Imię i nazwisko dziecka:

|___||___|

chłopiec dziewczynka DZIEŃ: MIESIĄC: ROK:

Data urodzenia dziecka: |___||___| |___||___| |___||___||___||___|

Data wypełniania kwestionariusza: |___||___| |___||___| |___||___||___||___|

Kwestionariusz wypełnia: matka ojciec inna osoba, kto:

INWENTARZ ROZWOJU

MOWY I KOMUNIKACJI

SŁOWA I GESTY

Opracowanie:

Magdalena SMOCZYŃSKA

Prawa autorskie:

Instytut Badań Edukacyjnych

2015

Kwestionariusz ten jest polską adaptacją amerykańskiego inwentarza do badania rozwoju mowy

małych dzieci MACARTHUR–BATES COMMUNICATIVE DEVELOPMENT INVENTORY: WORDS AND GESTURES.

Metoda ta odwołuje się do wiedzy rodziców na temat rozwoju językowego własnych dzieci

i dotyczy rozumienia mowy, mówienia, porozumiewania się przy pomocy gestów oraz pierwszych

zdań tworzonych przez dzieci. Znaczną część inwentarza stanowią pytania o najwcześniejsze

słownictwo dzieci. Rodzice mają za zadanie zakreślić słowa, które dziecko rozumie, a także te

z nich, których używa ono w mowie. Aby dobrze wypełnić kwestionariusz, należy przeczytać

pytania i przez parę dni uważniej przysłuchiwać się temu, co dziecko mówi. Nie należy go

przepytywać ani prosić o powtarzanie poszczególnych wyrazów, ani też „uczyć słówek”. Wystarczy,

gdy rodzice odpowiedzą na pytania według własnej wiedzy o dziecku.

Narzędzie powstało w ramach projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza

badawczego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

SŁOWA I GESTY, STRONA 2

CZĘŚĆ I. NAJWCZEŚNIEJSZE SŁOWA

A. PIERWSZE REAKCJE (3) SUMA

Dzieci, zanim zaczną mówić, rozumieją wiele słów i wyrażeń. Można to stwierdzić, obserwując ich

reakcje na znane słowa lub zwroty. Czy Państwa dziecko wykazuje poniższe reakcje?

1. Reaguje, gdy zawołać je po imieniu, np. odwraca głowę i patrzy w kierunku głosu?

2. Reaguje na okrzyk Nie!, przerywając wykonywaną czynność choć na chwilę?

3. Reaguje na słowa Tu mama. lub Gdzie tata?, szukając matki lub ojca wzrokiem?

B. ROZUMIENIE WYPOWIEDZI DOROSŁYCH (24) SUMA

Proszę zaznaczyć te wypowiedzi, które – Państwa zdaniem – dziecko rozumie.

Chcesz jeść? Wstań! Daj buzi/całuska!

Chcesz spać? Siadaj! Zrób babci „moja moja”.

Chcesz pić? Chodź! Zrób „pa pa”.

Cicho! Popatrz./Zobacz. Zrób brawo/kosi-kosi!

Uważaj! Otwórz buzię. Idziemy na spacer.

Nie ruszaj!/Nie rusz! Daj mamusi ____. Idziemy spać/lulać.

Nie wolno! Przynieś ____. Kasia/Tomek cacy.

Nie ruszaj się! Rzuć piłkę. Mama jest w kuchni.

C. LISTA SŁÓW (380)

Poniżej przedstawiamy listę typowych słów znanych małym dzieciom. Z reguły dzieci więcej słów rozumieją, niż

używają w mowie. Przy tych słowach, które Państwa dziecko rozumie, proszę postawić znaczek w pierwszej

kolumnie (R = rozumie). Przy tych słowach, które dziecko nie tylko rozumie, ale i samo mówi, proszę dodatkowo

postawić znaczek w drugiej kolumnie (M = mówi).

ROZUMIENIE: Nie jest łatwo ocenić, które słowa małe dziecko rozumie. W naszym kwestionariuszu pytamy

o rozumienie słów, a nie o znajomość przedmiotów czy rozumienie pojęć. Tak więc, jeśli dziecko, widząc czapkę,

bierze ją do rąk i próbuje włożyć na głowę, to może to oznaczać tylko tyle, że rozpoznaje ten przedmiot i rozumie

(pamięta) jego zastosowanie. Z tego jednak, że zna przedmiot-czapkę, nie wynika jeszcze, że zna (rozumie) słowo

czapka. Aby uznać, że tak jest, trzeba stwierdzić, że dziecko, usłyszawszy słowo czapka, reaguje w sposób

świadczący o zrozumieniu go, tj. np. szuka czapki, patrzy na nią czy sięga po nią.

MÓWIENIE: Określenie, jakie słowa dziecko mówi, nie powinno nastręczać większych trudności. Jeżeli dla

oznaczenia jakiejś rzeczy czy pojęcia dziecko używa innej formy niż wymieniona, uznajemy taką formę. Na

przykład jeżeli dziecko na psa mówi hau albo też używa zdrobnienia piesek, należy to uznać i postawić znaczek w

kółeczku przy słowie „pies”. Tak samo należy postąpić, jeśli dziecko wymawia jakieś słowo inaczej (np. mówi

lybka zamiast rybka lub wiójka zamiast wiewiórka). W takich wypadkach można wpisać brzmienie wyrazu w tej

formie, w jakiej dziecko go używa. Czasami dzieci wymyślają własne słowa i konsekwentnie ich używają; jeśli np.

dziecko zwykle mówi dzi zamiast piłka, to także taką swoistą formę należy uznać za wyraz i zaznaczyć słowo

„piłka”, wpisując przy nim dodatkowo dzi. Podobnie, jeśli w Państwa środowisku lub w rodzinie funkcjonuje inne

określenie niż podane w kwestionariuszu, proszę zaznaczyć odpowiednią pozycję i dopisać właściwe określenie.

Wszelkie wątpliwości można dopisać na kwestionariuszu przy danym haśle. Dodatkowo na s. 5 zamieszczono

okienko na wpisanie uwag o dziecku i jego mowie.

UWAGA: Kwestionariusz przeznaczony jest dla dzieci w różnym wieku. Proszę się nie martwić, jeśli

Państwa dziecko jeszcze nie używa wszystkich słów i gestów, o które pytamy.

SŁOWA I GESTY, STRONA 3

R = rozumie M = mówi

1. ODGŁOSY I WYKRZYKNIKI (12) SUMY

R M R M

1. gę gę 7. muu [krowa]

2. hau hau 8. pi pi pi/ćwir ćwir

3. ko ko ko 9. bam/bum/bęc

4. kwa kwa 10. brrum brrum [auto]

5. miau 11. tik tak

6. mee/bee 12. tralala/lalala

2. ZWIERZĘTA – PRAWDZIWE LUB ZABAWKOWE (35) SUMY

R M R M

13. baran 31. myszka

14. biedronka 32. pies

15. bocian 33. pingwin

16. gęś 34. ptaszek

17. jeż 35. robak

18. kaczka 36. ryba

19. kogut 37. słoń

20. koń 38. sowa

21. kot 39. ślimak

22. koza 40. świnka

23. krowa 41. tygrys

24. królik 42. wiewiórka

25. kura 43. wilk

26. lew 44. zając

27. lis 45. żaba

28. małpa 46. żółw

29. miś/niedźwiedź 47. żyrafa

30. mucha

3. POJAZDY – PRAWDZIWE LUB ZABAWKOWE (9) SUMY

R M R M

48. auto/samochód 53. samolot

49. autobus 54. statek

50. motor/motocykl 55. traktor

51. pociąg 56. tramwaj

52. rower

SŁOWA I GESTY, STRONA 4

4. POKARMY I NAPOJE (30) SUMY

R M R M

57. banan 72. kaszka

58. budyń 73. kawa

59. bułka 74. kiełbasa

60. chleb 75. makaron/kluski

61. chrupki 76. masło/margaryna

62. ciastko 77. mięso

63. cukier 78. mleko

64. cukierek 79. paluszki

65. czekolada 80. picie

66. dżem 81. ser

67. herbata 82. sok

68. jabłko 83. szynka

69. jajko 84. woda

70. jedzenie/papu/am 85. ziemniaki/kartofle

71. jogurt 86. zupa

5. ZABAWKI (11) SUMY

R M R M

87. bajka 93. łopatka

88. balonik 94. piłka

89. kartka/papier 95. pisak/długopis

90. klocki 96. smoczek

91. książka 97. wiaderko

92. lalka

6. UBRANIA (20) SUMY

R M R M

98. buty 108. piżama

99. czapka 109. rajstopy/rajtuzy

100. guzik 110. rękawiczki

101. kapelusz 111. skarpetki

102. kieszeń 112. spodnie

103. koszula 113. sukienka

104. kurtka 114. sweter

105. majtki 115. szalik

106. pantofle/kapcie 116. śliniaczek

107. pieluszka/pampers 117. ubranie

R = rozumie M = mówi

SŁOWA I GESTY, STRONA 5

7. CZĘŚCI CIAŁA (20) SUMY

R M R M

118. broda 128. palec

119. brzuch 129. paznokcie/pazurki

120. buzia 130. pępek

121. czoło 131. plecy

122. głowa 132. pupa

123. język 133. ręka

124. kolano 134. szyja

125. noga 135. ucho

126. nos 136. włosy

127. oko 137. ząb

8. W DOMU: POMIESZCZENIA, SPRZĘTY, MEBLE (24) SUMY

R M R M

138. balkon 150. pokój

139. drzwi 151. półka/regał

140. dywan 152. pralka

141. fotel 153. schody

142. krzesło 154. stół

143. kuchnia 155. szafa

144. lodówka 156. szuflada

145. łazienka 157. ściana

146. łóżko 158. telewizor

147. odkurzacz 159. ubikacja/ustęp

148. okno 160. wanna

149. podłoga 161. wózek

MIEJSCE NA UWAGI, DOPISKI i WYJAŚNIENIA

(w razie potrzeby proszę dołączyć kartkę)

SŁOWA I GESTY, STRONA 6

9. PRZEDMIOTY DOMOWEGO UŻYTKU (33) SUMY

R M R M

162. butelka 179. pieniądze

163. garnek 180. poduszka

164. gazeta 181. pudełko

165. grzebień 182. radio

166. klucz 183. ręcznik

167. koc/kołdra 184. szczoteczka do zębów

168. koszyk 185. szklanka

169. kubek 186. szmata/ścierka

170. lampa 187. śmieci

171. lekarstwa/tabletki 188. talerz

172. lustro 189. telefon/komórka

173. łyżka 190. torebka

174. mydło 191. widelec

175. nocnik 192. zdjęcie/fotografia

176. nożyczki 193. zegarek

177. nóż 194. żelazko

178. okulary

10. POZA DOMEM (22) SUMY

R M R M

195. deszcz 206. piasek/piaskownica

196. dom 207. praca

197. drzewo 208. sanki

198. kamień 209. sklep

199. kijek/patyk 210. słońce

200. kościół 211. spacer

201. księżyc 212. śnieg

202. kwiatek 213. trawa

203. listek 214. ulica

204. na dwór/na pole 215. woda

205. niebo 216. ziemia

R =rozumie M = mówi

SŁOWA I GESTY, STRONA 7

11. OSOBY (16) SUMY

R M R M

217. babcia 225. imię zwierzątka

218. chłopiec 226. ludzie

219. ciocia 227. mama/mamusia

220. doktor/lekarz 228. pan

221. dziadek/dziadzio 229. pani

222. dzidzi/dzidziuś 230. tata/tatuś

223. dzieci 231. własne imię dziecka1

224. dziewczynka 232. wujek

1 Proszę wpisać, jak dziecko mówi na siebie, np. Ika, Maciuś, Dodo, dzidzi.

12. FORMUŁY, ZABAWY,RUTYNOWE CZYNNOŚCI (16) SUMY

R M R M

233. cześć 241. pa, pa

234. dzień dobry 242. tak

235. do widzenia 243. nie

236. dobranoc 244. siusiu/siku/sisi

237. dziękuję 245. kupka

238. proszę 246. kosi-kosi łapci

239. przepraszam 247. idzie rak nieborak

240. halo 248. sroczka kaszkę warzyła

13. PRZYMIOTNIKI I PRZYSŁÓWKI (28) SUMY

R M R M

249. be 263. głodny

250. biały 264. gorąco

251. brudny 265. kochany

252. brzydki 266. ładny

253. cacy/cacany 267. mały

254. chory 268. mokry

255. cicho 269. (nie)grzeczny

256. ciemno 270. otwarty

257. ciepło 271. prędko/szybko

258. ciężki 272. umyty

259. czarny 273. zamknięty

260. czysty 274. zepsuty

261. dobry/dobrze 275. zimno

262. duży 276. zmęczony

SŁOWA I GESTY, STRONA 8

14. CZASOWNIKI (63) SUMY

R M R M

277. bać się 309. otworzyć

278. bawić się 310. palić (się)

279. bić 311. patrzeć (patrz)

280. biec/biegać 312. pić

281. boleć 313. pisać

282. budować 314. płakać

283. być (jest) 315. prać

284. chcieć 316. przyjść

285. chodzić (chodź) 317. robić

286. czesać 318. rysować

287. czytać 319. rzucać

288. dać 320. siedzieć

289. dmuchać 321. skakać

290. dzwonić 322. spać

291. gonić 323. stać

292. gotować 324. stukać/pukać

293. grać 325. szukać

294. huśtać/bujać się 326. śpiewać

295. iść/pójść 327. tańczyć

296. jechać/jeździć 328. trzymać

297. jeść 329. ubrać (się)

298. kąpać się 330. uciekać

299. kochać 331. upaść/spaść

300. kopać 332. usiąść/siadać

301. kupić 333. wstawać

302. leżeć 334. zamknąć

303. lubić 335. zaświecić/zapalić

304. mieć (ma) 336. zdjąć/ściągnąć

305. myć (się) 337. zepsuć

306. nieść/nosić 338. nie ma

307. obudzić (się) 339. (nie) wolno

308. oglądać/obejrzeć

15. OKREŚLENIA MIEJSCA (6) SUMY

R M R M

340. tu 343. wysoko

341. tam 344. na górę/na górze

342. daleko 345. na dół/na dole

SŁOWA I GESTY, STRONA 9

16. OKREŚLENIA CZASU (6) SUMY

R M R M

346. już/już nie1 349. zaraz

347. jeszcze/jeszcze nie2 350. potem/później

348. teraz 351. noc/w nocy

1 w takich zdaniach jak np. Już zrobiłem! albo Tatuś już nie śpi.

2 w takich zdaniach jak np. Jeszcze pisać!, Jeszcze raz mi to zrób! albo Jeszcze nie wypiłam.

17. OKREŚLENIA MIARY (9) SUMY

R M R M

352. dużo 357. inny

353. mało 358. drugi

354. trochę/troszkę 359. sam/sama

355. jeszcze1 360. dosyć/dość

356. wszystko/wszyscy2

1 w takich zdaniach jak np. Jeszcze mleka!, Jeszcze jedną truskawkę mi daj!

2 w takich zdaniach jak np. Ania wszystko wypiła. albo Wszystko zepsute. albo Wszyscy śpią.

18. ZAIMKI (12) SUMY

R M R M

361. ja (mi, mnie) 367. to

362. ty (ci, cię) 368. coś

363. my (nam, nas) 369. nic

364. mój 370. ten

365. twój 371. tamten

366. nasz 372. taki

19. PYTANIA (8) SUMY

R M R M

373. co to?/co to jest? 377. gdzie?

374. co? 378. jak?

375. co robi? 379. dlaczego?/czemu?

376. kto? 380. jaki?

Proszę sprawdzić, czy nie pominęli Państwo jakiejś strony lub rubryki. Czy na pewno

zaznaczone są wszystkie wyrazy, które Państwa dziecko rozumie/mówi?

SŁOWA I GESTY, STRONA 10

D. NAŚLADOWNICTWO (3) SUMA

1. Czy dziecko samorzutnie powtarza zasłyszane wypowiedzi bądź ich fragmenty?

2. Czy poproszone o powtórzenie czegoś, chętnie powtarza?

3. Niektóre dzieci chętnie wymieniają nazwy przedmiotów, tak jakby chciały się pochwalić,

że je znają. Czy Państwa dziecko chętnie nazywa przedmioty?

CZĘŚĆ II. GESTY

E. PIERWSZE GESTY (12) SUMA

Kiedy dzieci uczą się porozumiewać z innymi ludźmi, często posługują się gestami, aby wyrazić swoje

pragnienia. Proszę postawić znaczek przy tych spośród wymienionych poniżej gestów, których Państwa

dziecko aktualnie używa.

1. Wyciąga rękę, aby pokazać trzymany przedmiot.

2. Daje komuś trzymany przedmiot.

3. Pokazuje palcem wskazującym ciekawy przedmiot lub zdarzenie.

4. Robi „pa, pa!”, kiedy ktoś odchodzi.

5. Podnosi rączki w górę na znak, żeby je wziąć na ręce.

6. Kręci głową przecząco.

7. Kiwa głową potakująco.

8. Kładzie palec na ustach („cicho!”).

9. Pokazuje, że czegoś chce, wyciągając rączkę w kierunku przedmiotu,

otwierając i zamykając dłoń.

10. Posyła całusy na odległość.

11. Mlaszcze („mniam mniam”), żeby pokazać, że coś mu smakuje.

12. Wzrusza ramionami lub rozkłada ręce, żeby pokazać, że czegoś nie ma.

F. ZABAWY I RYTUAŁY (6) SUMA

Czy Państwa dziecko wykonuje wymienione niżej czynności?

1. Bawi się w „nie ma, nie ma - a jest!” (albo „a kuku!”).

2. Bawi się w „sroczka kaszkę warzyła”.

3. Pokazuje „jaki jestem duży!”/ „jaka jestem duża!”.

4. Bawi się w berka (tj. goni lub ucieka).

5. Śpiewa.

6. Tańczy.

SŁOWA I GESTY, STRONA 11

G. DZIAŁANIA NA PRZEDMIOTACH (17) SUMA

Czy Państwa dziecko wykonuje lub próbuje wykonywać którąś z wymienionych niżej czynności?

1. Je łyżką lub widelcem.

2. Pije płyny z kubeczka.

3. Czesze się szczotką lub grzebieniem.

4. Myje zęby.

5. Myje i wyciera twarz lub ręce.

6. Wkłada czapkę.

7. Wkłada but lub skarpetkę.

8. Zakłada korale, bransoletkę lub zegarek.

9. Przykłada głowę do ręki i mruży oczy, żeby pokazać, że śpi.

10. Pokazuje, że coś jest gorące, dmuchając lub odsuwając palec.

11. Trzyma samolocik i lata nim.

12. Przykłada do ucha słuchawkę telefonu.

13. Wącha kwiatki.

14. Jeździ autkiem.

15. Rzuca piłką.

16. Przelewa płyny na niby.

17. Na niby miesza łyżeczką płyn w naczyniu.

H. CZYNNOŚCI OPIEKUŃCZE (13) SUMA

Poniżej wypisano czynności opiekuńcze, jakie dzieci wykonują, bawiąc się lalkami lub misiami.

Proszę zaznaczyć te z nich, które zaobserwowali Państwo u swego dziecka.

1. Kładzenie do łóżka.

2. Przykrywanie kocykiem.

3. Karmienie z butelki.

4. Karmienie łyżką.

5. Czesanie.

6. Noszenie na rękach.

7. Wożenie w wózku.

8. Huśtanie, kołysanie, usypianie.

9. Całowanie, ściskanie.

10. Ubieranie (próba wkładania czapki czy butów lub skarpetek).

11. Mycie lub wycieranie.

12. Przewijanie lub wysadzanie.

13. Mówienie do lalki/misia.

SŁOWA I GESTY, STRONA 12

I. NAŚLADOWANIE CZYNNOŚCI DOROSŁYCH (15) SUMA

Czy Państwa dziecko wykonuje lub próbuje wykonywać któreś z wymienionych niżej czynności?

1. Zamiata lub zmywa podłogę.

2. Wkłada klucz do zamka.

3. Stuka młotkiem.

4. Zapala i gasi światło.

5. „Czyta” książkę (otwiera ją, przewraca kartki).

6. Sprząta odkurzaczem.

7. Podlewa kwiatki.

8. Gra na instrumentach (na trąbce, cymbałkach, fortepianie itp.).

9. Kręci kierownicą.

10. „Myje” naczynia.

11. Ściera kurz lub zmywa plamy.

12. „Pisze” ołówkiem, długopisem lub pisakiem.

13. Kopie łopatką.

14. Zakłada okulary.

15. Używa pilota lub przycisku do włączania telewizora lub innych urządzeń.

CZĘŚĆ III. PIERWSZE ZDANIA

J. ŁĄCZENIE WYRAZÓW JESZCZE NIE CZASEM CZĘSTO

Czy dziecko zaczęło już łączyć wyrazy? Czy tworzy takie

zdania jak np. Dzidzi am, Daj mleko, Tu kotek, Mama śpi?

K. PRZYKŁADY WYPOWIEDZEŃ WIELOWYRAZOWYCH

Jeśli dziecko już łączy wyrazy (odpowiedź CZASEM lub CZĘSTO w punkcie J), proszę podać przykłady

rzeczywistych wypowiedzi dziecka:

1. 6.

2. 7.

3. 8.

4. 9.

5. 10.

Proszę sprawdzić, czy nie pominęli Państwo jakiejś strony lub rubryki.