Od 1931 roku w krajobraz Krakowa wpisana jest fi rma farmaceutyczna mieszcząca się przy ul. Mogilskiej 80 – Wander, POLFA, PLIVA, a teraz TEVA. To z jednej strony część współczesnej historii miasta, a z drugiej nowoczesny zakład produkujący leki.

Patrycja Misterek

Światowa kariera fabryki z Krakowa

Swój jubileusz TEVA Operations Poland postanowiła

uczcić w nietypowy sposób – zapraszając

mieszkańców Krakowa na wystawę obrazującą

przemiany, jakie fabryka przeszła w ciągu minionych lat.

Wystawa przygotowana wspólnie z Muzeum Inżynierii

Miejskiej dawała możliwość prześledzenia historii zakładu,

i zapoznania się z nowoczesną produkcją leków.

Swoje 80. urodziny krakowskie zakłady obchodzą już

jako TEVA Operations Poland. Firma od niedawna należy

bowiem do grupy TEVA – lidera na światowym rynku

leków odtwórczych, jednej z 15 największych światowych

fi rm farmaceutycznych. Od spółki Wander z 1931 roku

fabryka w Krakowie przeszła więc długą drogę...

Pierwsze produkty Dra Wandera Wszystko zaczęło się w latach 30. XX wieku, kiedy

to szwajcarski inwestor w niespełna 10 miesięcy zbudo-

wał fabrykę chemiczno-farmaceutyczną „Dr A. Wander

Dorota Szopińska-Wójcik – dyrektor zarzą-

dzająca TEVA Operations Poland:

Te kilkadziesiąt lat w życiu firmy to czas

niezwykle zróżnicowany. Firma przeżywała

zarówno okresy dynamicznego rozwoju, jak

i trudne czasy recesji. Zmieniany był pro� l dzia-

łalności, powstawały nowe wydziały produk-

cyjne, wprowadzono automatyzację procesów

i zaopatrzono fabrykę w sprzęt wysokiej klasy.

Teraz zakład w Krakowie reprezentuje produkcję

na najwyższym, światowym poziomie. Jesteśmy

z tego dumni, gdyż dzięki temu możemy wy-

twarzać leki w nowoczesnych, czasami wręcz

„kosmicznych” warunkach.

Wykonywanie badań w labo-

ratorium - lata

1940-1960

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

historia

106 5/2011 Przemysł Farmaceutyczny www.farmacja.e-bmp.pl

5_2011_farmacja.indd 106 2011-11-22 09:27:11

Produkcja zastrzyków w ampułkach - nalewanie płynu i zatapianie ampułek – lata 50. XX w. Synteza substancji chemicznych używanych do produkcji preparatów – lata 50. XX w

Pakowanie produk-

tów – lata 50.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

historia

5/2011 Przemysł Farmaceutyczny 107 www.farmacja.e-bmp.pl

5_2011_farmacja.indd 107 2011-11-22 09:27:17

Spółka Akcyjna” na ówczesnych obrzeżach Krakowa,

przy wyboistej drodze na Mogiłę. W 1931 roku linie pro-

dukcyjne opuściła pierwsza „Ovomaltina” w opakowaniu

z polskimi etykietami. Zachwalana w przedwojennych

reklamach jako „naturalna odżywka zawierająca czynne

witaminy”, czyniła ponoć „organizm silnym i odpornym”

w jesienne chłody, a równocześnie „krzepiła i orzeźwiała

w czasie upałów”.

Wielką popularnością wśród gospodyń domowych

cieszyły się także proszki do pieczenia, budynie oraz

słynna „mąka zdrowotna do wypieku chleba Dr Wandera”.

Zapobiegliwe mamy dawały zaś swoim pociechom „Je-

malt” – „produkt tranowo-słodowy w postaci smacznego

proszku bez zapachu tranu”, który zapewniał dzieciom

wzrost i tężyznę fi zyczną.

Preparaty farmaceutyczne stanowiły przed wojną

zaledwie 10% produkcji. Były to m.in. glukol, siarczan

baru oraz unibaryt. Co ciekawe, już wtedy trafi ały one

nie tylko na polski rynek, ale także do Ameryki Północnej

i Palestyny.

Okres wojennyCiekawą kartą w historii zapisały się wojenne losy za-

kładu. Brak narzuconego nadzoru niemieckiego sprawił,

że fi rma mogła zatrudniać pracowników znacznie powyżej

swoich potrzeb. Dzięki temu w murach fabryki znaleźli

schronienie krakowscy profesorowie chemii i farmacji,

m.in. prof. chemii organicznej Karol Dziewoński, prof.

farmacji stosowanej Marek Gatty-Kostyal oraz prof. far-

makologii Janusz Supniewski. Przez cały okres okupacji

pracowali oni w tajnym laboratorium, które prowadziło

badania nad sulfamidami (nowe środki przeciw pneumo-

kokom) oraz preparatami o działaniu hormonalnym.

W okresie powojennym fi rma przeszła pod zarząd

państwowy i funkcjonowała początkowo jako Wytwórnia

nr 10, a następnie otrzymała nazwę POLFA Kraków. Cen-

tralny Zarząd Przemysłu Farmaceutycznego przydzielił

wówczas zakładowi rolę głównego producenta witamin

i antybiotyków w kraju. Przez lata na bazie własnych

syntez produkowano m.in. oxyterracynę, detreomycynę

oraz witaminy B1 i B6. W tym okresie rozpoczęto również

produkcję popularnych i skutecznych preparatów wytwa-

rzanych do dziś, tj. Aviomarin czy Flegamina. Przez długie

lata ówczesna krakowska POLFA była także jedynym

producentem witaminy C w Polsce.

Reklama Ovomal-

tina – pierwszego

produktu fabryki

Dr Wander SA

Fabryka dr Wan-

dera – 1931 r.

Ręczne mycie ampułek

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.fo

t.: T

EVA

Op

era

tio

ns

Pola

nd

Sp

. z o

.o.

historia

108 5/2011 Przemysł Farmaceutyczny www.farmacja.e-bmp.pl

5_2011_farmacja.indd 108 2011-11-22 09:27:24

Jakość przede wszystkim Lata transformacji ustrojowej po 1989 roku są

związane z wejściem fi rmy w struktury chorwackiego

konsorcjum PLIVA d.d. Od 1998 roku przedsiębiorstwo

funkcjonowało na polskim rynku jako PLIVA Kraków

Krakowskie Zakłady Farmaceutyczne. Był to czas dosto-

sowywania się do szybko zmieniającego się rynku. Wzbo-

gacanie portfela produktów, budowa profesjonalnej sieci

marketingowej, a także inwestycje w wydziały produkcyjne

(zakup nowych maszyn i urządzeń, budowa wydziału form

musujących i produkcji pilotażowej, remont laboratoriów)

oraz przede wszystkim w rozwój ludzi stanowiły znaczące

decyzje tamtego okresu.

Niewątpliwym sukcesem fi rmy było wdrożenie no-

woczesnego systemu kontroli jakości. Spółka spełnia

najwyższe wymagania potwierdzone certyfi katami m.in.

Laboratorium

chemiczne

„Od 1998 roku przedsiębiorstwo

istniało na polskim rynku jako PLIVA Kraków Krakowskie Zakłady Farmaceutyczne

GMP i MHRA oraz pozwoleniami amerykańskiej agencji

rządowej FDA. Dzięki nim może produkować nie tylko do

krajów Unii Europejskiej, ale także na bardzo wymagający

rynek Stanów Zjednoczonych. Dbałość fi rmy o środowi-

sko naturalne została potwierdzona w 2001 roku, kiedy

to krakowski zakład, jako pierwsza fi rma farmaceutyczna

w Polsce, otrzymał certyfi kat ISO 14001.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.historia

5/2011 Przemysł Farmaceutyczny 109 www.farmacja.e-bmp.pl

5_2011_farmacja.indd 109 2011-11-22 09:27:29

W grupie TEVAOd 2008 roku krakowskie zakłady są częścią grupy

TEVA, którą w Polsce tworzą TEVA Operations Poland,

czyli dwa zakłady produkcyjne w Krakowie i Kutnie oraz

TEVA Pharmaceuticals Polska odpowiadająca za promocję

i marketing produktów grupy. W polskich fabrykach produ-

kowane są leki na receptę, preparaty OTC, takie jak Avio-

marin® czy Flegamina® oraz suplementy diety Hepatil® czy

Vibovit®. W krakowskich zakładach na dwóch wydziałach

produkcyjnych wytwarza się 51 molekuł w 107 dawkach

terapeutycznych. Preparaty produkowane są w blisko 300

pozycjach asortymentowych, a 75% z nich trafi a m.in. do

USA, Rosji, krajów UE czy Chin.

W pełni zauto-

matyzowane

pakowanie

produktów

„Od 2008 roku fabryka jest częścią

grupy TEVA, którą w Polsce tworzą Teva Operations Poland oraz TEVA Pharmaceuticals Polska

Wydział Form

Płynnych

Wydział Form Suchych

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

fot.

: TEV

A O

per

ati

on

s Po

lan

d S

p. z

o.o

.

historia

110 5/2011 Przemysł Farmaceutyczny www.farmacja.e-bmp.pl

5_2011_farmacja.indd 110 2011-11-22 09:27:35