej ewidencji ilości przyjmowanych odpadów komunalnych na większości składowisk. Znacznie dokład‐niejsze informacje statystyczne publikowane są o odpadach przemysłowych. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, zgodnie z kompetencjami, gromadzi i analizuje dane o odpadach przemysłowych zaliczanych do niebezpiecznych. Realizuje również działalność kontrolną ukierunkowaną na ocenę zgodności z przepisami, sposobu postępowania z odpadami zarówno przez wytwórców odpadów jak i podmioty biorące udział w ich transporcie i zagospodarowaniu.

ODPADY PRZEMYSŁOWE W 2009 roku wg danych GUS w województwie podlaskim wytworzono ogółem 737,9 tys. Mg odpadów (z

wyłączeniem odpadów komunalnych) w tym, wg ewidencji prowadzonej przez WIOŚ, 0,8% stanowiły odpady niebezpieczne.

Pod względem ilości wytworzonych odpadów przemysłowych podlaskie zajmuje korzystne, 15 miejsce w kraju (mniej odpadów powstało jedynie w województwie lubuskim), a Ilość wytworzonych odpadów przemysłowych na terenie województwa od 2007 roku systematycznie maleje (wykres).

dane: GUS

1 Ustawa z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 z późn. zm.) 2 Od 2004 roku wprowadzono znaczące zmiany w ustawach z zakresu opakowań, definicji środków niebezpiecznych oraz klasyfikacji odpadów niebezpiecznych. Stąd w celu zachowania spójności danych, w niniejszym opracowaniu zaprezentowa‐no dane z lat 2004 – 2009


6

Struktura wytworzonych odpadów (wg bazy danych Wojewódzkiego Systemu Odpadowego prowadzonej przez Urząd Marszałkowski) wykazuje, że w 2009 roku, ponad 90% ogólnej ilości odpadów przemysłowych na terenie województwa, zakwalifikowano do 5 grup odpadów. Największe ilości odpadów powstały w:

• rolnictwie, sadownictwie oraz przetwórstwie żywności (40%), • odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów i z oczyszczalni ścieków (23%), • odpady z przetwórstwa drewna (15%), • odpady pochodzące z procesów termicznych (11%), • odpady pochodzące z budowy, remontów i demontażu obiektów (4%).

dane: WSO

Biorąc pod uwagę lokalizację miejsc powstawania odpadów w układzie administracyjnym, największa ilość

odpadów przemysłowych w 2009 roku została wytworzona na terenie miasta Białystok (122,2 tys. Mg) oraz na terenie powiatu łomżyńskiego (178,2 tys. Mg), zaś najmniejsze ilości powstały w powiecie sejneńskim (1,2 tys. Mg) oraz w kolneńskim (6,6 tys. Mg).

W ostatnich latach nadal dominującym sposobem postępowania z odpadami przemysłowymi jest odzysk (90%). Dalsze 3% podlega unieszkodliwianiu, a jedynie 0,7% jest zeskładowane na składowiskach.

dane: GUS

Zmiany w sposobie gospodarowania odpadami przemysłowymi (wykres poniżej) wykazują, że wyraźnie zma‐

lała ilość odpadów przemysłowych unieszkodliwianych przez składowanie. Ilość odpadów magazynowanych czasowo nie uległa zasadniczym zmianom. Widoczny spadek ilości odpadów poddawanych odzyskowi w 2009 roku (w 2007 r. – 935,3 tys. Mg, 2008 r. – 729,6 tys. Mg, w 2009 r. – 665,3 tys. Mg) nie wskazywał na regresję skuteczności działań związanych z odzyskiem, ponieważ ilość ta zależy od masy wytwarzanych w danym roku odpadów, która również z roku na rok malała. W najmniejszym zakresie stosowano unieszkodliwianie odpadów przez kompostowanie i unieszkodliwianie przez składowanie na składowiskach.


7

dane: GUS

Na terenie województwa podlaskiego zlokalizowane są 3 składowiska odpadów przemysłowych:

− Składowisko odpadów paleniskowych w Sowlanach, − Składowisko odpadów poprodukcyjnych w Surażu, − Składowisko odpadów obojętnych w Suwałkach przy ul. Utrata.

ODPADY KOMUNALNE W 20083 roku, łącznie zebrano 246,987 tys. Mg zmieszanych odpadów komunalnych. Największa ilość zosta‐

ła wytworzona na terenie miasta Białystok (94,19 tys. Mg), powiatu białostockiego (28,69 tys. Mg), powiatu augustowskiego (14,04 tys. Mg) i miasta Łomży (16,03 tys. Mg), zaś najmniejsze ilości zostały wytworzone na terenie powiatu sejneńskiego (2,19 tys. Mg).

Głównym sposobem unieszkodliwiania tej grupy

odpadów jest deponowanie ich na składowiskach. Wg aktualnych danych4, na 82 istniejących na tere‐nie województwa składowisk odpadów komunal‐nych, 43 nie spełniało podstawowych wymagań technicznych i nie posiadało niezbędnych urządzeń i instalacji ograniczających negatywne oddziaływa‐nie na środowisko.

dane: GUS

Należy podkreślić, że 31 grudnia 2009 r. minął określony przepisami, ostateczny termin zakończenia eksplo‐atacji składowisk odpadów nie spełniających wymagań ochrony środowiska. W związku z opóźnieniami w reali‐zacji tego obowiązku, Główny Inspektor Ochrony Środowiska wydał komunikat określający sposób postępowa‐nia Inspekcji Ochrony Środowiska I Marszałków Województw5 wobec zarządzających składowiskami. Niedo‐trzymanie terminu przez zarządzających składowiskami, będzie skutkować podjęciem przez Inspekcję Ochrony Środowiska działań przymuszających do złożenia wniosku do właściwego organu o wyrażenie zgody na za‐mknięcie składowiska i jego rekultywację. W przypadku braku działań ze strony zarządzających, Marszałek Wo‐jewództwa będzie prowadził z urzędu postępowanie w kierunku zamknięcia i rekultywacji składowisk, a kosz‐tami sporządzenia ekspertyzy obciążony zostanie zarządzający składowiskiem. Zakończenie ww. działań przewi‐dziano na 1 stycznia 2012 roku, co umożliwi dotrzymanie terminu określonego w Traktacie Akcesyjnym.

3 Brak danych GUS za 2009 rok 4 Sprawozdanie z realizacji „Programu Gospodarki Odpadami dla woj. podlaskiego na lata 2007‐2010” za okres 2007/8 5 komunikat GIOŚ dotyczący składowisk odpadów z 3.09.2010 r.; www.gios.gov.pl


8

Docelowym rozwiązaniem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w województwie podlaskim ma być, zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarowania Odpadami na lata 2009 – 2012, system oparty na 6 regionalnych zakładach zagospodarowania odpadów: ZZO Czartoria, ZZO Czerwony Bór, ZZO Dubiażyn – Haj‐nówka – Siemiatycze; ZZO Grajewo; ZZO Hryniewicze i ZZO Sokółka – Suwałki. Zakłady będą obsługiwać wszyst‐kie powiaty województwa. Wyposażenie ZZO oraz stosowane w nim technologie muszą gwarantować realizację zakładanych dla województwa podlaskiego celów w zakresie gospodarowania odpadami oraz spełniać kryteria najlepszej dostępnej techniki (BAT). Będą wyposażone w urządzenia do: segregacji i kompostowania odpadów, składowania odpadów niebezpiecznych, demontażu odpadów wielkogabarytowych.

W planie założono także objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym zbieraniem selektywnym, 100% mieszkańców województwa do końca 2010 r. (w 2007 r. wskaźnik ten wynosił ok. 72%).

Ważnym elementem gospodarki odpadami

jest wprowadzenie powszechnie selektywnej zbiórki. Efekty uzyskane dotychczas są nieza‐dowalające. W 2008 r. ilość odpadów selek‐tywnie zebranych na terenie województwa kształtowała się na poziomie 11 041,5 Mg, co stanowiło niecałe 4,5% zebranych łącznie odpadów komunalnych.

Największą grupą odpadów zebranych były odpady z papieru i tektury ‐ 42%, 23% stano‐wiło szkło, a 21% tworzywa sztuczne.

dane: GUS

Jednym w ważniejszych problemów utylizacji odpadów komunalnych jest budowa spalarni odpadów dla

aglomeracji białostockiej, w której wytwarzanych jest najwięcej odpadów (ponad 38% całkowitej ilości w woje‐wództwie). Na składowisku Odpadów Komunalnych w Hryniewiczach, obsługującym aglomerację, pozostała niewielka rezerwa terenu pod przyszłe pole składowe, stąd uruchomienie instalacji termicznego unieszkodli‐wiania odpadów w połączeniu z rozwiniętą selektywną zbiórką u źródła dałoby możliwości rozwiązania proble‐mu na wiele lat. Opracowano projekt tej inwestycji, pod nazwą Zintegrowany system gospodarki odpadami dla aglomeracji białostockiej, który znalazł się na liście projektów kluczowych do dofinansowania z Programu Ope‐racyjnego Infrastruktura i Środowisko.

ODPADY NIEBEZPIECZNE Szczególna uwaga Inspektoratu zwrócona jest na odpady niebezpieczne, ze względu na największe nega‐

tywne ich oddziaływanie na środowisko w przypadku niewłaściwego postępowania przy zagospodarowaniu bądź utylizacji. Źródłem informacji o ilościach wytwarzanych odpadów niebezpiecznych jest ankietyzacja zakła‐dów, a ocena sposobu postępowania oparta jest na wynikach działalności kontrolnej WIOŚ.

W 2009 roku uzyskano informacje o 494 producentach odpadów niebezpiecznych z terenu województwa podlaskiego, którzy wytworzyli łącznie 5 954,851 Mg odpadów niebezpiecznych, w tym 18 zakładów wytworzy‐ło powyżej 50 Mg odpadów niebezpiecznych.6

Podobnie jak w latach ubiegłych, w 2009 roku największa ilość odpadów niebezpiecznych powstała na tere‐nie miasta Białystok (41%), powiatu białostockiego (6,8%) i miasta Łomża (6,6%). Najmniej odpadów niebez‐piecznych wytworzyły powiaty: sejneński (0,2%) i suwalski (0,6%).

Najliczniejszą grupę odpadów niebezpiecznych 7w 2009 roku stanowiły odpady:

• odpady z odwadniania olejów w separatorach (odpady z grupy 13 05) ..................................... 882,953 Mg • odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej (odpady z grupy 18 01) .................802,532 Mg

6 W 2008 roku nastąpiła zmiana kryteriów klasyfikacji producentów odpadów niebezpiecznych umieszczanych w bazie w związku z powyższym ilość odpadów odbiega znacznie od ilości wykazywanej w latach ubiegłych. Obecnie wzięto pod uwagę także mniejszych wytwórców odpadów, którzy w ciągu roku wytwarzali powyżej 0,100 Mg/rok. 7 wg grup odpadów z komputerowej bazy SIGOP prowadzonej przez WIOŚ


9

• materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawierające azbest (odpady z grupy 17 06) ................................................................................................................517,055 Mg

• odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe (odpady z grupy 13 02) ..........................375,448 Mg • zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy, odpady z demontażu, przeglądu

i konserwacji pojazdów.................................................................................................................337,222 Mg

Do największych producentów odpadów niebezpiecznych w 2009 roku należeli:

• CYNKOMET Sp. z o.o. w Czarnej Białostockiej ..............................................................................170,416 Mg • Rosti Polska Sp. z o.o. w Białymstoku ..........................................................................................167,993 Mg • MPO Sp. z o.o. w Białymstoku ......................................................................................................102,438 Mg • Firma Handlowa Kolmet w Kolnie...................................................................................................97,447 Mg

Wśród znaczących producentów odpadów niebezpiecznych, od lat dominują duże zakłady opieki zdrowotnej. W 2009 roku, pod względem ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych do czołówki należały:

• Szpital Wojewódzki w Łomży .......................................................................................................211, 266 Mg • Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. K. Dłuskiego w Białymstoku ...........................................124,285 Mg • Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku.............................................................................122,446 Mg • Samodzielny Publiczny ZOZ ‐ Wojewódzki Szpital Zespolony im. J. Śniadeckiego

w Białymstoku .............................................................................................................................101,514 Mg • Samodzielny Publiczny ZOZ w Hajnówce ......................................................................................49,585 Mg

Odpady niebezpieczne są również zdeponowane w mogilnikach, zawierających opakowania lub środki

ochrony roślin. Na terenie województwa podlaskiego istnieją 4 mogilniki, przewidziane do zamknięcia najpóź‐niej do końca 2010 roku (w miejscowościach: Turośń Kościelna, w Folwarki Tylwickie, Łapy oraz Majdan). W ramach swojej działalności kontrolnej WIOŚ prowadzi systematycznie kontrole terenów mogilników, zarów‐no istniejących jak też tych zlikwidowanych.

GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI W roku 2009, spośród 5 954,851 Mg odpadów niebezpiecznych wytworzonych, 75% przekazano do uniesz‐

kodliwiania poza składowaniem. 15% przekazano do odzysku, 7% zeskładowano, a 5% pozostaje tymczasowo zmagazynowanych8.

Zużyte oleje z terenu województwa były odbierane głównie przez firmy OILER Sp. z o.o. w Tczewie, AWAS ‐ SERWIS (Neutrali‐zatornia w Żyrardowie) i firma Separator Service z Piaseczna.

Zużyte lub nienadające się do użytkowa‐nia pojazdy, odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów odbiera jeden z największych odbiorów odpadów ‐ Przedsię‐biorstwo Handlowe MIRPOL w Białymstoku.

dane: WIOŚ Białystok

Odpady medyczne niebezpieczne ze szpitali, przychodni i gabinetów lekarskich w większości przypadków przekazywane były do najbliższych spalarni odpadów medycznych. Część placówek ochrony zdrowia z terenu województwa podlaskiego korzysta z usług firmy EMKA z Żyrardowa. Na terenie województwa podlaskiego funkcjonowały w 2009 roku 3 spalarnie odpadów medycznych, są to: 8 Przedstawienie analizy zmian zachodzących na przestrzeni poszczególnych lat w gospodarce odpadami niebezpiecznymi stwarza pewne trudności ze względu na to, iż zgodnie z ustawą o odpadach (Dz. U. 2007 Nr 39 poz. 251), odpady przezna‐czone do odzysku lub unieszkodliwiania mogą być magazynowane dłużej niż rok (lecz nie dłużej niż przez okres 3 lat), nato‐miast odpady przeznaczone do składowania – nie dłużej niż przez okres jednego roku. Z tego powodu analiza sum ilości odpadów wytworzonych i zagospodarowanych w danym roku nie bilansuje się, gdyż nie są ujęte wszystkie czasowo maga‐zynowane odpady. Dopiero analiza danych na przestrzeni kilku lat daje pełny obraz ilości i sposoby postępowania z odpa‐dami


10

• Spalarnia odpadów medycznych w Białymstoku przy Szpitalu przy ul. Żurawiej, • Spalarnia odpadów niebezpiecznych w Hajnówce przy Szpitalu przy ul. Lipowej, • Spalarnia odpadów niebezpiecznych w Łomży przy Szpitalu Wojewódzkim.

Analiza danych z zakresu gospodarki odpadami niebezpiecznymi wskazuje, że ilość odpadów unieszkodli‐wianych poprzez składowanie będzie wzrastać, ponieważ następuje wzrost ilości odpadów tymczasowo maga‐zynowanych, których przeznaczenie nie zostało ostatecznie określone, jak i z uwagi na bardzo wysokie koszty unieszkodliwiania (np. odpady zawierające azbest).

Jednym z największych problemów do rozwiązania jest zagospodarowanie odpadów niebezpiecznych zawie‐rających azbest. Szacunkową ilość wyrobów zawierających azbest w województwie podlaskim9 ocenia się na 364 837 Mg w tym: 93,3% znajduje się w konstrukcjach budynków mieszkalnych i inwentarskich, 5% w rurach azbestowo‐cementowych oraz 1,7% w zakładach przemysłowych. Dane te mogą być niedoszacowanie, ponie‐waż opóźnia się zakończenie procesu inwentaryzacji gmin. Do końca 2006 roku wszystkie gminy powinny mieć wykonane inwentaryzacje wyrobów azbestowych na swoim terenie oraz opracowane programy usuwania azbestu. Tymczasem w roku 2008 takie programy inwentaryzacje wykonało w skali kraju zaledwie 5% gmin. Na początku roku 2010 liczba ta wzrosła do 20%, a kolejnych kilkanaście procent gmin jest w trakcie zatwierdzania programów. Województwo podlaskie (obok lubelskiego) wypada najlepiej na tle kraju: 60‐65% gmin tych wo‐jewództw posiada uchwalone programy usuwania azbestu.

Z uwagi na fakt, iż wyroby zawierające azbest należy usunąć do końca 2032 roku zakłada się, że powstająca ilość odpadów azbestowych będzie sukcesywnie rosła, a brak miejsc składowania tego odpadu na terenie wo‐jewództwa może stać się poważnym problemem (obecnie na terenie województwa wydzielono tylko jedną kwaterę na odpady azbestowe, na składowisku odpadów komunalnych Miasta Łomży i Gminy Miastkowo w Czartorii, gm. Miastkowo. Składowisko to przyjmuje odpady tylko z okolicznych gmin).

Należy podkreślić, że duże nadzieje wiąże się z realizacją „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009‐2032”, przyjętego przez rząd, w którym promuje się nową technologią przetwarzania odpadów azbesto‐wych, w urządzeniach przewoźnych w sposób zapewniający unicestwienie włókien azbestu (prowadzone są w tym zakresie od 2008 r. zaawansowane prace legislacyjne).

DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA Z ZAKRESU GOSPODARKI ODPADAMI W ramach kontroli rynku i transgranicznego przemieszczanie odpadów Wojewódzki Inspektorat Ochrony

Środowiska w Białymstoku zrealizował 5 cykli kontrolnych: 1. Kontrola wyrobów. W 2009 r. przeprowadzono 25 kontroli, a przypadku 13 kontroli stwierdzono niepra‐

widłowości. Dotyczyły one skontrolowanych opakowań i urządzeń. Spośród 19 skontrolowanych opakowań nieprawidłowości stwierdzono w 3 przypadkach; wśród 60 skontrolowanych urządzeń nieprawidłowości stwierdzono w 22 przypadkach. Uchybienia dotyczyły nieprawidłowego oznakowania opakowań, a dla urządzeń: braku lub niezbyt czytelnego oznakowania oraz niepełnych deklaracji zgodności. W wyniku reali‐zacji cyklu kontrolnego wydano 3 zarządzenia pokontrolne.

2. Działalność kontrolna dotycząca przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. W 2009 roku kontrolami objęto wszystkie 24 legalnie działające stacje demontażu pojazdów. W 2 przypadkach przeprowadzono kontrole pozaplanowe (na wniosek Marszałka Województwa Podlaskiego oraz w związku z informacją o nieprawidłowym wydaniu zaświadczenia o demontażu pojazdu). Spośród skontrolowanych podmiotów 1 posiada certyfikat zarządzania środowiskowego. W 13 kontrolowanych podmiotach stwier‐dzono nieprzestrzeganie warunków posiadanych decyzji (w niektórych kontrolowanych podmiotach naru‐szenia dotyczyły kilku zagadnień). 9 stacji demontażu nie spełniało minimalnych wymagań do prowadzenia działalności. Łącznie wydano 13 zarządzeń pokontrolnych, zawierających 26 zobowiązań do wyeliminowa‐nia nieprawidłowości. Nałożono 6 mandatów karnych oraz udzielono pouczeń. W związku ze stwierdze‐niem naruszenia warunków decyzji, 3 wystąpienia skierowano do Marszałka Województwa, 1 skierowano do Prezydenta Miasta Białegostoku. W przypadku ujawnienia faktu wydania zaświadczenia o demontażu pojazdu, który nie został przyjęty przez stację, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska odebrała podmio‐towi pozwolenie na działalność związaną z demontażem. Generalnie w porównaniu z poprzednim rokiem, sposób prowadzenie działalności stacji demontażu uległ poprawie. Więcej podmiotów osiągnęło zakładane poziomy odzysku i recyklingu, zmalała ilość ujawnionych nieprawidłowości.

• Podmioty nie umieszczone w wykazie wojewody, a podejrzane o prowadzenie demontażu pojazdów. W 2009 r. przeprowadzono 17 kontroli w 15 podmiotach. W 10 przypadkach ujawniono nielegalny demontaż. W efekcie kontroli 7 podmiotów zaniechało działalności w zakresie nielegalnego demontażu. Wydano 3 de‐

9 dane: Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa podlaskiego; Urząd Marszałkowski; 2009


11

cyzje o wstrzymaniu działalności w tym zakresie, 9 zarządzeń pokontrolnych 12 mandatów karnych. Udzie‐lono instruktażu i pouczenia. W jednym przypadku sprawę skierowano do rozpatrzenia do GIOŚ.

• Punkty zbierania pojazdów. W 2009 r. skontrolowano 5 punktów zbierania pojazdów. Jeden punkt zbiera‐nia nie spełniał minimalnych wymagań do prowadzenia tego rodzaju działalności. W wyniku wydanych za‐rządzeń pokontrolnych podmiot dostosował się do tych wymagań.

3. Działalność kontrolna dotycząca przepisów o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Kontrola‐mi objęto 5 zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz podmioty wprowadzające sprzęt. W efekcie kontroli wydano 16 zarządzeń pokontrolnych, nałożono 7 mandatów karnych, w 5 przypadkach udzielono instruktażu z zakresu ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elek‐tronicznym oraz ustawy o odpadach. Wydano 1 decyzję wymierzającą karę pieniężną za wprowadzanie sprzętu bez posiadanego wpisu do rejestru.

4. Kontrole transgranicznego przemieszczania odpadów. W 2009 r. Stwierdzono 3 przypadki nielegalnego przemieszczania odpadów (2 w ramach kontroli WIOŚ i 1 we współpracy z Urzędem Celnym). Wydano de‐cyzje o wstrzymaniu działalności w zakresie nielegalnego demontażu pojazdów sprowadzanych z zagranicy. Złożono do sądu wniosek o ukaranie przedsiębiorcy w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami (za‐rzuty WIOŚ zostały przez sąd podtrzymane).

5. Kontrole prowadzone poza miejscem prowadzenia działalności z zakresu międzynarodowego przemiesz‐czania odpadów. W 2009 r. WIOŚ w Białymstoku uczestniczył w 2 akcjach ‐ kontrolach drogowych, w ra‐mach projektu IMPEL TFS „Europejskie akcje inspekcyjne” dotyczących nielegalnego transportu towarów. W akcjach brała udział Inspekcja Transportu Drogowego, Służba Celna i Straż Graniczna. Łącznie skontro‐lowano 87 pojazdów. Nie stwierdzono przypadków nielegalnego przemieszczania odpadów. W ramach współpracy z Urzędem Celnym i Strażą graniczą wydano 7 opinii czy sprowadzane towary są odpadami (w 4 przypadkach uznano przewożony ładunek za odpad) oraz 82 opinie dotyczące sprowadzanych pojazdów (w 9 przypadkach sprowadzane pojazdy uznano za odpad).

WNIOSKI Odpady komunalne • Niski poziom dostosowania składowisk do właściwego gromadzenia odpadów. Na terenie województwa

przeważają obiekty nie spełniające podstawowych wymogów technicznych w zakresie wyposażenia w urządzenia i instalacje minimalizujące negatywne oddziaływanie na środowisko. Dominują małe, gminne wysypiska. Składowiska, na których będzie można składować odpady po 2009 r. wypełnione są w już w prawie 65%. W znikomym zakresie prowadzi się na nich segregację i kompostowanie odpadów. Obserwuje się znaczące opóźnienie w zamykaniu obiektów nie spełniających wymagań (termin upłynął z końcem 2009 r.)

• Brak infrastruktury niezbędnej do badań oddziaływania składowisk na środowisko. Większość składowisk nie posiada niezbędnej infrastruktury do prowadzenia monitoringu bądź nie posiada opracowanych pro‐gramów badań w celu oceny oddziaływania na środowisko.

• Likwidacja „dzikich wysypisk”. Jedynie 72% mieszkańców województwa jest objętych zorganizowaną zbiórką odpadów. Nadal powszechnie występują „dzikie wysypiska” (wyrobiska żwirowe, glinianki, lasy, nieużytki). Główną przyczyną ich obecności jest brak należytej kontroli ze strony gmin w zakresie posiada‐nia umów mieszkańców z firmami wywozowymi odpady.

• Brak danych o ilości odpadów niebezpiecznych w odpadach komunalnych deponowanych na składowi‐skach odpadów komunalnych uniemożliwia ocenę ich zagrożenia dla środowiska.

• Selektywna zbiórka odpadów niebezpiecznych. Jest prowadzona niewystarczającym zakresie, szczególnie słabo rozwinięty jest system zbierania tych odpadów w gminach.

• Wolny rynek odbiorców odpadów ‐ zagrożeniem dla prawidłowej gospodarki odpadami. Efekt ekonomicz‐ny, będący priorytetem w działalności odbiorców, powoduje łamanie przepisów dotyczących zasad trans‐portu i składowania odpadów (łamanie zasady transportu odpadów do najbliższego miejsca składowania, wywóz odpadów na małe gminne składowiska nie spełniające wymogów ochrony środowiska). Problem ten jest powszechny w skali kraju.

• Spalarnie odpadów komunalnych. Priorytetem na najbliższe lata powinna być budowa spalarni odpadów dla aglomeracji białostockiej, skąd pochodzi 38% wszystkich wytwarzanych odpadów w województwie. Na potrzeby realizacji tej inwestycji konieczne jest zorganizowanie efektywnej, selektywnej zbiorówki odpa‐dów, w celu zapewnienia odpowiedniego składu odpadów przeznaczonych do spalania.


12

Odpady przemysłowe ‐ w tym odpady niebezpieczne • Niewystarczająca ilość składowisk przemysłowych, powoduje, że odpady przemysłowe trafiają na składo‐

wiska komunalne, które nie posiadają wydzielonych kwater do ich właściwego składowania. Znaczne ilości odpadów wytwarzanych w zakładach jest czasowo przechowywana na ich terenie bez określenia sposobu i terminu ich ostatecznego przeznaczenia.

• Odpady niebezpieczne wytworzone w przemyśle, w większości przekazywane były do zakładów prowadzą‐cych odzysk lub unieszkodliwianie. Unieszkodliwianie kształtowało się na poziomie 75%, natomiast 15% odpadów poddano procesom odzysku.

• Zagospodarowanie odpadów medycznych. W ostatnich latach, nastąpiła znaczna poprawa w tej grupie odpadów. Wszystkie powstające odpady medyczne były poddawane procesom spalania.

• Zagospodarowanie odpadów zawierających azbest. Wg danych szacunkowych, woj. podlaskie zajmuje 4 miejsce w skali kraju, pod względem ilości wyrobów azbestowych. Praktycznie nie dysponuje miejscami składowania tych odpadów. Poważną barierę w utylizacji stanowią wysokie stawki za składowanie i usuwa‐nia odpadów azbestowych. Brak kompletnej inwentaryzacji utrudnia planowanie likwidacji odpadów azbe‐stowych.

• Mogilniki. W ostatnich latach zlikwidowano większość mogilników, w których przechowywano odpady niebezpieczne w postaci środków ochrony roślin (aktualnie pozostały 4 obiekty). Miejsca ich składowania są objęte systematycznym nadzorem WIOŚ. Monitoring mogilników nie wykazał zagrożenia dla środowiska.

• Pojazdy wycofane z eksploatacji. Problem ich unieszkodliwiania polega na prowadzeniu demontażu pojaz‐dów poza stacjami demontażu w tzw. szarej strefie (rozmontowywanie pojazdów w nieuprawnionych do tego celu warsztatach samochodowych). Skala tego zjawiska wzrasta. W 2009 roku zidentyfikowano 10 miejsc nielegalnego demontażu; w tym 7 zlikwidowano (w pozostałych 3 trwa postępowanie). Kontrole podmiotów dokonujących legalnie demontażu wykazały również szereg nieprawidłowości.

• Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Powinien być zbierany przez jednostki handlowe na zasadzie wymiany przy zakupie nowego sprzętu lub w punktach wskazanych wpisanych do rejestru prowadzonego przez GIOŚ. Kontrole podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania sprzętu oraz jego przetwa‐rzania i recyklingu, przeprowadzone w 2009 roku, nie wykazały znaczących uchybień. Problem stanowi nie‐znana, lecz znacząca ilość nagromadzonych i pozostających w gospodarstwach domowych tzw. elektro‐śmieci, które powinny być zutylizowane (ich znaczące ilości potwierdzają okresowe akcje zbierania tych odpadów organizowane przez niektóre gminy).

• Kontrole wyrobów pod względem spełniania przepisów przy wprowadzaniu na rynek wykazały w wielu przypadkach szereg nieprawidłowości, zarówno w zakresie oznakowania jak i zachowania certyfikatów zgodności.

• Kontrole transgranicznego przemieszczania odpadów nie wykazały nieprawidłowości na szerszą skalę na terenie województwa podlaskiego.

2.2 JAKOŚĆ POWIETRZA 2.2.1 Emisja

Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są ciepłownie miejskie, przemysłowe oraz rozpro‐szone źródła emisji z sektora komunalno — bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne.

Do substancji mających największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzących głównie z procesów spala‐nia energetycznego należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pyły. Pozostałe rodzaje zanieczyszczeń emitowane z zakładów przemysłowych zależą od rodzaju produkcji i stosowanej technologii. Do najczęściej występujących zanieczyszczeń technologicznych należą: węglowodory alifatyczne, aromatyczne i ich pochodne, benzyna, alkohole alifatyczne i ich pochodne, węglowodory pierścieniowe, kwas octowy, butanol, ketony i pochodne, formaldehyd, ksylen, amoniak oraz w mniejszej ilości inne zanieczyszczenia związane ze specyfiką produkcji zakładu.


13

Wielkość emisji przemysłowej z terenu

województwa (wykres) dla zanieczyszczeń pyłowych wynosiła w 2009 r. – 1,5 tyś ton. Od 2005 roku ulegała ona stałemu obni‐żeniu. Emisja zanieczyszczeń gazowych (bez CO2) kształtowała się na poziomie ok.11,6 tys. ton. Tu również od 2005 roku obserwowano spadek emisji.

Na obszarze województwa największa

emisja zanieczyszczeń do powietrza po‐chodzi ze źródeł zlokalizowanych w miastach, gdzie głównymi źródłami zanieczyszczeń są miejskie przedsiębior‐stwa energetyki cieplnej oraz szereg za‐kładów przemysłowych.

W 2009 roku wysokie wartości emisji (wykresy) zaobserwowano w strefie: aglomeracji białostockiej, białostockiej, bielsko – siemiatyckiej, zambrowsko – wysokomazowieckiej, grajewskiej, miasta Łomża i miasta Suwałki. Strefy te dominują w ilości emitowanych zanieczyszczeń, w związku z czym wyliczone wskaźniki są tam również wysokie. Przyczyny tego zjawiska mogą leżeć w rozwoju gospodarczym poszczególnych powiatów na tle innych, bardziej rolniczych terenów.

dane: WIOŚ

Największymi źródłami zanieczyszczeń przemysłowych na obszarze województwa są zakłady:

• Elektrociepłownia S.A. Białystok, • Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Łomży, • MPEC Ciepłownia „Zachód” Białystok, • Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. w Suwałkach, • Giga Zakład Energetyki Cieplnej w Augustowie, • Gryfskand Sp. z o.o. Oddział w Hajnówce, • Zambrowskie Ciepłownictwo i Wodociągi Sp. z o.o. w Zambrowie, • Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Grajewie, • „Pfleiderer” Zakłady Płyt Wiórowych S.A. Grajewo, • Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Łapy.


14

Duże znaczenie w ogólnym bilansie zanieczyszczeń z terenu województwa (stref) ma również trudny do oszacowania i nie ujmowany dotychczas w danych statystycznych sektor tzw. niskiej emisji ze źródeł małych i niezorganizowanych, do których zalicza się głównie paleniska domowe, małe kotłownie, obiekty rzemieślniczo‐usługowe oraz sektor transportu kołowego.

Struktura emisji zanieczyszczeń wg sektorów przemysłu wykazuje, że głównym źródłem emisji SO2 w woje‐

wództwie jest sektor zaopatrzenia w energię cieplną. W działalności produkcyjnej największy udział w emisji SO2 miały działy produkcji artykułów spożywczych i napojów, włókiennictwo, produkcji drewna i wyrobów drewnianych.

Źródłem emitowanych zanieczyszczeń pyłowych jest głównie energetyka. Także większość zanieczyszczeń gazowych w postaci SO2 i NOx pochodzi z energetycznego spalania paliw.

Szacunkowe wskaźniki emisji z terenu województwa w 2009 roku kształtują się następująco:

• wskaźnik emisji dwutlenku azotu wyemitowany przez zakłady przemysłowe oszacowano na poziomie 2,5 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: aglomeracja białostocka (16,58), miasto Suwałki (3,84), miasto Łomża (3,76), grajewska (0,48). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,15 Mg/km2.

• wskaźnik emisji dwutlenku siarki oszacowano na poziomie 3,5 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: aglomeracja białostocka (14,34), miasto Łomża (11,99), miasto Suwałki (8,06) oraz grajewska (0,25). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,2 Mg/km2.

• wskaźnik emisji tlenku węgla oszacowano na poziomie 0,92 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły stre‐fy: aglomeracja białostocka (3,85), miasto Łomża (2,53), miasto Suwałki (1,13), grajewska (0,51) oraz za‐mbrowsko ‐ wysokomazowiecka (0,4). W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,3 Mg/km2.

• wskaźnik emisji dwutlenku węgla oszacowano na poziomie poniżej 1635,41 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: aglomeracja białostocka (7148,59), suwalsko – augustowska (3632,85), miasto Łomża (3026,05), miasto Suwałki (2230,32) oraz zambrowsko ‐ wysokomazowiecka (126,8). W pozostałych stre‐fach wskaźniki emisji nie przekroczyły 100 Mg/km2.

• wskaźnik emisji zanieczyszczeń pyłowych oszacowano na poziomie poniżej 0,68 Mg/km2. Najwyższe wskaźniki osiągnęły strefy: miasto Łomża (3,4) aglomeracja białostocka (1,88) oraz miasto Suwałki (1,03) W pozostałych strefach wskaźniki emisji nie przekroczyły 0,3 Mg/km2. Emisje związków benzenu i ołowiu wykazywane przez podmioty gospodarcze i wynikające z prowadzonej

przez nie działalności, stanowiły wartości marginalne. Jedynym istotnym źródłem tych zanieczyszczeń na obsza‐rze województwa, a w szczególności benzenu, jest transport drogowy (spalanie paliw w silnikach samochodo‐wych).

2.2.2 Imisja

Głównymi celami działań dotyczących ochrony powietrza jest utrzymanie dobrej jakości powietrza w strefach województwa lub jej poprawa poprzez wprowadzenie programów naprawczych tam, gdzie wyniki badań wskazują na przekroczenia dopuszczalnych normatywów. Podstawami realizacji tych celów są wykony‐wane systematycznie dwa rodzaje ocen:

• ocena klasyfikacji stref województwa na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu oceny jakości powie‐trza wykonywana przynajmniej co 5 lat,

• ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa na potrzeby określenia zakresu działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowywania programów ochrony powietrza POP) wyko‐nywana corocznie. Oceny jakości powietrza dokonuje się w tzw. strefach, którymi są: aglomeracje o liczbie mieszkańców powy‐

żej 250 tysięcy i obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji.


15

Zmiany w podziale na strefy na potrzeby oceny jakości powietrza

L.p. Nazwa strefy Nazwy powiatów, z których składa się strefa

1. białostocka białostocki

2. grajewska grajewski

3. łomżyńsko – kolneńska łomżyński, kolneński

4. zambrowsko ‐ wysokomazowiecka zambrowski, wysokomazowiecki

5. suwalsko ‐ augustowska augustowski, suwalski, sejneński

6. moniecko – sokólska moniecki, sokólski

7. bielsko – siemiatycka hajnowski, bielski, siemiatycki

8. aglomeracja białostocka miasta Białystok

9. m. Łomża miasta Łomża

10. m. Suwałki miasta Suwałki

Kryteria oceny jakości powietrza obejmują oceny ze względu na:

• ochronę zdrowia. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO2, NO2, pyłu zawieszonego PM10, Pb, Ni, As, Cd, B(a)P, O3, CO i benzenu,

• ochronę roślin. Klasyfikacja obejmuje ocenę poziomów SO2, NOx, i O3. • W ocenie wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: • Klasa A: poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio poziomu dopuszczal‐

nego, poziomu docelowego, • Klasa B: poziom stężeń jest powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej

o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone),

• Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnie‐niem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), poziom docelowy.

W przypadku przekroczeń celu długoterminowego występują dwie klasy:

• D1 – poziom stężeń nie przekracza celu długoterminowego, • D2 – poziom stężeń przekracza cel długoterminowy.

Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w przypadku, gdy nie są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). W szczególności konieczność podjęcia działań dotyczy klasy C gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie dla niej programu ochrony powietrza zawierającego m. in. okre‐ślone decyzje dotyczące ograniczenia działalności gospodarczej, która przyczyniłaby się do wzrostu emisji zanie‐czyszczeń. W przypadku stwierdzenia przekroczeń celu długoterminowego (klasyfikacja strefy D2) nie jest wy‐magane opracowanie programu ochrony powietrza, jednakże należy podjąć działania związane z osiągnięciem tej normy (w terminie do 2020 r.).

Przedstawioną ocenę jakości powietrza i klasyfikację stref na terenie województwa podlaskiego w 2009 ro‐ku wykonano na podstawie:

• wyników pomiarów ze stacjonarnych stacji imisji zlokalizowanych w Białymstoku, Łomży, Suwałkach oraz w strefie moniecko – sokólskiej (powiat sokólski) ‐ stacja tła wiejskiego,

• wyników pomiarów zrealizowanych przy pomocy laboratorium mobilnego w wybranych strefach (powia‐tach) województwa,

• obiektywnych metod szacowania emisji, których podstawą były dane gromadzone w bazie opłat Urzędu Marszałkowskiego. Należy podkreślić, że zakres badań jakości powietrza, w związku z wejściem w życie Dyrektywy 2008/50/WE

w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, uległ poszerzeniu. m.in. o pomiary pyłu zawie‐szonego PM2,5, które (zgodnie z wykonaną wstępną oceną dla tego zanieczyszczenia w województwie podla‐skim) są prowadzone w aglomeracji białostockiej oraz strefie podlaskiej (obejmującej pozostały obszar woje‐wództwa). Badania wdrożono w połowie 2009 roku.


16

WYNIKI AKTUALNEJ OCENY JAKOŚCI POWIETRZA W odniesieniu do poziomów dopuszczalnych, w 2009 roku stwierdzono przekroczenie poziomu dopusz‐

czalnego pyłu zawieszonego PM10 w strefie miasta Łomża ze względu na kryterium ochrona zdrowia. Zanoto‐wano liczbę dni, z przekroczeniami normy 24 – godzinnej, większą od dopuszczalnej (35 dni w roku). Powiat, ze względu na stwierdzane przekroczenia zapylenia w latach poprzednich, został już objęty Programem Ochrony Powietrza, mającym na celu poprawę jakości powietrza w mieście.

Źródłami cząstek pyłu drobnego jest emisja bezpośrednia (głównie ze źródeł komunalno‐bytowych) oraz re‐akcje chemiczne w atmosferze prowadzące do wytwarzania tzw. wtórnych aerozoli. Ich prekursorami są: dwu‐tlenek siarki, tlenki azotu, węglowodory i amoniaku.

W Polsce, pomimo obserwowanego zmniejszenia emisji prekursorów pyłu oraz wielokierunkowych działań podejmowanych na rzecz redukcji stężeń pyłu (zwłaszcza najdrobniejszych jego frakcji) przekroczenia norm zapylenia pozostają nadal najistotniejszym problemem do rozwiązania.

W strefie miasta Łomża, podobnie jak w całej Polsce, przekroczenia norm dobowych pyłu mają miejsce z re‐guły w okresach zimowych. Przyczynami notowanych wysokich wartości stężeń są emisje pyłu z indywidualnych źródeł ogrzewania budynków oraz z transportu. Znacznie mniejszą rolę w tej strefie mają emisje pochodzące z zakładów przemysłowych, ciepłowni miejskiej czy warunki meteorologiczne. Zmiany stężeń dobowy pyłu PM10 w Łomży (wartość dopuszczalna 50 ug/m3)

źródło: WIOŚ

W ocenie jakości powietrza za 2009 rok, w pozostałych strefach województwa podlaskiego nie stwierdzono

przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla wszystkich mierzonych zanieczyszczeń ze względu na kryterium ochrona zdrowia.

Również w ocenie ze względu na kryterium ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych.

W odniesieniu do oceny poziomów celów długoterminowych, w 2009 r. stwierdzono przekroczenia pozio‐mów ozonu dla kryteriów ochrony roślin i ochrony zdrowia. Pomiary z lat 2004 – 2009 nie pozostawiają wąt‐pliwości, że na terenie województwa występuje problem z dotrzymaniem normy tego zanieczyszczenia.

Ozon troposferyczny (przyziemny) powstaje w wyniku reakcji fotochemicznych tlenków azotu i lotnych związków organicznych, których największym źródłem jest komunikacja. Pozostałe przyczyny występowania ponadnormatywnych stężeń ozonu to: przemiany fotochemiczne prekursorów ozonu pod wpływem promie‐niowania UVB, niekorzystne warunki meteorologiczne oraz naturalne źródła emisji prekursorów ozonu.

Ozon jest silnym utleniaczem fotochemicznym, który powoduje poważne problemy zdrowotne, niszczy wie‐le materiałów z tworzyw sztucznych, powoduje przyśpieszoną korozję, negatywnie wpływa na rośliny. Naraże‐nie człowieka na niewielkie podwyższone stężenia ozonu może prowadzić do szeregu niekorzystnych reakcji: stany zapalne oczu, dróg oddechowych, zmniejszenia wydolności oddechowej, senności, bólu głowy, znużenia, spadku ciśnienia tętniczego krwi. Przy wyższych stężeniach występują objawy złego samopoczucia, nasilają się bóle głowy, rośnie pobudliwość, zmęczenie i wyczerpanie, występują objawy apatii.


17

Ozon posiada zdolność przenoszenia się na duże odległości, dlatego stężenia tego zanieczyszczenia na ob‐szarze Polski zależą w dużej mierze od jego stężenia w masach powietrza napływających nad teren Polski ‐ głównie z południowej i południowo zachodniej Europy. Liczba dni w przekroczeniami ozonu w Europie w 2009 r. – dane EEA

źródło: EEA

W przypadku pozostałych zanieczyszczeń (As, Cd, Ni, benzo(a)pirenu), w ocenie jakości powietrza za 2009

rok, nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych oraz celów długoterminowych. Należy zasygnalizować problem z dotrzymaniem norm dla benzo(a)pirenu (związku należącego do grupy węglowodorów aromatycz‐nych, który powstaje głównie w wyniku spalania paliw, mającego właściwości kancerogenne) na terenie aglo‐meracji białostockiej. Ostateczna ocena klasyfikacji ze względu na to zanieczyszczenie wymaga dalszej kontynu‐acji badań.

WNIOSKI Z BADAŃ JAKOŚCI POWIETRZA • W ocenie rocznej jakości powietrza za 2009 rok stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu

zawieszonego w strefie miasta Łomża (kryterium ‐ ochrona zdrowia). • W pozostałych strefach województwa podlaskiego nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego

dla wszystkich mierzonych zanieczyszczeń ze względu na kryterium ochrona zdrowia. Ze względu na cel ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych.

• Poprzednie oceny wykazywały przekroczenia normy pyłu zawieszonego PM10 w strefach miasta Białystok oraz miasta Łomża. W latach 2007‐ 2008 r. klasyfikacja tych stref uległa poprawie, ze względu na stosun‐kowo ciepłą zimę (co miało wpływ na zmniejszenie ilości spalonego paliwa w celach grzewczych, a w kon‐sekwencji zmniejszenie liczby dni z przekroczeniami zapylenia). Jednakże ostanie badania wykazują, że problem z dotrzymaniem norm dla tego zanieczyszczenia nadal występuje.

• W odniesieniu do oceny poziomów celów długoterminowych w 2009 r. stwierdzono przekroczenia po‐ziomów ozonu dla kryteriów ochrony roślin i ochrony zdrowia. Pomiary z lat 2004 – 2009 nie pozostawiają wątpliwości, że na terenie województwa występuje problem z dotrzymaniem normy ozonu.

• W przypadku pozostałych zanieczyszczeń (As, Cd, Ni, benzo(a)pirenu) nie zanotowano przekroczeń pozio‐mów docelowych oraz celów długoterminowych. Należy zasygnalizować problem z dotrzymaniem normy dla benzo(a) pirenu w aglomeracji białostockiej, jednakże ostateczna ocena klasyfikacji tego zanieczyszcze‐nia wymaga kontynuacji badań.

• Pomimo wymienionych lokalnych problemów jakościowych powietrza jego ocena wskazuje, że wojewódz‐two podlaskie jest rejonem kraju o wysokich standardach jakościowych.


18

Ścieki komunalne i przemysłowe wymagające oczyszczania odprowadzane do wód lub do ziemi w latach 2000-2009

05

1015202530354045

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

rok

hm3 /r

ok

przemysłowe komunalne

Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w latach 2000-2009

0

10

20

30

40

50

60

70

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

%

mechanicznych biologicznych z podwyższonym usuwaniem biogenów

Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w latach 2000-2009

0

20

40

60

80

100

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok

hm3 /r

ok

przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej

Sposób oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych odprowadzanych do wód

lub do ziemi w latach 2000-2009

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008rok

hm3 /r

ok

mechaniczne biologiczne z podw. usuw. biogenów ścieki nieoczyszczane

2.3 JAKOŚĆ WÓD WOJEWÓDZTWA Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 58 rzek, które objęte są systematycznymi badaniami mo‐

nitoringowymi z racji ich gospodarczego wykorzystania lub ochrony przed zanieczyszczeniami. Ilość jezior, zlo‐kalizowanych głównie w północnej części, szacuje się na około 280 (o powierzchni powyżej 1ha).

2.3.1 Gospodarka wodno-ściekowa

W 2009 r. na cele bytowo‐komunalne zużyto 45,2 hm3 wody, rolnictwo i leśnictwo zużyło około 24,7 hm3, a przemysł około 12,5 hm3. W ostatnich latach (2007‐2009) sumaryczna wielkość zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności uległa niewielkiemu wzrostowi. Największy udział w zużyciu ‐ 55,6% miał sektor bytowo‐komunalny, związany z eksploatacją sieci wodociągowej. Od 2006 r. nastąpił nieznaczny wzrost zużycia na ten cel. Rolnictwo i leśnictwo zużyło w 2009 r. około 29,1% wody, a przemysł około 15,3%.

Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ście‐ków od 2000 roku ulega stałemu wzrostowi. W 2000 roku wynosił około 56%, a w 2009 roku 62,5% (w 2008 r. 63,7%). W 2009 roku około 92,7% osób zamieszkałych w miastach oraz około 16,7% osób zamieszkałych na wsi podłączonych było do oczyszczalni ścieków.

WYTWARZANIE I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW

Na terenie województwa w 2009 roku funkcjonowa‐ło 113 komunalnych i 30 przemysłowych oczyszczal‐ni ścieków. Łączna ilość ścieków (komunalnych i przemysło‐wych) wymagających oczyszczania wyniosła około 40,5 hm3. Wielkość ta była nieznacznie wyższa niż w 2008 roku. Ponad 84% ścieków wymagających oczyszczania to ścieki komunalne. W 2009 roku oczyszczonych zostało około 97,4% ścieków komunalnych i przemysłowych wymagają‐cych oczyszczania. Zmiany w sposobie oczyszczania ścieków wykazują na trwały, pozytywny trend. W latach 2000‐2001 przeważało oczyszczanie biolo‐giczne (wykres), natomiast od 2002 r. upowszech‐niono technologię oczyszczania z podwyższonym usuwaniem biogenów. W 2009 roku tym sposobem oczyszczono 76,6% ścieków odprowadzanych do wód lub do ziemi (31 hm3), a dalsze 19% oczyszczo‐no biologicznie (7,7 hm3). Niewielki odsetek ‐ 2% stanowiły ścieki oczyszczane mechanicznie (0,7 hm3), a 3% ścieki nieoczyszczane (ok. 1 hm3).


19

Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych i przemysłowych w latach 2000-2009

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok

t/rok

BZT5 ChZT zawiesina

Zużycie nawozów w przeliczeniu na hektar w latach 2000-2009

0102030405060708090

100

2000/01 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09rok gospodarczy

kg/1

ha

użyt

ków

roln

ych

ogółem (NPK) wapniowe

Przepustowość komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków w latach 2000-2009

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok

dam

3/d

ogółem z podwyższonym usuwaniem biogenów

Przepustowość komunalnych i przemysłowych oczyszczalni ścieków od 2006 r. utrzymywała się na zbliżonym poziomie. W 2009 roku wyniosła ponad 393,5 dam3/d, w tym z podwyższonym usuwaniem biogenów 206 dam3/d, co stanowiło około 52,5%.

dane: GUS

Główne źródła zanieczyszczeń wód w województwie stanowią komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ście‐

ków. W ostatnich latach obserwuje się systematyczne zmniejszanie wielkości ładunków zanieczyszczeń odpro‐wadzanych do wód. Obserwowany trend jest uwarunkowany kilkoma czynnikami, wśród których należy wy‐mienić: upadek szeregu dużych zakładów państwowych, zmniejszenie wielkości produkcji i zmiana profilu pro‐dukcji. Na obniżenie ilości wytwarzanych ścieków znaczny wpływ ma także ograniczenie wodochłonności i modernizacja procesów produkcyjnych, modernizacja oczyszczalni ścieków oraz zwiększenie efektywności procesów oczyszczania.

Realizacja wymienionych wyżej inwestycji przyniosła efekty w postaci redukcji ładunków odprowadza‐nych do wód. W okresie 2002 ‐ 2009 (wykres) zmniejszeniu uległ ładunek BZT5 o około 55,2% (z 666 do ok. 298 t/r), CHZT o około 16,8% (z 3131 do 2606 t/r.), a zawiesin o ponad 66,5% (z 1233 t do 413 t/r). dane: GUS

ŚCIEKI POCHODZĄCE Z ROLNICTWA Ważnym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych jest rolnictwo, które powoduje niekontrolowane

spływy powierzchniowe substancji nawozowych i środków chemicznych. Zagrożenie dla jakości wód po‐wierzchniowych występuje w szczególności, gdy sposób i terminy nawożenia są niewłaściwe lub niedostosowa‐ne do warunków meteorologicznych (opady). Czynniki te mogą mieć w przyszłości negatywny wpływ także na stan czystości wód podziemnych w zlewniach rolniczych.

Wielkości ładunków zanieczyszczeń są trudne do oszacowania, jednakże dane statystyczne wskazują, iż od 2000 roku rośnie wielkość zużycia nawozów, co może skutkować wzrostem zanieczyszczenia wód. W ostatnim sezonie 2008/09, w porównaniu do po‐przedniego, zużycie nawozów nieznacznie spadło, co jest prawdopodobnie spowodowane ich wysokimi cenami. W sezonie 2008/9 zużycie nawozów na 1ha użytków rolnych wyniosło 93,3 kg NPK (w 2007/08 – 94,5 kg NPK/ha). W przypadku nawozów wapnio‐wych zaobserwowano gwałtowny spadek od sezonu 2005/6 – z poziomu ok. 60 kg do 13,2 kg w sezonie 2008/09.

dane: GUS


20

Ludność obsługiwana przez wiejskie oczyszczalnie ścieków w latach 2000-2009

0

5

10

15

20

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009rok

%W ostatnich latach nie publikuje się danych na temat ilości nawozów naturalnych stosowanych przy upra‐

wach (obornika i gnojowicy). Nawozy te, przy braku zachowania zasad kodeksu dobrej praktyki rolniczej, mogą stanowić poważne zagrożenie zanieczyszczeniem wód powierzchniowych.

Także ścieki bytowe pochodzące z gospodarstw rolnych są istotnym zagrożeniem dla środowiska wodnego. Często są one gromadzone w nieszczelnych szambach, z których zanieczyszczenia mogą przedostawać się wód

gruntowych oraz do lokalnych cieków. Szacuje się, że rolnictwo i gospodarka ściekowa na obszarach wiej‐skich mogą stanowić główne zagrożenie dla jakości wód w małych zlewniach rzek oraz w zlewniach je‐ziornych.

GUS nie podaje informacji na temat ogólnej ilości ścieków wytwarzanych w gospodarstwach rolnych. Dostępne dane dotyczą ludności obsługiwanej przez wiejskie oczyszczalnie ścieków (wykres). Zauważalny jest wyraźny wzrost wskaźnika ludności wiejskiej korzystającej z oczyszczalni ścieków, jednakże jest on nadal stosunkowo mały (16,9% w 2009 r.).

dane: GUS

2.3.2 Jakość wód płynących

Podstawą programu badań wód powierzchniowych płynących, zrealizowanego w 2009 roku, był Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach 2007‐2009 opracowany przez Inspektorat i za‐twierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Zasadniczym celem badań jest określanie kierunków działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrona przed zanieczyszczeniami, w tym ochrona przed eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo‐komunalnego i rolnictwa, ochrona przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, zasoleniem i substancjami szcze‐gólnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Działania te polegają na zintegrowaniu zarządzania gospodarką wodną w układzie dorzeczy, które realizują Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej. Integracja działań zapew‐nia spójność badań i ocen realizowanych w 3 podsystemach monitoringu: wód powierzchniowych, podziem‐nych i morskich.

METODYKA BADAŃ, KLASYFIKACJE I OCENY JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH Zasady polityki wodnej w państwach Unii Europejskiej określa Ramowa Dyrektywa Wodna, która nakłada na

wszystkie kraje członkowskie obowiązek osiągnięcia do 2015 roku dobrego stanu wód powierzchniowych. Wo‐dy powierzchniowe, w tym silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód10, powinny do tego czasu osiągnąć dobry stan chemiczny, oraz odpowiednio, dobry stan ekologiczny lub dobry potencjał ekologiczny.

Zakres, częstotliwość i sposób prowadzenia badań monitoringowych wód powierzchniowych oraz sposób oceny wód zależy od sposobu ich użytkowania i charakterystyki zagrożenia. Rodzaje sporządzanych ocen to: a) Ocena stanu wód (ogólna ocena jakości wód)11. Ocena dotyczy tzw. jednolitych części wód (JCW). Ocenę,

dla wód naturalnych, wykonuje się porównując wyniki klasyfikacji stanu ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Dla wód sztucznych i silnie zmienionych porównuje się wyniki klasyfikacji potencjału ekolo‐gicznego z wynikami stanu chemicznego. W zależności od wyników oceny stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego, ocena końcowa klasyfikuje JCW do dobrego lub złego stan wód.

• Ocena stanu ekologicznego JCW powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbior‐nikach naturalnych, wodach przejściowych dokonywana jest na podstawie wyników klasyfikacji ele‐mentów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny wód zaliczanych do naturalnych jest definiowany jako:

− bardzo dobry ‐ dla wód o niezmienionych warunkach przyrodniczych lub zmienionych tylko w bardzo niewielkim stopniu,

10 wody te zostały tak przekształcone przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie im stanu naturalnego. 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód po‐wierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Określa sposób klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych i przybrzeżnych oraz sztucznych jednolitych części wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych.


21

− dobry ‐ gdy zmiany warunków przyrodniczych w porównaniu do warunków niezakłóconych działalno‐ścią człowieka są niewielkie,

− umiarkowany ‐ obejmujący wody przekształcone w średnim stopniu, − słaby ‐ wody o znacznie zmienionych warunkach przyrodniczych (biologicznych, fizykochemicznych,

morfologicznych), gdzie gatunki roślin i zwierząt znacznie różnią się od tych, które zwykle towarzyszą danemu typowi jednolitej części wód,

− zły ‐ wody o poważnie zmienionych warunkach przyrodniczych, w których nie występują typowe dla danego rodzaju wód gatunki.

• Ocena potencjału ekologicznego JCW powierzchniowych sztucznych i silnie zmienionych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfolo‐gicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: dobry i powyżej dobrego, umiarkowany, słaby oraz zły.

• Ocena stanu chemicznego JCW powierzchniowych wykonywana na podstawie chemicznych wskaźni‐ków jakości wód. Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz nieosiągający dobrego.

b) Ocena przydatności do bytowania ryb. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455).

c) Ocena przydatności wody do spożycia. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wyko‐rzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728).

d) Ocena wrażliwości wód na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych i podatności na eutrofi‐zację. Podstawę oceny stanowi Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241 poz. 2093).

WYNIKI KLASYFIKACJI WÓD ZBADANYCH W 2009 R. W 2009 roku na terenie województwa podlaskiego przebadano 58 rzek w 77 przekrojach pomiarowo‐

kontrolnych (ppk). Badania prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego w 77 ppk oraz monitoringu dia‐gnostycznego w 21 ppk. a) Klasyfikacja stanu ekologicznego wód naturalnych województwa podlaskiego w 2009 roku przedstawia się

następująco (Mapa 1):

− Brak wód o bardzo dobrym stanie ekologicznym (I klasa). − Wody o dobrym stanie ekologicznym (II klasa) stwierdzono w 17,4% zbadanych JCW: Sokołda(w m. Suraż‐

kowo), Czarna (ujście w m. Sochonie), Słoja (ujście w m. Kondycja), Jaskranka (Góra‐Ruda), Rospuda‐Netta (Małe Raczki, Uroczysko Kozia Szyja), Ruź (ujście), Łosośna (w m. Kowale), Krynka (poniżej m. Krynki), Hoł‐nianka (m. Hołny Wolmera), Czarna Hańcza (wodowskaz Sobolewo, śluza Kudrynki)

− Wody o umiarkowanym stanie ekologicznym (III klasa) odnotowano 79,7% JCW: Narew (profil graniczny Babia Góra, Bondary, Ploski, Suraż, Strękowa Góra, Piątnica i Nowogród), Narewka (w m. Białowieża), Łu‐towni (profil ujściowy), Orlanka (ujście w m. Chraboły), Awissa (ujście w m. Łapy), Czaplinianka (profil uj‐ściowy), Liza (profil ujściowy), Turośnianka (profil ujściowy), Horodnianka(ujście poniżej m. Choroszcz), Su‐praśl (profile: Gródek, w m. Nowodworce oraz m. Dzikie), Sokołda (w m. Straż), Płoska (profil Kołodno), Śli‐na (profil Wity), Nereśl (Łaziuki), Turówka (w m. Białobrzegi), Brzozówka (w m. Karpowicze), Kamienna (w m. Stara Kamienna), Kropiwna (Ostrowo), Biebrza (w punktach: most Dąbrowa‐Lipsk, wodowskaz Osowiec i Burzyn‐Rutkowskie), Ełk ( w m. Osowiec), Jegrznia (dopływ A21 do j. Dręstwo oraz Kuligi), Czarna Struga (Goniądz), Wissa (profil Wąsosz), Dopływ z Łępic (w m. Wąsosz), Kosódka (m. Dobarz), Jabłonka (profil Ko‐nopki‐Koziki), Gać(ujście), Lepacka Struga (m. Szablak), Łojewek (w m. Bronowo), Turośl ( w m. Potasie), Pi‐sa (m. Morgowniki), Nurzec (Tworkowice), Brok (m. Ołdaki), Siennica ( m. Czyżew), Kamianka (ujście w m. Turna Mała), Wizga (w m. Bolcie), Leśna Prawa (profil graniczny Topiło), Świsłocz (profil graniczny w m. Bo‐browniki), Zalewianka (dopływ B22 do j. Necko – Zalewianka), Marycha (profile: w m. Michnowce, dopływ A21 do j. Pomorze, Zelwa i Stanowisko), Szeszupa (profil graniczny wodowskaz Poszeszupie), Szelmentka (w m. Kupowo).

− Stan ekologiczny słaby (IV klasa) stwierdzono w 1,4% JCW: Łabna (w m. Pastorczyk) i Brok (w m. Michałki). − Nie stwierdzono wód o złym (V klasa) stanie ekologicznym.


22

b) Klasyfikacja potencjału ekologicznego wód sztucznych i silnie zmienionych przedstawia się następująco (Mapa 1):

− wody o dobrym potencjale ekologicznym odnotowano w 1 JCW na Kanale Augustowskim (śluza So‐snówka),

− wody o umiarkowanym potencjale ekologicznym odnotowano w 2 JCW: na rzece Netcie w m. Polkowo‐Zwierzyniec i Łomżyczce (w profilu ujściowym),

− wody o słabym potencjale ekologicznym odnotowano w 1 JCW na rzece Białej (ujście w m. Nowe Alek‐sandrowo).

Mapa 1. Klasyfikacja stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznych w 2009 r. źródło: WIOŚ


23

W podsumowaniu oceny stanu ekologicznego wód należy zwrócić uwagę, że na niezadowalający stan eko‐logiczny wód (poniżej dobrego) miały wpływ głównie ponadnormatywne stężenia: ogólnego węgla organiczne‐go, azotu Kjeldahla, biologicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5), azotu amonowego, azotu Kjeldahla, fosforu ogólnego oraz chemicznego zapotrzebowanie tlenu (ChZT). c) Klasyfikacja stanu chemicznego wód obejmuje w 2009 roku 21 JCW tworzące sieć monitoringu diagno‐

stycznego (wykres, Mapa 2).

− Wody o dobrym stanie chemicznym odnotowano w 10 ppk/10 JCW, co stanowiło 48%JCW, na rze‐kach: Netta (Małe Raczki, Kozia Szyja, Polkowo‐Zwierzyniec), Jegrznia (Kuligi), Zalewianka (Mazurki), Szeszupie (profil graniczny Poszeszupie), Szelmentka (Kupowo), Marycha (Zelwa i Stanowisko) i Kanał Augustowski (śluza Sosnówka).

− Wody o stanie chemicznym poniżej dobrego odnotowano w 11 ppk/11JCW, co stanowiło 52% JCW, zbadanych na rzekach: Narew (profile: Suraż, Strękowa Góra, Nowogród), Biebrza (Burzyn‐Rutkowskie), Ełk (Osowiec), Gać (ujście), Pisa (m. Morgowniki), Nurzec (Tworkowice), Kamianka (w m. Turna Mała) i Czarna Hańcza (wodowskaz Sobolewo, śluza Kudrynki).

Mapa 2. Klasyfikacja stanu chemicznego jednolitych części wód rzecznych w 2009 roku; źródło: WIOŚ


24

O nieosiągnięciu stanu dobrego najczęściej decydowało ponadnormatywne stężenie sumy ben‐

zo(b)perylenu i indeno(1,2,3‐cd)pirenu. Notowano także przypadki przekroczenia wartości dopuszczalnej stęże‐

nia sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu, benzo(a)pirenu oraz niklu (1 przekroczenie).

d) Klasyfikacja przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, na podstawie badań przeprowa‐dzonych w 2009 roku wykazała, że na 77 przebadanych przekrojów pomiarowo‐kontrolnych tylko w dwóch woda spełniała warunki kryterialne przydatności do bytowania ryb karpiowatych ‐ Czarna Hańcza – śluza Kudrynki, Szeszupa – w m. Poszeszupie. Natomiast w 75 profilach woda nie spełniała warunków do byto‐wania ryb karpiowatych i łososiowatych (w 2008 roku w żadnym spośród 69 profili woda nie spełniała wa‐runków do bytowania ryb karpiowatych i łososiowatych).

W większości przypadków na negatywną ocenę w 2009 roku miały wpływ ponadnormatywne stężenia: azotynów (w 64 przekrojach), fosforu ogólnego (w 62 profilach), tlenu rozpuszczonego (w 42 profilach), a w niektórych przypadkach także BZT5 (w 17 przekrojach), azotu amonowego (w 12 profilach) i niezjoni‐zowanego amoniaku (w 2 przekrojach).

e) Klasyfikacja wód podatnych na eutrofizację wykazała, że na 77 zbadanych w 2009 roku profili pomiaro‐wych, w 25 woda była podatna na proces eutrofizacji, co stanowiło około 32,5% profili zbadanych (w 2008 – 40,6%).

f) Klasyfikacja wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych wykazała, iż na obszarze województwa podlaskiego nie wystąpiły odcinki rzek spełniające kryteria wód zagrożonych zanie‐czyszczeniami ze źródeł rolniczych.

g) Klasyfikacja wód powierzchniowych przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Na terenie województwa podlaskiego istnieje jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rzece Supraśl w Wasilkowie, zaopatrujące w wodę aglomerację białostocką. Część zlewni Supraśli stanowi obszar strefy ochronnej ujęcia. W roku 2009 w przekroju pomiarowym w m. Nowodworce dokonano oceny wód pod kątem przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do picia. Ocena wykazała, iż woda, podobnie jak w 2008 roku, spełnia warunki kategorii A3 (woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego).

2.3.3 Monitoring wód stojących

JEZIORA Według „Katalogu jezior Polski” w obrębie województwa podlaskiego znajduje się około 280 jezior (o po‐

wierzchni powyżej 1 ha) o łącznej powierzchni sięgającej 148–154 km2, z których w ramach monitoringu dia‐gnostycznego przebadano dotychczas 139 zbiorników.

Powierzchnia jezior województwa podlaskiego jest zróżnicowana – największym zbiornikiem tego obszaru są Wigry – 2118,3 ha. Wśród zbiorników występują 34 jeziora o powierzchni powyżej 100 ha, 26 jezior o powierzchni 50–100 ha i 48 jezior o powierzchni 20–50 ha.

Pod względem głębokości maksymalnej 1 miejsce zajmuje jezioro Hańcza – 108,5 m (najgłębsze jezioro Pol‐ski). Większość akwenów nie jest głęboka – jedynie 6 jezior ma głębokość przekraczającą 50 m (Hańcza, Wigry, Ożewo, Gaładuś, Białe Filipowskie, Rajgrodzkie), a 32 jeziora mają głębokość w zakresie 25 – 50 m.

Badania jezior z uwagi na możliwości techniczno‐finansowe Inspektoratu wykonuje się w cyklach kilkulet‐nich (dla jezior powyżej 100 ha jest to zwykle okres 6‐cio letni). Program badań jezior ma na celu określenie klasy jakości wód.

Szczegółowe opracowania wyników badań jezior przeprowadzonych 2009 roku przekazano do Urzędu Mar‐szałkowskiego Województwa Podlaskiego i Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz opublikowano na stronie internetowej (www.wios.bialystok.pl, Dział publikacje).

Podstawą oceny jakości jezior za rok 2009 było rozporządzenie w sprawie klasyfikacji wód z 20 sierpnia 2008 r.12 Nowa klasyfikacja uwzględnia w ocenach wskaźniki biologiczne: chlorofil „a”, wskaźnik okrzemkowy dla jezior OIJ)charakteryzujący fitobentos oraz wskaźnik ESMI (makrofitowy indeks stanu ekologicznego) cha‐rakteryzujący stan roślinności naczyniowej w jeziorze. Jeśli wybrane wskaźniki biologiczne wskazują na stan dobry lub bardzo dobry klasyfikację weryfikuje się wskaźnikami fizykochemicznymi. Równolegle przeprowadza się ocenę stanu chemicznego na podstawie chemicznych wskaźników wód (substancje priorytetowe i inne sub‐stancje zanieczyszczające wg KOM 2006/0129(COD)).

12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji …, op. cit.


25

O stanie jednolitej części wód takiej jak jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny decydują wyniki klasyfi‐kacji stanu ekologicznego i stanu chemicznego. Stan wód jeziora określa się jako: stan dobry lub stan zły (poni‐żej dobrego).

W 2009 roku w województwie podlaskim monitoringiem jezior objęto następujące zbiorniki: • Jezioro Długie Wigierskie – monitoring reperowy, • Jezioro Gremzdel – monitoring reperowy, • Jezioro Muliczne – stanowisko uzupełniające monitoringu reperowego, • Jezioro Okrągłe Wigierskie – stanowisko uzupełniające monitoringu reperowego, • Jezioro Białe Augustowskie – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Dręstwo – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Kolno – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Necko – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Rospuda Augustowska – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Sajno – monitoring diagnostyczny, • Jezioro Staw Wigierski – monitoring badawczy.

WYNIKI KLASYFIKACJI WÓD JEZIOR ZBADANYCH W 2009 R. a) Klasyfikacja stanu ekologicznego jezior województwa podlaskiego w 2009 roku wykazała że:

• wody o bardzo dobrym stanie ekologicznym (I klasa) odnotowano w 3 jeziorach: Białe Augustowskie, Muliczne i Okrągłe Wigierskie.

• wody o dobrym stanie ekologicznym (II klasa) stwierdzono w 4 jeziorach: Długim Wigierskim, Sajno, Necko i Kolno.

• wody o umiarkowanym stanie ekologicznym (III klasa) odnotowano w 4 jeziorach: Gremzdel, Drę‐stwo, Rospuda Augustowska i Staw Wigierski.

• brak jezior o słabym (IV k

INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze ...INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT...

Documents

Transcript of INFORMACJA o stanie środowiska na obszarze ...INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT...