Przcl{lady z oryginalu lacinskiego Wykaz tlumaczy na s. LIX ..1 ." _ ot: -.-(; ~ ;"_,1.\ Redakcja Biblioteki Narodowej: -': > ."A:_:~" HULEWICZ I MIECZYSLAW KLIMOWiC,Zl ~ ~}, "';"'~:,' ",J( k ~daktor tomu: Halina Wiszniewska !daktor techniczny: Henryk Babra! 1\1\11'1\ ll\ II' II II I \\1\ 10024436 Wszellde prawa zastrzezone Printed in Poland Zaklad Narodowy im. Ossolinskich -Wydawnictwo, Wroclaw. Oddzial w Krakowie 1971. Wydanie III. Naklad 29 900 + 100 egZ. Objetosc arlt. wyd. 19,:0; ark. druk. 27; ark. form Al 17,95. Pa pier druk. sat. kI. IV, 65 g, 70 X 100 z fabr. pap. w Kluczach. Oddano do skladania 26 VIII 1970. pOdpisano do druku w lutym' 1971.Druk ukonczono w lipcu 1971. ' ,J'... !~. , ::1 O e, WSTEP l. POETA -DOM ,RODZINNY l LATA SZKOLNE Dnia 8 grudnia 65 r. p.n.e. przyszedl na swiat nad J, szumiacym Aufidem w miasteczku Wenuzji, wojskowej kolonii rzymskiej na pograniczu Apulii i Lukanii w po 1,4 ludniowej Italii,rQuintus Horatius Flaccus (65-8). Glwny ), vt~l i reprezentatywny przedstawiciel liryki u Rzymian, a za-'.. "'l: razem inspirator renesansowej liryki europejskiej (po j ,'~:' '

czawszy od konca XV Wieku), mistrz rzymsldej satyry stworzonej przez Lucyliusza, a twrca nowego rodzaju ,;,'gawedy moralizatorskiej, pelnego wdzieku i glebokiej ~ l~l; :'.r'~ madrosci zyciowej listu poetyckiego, najwiekszy obok Wer~; giliusza poeta epoki pryncypatu Augusta} byl tej --'" rwniez nowej poezji teoretykiem, k,try cudze i wlasne doswiad ~ "~f'czenia literackie, zebrane w wieku, kiedy -jak sam po~ li wiada -wszyscy pisali wiersze, ujal w liscie-gawedzie Iri =ij' o Sztuce poetyckiej, prawdziwie "zlotej ksiazeczce"; na jej trafne i lapidarne ujecia przysiegano przez lat 1800, zreszta zawieraja one rwniez stwierdzenia mi;!jace walor. nie tylko w ramach poetyki klasycznej. (Poeta wlasnych ~'r przezyc i wlasnej duszy,' ktry stworzyl na swj uzytek niezbyt wzniosly, ale odpowiadajacy jego potrzebom system filozofii zyciowej, ,majacy prowadzic jednostke do szczescia przez cnote i ograniczanie swych potrzeb, ~~~erwator i wielbiciel piekna swiata i urokw >:g , 'Zy~ .l~ie Horacy z biegiem czasu drugim obok WerZam. 63/K D-15-1767 'CeQil ';1 ,2~ Drukarnia WydawnIcza w Kr:lkowie, ul. Wadowteka Q;t"",,' ;;"",c ;~J\.,.rus~~eroldem programu Augusta, zarwno politycz

LEGENDA HORACEGO :> ~,; " ~;?':, li O, jak i przede wszystkim moralnego, gloszac' 'chwale" " mej cnoty rzymskiej, ktra -z rznym skutkiem ...:.' al sie August odrodzic jako fundament nowego pan a. Doszedl zas do tego droga rozwoju swej mysli : ustejczykiem stal sie z oficera armii zabjcw Juliusza :ara, bedac w tym wzgledzie jakby symbolem Italii, ra skupilR sie kolo osoby cesarza w walce zachowanie rzymskiego charakteru s'wiatowego im' ium. Te dwa aspekty lacza sie u Horacego w harnijna i od samego, wbrew pozorom, poczatku istniea calosc. j' Dzien urodzin wielkich mezw, taICZe wielkich poetw, ata nieraz potomnosc wiencem niezwyklosci, ba nawet lownosci. ,E9r-a~y sam stworzyl taka legende okolo .J" : ,I ej osoby. [Opowiada on (oda IV 3), ze Muza spojrzala ",',j ... ~ n w kolebce przychylnym okiem pasujac ,go na poete "1/;:1 :e nieraz w drobnych nawet wypadkach doswiadczal "'~_ sobie specjalnej opieki bog)L(oda III 4; II 13). Nie-l.., ~ tez dawal wyraz'pizeKonaniu o niesmiertelnosci swej ezji, ktrej trwanie ograniczal trwaniem Rzymu, co I ' ?szta w rozumieniu Rzymianina epoki augustow-f' iej oznacza -wiecznosc, i cieszyl sie z tego, ze sla-l l jego siegnie do naj dalszych krancw opanowanego~: 'zez Rzymian swiata, a specjalnie to go radowalo, ze ,tgo scislejsza ojczyzna, g dzie ujrzal swiatlo dnia jako .. lowiek nad wyraz skromnej kondycji, dowie sie o tym, . , : jej syn "niski wprzdy, wzbil sie na wyzyny", obcu-~ c z najwiekszymi mezami epoki; flit Na razie jednak nic nie zapowiadalo pelnej chwaly I rzyszlosci. Syn wyzwolenca, skromnego woznego przy , cytacjach, ktry oszczednoscia i praca uciulal sobie ~ ' !.

e. .~ leco gro~za. i nab~l ni.ewielki. fol~arcz~k POd,~ ja~ ,:')' !l . .. tOracy meWIele mogl SIe spodzlewac w owczes~ .~~;.. ~~~t ', ;f zie spolecznym. Inaczej niz inni poeci owy:ch ~~~~Mfbt " . \{ l..jiW.: l' Jt OJCIEC POETY II; istny wsrd nich parweniusz -i wskutek skromnych warunkw, w jakich sie urodzil, i z powodu katastrofy majatkowej, jaka go spotkala u progu wieku meskie. go, mgl co najwyzej liczyc na: stanowisko "chudego literata", jakich tylu znamy z czasw pzniejszego ce sarstwa, zabiegajacych panegirycznymi wierszami o laske i drobne datki moznego protektora i niewiele wyzej cenionych niz pasozyci-pieczeniarze. Ze tak sie nie u stalo, zawdziecza Horacy -i literatura rzymska zarwno swemu talentowi i wlasciwej sobie niezalezno sci, jak i char'akterowi epold, jednej ze zwrotnych okre sw w dziejach swiata, epoki, ktra potrzebowala prawdziwych i wielkich poetw, jacy daliby wyraz jej wielkosci, a w zwiazku z tym zawdziecza to i lagodniejszym formom, jakie przybieral mecenat kulturalny wiel mozy w czasach Augusta. Zawdziecza.l to rwniez, nie w najmniejszej mierze, ojcu, ktry nie szczedzil i trudu, i pewnie wielu wyrzeczen, aby w miare~ a raczej ponad swe skromne mozliwosci, zapewnic synowi staranne wyksztalcenie, ja kie przyslugiwaloby raczej synowi ekwity lub senatora,

nie dbajac o to, ze ktos moze to uwazac za nieprzystojne jego stanowi i niepotrzebne. W literaturze swiatowej rzadziej spotykamy karty poswiecone ojcu niz matce. Tym wieksza wage ma pomnik, jaki Horacy wystawif-. ojcu w autobiograficznej satyrze I 6 (i w satyrze I 4). Kresli w niej z humorem paru ry;sami -co jest zreszta jego wlasciwo scia _ obraz prowincjonalnego miasteczka Wenuzji, gdzie do szkoly Flawiusza chodzili synowie miejscowych znakomitosci -byli nimi wysluzeni centurionowie-podoficerowie _ dumni z pozycji, jaka im dawalo ich stanowisko, i spogladajacy z gr'y na syna wyzwolenca. Troskliwy ojciec chcial mu oszczedzic tych ~,; ,'~:.' :"

< ."a ;t-tti:;." l!J;;, ) '"!f VI INSPIRATOR POSTAWY SATYRYKA GRECJA -WOJENNY EPIZOD I upokorzen. Mial zreszta wieksze aspiracje; zawizl go C do Rzymu i tam kazal ksztalcic tak, jak ksztalcili sie synowie ekwitw i senatorw. Co wiecej, obcujac z nim nieustannie i nie poprzestajac na opiece zawodowego "pedagoga" -byl nim zwykle niewolnik -uczyl go zadowolenia z wlasnego losu, kazac mu obserwowac zalety i bledy ludzkie, aby na tych przykladach poznawal, o co nalezy zabiegac, a czego unikac. Tak wiec korzenie satyrycznej twrczosci poety tkwia w jego mlodosci i wychowaniu, a prosty, ale ro~umny i uczciwy czlowiek, jakim byl jego ojciec, urasta w pamieci syna do roli inspiratora i ksztalciciela postawy satyryka wobec ludzkich bledw, ktrych on nie smagal biczem satyry, ale przez osmieszanie ich staral sie urabiac charaktery i wskazywac droge do' dobrego i szczesliwego zycia. II. GRECJA -WOJENNY EPIZOD Korona wyksztalcenia zamoznego Rzymianina byly, coraz to powszechniejsze wwczas u Rzymian, studia "uniwersyteckie" w Atenach i innych greckich osrodkach nauki filozofii i retoryki. Biedna wtedy Grecja czekala z utesknieniem na rzymski