Infobrokering – praktyczne podejście do optymalnego wykorzystywania

narzędzi informacyjnych

Dr Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ

Centrum Promocji Informatyki

III edycja seminarium w cyklu BADANIA NAUKOWE pt. „Narzędzia informatyczne komunikacji naukowej”, 17 kwietnia 2012

1

Odpowiedź istnieje. Szuka Cię i znajdzie, jeśli tego

zechcesz ... [Matrix]

2

Konspekt • Wstęp. Wyjaśnienia terminologiczne. Co to jest

infobrokering (jako profesja i jako system kompetencji)? Czym jest informacja naukowa w Internecie? Przedstawienie zakresu zajęć.

• Informacja naukowa online

– elementy typologii naukowych źródeł elektronicznych w kontekście ich przydatności dla badań i dydaktyki, zilustrowane przykładami

– wybrane zasady wyszukiwania informacji naukowej i konsekwencje ich stosowania dla rzetelności i wiarygodności badań

• Dyskusja i podsumowanie

3

Wstęp. Wyjaśnienia terminologiczne - Co to jest infobrokering (jako profesja i jako system kompetencji)? - Czym jest informacja naukowa w Internecie? - Przedstawienie zakresu zajęć

4

Czym jest infobrokering? Infobrokering jako profesja i dziedzina działalności informacyjnej 1

• Broker informacji (infobroker) jest pośrednikiem pomiędzy

zasobami informacyjnymi a ludźmi i organizacjami, którzy

informacji potrzebują

– Robi coś więcej niż tylko „wyszukuje informacje za opłatą”

– Jest zawodem uznanym oficjalnie w Polsce

• Klasyfikacja Zawodów i Specjalności

– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w

sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz

zakresu jej stosowania Dz.U. Nr 82 z dnia 17 maja 2010 r., poz. 537

– Dostęp w serwisie www GUS www.stat.gov.pl,

http://www.stat.gov.pl/klasyfikacje/kzs/kzs_pp.htm

– 262204 Broker informacji (researcher)

5

Czym jest infobrokering? Infobrokering jako profesja i dziedzina działalności

informacyjnej 2

• Więcej na ten temat

– Cisek, Sabina (2007). Broker informacji: istota zawodu.

http://hdl.handle.net/10760/10880,

http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/10880/1/Cis

ek_broker_informacji_istota.pdf

– http://www.slideshare.net/sabinacisek/broker-

informacji-w-spoleczenstwie-wiedzy

6

Czym jest infobrokering? Infobrokering jako system kompetencji (wiedzy,

umiejętności, wartości)

• Umożliwia efektywne, skuteczne pozyskanie informacji, która zaspokoi potrzebę informacyjną, pozwoli rozwiązać problem, wykonać zadanie, ułatwi podjęcie decyzji

– efektywne – bez marnowania czasu, energii, pieniędzy

– skuteczne – udane

– pozyskanie – nie tylko poszukiwanie i wyszukanie, ale również ocena, wybór i przetworzenie

7

Czym jest informacja naukowa w Internecie? 1

• Obydwa terminy – zarówno „informacja” jak i „naukowa” są wieloznaczne, wyrażenie „informacja naukowa” – również

• Co to znaczy „być naukowym”? (w odniesieniu do nauki jako wiedzy)

– Są co najmniej dwa warianty tego pytania

• „Wielkie pytanie” = filozoficzne i naukoznawcze – na czym w ogóle polega naukowość poznania/wiedzy?

• „Małe pytanie” = praktyczne – jak rozpoznać/stwierdzić, że publikacja (artykuł, blog, książka, portal, referat, serwis www etc.) jest naukowa

8

Czym jest informacja naukowa w Internecie? 2

• Na użytek tych zajęć – umawiamy się – termin „informacja naukowa” oznacza publikacje online zawierające dane, treści, wiedzę o charakterze naukowym (scholarly content)

• W rzeczywistości pojęcie informacji naukowej jest o wiele szersze, ale o wielu różnych jego aspektach i kontekstach nie zdążymy porozmawiać w ciągu godziny

9

Zatem – o czym są dzisiejsze zajęcia?

• O niektórych aspektach efektywnego, skutecznego pozyskiwania informacji naukowej z Internetu, o tym jak dotrzeć do danych, treści i wiedzy naukowej – opublikowanych i gdzieś w Sieci dostępnych

10

Informacja naukowa online - elementy typologii naukowych źródeł elektronicznych w kontekście ich przydatności dla badań i dydaktyki, zilustrowane przykładami - wybrane zasady wyszukiwania informacji naukowej i konsekwencje ich stosowania dla rzetelności i wiarygodności badań

11

Sposoby poszukiwania/pozyskiwania informacji naukowej [najważniejsze]

• Poszukiwanie w oparciu o przemyślaną (uświadomioną i uzasadnioną) heurystykę/strategię wyszukiwawczą

• Monitoring

• Przypadkowe pozyskiwanie informacji (information encountering, opportunistic discovery of information, Sanda Erdelez)

– Jest coraz ważniejsze w dzisiejszym środowisku informacyjnym, ale o tym nie będziemy dzisiaj mówili

• Na ten temat więcej w Sapa, Remigiusz (2008). Potencjał bibliotecznych katalogów online w zakresie sprzyjania zjawisku przypadkowego pozyskiwania informacji o literaturze naukowej. Przegląd Biblioteczny R. 76, z. 1, s. 87–110. http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=401&dirids=1

• W praktyce – różne sposoby często współwystępują

12

Dlaczego przemyślana (uświadomiona i uzasadniona) strategia wyszukiwawcza, skuteczne i kompleksowe poszukiwanie

informacji i publikacji są ważne dla rzetelności i wiarygodności badań naukowych i dydaktyki uniwersyteckiej? 1

• Po pierwsze

– Każde przedsięwzięcie naukowe, badania, publikacje, prace na stopień (mgr, dr, dr hab.) odwołują się do już osiągniętej wiedzy – poszerzają ją, modyfikują, uzupełniają, krytykują, czasem odrzucają etc. (istotna cecha nauki)

• Zatem – poszukiwanie informacji naukowej nie jest tylko czynnością „techniczną”, przeciwnie – to gdzie i jak wyszukujemy, a w efekcie co wyszukamy, wpływa na kształt dalszych badań a także treści nauczanych w dydaktyce uniwersyteckiej

13

Dlaczego przemyślana (uświadomiona i uzasadniona) strategia wyszukiwawcza, skuteczne i kompleksowe poszukiwanie

informacji i publikacji są ważne dla rzetelności i wiarygodności badań naukowych i dydaktyki uniwersyteckiej? 2

• Po drugie

– Każdy artykuł naukowy, książka, dysertacja rozpoczyna się od przedstawienia stanu badań w danym zakresie (wymóg metodologiczny)

• Po trzecie

– Badania/wiedza naukowa muszą być intersubiektywnie sprawdzalne, czyli trzeba zostawić tzw. „ścieżkę sprawdzenia”, musi też być jasne, na jakiej podstawie twierdzimy, to, co twierdzimy (naukowość w ogóle)

14

Dlaczego przemyślana (uświadomiona i uzasadniona) strategia wyszukiwawcza, skuteczne i kompleksowe poszukiwanie

informacji i publikacji są ważne dla rzetelności i wiarygodności badań naukowych i dydaktyki uniwersyteckiej? 3

• Nie dowiemy się jaki jest rzeczywisty stan badań/wiedzy, jeżeli nie poszukamy informacji naukowej w odpowiedni sposób

– Na przykład – nie wystarczy opierać się na bibliografiach załącznikowych w artykułach (technika kuli śnieżnej), to nie daje żadnej pewności, iż mamy pełny obraz stanu badań/wiedzy

15

Dlaczego przemyślana (uświadomiona i uzasadniona) strategia wyszukiwawcza, skuteczne i kompleksowe poszukiwanie

informacji i publikacji są ważne dla rzetelności i wiarygodności badań naukowych i dydaktyki uniwersyteckiej?4

• Badania naukowe nie będą intersubiektywnie

sprawdzalne, jeżeli nie będziemy potrafili pokazać,

gdzie szukaliśmy informacji/treści i w jaki sposób oraz

uzasadnić, dlaczego właśnie tam a nie gdzie indziej

– Więcej na ten temat w artykule

• Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w

nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd

Biblioteczny t. 78 nr 3, s. 273-284.

16

Przemyślana (uświadomiona i uzasadniona) heurystyka/strategia wyszukiwawcza oparta jest

m.in. na umiejętnościach/wiedzy:

• Gdzie szukać publikacji naukowych

– Wiem, jakie istnieją narzędzia, zasoby, źródła informacji

naukowej w ogóle i w szczególności z mojej dziedziny

• Jak rozpoznać, że publikacja jest naukowa

• Jak szukać informacji i publikacji – ogólne zasady

wyszukiwania oraz szczegółowe sposoby

formułowania pytań/wyrażeń wyszukiwawczych

17

I. Gdzie szukać publikacji naukowych online? Jakie istnieją narzędzia i źródła informacji naukowej?

Elementy typologii z użyciem różnych kryteriów 1

• Narzędzia i źródła skierowujące („punkty startowe”) – bazy bibliograficzne, abstraktowe, katalogi bibliotek, specjalistyczne serwisy wyszukiwawcze, zob.

– http://sabinacisek.blogspot.com/2011/08/wyszukiwanie-publikacji-naukowych-w.html

– http://sabinacisek.blogspot.com/2011/06/wyszukiwanie-informacji-naukowej-i.html

• Narzędzia i źródła pełnotekstowe, na przykład Academic Search Complete (EBSCO), Bibliologiczna Biblioteka Cyfrowa http://bbc.uw.edu.pl/dlibra albo Bibliotheca Nostra http://www.bibliothecanostra.awf.katowice.pl/

18

Gdzie szukać publikacji naukowych online? Jakie istnieją narzędzia i źródła informacji naukowej?

Elementy typologii z użyciem różnych kryteriów 2

• Narzędzia i źródła komercyjne, odpłatne

– na przykład baza pełnotekstowa ebrary (ProQuest), serwis Web of Science (Thomson Reuters)

• Narzędzia i źródła niekomercyjne, w trybie Open Access

– http://sabinacisek.blogspot.com/2011/06/wyszukiwanie-penych-tekstow-naukowych.html

19

Gdzie szukać publikacji naukowych online? Jakie istnieją narzędzia i źródła informacji naukowej?

Elementy typologii z użyciem różnych kryteriów 3

• Narzędzia, zasoby i źródła formalne (recenzowane artykuły w czasopismach naukowych, recenzowane książki, referaty z konferencji)

– Na przykład bazy SSCI Social Sciences Citation Index (Thomson Reuters), baza SpringerLink albo czasopismo Information Research http://informationr.net/ir/

• Narzędzia, zasoby i źródła nieformalne (blogi, prezentacje multimedialne, prywatne strony WWW, samopublikacje, serwisy social bookmarking, wypowiedzi na forach specjalistycznych)

– Czy są naukowe? Na pewno można je wykorzystać w pracy naukowej, w procesie badawczym, np. na etapie formułowania problemu czy identyfikowania literatury przedmiotu

20

Gdzie szukać publikacji naukowych online? Jakie istnieją narzędzia i źródła informacji naukowej? Elementy typologii z użyciem różnych kryteriów 3a

• Więcej na temat formalnych i nieformalnych publikacji w nauce

– Cisek, Sabina (2009). Dzielenie się wiedzą w Internecie. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy nr 3-4, s. 33-42. Dostęp: http://www.biblioteka.awf.katowice.pl/biuletyn.html, http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=17706&dirids=1

– Cisek, Sabina (2008). Weblogi (blogi) – nowe narzędzie komunikacji w nauce. W: Pietruch-Reizes, Diana (red.). Zarządzanie informacją w nauce. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, s. 170-177. Dostęp także online: http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=16624&dirids=1

21

II. Jak rozpoznać, że publikacja jest naukowa? 1

• Stosując kryteria

– wewnętrzne, czyli dotyczące metody i treści/wiedzy

naukowej w danej publikacji

• intersubiektywna sprawdzalność, rozumowanie i sposób

uzasadniania (jest jasne, dlaczego twierdzę, to co twierdzę),

aparat informacyjny (abstrakt, bibliografia, przypisy),

terminologia

– zewnętrzne, organizacyjne

• bycie recenzowanym, liczba cytowań, nazwisko i afiliacja autora,

zamieszczenie w ważnych czasopismach/pracach zbiorowych

uznawanych za naukowe itp.

22

Jak rozpoznać, że publikacja jest naukowa? 2

• Więcej na ten temat w prezentacji „Metodologia nauk część 1”

http://skryba.inib.uj.edu.pl/~cisek/metodologia_nauk/ lub

http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-nauk-

2011-2012

• Zob. też Evaluating Scholarly Content Online

http://www.lib.berkeley.edu/doemoff/tutorials/scholarlyconten

tonline.html

23

III. Jak szukać informacji/publikacji naukowych online – ogólne zasady 1

• Dostosuj swoją strategię i taktykę wyszukiwawczą do konkretnego problemu, zagadnienia, dziedziny nauki

• Nie ufaj a priori – oceniaj i wartościuj narzędzia, źródła, zasoby, publikacje, nawet autorytatywne źródła mogą zawierać błędy, znani naukowcy bywają kontrowersyjni a bibliografia narodowa nie jest kompletna

24

Jak szukać informacji/publikacji naukowych online – ogólne zasady 2

• Nie polegaj wyłącznie na jednym narzędziu, serwisie

wyszukiwawczym, źródle czy publikacji naukowej – i to z

różnych względów – technicznych, merytorycznych i

metodologicznych

– co zrobisz, gdy nie będzie działać lub przestanie być dostępne?

– nie ma idealnych źródeł, całkowicie obiektywnych publikacji,

totalnych, wszystko-ogarniających narzędzi/serwisów

wyszukiwawczych, zawsze też może po prostu wystąpić błąd

– trzeba sprawdzać treści/wiedzę z różnych źródeł – na tym m.in.

polega metoda naukowa

25

Jak szukać informacji/publikacji naukowych online – ogólne zasady 3

– w nauce należy kontrolować element subiektywny,

minimalizować tendencyjność – to także element metody

naukowej; a to się raczej nie uda, gdy będziemy

posługiwać się jednym, ulubionym narzędziem/serwisem

wyszukiwawczym, źródłem czy zbiorem publikacji

– istnieje Deep Web/Ukryty Internet

– indeksy w bazach danych robią ludzie, wprowadzając

element subiektywny

– i wreszcie – jeżeli czegoś nie da się znaleźć w jednym

miejscu, to może będzie w innym

26

Jak szukać informacji/publikacji naukowych online – ogólne zasady 4

• Formułuj różne pytania, także te precyzyjne – z wykorzystaniem różnych funkcjonalności wyszukiwawczych – operatorów boolowskich, fraz, komend, wyszukiwania zaawansowanego etc.

• Przestrzegaj prawa związanego z dostępem do i wykorzystaniem informacji i publikacji naukowych (i innych)

27

Dyskusja i podsumowanie Zapraszam do dyskusji i zadawania pytań

28

Bibliografia

• Cisek, Sabina (2009). Dzielenie się wiedzą w Internecie. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy nr 3-4, s. 33-42. Dostęp: http://www.biblioteka.awf.katowice.pl/biuletyn.html, http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=17706&dirids=1

• Cisek, Sabina (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa w nauce o informacji i bibliotekoznawstwie w XXI wieku. Przegląd Biblioteczny t. 78 nr 3, s. 273-284.

• Cisek, Sabina (2008). Weblogi (blogi) – nowe narzędzie komunikacji w nauce. W: Pietruch-Reizes, Diana (red.). Zarządzanie informacją w nauce. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, s. 170-177. Dostęp także online: http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=16624&dirids=1

• Evaluating Scholarly Content Online http://www.lib.berkeley.edu/doemoff/tutorials/scholarlycontentonline.html

• Finding Scholarly Content on the Web http://www.internettutorials.net/finding-scholarly-content.asp

• Sapa, Remigiusz (2008). Potencjał bibliotecznych katalogów online w zakresie sprzyjania zjawisku przypadkowego pozyskiwania informacji o literaturze naukowej. Przegląd Biblioteczny R. 76, z. 1, s. 87–110. http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=401&dirids=1

• Szczepańska, Anna (2006). Strategia, heurystyka i taktyka wyszukiwania informacji. Próba uporządkowania pojęć. Przegląd Biblioteczny nr 2, s. 165-187.

• Więcej o źródłach informacji naukowej i nie tylko w blogu Informacja biznesowa, naukowa i infobrokering http://sabinacisek.blogspot.com/

29

Bibliografia – o infobrokeringu

• Bates, Mary Ellen (2010). FAQs About the Independent Info Pro Business. http://www.batesinfo.com/Coaching/FAQ/FAQ.html

• Bulletin of the American Society for Information Science (1995), Volume 21, number 3. http://www.asis.org/Bulletin/Feb-95/ (numer poświęcony infobrokeringowi)

• Cisek, Sabina (2007). Broker informacji: istota zawodu. http://hdl.handle.net/10760/10880, http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/10880/1/Cisek_broker_informacji_istota.pdf

• Cisek, Sabina. Prezentacje na temat infobrokeringu http://skryba.inib.uj.edu.pl/~cisek/broker_informacji/, http://www.slideshare.net/sabinacisek

• Nowak, Elżbieta Paulina (2008). Kim jest infobroker? http://www.goldeninfo.pl/aktualnosci,1

• Szczepańska, Barbara (2002). Broker informacji – zawód z przyszłością czy zawód z przyszłości. Biuletyn EBIB nr 11 (40). http://ebib.oss.wroc.pl/2002/40/szczepanska.php

• Więcej literatury w prezentacji http://www.slideshare.net/sabinacisek/infobrokerstwo-w-polsce-stan-obecny

30