FESTIWAL ZŁOTA ŁÓDŹIV Festiwal Kultury Słoweńskiej

od 17 do 24 października 2013Czeski Cieszyn, Mikołów, Bielsko-Biała, Kraków, Warszawa

Spotkania literackie17 października – Czeski Cieszyn (Kawiarnia Avion, o godz. 17.00)

18 października – Mikołów (Instytut Mikołowski, o godz. 19.00)19 października – Bielsko-Biała (Galeria Wzgórze, o godz. 19.00)21 października – Kraków (Śródmiejski Ośrodek Kultury, o godz.

18.00)23 października – Warszawa (Staromiejski Dom Kultury, o godz.

18.30)

X Międzynarodowe Warsztaty Translatorskie w Bielsku-Białej19 i 20 października – Bielsko-Biała (Galeria Wzgórze)

Wykłady słowenistyczne22 października – Kraków (Instytut Filologii Słowiańskiej UJ, o godz.

13.00–14.30):– dr Alenka Jovanovski: O współczesnych słoweńskich poetkach

– dr Iztok Osojnik: O poezji ekologicznej Jure’go Detely

Szczegółowy program dostępny jest na stronie http://www.festiwalzlotalodz.pl

Organizatorzy: Stowarzyszenie Kulturalno-Artystyczne im. Policy Dubovej (KUD Police Dubove), Stowarzyszenie Literackie IA (Literarno društvo IA), Związek Niebiesko-Biały Ptak (Zveza Modro-bela ptica), Stowarzyszenie Triglav-Rysy, Instytut Mikołowski im. Rafała Wojaczka, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego, Centrum Języka Słoweńskiego jako Obcego/Drugiego przy Uniwersytecie w Lublanie oraz Spolek/Towarzystwo AvionSponsor: Javna agencija za knjigo Republike Slovenije/Slovenian Book AgencyPatronat honorowy: Ambasada Republiki Słowenii w Polsce Patronat medialny: „Czar Słowenii/Čar Slovenije”, „Fragile”, „Lamelli”

Nazwa festiwalu nawiązuje do tytułu tomiku wierszy jednego z najważniejszych twórców słoweńskich XX wieku – poety Srečka Kosovela (1904–1926). Tomik Złota łódź z powodu przedwczesnej śmierci twórcy nigdy nie został wydany. Wiersze Kosovela, podążając za awangardowymi nurtami w sztuce, takimi jak konstruktywizm, dadaizm, futuryzm czy surrealizm, wywarły znaczny wpływ na współczesną słoweńską sztukę. Wyrażając apel, by człowieczeństwo znów stało się wartością, wciąż zyskują na aktualności.

Trwała współpraca polsko-słoweńska w dziedzinie kultury zaowocowała w ubiegłym roku dwoma wydaniami książkowymi poezji słoweńskiej w przekładzie polskim: dwujęzycznego wydania poezji Srečka Kosovela Kalejdoskop: Izbrane pesmi / Wiersze wybrane oraz wyboru wierszy Iztoka Osojnika pod tytułem Spodnie na niebie. W tym roku polski czytelnik będzie miał po raz pierwszy możliwość spotkania się z twórczością współczesnej słoweńskiej pisarki Mai Novak w powieści Karfanaum, czyli as killed (tłum. Wojciech Domachowski; Stowarzyszenie Triglav-Rysy i Instytut Mikołowski 2013). Publikacja ta zostanie zaprezentowana w ramach festiwalu.

Na festiwalu swoją twórczość zaprezentują słoweńscy artyści: powieściopisarka Maja Novak, poetka i literaturoznawczyni Alenka Jovanovski, poeta, pisarz i eseista Iztok Osojnik, wykonawca poezji śpiewanej Matej Krajnc, malarka i graficzka Alenka Koderman oraz tłumaczka i pisarka Tatjana Jamnik. Towarzyszyć im będą koleżanki i koledzy z Polski – Agnieszka Będkowska-Kopczyk, Agnieszka Żuchowska-Arent, Renata Putzlacher, Monika Gawlak, Katarzyna Bednarska, Kamil Szafraniec, Maciej Melecki, Krzysztof Siwczyk i inni.

W tym roku w ramach Festiwalu Złota Łódź w dniach 19 i 20 października odbędą się także X Międzynarodowe Warsztaty Translatorskie w Bielsku-Białej z udziałem wyżej wymienionych autorek i autorów. Podczas warsztatów wygłoszone zostaną wykłady na tematy związane z przekładem literackim.

2

Program czwartek, 17 października – CZESKI CIESZYN (Kawiarnia Avion, Hlavní třída 1)17.00 – oficjalne otwarcie festiwalu 17.10 – wieczór literacki z Mają Novak, Alenką Jovanovski i Iztokiem Osojnikiem, prowadzenie: Tatjana Jamnik, Renata Putzlacher18.00 – koncert Mateja Krajnca piątek, 18 października – MIKOŁÓW (Instytut Mikołowski, ul. Jana Pawła II 8/3)19.00 – otwarcie wystawy malarskiej Alenki Koderman19.30 – wieczór literacki z Mają Novak, Alenką Jovanovski i Iztokiem Osojnikiem – prowadzenie: Maciej Melecki, Krzysztof Siwczyk20.30 – koncert Mateja Krajnca sobota, 19 października – BIELSKO-BIAŁA (Galeria Wzgórze, Wzgórze 4)11.00–16.00 – X Międzynarodowe Warsztaty Translatorskie [szczegółowy program patrz na następnej stronie]19.00 – wieczór literacki z Mają Novak, Alenką Jovanovski i Iztokiem Osojnikiem, prowadzenie: Agnieszka Będkowska-Kopczyk, Katarzyna Bednarska20.00 – koncert Mateja Krajnca niedziela, 20 października – BIELSKO-BIAŁA (Galeria Wzgórze, Wzgórze 4)10.00–16.00 – X Międzynarodowe Warsztaty Translatorskie [szczegółowy program patrz na następnej stronie] poniedziałek, 21 października – KRAKÓW (Śródmiejski Ośrodek

Kultury, ul. Mikołajska 2)18.00 – wieczór literacki z Mają Novak, Alenką Jovanovski i Iztokiem Osojnikiem, prowadzenie: Tatjana Jamnik19.00 – koncert Mateja Krajnca wtorek, 22 października – KRAKÓW (Instytut Filologii

Słowiańskiej UJ, ul. Bydgoska 19b) 13.00–13.45 – wykład dr Alenki Jovanovski O współczesnych słoweńskich poetkach13.45–14.30 – wykład dr Iztoka Osojnika O poezji ekologicznej Jure’go Detely

3

środa, 23 października – WARSZAWA (Staromiejski Dom Kultury, Rynek Starego Miasta 2)

18.30 – wieczór literacki z Alenką Jovanovski, Iztokiem Osojnikiem i Mają Novak, prowadzenie: Agnieszka Żuchowska-Arendt, Tatjana Jamnik19.30 – koncert Mateja Krajnca

 

4

X Międzynarodowe Warsztaty Translatorskie w Bielsku-Białej19 i 20 października 2013

Program

sobota, 19 października – BIELSKO-BIAŁA (Galeria Wzgórze, Wzgórze 4)11.00–11.15 – oficjalne rozpoczęcie11.15–13.30 – wykłady i dyskusja:

Kamil Szafraniec: Elementy kulturowe w przekładzie. Aspekt praktyczny

dr Katarzyna Bednarska: Polskie wulgaryzmy w słoweńskim tłumaczeniu

13.30–14.00 – przerwa na kawę, herbatę14.00–16.00 – praca nad przekładami* 16.00–19.00 – czas wolny19.00 – wieczór literacki z Mają Novak, Alenką Jovanovski i Iztokiem Osojnikiem, prowadzenie: Agnieszka Będkowska-Kopczyk, Katarzyna Bednarska20.00 – koncert Mateja Krajnca

niedziela, 20 października – BIELSKO-BIAŁA (Galeria Wzgórze, Wzgórze 4)10.00–13.00 – praca nad przekładami*13.00–14.00 – przerwa na obiad14.00–15.30 – praca nad przekładami*15.30–16.00 – zakończenie (prezentacja wyników pracy, ewaluacja)

* Praca nad przekładami będzie przebiegać w dwóch grupach:Grupa A – poezja Alenki Jovanovski i poezja śpiewana Mateja KrajncaGrupa B – proza Mai Novak i eseistyka Iztoka Osojnika

5

Biogramy słoweńskich twórcówAlenka Jovanovski (ur. 1974) – słoweńska poetka, eseistka, krytyczka literacka, redaktorka i tłumaczka. W roku 2012 zadebiutowała jako poetka tomikiem wierszy Hlače za Džija (Spodnie dla Dżi). Swoje wiersze oraz tłumaczenia z literatury włoskiej publikowała w wielu czasopismach („Literatura”, „Dialogi”, „Poetikon”) oraz prezentowała w Radiu Slovenija. Jako krytyczka i eseistka komentuje współczesną słoweńską poezję, a jako redaktor współpracowała ze Stowarzyszeniem Pisarzy Słoweńskich (Društvo slovenskih pisateljev), redagując serię Litterae Slovenicae. Otrzymała nagrodę im. Stritara przyznawaną przez Stowarzyszenie Pisarzy Słoweńskich dla młodych krytyków oraz nagrodę Vitez(inja) poezije (Rycerz/rycerka poezji) za najlepszy wiersz roku 2004. Prócz książkowych wydań przekładów poezji Cesare’a Pavese’a (współautorstwo Gašper Malej) i prozy Itala Calvina jest również autorką monografii z dziedziny literaturoznawstwa Temni gen: estetsko skozi prizmo mističnega izkustva (Ciemny gen: estetyczne przez pryzmat doświadczenia mistycznego, 2001). Matej Krajnc (ur. 1975) – słoweński poeta, pisarz, tłumacz, krytyk literacki, muzyk i publicysta. Ukończył studia literaturoznawcze na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Lublanie, gdzie kontynuuje studia podyplomowe. Krajnc jest bardzo płodnym autorem – mimo młodego wieku wydał już dwadzieścia tomików poezji (pierwszy w wieku 13 lat), osiem powieści i kilkanaście zbiorów opowiadań. Współpracuje z większością słoweńskich czasopism literackich, tłumaczy poezję i prozę z języków: angielskiego, niemieckiego, chorwackiego, francuskiego, włoskiego; jest autorem przekładów dzieł Alexandra Pope’a, Leonarda Cohena, Toma Waitsa, Johna Keatsa, Williama Blake’a, Elfriede Jelinek i innych. Matej Krajnc należy do Stowarzyszenia Pisarzy Słoweńskich (Društvo slovenskih pisateljev) oraz Stowarzyszenia Tłumaczy Słoweńskich (Društvo slovenskih književnih prevajalcev). Jest również autorem monografii o muzyce Elvisa Presleya, Johnny’ego Casha i The Beatles. Zajmuje się także pisaniem tekstów piosenek; od dwunastu lat nagrywa płyty, a od 2009 roku zamieszcza swoje utwory na portalu muzycznym myspace.com.

Maja Novak (ur. 1960) – słoweńska pisarka, tłumaczka i publicystka; absolwentka wydziału prawa w Lublanie (1986).

Do pisania własnej prozy skłoniła ją praca nad przekładem literackim.

Tłumaczy głównie literaturę piękną oraz publikacje z zakresu humanistyki z języka francuskiego (G. Leroux, E.-E. Schmidt), włoskiego (A. Baricco, S. Tamaro, U. Eco i. in.), serbskiego i

6

chorwackiego (m.in. R. Šerbedžija, V. Arsenijević, I. Simić Bodrožić) oraz angielskiego (R. Dawkins, N. Gaiman, C. Keegan, J. Mcgahern, J. Egan). Ponadto pisze teksty publicystyczne dla magazynu „Global” oraz felietony dla pisma „Mladina”.Opublikowała następujące powieści: Izza kongresa ali Umor v teritorialnih vodah (Spoza kongresu, czyli morderstwo w wodach terytorialnych, 1993), Zarka (1994), Cimre (Współlokatorki, 1995, 2003), Karfanum ali as killed (Karfanaum, czyli as killed, 1998, 2000, 2004) i Mačja kuga (Kocia dżuma, 2000, 2002, 2011); zbiór krótkich form prozatorskich Zverjad (Zwierzyna, 1996, 2011) oraz książki dla dzieci i młodzieży: powieści Kufajn, Kufina in kamela Bombla ali Pravljica za Saro (Jaksuper, Jakfajna i wielbłąd Weszedł, czyli Bajka dla Sary, 1995) i Vile za vsakdanjo rabo (Duszki dla codziennego użycia, 1998); zbiór krótkiej prozy Male živali iz velikih mest (Małe zwierzęta z dużych miast, 1999) oraz tomik wierszy dla dzieci Ura zoologije (Lekcja zoologii, 2003). Nominowana do wielu prestiżowych nagród (Kresnik, Večernica), w roku 1997 otrzymała nagrodę Fundacji im. F. Prešerna.

Jej krótkie formy prozatorskie znalazły się w wielu antologiach, zarówno słoweńskich jak i obcojęzycznych, zaś powieści zostały przetłumaczone na język fiński, serbski, angielski oraz polski.

Iztok Osojnik (ur. 1951) – słoweński pisarz, antropolog, historyk, komparatysta, filozof, poeta, malarz, eseista, tłumacz, alpinista, podróżnik i przewodnik turystyczny. W latach 1997–2004 był dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Literackiego Vilenica, organizowanego przez Stowarzyszenie Pisarzy Słoweńskich. Jest inicjatorem różnego rodzaju projektów kulturalnych, współzałożycielem ruchu anarchistycznego Garbage Art (Kioto) i muzycznego Papa Kinjal Band, Hidrogizma, założycielem innych ważnych instytucji kultury oraz pomysłodawcą festiwali (Galerija Equrna, Trnovski terceti, Pogovori v Vili Herberstein, Vilenica, Revija v reviji, Zlati čoln i inne). W 1977 roku ukończył studia z zakresu literatury porównawczej na Uniwersytecie w Lublanie. Studia doktoranckie odbył w Osace w Japonii. W 2011 roku uzyskał doktorat z antropologii historycznej na Uniwersytecie Primorskim w Koprze.

Do tej pory opublikował 27 autorskich tomików, ostatnio ***asterisk (***Asterysk, 2011) i Poročena na rdeče (Poślubieni na czerwono, 2012); pięć powieści, ostatnio Svinje letijo v nebo (Świnie lecą do nieba, 2012); dwa zbiory esejów i opracowań oraz historycznoantropologiczną monografię Somrak suverenosti: Tanatalna politika oblasti (Zmierzch suverenności: Tanatalna polityka władzy, 2013). W Polsce ukazał się książkowy wybór jego wierszy Spodnie na niebie (tłum. Marcin Warmuz, Instytut Mikołowski 2012).

7

Prowadzi Międzynarodowe Warsztaty Poetycko-Translatorskie „Złota Łódź”, Letnią Rezydencję Literacką Vermont College w Słowenii i wiele innych międzynarodowych projektów literackich. Jego książki opublikowano w ponad 25 językach. Za swoje dzieła otrzymał liczne krajowe i zagraniczne nagrody: Nagrodę im. Simona Jenka – dla najlepszego poety roku (1997), Nagrodę Veroniki – za najlepszy tomik poetycki roku (1998), Nagrodę im. Otona Župančiča – przyznawaną dla wybitnych twórców kształtujących kulturę słoweńską i dostrzeżonych także za granicą (1992), Międzynarodową Nagrodę Literacką KONS (2011), włoską Nagrodę Friuli-Wenecji Julijskiej za Poezję (2002) oraz chorwacką Nagrodę im. Hanibala Lucicia (2004).

Tatjana Jamnik (ur. 1976) – słoweńska poetka, pisarka, tłumaczka, redaktorka, nauczycielka języka słoweńskiego jako obcego, redaktor i wydawca literatury pięknej i dzieł z dziedziny humanistyki. Autorka tomiku poetyckiego Brez (Bez, 2009). Jej wiersze i opowiadania zostały opublikowane w słoweńskich i zagranicznych pismach literackich oraz przetłumaczone na język angielski, czeski, francuski, chorwacki, japoński, niemiecki, polski, słowacki i serbski. Tłumaczy literaturę polską (A. Wiedemann, S. Lem, M. Witkowski, D. Masłowska, P. Bednarski) i czeską (A. Berková, M. Urban, P. Brycz, L. Fuks, R. Denemarková), przetłumaczyła także monografię naukową A. Będkowskiej-Kopczyk. Laureatka słoweńskiej Nagrody dla Najlepszego Młodego Tłumacza (2009). Pomysłodawczyni i główna organizatorka Festiwalu Kultury Słoweńskiej „Złota Łódź” w Polsce, współorganizatorka Międzynarodowych Warsztatów Translatorskich w Bielsku-Białej i Międzynarodowych Warsztatów Poetycko-Translatorskich „Złota Łódź” (Słowenia) oraz prezentacji słoweńskich autorów za granicą. Współzałożycielka (razem z Tają Kramberger i Barbarą Korun) Międzynarodowej Nagrody Literackiej KONS. Prowadzi Stowarzyszenie Kulturalno-Artystyczne im. Policy Dubovej.

Alenka Koderman (ur. 1970) – słoweńska malarka i graficzka. Ukończyła studia malarstwa na Akademii Sztuk Pięknych w Lublanie. Po studiach prowadzia warsztaty artystyczne dla dzieci (2000–2005) i działa na różnych płaszczyznach twórczych: ilustracja, projektowanie graficzne książek, projektowanie lalek (Mini teater 2005), sztuka użytkowa (malowanie łóżek i skrzyń dla Hostelu Celica 2003), nadruk tkanin (przy współpracy z Marjetą Godler dla Hostelu Celica 2007), projektowanie, malowanie ceramiki (2011).

Jej prace wystawiane były na kilku wystawach zbiorowych (przy współpracy z grupą Paviljon 2008) i indywidualnych: 2006 – Café Frontpage w Kopenhadze, 2010 – Galeria Mik Celje, Vojnik / Galeria

8

Hest, Ljubljana, 2012 – Galeria Krka / Krytycy sztuki wybierają (Lev Menaše), bilbord wystawowy w centrum kulturalno-kongresowym Cankarjev dom, Ljubljana, 2013 – Biblioteka im. Prežihovego Voranca Ljubljana – Vič / Galeria Ars Ljubljana.

9

Maja Novak: Karfanaum, czyli as killedPrzekład: Wojciech DomachowskiLiczba stron: 271Format: 130x200 mmOkładka: miękkaWydawnictwo: Stowarzyszenie Triglav-Rysy & Instytut MikołowskiRok wydania: 2013ISBN 978-83-936986-0-8Cena: 27,90zł 23,72złwww.knjigarna-bookshop.eu – Kupuj taniej!(Dostępna polska wersja językowa. Opcja zakupów w polskich złotych.)

Tytuł Karfanaum, czyli as killed sugeruje, iż mamy do czynienia z dobrze skrojonym kryminałem, w którym wątki i motywacje bohaterów pozostają nieodsłonięte aż do ostatniego zdania powieści. I rzeczywiście, nie da się zaprzeczyć, że powieść Mai Novak realizuje zapowiedziane w tytule założenia. Ale to nie wszystko. Karfanaum… to znacznie więcej niż wciągający kryminał, więcej niż powieść obyczajowa; wartość tej powieści tkwi w stawianych na jej kartach pytaniach, na które brak jednoznacznych odpowiedzi.

* * *

Czy człowiek, który bierze na siebie winę za zbrodnię bliźniego w imię miłości, jest w istocie szlachetny? Czy też należałoby potępić jego czyn jako moralnie naganny, gdyż ukrywanie prawdziwego sprawcy jest przestępstwem?

„Jeśli chcesz zobaczyć, jak wygląda pustynia ludzkiego serca, musisz przyjechać do Karfanaum” – te słowa autorka wkłada w usta bohaterów, którzy powtarzają je kilkakrotnie na kartach utworu.

Kwestia postawiona na początku pod rozwagę wskazuje też podobieństwo brzmieniowe miejsca akcji do nazwy biblijnego Kafarnaum. Według zapisu w Nowym Testamencie tak nazywała się rodzinna wioska Szymona-Piotra, jego brata –

10

Andrzeja oraz celnika – Mateusza. I podobnie jak biblijna wioska, przeklęta przez Chrystusa z powodu zatwardziałości serc jej mieszkańców, również pustynne Karfanaum pozbawione jest wszelkiej empatii.

I jak liczne cuda nie trafiły do serc współczesnych Chrystusowi, tak w powieściowym Karfanaum wszelkie porywy szlachetności czy wyższych uczuć z góry skazane są na niepowodzenie, a nawet prowadzą do katastrofy, bowiem jest to również miejsce przeklęte.

Autorka brutalnie odziera jordańską pustynię z romantyzmu, jakiego można by się spodziewać po orientalnych pejzażach. Tam, pośród czarnych bazaltowych kamieni, można jedynie toczyć jałową egzystencję, wegetację na wygnaniu, poza ojczyzną, a więc – poza dobrem i złem…

Jednak chwila rozliczenia nadchodzi nieuchronnie, i wówczas powraca pytanie o to, czy poświęcenie siebie za winy innych prowadzi do zbawienia kogokolwiek. A może osłanianie winowajcy przed słuszną karą zaburza odwieczną sprawiedliwość i również jest złe?

Przecież ten, który jest sprawiedliwy „Ma On wiejadło w ręku i oczyści swój omłot: pszenicę zbierze do spichlerza, a plewy spali w ogniu nieugaszonym” (Mt 3, 12).

„Tego jeszcze brakowało, abym sobie wmówił, że jestem jak jakiś Chrystus... Baranek boży, który gładzi grzechy świata... Cóż, biorąc pod uwagę szerokość geograficzną, byłoby to jak najbardziej na miejscu...” – ironizuje główny bohater, który nie uważa się ani za zbawcę ani za szlachetnego rycerza, broniącego damy w opresji, lecz pragnie jedynie, aby jego serce całkowicie i ostatecznie upodobniło się już do kamienistej pustyni Jordanii…

Agnieszka Żuchowska-Arendt

11