PPSB

Prawa i obowiązki dziennikarzy

Zawód dziennikarza jako misja

• Zadaniem dziennikarza jest służba społeczeństwu i państwu (art. 10 ust. 1 pr. pras.)

Obowiązki dziennikarza

Dziennikarz ma obowiązek działania:

a) zgodnie z etyką zawodową

b) i zasadami współżycia społecznego,

c) w granicach określonych przepisami prawa (art. 1o ust. 1 pr. pras.).

Zasady współżycia społecznego

• termin prawniczy oznaczający minimum powszechnie przyjmowanych zasad poprawności i uczciwości w relacjach z innymi osobami.

• Jest to zwrot niedookreślony, używany zwłaszcza w przepisach regulujących stosunki cywilnoprawne; stosując go, ustawodawca tworzy klauzulę generalną odsyłającą do norm pozaprawnych.

• To, czy określone zachowanie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego, ocenia się w odniesieniu do konkretnego przypadku i całości towarzyszących mu okoliczności, czego weryfikacja jest zadaniem sądu

• Zasady współżycia społecznego stanowią element porządku prawnego. Nie są sankcjonowane ani egzekwowane

Niezależność dziennikarza

• Dziennikarz ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego, jeżeli oczekuje się od niego publikacji, która łamie zasady rzetelności, obiektywizmu i staranności zawodowej (art. 10 ust. 2 pr. pras.).

Ochrona materiału prasowego

• Dziennikarz może nie zgodzić się na publikację materiału prasowego, jeżeli wprowadzono do niego zmiany wypaczające sens i wymowę jego wersji (art. 10 ust. 2 pr. pras.)

Prawo do informacji

• Dziennikarz jest uprawniony do uzyskiwania informacji (art. 11 pr. pras.).

• Informacji w imieniu jednostek organizacyjnych są obowiązani udzielać kierownicy tych jednostek, ich zastępcy, rzecznicy prasowi lub inne upoważnione osoby, w granicach obowiązków powierzonych im w tym zakresie.

• Kierownicy jednostek organizacyjnych są obowiązani umożliwiać dziennikarzom nawiązanie kontaktu z pracownikami oraz swobodne zbieranie wśród nich informacji i opinii.

Obowiązek rzetelności

Dziennikarz jest obowiązany:

• zachować szczególną staranność i rzetelność przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych, zwłaszcza sprawdzić zgodność z prawdą uzyskanych wiadomości lub podać ich źródło (art. 12 ust. 1 pkt 1 pr.pras.)

• Zasada audiatur et altera pars

Obowiązek ochrony dóbr osobistych innych osób

Dziennikarz jest obowiązany:

• chronić dobra osobiste,

• a ponadto interesy działających w dobrej wierze informatorów i innych osób, które okazują mu zaufanie (art. 12 ust. 1 pkt 2 pr.pras.)

Dobra osobiste

• chronione prawem dobra o charakterze niemajątkowym przysługujące każdemu człowiekowi (osobie fizycznej) a także osobom prawnym.

• Katalog dóbr osobistych jest katalogiem otwartym

• Kodeks cywilny nie zawiera definicji dóbr osobistych, poprzestając na ich przykładowym wyliczeniu. W procesach sądowych najczęściej wskazywanymi dobrami osobistymi są dobre imię i godność człowieka, które to składają się na użyte w art. 23 k.c. pojęcie czci.

Obowiązek dbania o poprawność języka polskiego

Dziennikarz jest obowiązany:

• dbać o poprawność języka i unikać używania wulgaryzmów (art. 12 ust. 1 pkt 3 pr. pras.)

Ustawa o języku polskim

Ochrona języka polskiego polega w szczególności na:1) dbaniu o poprawne używanie języka i doskonaleniu sprawności

językowej jego użytkowników oraz na stwarzaniu warunków do właściwego rozwoju języka jako narzędzia międzyludzkiej komunikacji; 2) przeciwdziałaniu jego wulgaryzacji; 3) szerzeniu wiedzy o nim i jego roli w kulturze; 4) upowszechnianiu szacunku dla regionalizmów i gwar, a także przeciwdziałaniu ich zanikowi; 5) promocji języka polskiego w świecie; 6) wspieraniu nauczania języka polskiego w kraju i za granicą.

Do ochrony języka polskiego są obowiązane wszystkie organy władzy publicznej oraz instytucje i organizacje uczestniczące w życiu publicznym.

Zakaz kryptoreklamy

• Dziennikarzowi nie wolno prowadzić ukrytej działalności reklamowej wiążącej się z uzyskaniem korzyści majątkowej bądź osobistej od osoby lub jednostki organizacyjnej zainteresowanej reklamą (art. 12 ust. 2 pr. pras.).

Ograniczenia dla dziennikarzy związane z przebiegiem postępowań sądowych

POSTĘPOWANIE KARNE

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

POSTĘPOWANIE I INSTANCYJNE

POSTĘPOWANIE IIINSTANCYJNE

POSTĘPOWANIE KASACYJNE

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

POSTĘPOWANIE IN REM

POSTĘPOWANIE IN PERSONAM

Zakaz opinii co do rozstrzygnięć I instancji

• Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w I instancji (art. 13 ust. 1 pr. pras.).

• Ratio legis: niewpływanie na wynik postępowania dowodowego

• Dotyczy spraw sądowych cywilnych, karnych, sądowoadministracyjnych

• Nie dotyczy spraw administracyjnych.• Nie dotyczy spraw II instancyjnych i kasacyjnych

Jawność spraw cywilnych i karnych

• Rozprawy w sprawach cywilnych i karnych co do zasady są jawne.

• Wynika to zarówno z przepisów Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, która w art. 6 ust. 1 stanowi, że postępowanie przed sądem jest jawne, jak i z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, która w art. 45 ust. 1 stanowi, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy (...).

• Także przepisy procedury karnej i cywilnej stanowią o jawności rozprawy.

Zasada jawności

• Art. 9 § 1 k.p.c. Rozpoznawanie spraw cywilnych odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej

Jawność rozpraw

• Jawność rozprawy oznacza jej dostępność dla wszystkich zainteresowanych osób.

• Jedyne ograniczenie w tym zakresie przewiduje przepis art. 356 k.p.k. wyłączający obecność na rozprawie osób małoletnich i osób uzbrojonych oraz osób nielicujących z powaga sądu

• oraz art. 152 k.p.c. z którego wynika, że na posiedzenie jawne wstęp na salę sądową mają -poza stronami i osobami wezwanymi - tylko osoby pełnoletnie.

Jawność rozpraw a ich rejestracja

• Mimo zasady jawności rozpraw, pewne ograniczenie może dotyczyć jednak możliwości rejestracji rozpraw.

• Art. 357 k.p.k. określa prawo sądu do zezwolenia przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy karnej, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

• Możliwość rejestracji rozprawy w ten sposób nie oznacza zgody na jej wyemitowanie, bowiem czynność ta wymaga odrębnej decyzji sądu.

• Jeżeli dziennikarz sporządza jedynie notatki, może to czynić bez jakiejkolwiek ingerencji sądu.

• W określonych przypadkach sąd, zarówno w postępowaniu karnym, jak i w postępowaniu cywilnym może wyłączyć jawność rozprawy i wówczas obecność dziennikarzy na rozprawie nie jest możliwa.

Wyłączenie jawności w sprawach cywilnych

• Wyłączenie jawności w sprawach cywilnych następuje obligatoryjnie w sytuacji, gdy publiczne rozpoznanie sprawy zagraża porządkowi publicznemu lub moralności, gdy w toku rozprawy mogą być ujawnione okoliczności objęte ochroną informacji niejawnych (objętych tajemnicą państwową lub służbową) - art. 153 k.p.c.

• Sąd może wyłączyć jawność rozprawy na wniosek stron, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę jej przedsiębiorstwa lub też podane przez strony przyczyny sąd uzna za uzasadnione czy też na rozprawie roztrząsane mają być szczegóły życia rodzinnego.

Wyłączenie jawności w sprawach cywilnych

• Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego (art. 427 k.p.c.) wyłączona jest jawność w sprawach małżeńskich, chyba, że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności.

• Także w sprawach opiekuńczych osób małoletnich sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenie lub jego części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli przeciwko publicznemu rozpoznaniu sprawy przemawia dobro małoletniego ( art. 5751 k.p.c.).

• W sytuacji, gdy posiedzenie sądowe prowadzone jest przy drzwiach zamkniętych na sali mogą być obecni: strony, interwenienci uboczni, ich przedstawiciele ustawowi i ich pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony (art. 154 § 1 k.p.c.).

Wyłączenie jawności w sprawach karnych

Na podstawie art. 359 k.p.k. wyłączona jest (z mocy prawa) jawność rozprawy, która dotyczy:

1. wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego;

2. sprawy o pomówienie lub znieważenie chyba, że pokrzywdzony złoży wniosek o jawne rozpoznanie sprawy.

Wyłączenie jawności w sprawach karnych

Sąd prowadzący sprawę karną wyłącza także jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

1. wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

2. obrażać dobre obyczaje,

3. ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,

4. naruszyć ważny interes prywatny.

Wyłączenie jawności w sprawach karnych

Ponadto sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie a także może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat (art. 360 k.p.k.).

Także w sprawie karnej w razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.

Dostęp dziennikarzy do akt spraw sądowychw sprawach karnych

• O dostępie do akt sprawy karnej, zgodnie z art. 156§1 k.p.k. decyduje prezes sądu, natomiast szczegółowe zasady udostępniania akt spraw sądowych zawarte są w rozdziale 8 regulaminu urzędowania sądów powszechnych. W szczególności § 94 ust. 2 regulaminu wskazuje, że przewodniczący wydziału decyduje o udostępnieniu akt spraw sądowych innym osobom niemającym uprawnień procesowych, a także o zakresie wykorzystania przez nich tych akt.

Dostęp dziennikarzy do akt spraw sądowychw sprawach cywilnych

• Obecny stan prawny nie przewiduje możliwości udostępniania akt procesu cywilnego innym osobom niż stronom i uczestnikom postępowania. Wprawdzie powołany wyżej § 94 ust. 2 regulaminu urzędowania sądów powszechnych uprawnia przewodniczącego wydziału do udostępnienia akt innym osobom, jednak powołany przepis jako, że zawarty w rozporządzeniu, nie może wprowadzać innych zasad, niż to wynika z ustawy. Jedyną możliwością dla dziennikarza sądowego jest więc uczestnictwo w rozprawie cywilnej - chyba, że jej jawność zostanie wyłączona, albo jawność takiego postępowania wyłączona jest z urzędu.

• Natomiast zgodnie z treścią art. 525 k.p.c. w postępowaniu cywilnym nieprocesowym, akta sprawy dostępne są za zezwoleniem przewodniczącego dla każdego(a więc także dla dziennikarza), kto potrzebę przejrzenia akt dostatecznie usprawiedliwi.

Zakaz publikacji wizerunków podejrzanych i oskarżonych

• Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe (karne), chyba że osoby te wyrażą na to zgodę – volenti non fitiniuria.

Ochrona dobrego imienia oskarżonego wobec domniemania niewinności

• Celem, który ustawodawca chciał osiągnąć przez wprowadzenie powyższych przepisów do systemu prawnego jest ochrona dobrego imienia oskarżonego(podejrzanego), zanim nie zakończy się postępowanie karne i nie zostanie wydany prawomocny wyrok.

• Oskarżony, jak każdy obywatel ma prawo do ochrony swoich dóbr osobistych, w tym dobrego imienia.

• Warto przy tym wskazać, że w przypadku naruszenia zakazu ujawniania danych osobowych, określonego w art. 13 ustawy, możliwe jest poniesienie odpowiedzialności karnej za zniesławienie, odpowiedzialności cywilnej za naruszenie dóbr osobistych, a także odpowiedzialności zawodowej dziennikarzy przed sądem dziennikarskim stowarzyszenia dziennikarzy.

Ochrona dobrego imienia oskarżonego wobec domniemania niewinności

W przypadku naruszenia zakazu ujawniania danych osobowych, określonego w art. 13 pr. pras., możliwe jest:

a) poniesienie odpowiedzialności karnej za zniesławienie,

b) odpowiedzialności cywilnej za naruszenie dóbr osobistych,

c) a także odpowiedzialności zawodowej dziennikarzy przed sądem dziennikarskim stowarzyszenia dziennikarzy.

Zgoda prokuratora lub sądu na publikację wizerunku

• Właściwy prokurator lub sąd może zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny, na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe (art. 13 ust. 3 pr.pras.).

Zgoda prokuratora lub sądu na publikację wizerunku

• Na postanowienie w przedmiocie ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe przysługuje zażalenie.

• Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy, w którego okręgu toczy się postępowanie.

• Postanowienie wydane w toku postępowania przygotowawczego staje się wykonalne z chwilą uprawomocnienia (art. 13 ust. 4 pr. pras.).

Podanie wyroku karnego do publicznej wiadomości

Zgodnie z art. 39 pkt 8 k.k. środkiem karnym jest podanie wyroku do publicznej wiadomości

Sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości w określony sposób, jeżeli uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego (art. 43 b k.k.).

Dane sprawców przestępstw na tle seksualnym

• Na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym nazwiska i inne dane najgroźniejszych gwałcicieli i pedofilów są od 1 stycznia 2018 roku w pełni jawne.

• Zostały zamieszczone w internecie, w ogólnodostępnej części Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym

Zakaz publikacji wizerunków innych uczestników procesu karnego

• Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych w procesie karnym, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę – volenti non fit iniuria.

Zapisy foniczne i wizualne

Publikowanie lub rozpowszechnianie w inny sposób informacji utrwalonych za pomocą zapisów fonicznych i wizualnych wymaga zgody osób udzielających informacji (art. 14 ust. 1 pr. pras.)

Termin opublikowania informacji

• Osoba udzielająca informacji może z ważnych powodów społecznych lub osobistych zastrzec termin i zakres jej opublikowania (art. 14 ust. 3 pr. pras.)

Wolność dziennikarza w sposobie podania informacji

• Udzielenia informacji nie może uzależniać, od sposobu jej skomentowania lub uzgodnienia tekstu wypowiedzi dziennikarskiej (art. 14 ust. 4 pr.pras.).

• Nie uchybia to prawu do autoryzacji.

Obowiązek poszanowania tajemnicy zawodowej

• Dziennikarz nie może opublikować informacji, jeżeli osoba udzielająca jej zastrzegła to ze względu na tajemnicę zawodową (art. 14 ust. 5 pr.pras.)

Ochrona intymności

• Nie wolno bez zgody osoby zainteresowanej publikować informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to b e z p o ś r e d n i o z działalnością publiczną danej osoby (art. 14 ust. 6 pr. pras.)

Prawo do autoryzacji

• Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana lub była wygłoszona publicznie (art. 14a ust. 1 pr.pras.).

Awizacja o prawie do autoryzacji

• Dziennikarz informuje osobę udzielającą informacji przed jej udzieleniem o prawie do autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi. Osoba udzielająca informacji niezwłocznie po uzyskaniu od dziennikarza informacji zgłasza mu żądanie autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi. (art. 14a ust. 2 i 3 pr.pras.).

Czas na autoryzację

Osoba udzielająca informacji dokonuje autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu:

1) 6 godzin – w odniesieniu do dzienników,

2) 24 godzin – w odniesieniu do czasopism

– chyba że strony umówią się inaczej

Rozpoczęcie biegu terminu do autoryzacji

• Bieg terminów rozpoczyna się od momentu przekazania w sposób wzajemnie uzgodniony tekstu dosłownie cytowanej wypowiedzi przewidzianego do publikacji w prasie osobie udzielającej informacji lub osobie przez nią upoważnionej, tak aby osoba ta mogła się zapoznać z treścią tego tekstu.

Pozorna autoryzacja

• Nie stanowi autoryzacji zaproponowanie przez osobę udzielającą informacji nowych pytań, przekazanie nowych informacji lub odpowiedzi ani zmiana kolejności wypowiedzi w autoryzowanym tekście materiału przewidzianego do publikacji w prasie.

Fikcja autoryzacji

• W przypadku niedokonania lub odmowy dokonania autoryzacji w terminach prawnych uznaje się, że dosłownie cytowana wypowiedź została autoryzowana bez zastrzeżeń

TAJEMNICA DZIENNIKARSKA

.

Uwagi ogólne

• Tajemnica dziennikarska należy do tzw. tajemnic zawodowych

• Jest gwarancją niezależności prasy

• Wpływa na możliwość realizacji ustrojowych funkcji prasy

Aspekty regulacji

Art. 15 ust. 1 pr.pras. Tajemnica czynna

Art. 15 ust. 2 pr.pras. Tajemnica bierna

Prawo zachowania tajemnicy co do osoby dziennikarza

Dane autora materiałuprasowego; osobowych źródeł informacji

informacje, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.

„materiał prasowy”

materiałem prasowym jest

każdy opublikowany

tekst o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym

niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa

lub przekazany do opublikowania w prasie

albo obraz

Tajemnica nazwiska autora materiału prasowego

• Autorowi materiału prasowego przysługuje prawo zachowania w tajemnicy swego nazwiska (art. 15 ust. 1 pr. pras.).

• Definicja materiału prasowego jest szeroka

• Istotne uprawnienie np. w płaszczyźnie dziennikarstwa śledczego.

Tajemnica dziennikarska sensu stricte

Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

• danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze,

• jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych (art. 15 ust. 2 pkt 1 pr. pras.)

Tajemnica dziennikarska sensu stricte

Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich (art. 15 ust. 2 pkt 2 pr. pras.)

.

Kazus

• SĄD NAJWYŻSZY: Informacje, które dziennikarz uzyskał od rzecznika prasowego organu administracji rządowej z przeznaczeniem do publikacji w artykule prasowym, nie są objęte tajemnicą dziennikarską określoną w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe

Poszerzenie zakresu podmiotowego tajemnicy dziennikarskiej

• Obowiązek zachowania tajemnicy dziennikarskiej, dotyczy również innych osób zatrudnionych w redakcjach, wydawnictwach prasowych i innych prasowych jednostkach organizacyjnych.

Kompetencja redaktora naczelnego

• Redaktor naczelny powinien być w niezbędnych granicach poinformowany o sprawach związanych z tajemnicą zawodową dziennikarza

GWARANCJE OCHRONY

• Prawo odmowy odpowiedzi na pytania w postępowaniach

• Odpowiedzialność dzienikarska

• Inne np. 225 kpk

Odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy

• Naruszenie przez dziennikarza tajemnicy zawodowej stanowi występek zagrożony grzywną albo karą ograniczenia wolności /karna/

• Cywilna

• Dyscyplinarna

• Pozaprawna: moralna

Zwolnienie z tajemnicy dziennikarskiej- wiedza co do ciężkiego przest. art. 240 k.k.

Dziennikarz jest zwolniony od zachowania tajemnicy zawodowej, w razie gdy informacja, materiał prasowy, list do redakcji lub inny materiał o tym charakterze :”

a) dotyczy przestępstwa określonego w art. 240 Kodeksu karnego

(art. 16 ust . 1 pr. pras.).

Art. 240 k.k.

Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w

• art. 118, Kto, w celu wyniszczenia w całości albo w części grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie, dopuszcza się zabójstwa albo powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby należącej do takiej grupy. Kto stosuje środek masowej zagłady zakazany przez prawo międzynarodowe,

• podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

• Art. 121 Kto, wbrew zakazom prawa międzynarodowego lub przepisom ustawy, wytwarza, gromadzi, nabywa, zbywa, przechowuje, przewozi lub przesyła środki masowej zagłady lub środki walki bądź prowadzi badania mające na celu wytwarzanie lub stosowanie takich środków,

• Art. 122 Kto w czasie działań zbrojnych atakuje miejscowość lub obiekt niebroniony, strefę sanitarną, zdemilitaryzowaną lub zneutralizowaną albo stosuje inny sposób walki zakazany przez prawo międzynarodowe, .

• Art. 123. Kto, naruszając prawo międzynarodowe, dopuszcza się zabójstwa wobec: 1) osób, które składając broń lub nie dysponując środkami obrony poddały się, 2) rannych, chorych, rozbitków, personelu medycznego lub osób duchownych, 3) jeńców wojennych, 4) ludności cywilnej obszaru okupowanego, zajętego lub na którym toczą się działania zbrojne, albo innych osób korzystających w czasie działań zbrojnych z ochrony międzynarodowej,

• Art. 124. § 1. Kto, naruszając prawo międzynarodowe, zmusza osoby wymienione w art. 123 § 1 do służby w nieprzyjacielskich siłach zbrojnych lub do uczestnictwa w działaniach zbrojnych skierowanych przeciwko własnemu krajowi, stosuje kary cielesne, przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza te osoby do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, dopuszcza się zamachu na godność osobistą, w szczególności poniżającego i upokarzającego traktowania, pozbawia wolności, pozbawia prawa do niezawisłego i bezstronnego sądu albo ogranicza prawo tych osób do obrony w postępowaniu karnym, ogłasza prawa lub roszczenia obywateli strony przeciwnej za wygasłe, zawieszone lub niedopuszczalne do dochodzenia przed sądem,

Art. 240 k.k.

• Art. 127. Kto, mając na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu,

• Art. 128 Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu,

• Art. 130 Kto bierze udział w działalności obcego wywiadu przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej,

• Art. 134. Kto dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

• Art. 140 Kto, w celu osłabienia mocy obronnej Rzeczypospolitej Polskiej, dopuszcza się gwałtownego zamachu na jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, niszczy lub uszkadza obiekt albo urządzenie o znaczeniu obronnym

Art. 240 k.k.

art. 148, Kto zabija człowieka, art. 156, Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu art. 163, Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach art. 166, Kto, stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym, art. 189, Kto pozbawia człowieka wolności, art. 197 § 3 lub 4, kwalifikowane typy gwałtuart. 198, Kto, wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, art. 200, Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania art. 252 Kto bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Zwolnienie z tajemnicy dziennikarskiej- volenti non fit iniuria.

Dziennikarz jest zwolniony od zachowania tajemnicy zawodowej, w razie albo autor lub osoba przekazująca taki materiał wyłącznie do wiadomości dziennikarza wyrazi zgodę na ujawnienie jej nazwiska lub tego materiału (art. 16 ust . 1 pr. pras.).

Gwarancje zachowania tajemnicy – art. 225 k.p.k.

• Zgodnie z treścią art. 225 Kodeksu postępowania karnego organ prowadzący postępowanie dowodowe może dokonać konfiskaty treści objętych tajemnicą dziennikarską, jednakże nie jest uprawniony do zapoznania się z nimi. Tego typu treści w zabezpieczonej postaci dostarczane są sądowi i to on decyduje wówczas o uchyleniu tajemnicy dziennikarskiej lub zwróceniu materiałów do pierwotnego dysponenta

Tajemnica dziennikarska w post. karnym

Art. 180 k.p.k.

Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy:• jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a• okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Tajemnica dziennikarska w post. karnym

• Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.

• Zasady powyższej nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

• Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa powyżej, nie uchyla jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.

kazus

• SN: Istnieje wprawdzie bezwzględny zakaz zwalniania dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej w zakresie danych, o jakich mowa w art. 180 § 3 k.p.k., ale nie oznacza on, że nie można przesłuchać dziennikarza na te okoliczności, jeżeli on sam nie zasłania się tajemnicą dziennikarską i chce takie zeznania złożyć. Sąd nie może zwolnić dziennikarza z tajemnicy w tym zakresie, może natomiast przesłuchać go na okoliczności objęte tą tajemnicą, jeżeli dziennikarz sam chce złamać wiążącą go tajemnicę

kazus

• SN: W przepisie art. 180 § 3 k.p.k. wyrażony jest tzw. bezwzględny zakaz dowodowy, a skoro tak, to sam fakt braku powołania się przez dziennikarza na tzw. tajemnicę anonimatu nie może przesądzać o prawidłowości postępowania sądu, który przesłuchuje dziennikarza na okoliczności objęte anonimatem. Zdaniem składu orzekającego w niniejszej sprawie, wbrew poglądowi wyrażonemu przez Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń (por. postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2004 r., III KK 278/04, OSNKW 2005, nr 3, poz. 28), dziennikarz de lege lata nie może się "sam zwolnić" z tajemnicy dziennikarskiej ("nie zasłaniać się tajemnicą dziennikarską"), co rzekomo miałoby sprawić, że dopuszczalne staje się przesłuchanie takiego świadka na okoliczności objęte tajemnicą dziennikarską. Rzecz bowiem w tym, że zarówno ustawa "profesjonalna", statuująca instytucję tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu (ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. -Prawo prasowe, Dz. U. z 1984 r., Nr 5, poz. 25 ze zm.), jak też najściślej z nią skorelowana (w zakresie dopuszczalności zwolnienia dziennikarza od obowiązku dochowania tajemnicy dziennikarskiej w postępowaniu karnym, gdy zeznaje on jako świadek) ustawa karna procesowa nie dopuszczają takiej ewentualności, choć kwestie związane z tajemnicą dziennikarską zostały w obu tych aktach prawnych uregulowane nader szczegółowo, enumeratywnie wyliczając sytuacje, w których dopuszczalne jest zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację informatorów prasowych.

Tajemnica w post. cywilnym

Art. 261 kpc• § 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z

wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.

• § 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w paragrafie poprzedzającym, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej. Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Tajemnica w post. administracyjnym

Art. 83 k.p.a.§ 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

§ 3. Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Art. 233 KK

• Art. 233. § 1. Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8

Granice wolności słowa –postępowanie przygotowawcze

• Kto bez zezwolenia rozpowszechnia publicznie wiadomości z postępowania przygotowawczego, zanim zostały ujawnione w postępowaniu sądowym podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 241 § 1 k.k.)

Granice wolności słowa – niejawna rozprawa

• Kto rozpowszechnia publicznie wiadomości z rozprawy sądowej prowadzonej z wyłączeniem jawnościpodlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2(art. 241 § 2 k.k.).

Prawo do eksploatacji wizerunku osoby fizycznej

.

PRAWO DO WIZERUNKU

• Wizerunek stanowi dobro osobiste podlegające ochronie prawnej.

• Zgodnie z art. 23 Kodeksu cywilnego wizerunek jest dobrem osobistym człowieka, które podlega ochronie przepisów prawa cywilnego oraz prawa autorskiego.

• Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 30.01.2014r., sygn. akt I ACa 1452/13 wskazał: „Pojęcie wizerunku obejmuje dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osoby wśród ludzi (…)”.

Uprawnienie do wizerunku

• Uprawnienie do wizerunku jest podmiotowym prawem osobistym.

• Należy ono zatem do klasy praw podmiotowych bezwzględnych, a więc jest skuteczne wobec wszystkich (erga omnes) -poza samym podmiotem uprawnionym.

Komercjalizacja wizerunku

• Wizerunek niektórych osób ma określoną wartość rynkową

Personality merchandising

• Pokrewnym do reklamy zjawiskiem jest instytucja personality merchandising. Obejmuje ona komercjalizację renomy sławnych osób lub formę ich autoreklamy.

• Użycie twarzy znanej osoby jest szansą na wykreowanie w krótkim czasie "marki" danej firmy, a co za tym idzie - na zwiększenie jej atrakcyjności w obrocie handlowym.

• Typowym przykładem zastosowania omawianej konstrukcji jest produkcja, a następnie sprzedaż koszulek, pocztówek, zeszytów czy też kubeczków, które są ozdobione wizerunkiem lub podpisem "kogoś" znanego.

• Warto podkreślić, że tego rodzaju zabiegi są stosowane po to, aby jak najskuteczniej dotrzeć do potencjalnego adresata produktu.

Rozpowszechnianie wizerunku

• Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej (art. 81 ust. 1 pr. aut.).

• W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku

• Może nastąpić w każdej formie

• Wiąże się z oświadczeniem woli uprawnionego

• zgoda musi być niewątpliwa. Oznacza to, że osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko co do formy przedstawienia wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego im komentarza, itp.

Ustawowe wyłączenie zezwolenia

Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza (art. 81 ust. 2 pr. aut.).

Wizerunek osoby znanej

• nie można korzystać w celach komercyjnych z wizerunku osoby znanej bez jej zgody. Na takim stanowisku stoją w większości sądy

• Rozpowszechniane bez zgody zdjęć osób powszechnie znanych (np. celebrytów) na ubraniach (czy też w inny komercyjny sposób) ma służyć celom komercyjnym i nie jest usprawiedliwione celami informacyjnymi czy interesem społecznym.

Prawo do wizerunku sportowca

• Członek kadry narodowej udostępnia, na zasadach wyłączności, swój wizerunek w stroju reprezentacji kraju polskiemu związkowi sportowemu, który jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez regulaminy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danej dyscyplinie sportu (art. 33 ust. 1 ustawy o sporcie kwalifikowanym).

• Zawodnik przed zakwalifikowaniem do kadry narodowej wyraża zgodę na rozpowszechnianie swojego wizerunku w stroju reprezentacji kraju

INSTRUMENTY OCHRONY WIZERUNKU

1. 2. 3. 4.

Na podstawie reżimu ochrony dóbr osobistych

Na podstawie reżimuodszkodowawczego

Na podstawie prawa autorskiego

Ochronaprawnokarna

INSTRUMENTY OCHRONY WIZERUNKU

• Wizerunek, będąc dobrem osobistym podlega ochronie wskazanej w Kodeksie cywilnym (art. 23 i 24 k.c.).

• Wspomniana ochrona opiera się przede wszystkim na możliwości żądania zaniechania działania zagrażającego dobru osobistemu, a także dokonania czynności niezbędnych do usunięcia jego skutków, jednakże tylko w przypadku, gdy omawiane działanie jest działaniem bezprawnym.

• Na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym osoba, której dobro osobiste zostało zagrożone może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

• Dodatkowo, jeśli w skutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

INSTRUMENTY OCHRONY WIZERUNKU

Reżim: Reżim deliktowy(art. 415 k.c.)

Reżim kontraktowy(art. 471 i n. k.c.)

Przesłanki

Zdarzenie wyrządzające szkodę (naruszenie cudzego wizerunku.

Szkoda

Związek przyczynowy

wina Domniemanie winy

INSTRUMENTY OCHRONY WIZERUNKU

• Osoba której wizerunek zostały zagrożony cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania.

• W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.

• Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub –na żądanie – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

• Jeżeli osoba nie wyraził innej woli, po jej śmierci z powództwem o ochronę wizerunku zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

Sankcje karne

• W pewnym zakresie do ochrony wizerunku stosuje się również prawo karne. Artykuł 190a§ 2 kodeksu karnego określa sankcje za przestępstwo tzw. kradzieży tożsamościdotyczącego m.in. wykorzystania cudzego wizerunku