Historyczne zbiory cyfrowe: nowe porządki archiwów

Marcin Wilkowski

Collegium Civitas, Historia i Media

arkheion -> archiwum korzysta z porządku i go wytwarza

digitalizacja to proces społeczny

Jak działa digitalizacja?

• rewolucja w dostępności (format cyfrowy i zasięg online);

• nowe grupy odbiorców (nienaukowe, niehistoryczne);

• korzystanie nienaukowe - cele estetyczne, tożsamościowe i integracyjne, wizerunkowe itp;

• koniec monopolu, równorzędny status zbiorów online (kod numeryczny, Google jako uniwersalny interfejs)

Rewolucja cyfrowa?

NAC: 15 mln zdjęć - 180 tys. online (2013)

Europa: 20 proc. zbiorów zdigitalizowanych (ENUMERATE, 2012)

Jak digitalizacja zmienia porządki archiwów?

Porządek monopolu

• archiwum traci kontrolę nad zbiorami online (kopiowanie, redystrybucja, reuse)

• prawo autorskie staje się narzędziem kontroli (Wszystkie prawa zastrzeżone)

• OpenGLAM, GLAM-Wiki: świadoma rezygnacja z własności i kontroli nad kopiami cyfrowymi zbiorów z domeny publicznej

• koniec monopolu: archiwa społeczne, alternatywne, niszowe; digitalizacja oddolna i amatorska (pamięć vs historia)

Porządek znaczenia

• dekontekstualizacja przy redystrybucji online (Sztuczne fiołki)

• wyszukiwanie w katalogu online; wyszukiwanie pełnotekstowe – gdzie jest archiwista i porządek kolekcji?

• folksonomia (tagowanie społecznościowe) • API archiwów cyfrowych: tworzenie aplikacji

automatycznie wykorzystujących zbiory i metadane

• Problem skali: automatyczny opis milionów dokumentów, znaczenie zbiorom nadaje algorytm

Porządek oryginału

• archiwum jako agregator zbiorów (Europeana 1989)

• zbiory born digital – oryginał nie istnieje; problem wersji i autentyczności

• archiwa cyfrowego dziedzictwa, archiwa Webu: Internet Archive, UK Web Archive

Porządek gromadzenia

• oddolna digitalizacja i archiwa społeczne

• gromadzenie społecznościowe, aktywna rola użytkowników (Europeana 1989, Hurricane Digital Memory Bank)

• gromadzenie automatyczne (web harvesting)

• archiwum partycypacyjne: radykalna otwartość na użytkownika - archiwum Saari Manor (Huvila, 2008)

Wyzwania dla historyków

• problem skali zbiorów (eksploracja za pomocą algorytmów, komunikacja między archiwami – protokoły, np. OAI-PMH)

• archiwa alternatywne (jakość opisu • problem zachowania zbiorów cyfrowych (digital

preservation) • problem autentyczności, wersjonowanie • prawo autorskie • dostęp do zbiorów born digital (np. YouTube,

Twitter)

• Twitter + Biblioteka Kongresu

• 500 milionów wpisów dziennie

• query do bazy - 24h

• 400 zgłoszeń od badaczy

YouTube versus the national film and sound archive: Which is the more useful resource for historians of Australian television? (McKee, 2011)

Dziękuję

Marcin Wilkowski

marcin@wilkowski.org

Historiaimedia.org