Historia kl.7c Dziewiąty tydzień. Drodzy Siódmoklasiści. Rozpoczynamy nowy rozdział

„Polska w dwudziestoleciu międzywojennym.” Dzisiejszy temat będziemy realizować na dwóch

jednostkach lekcyjnych. Zachęcam Was do pracy i poszerzania swojej wiedzy o Polsce.

Pozdrawiam B. Adler

Temat 1i 2: Walka o granice państwa polskiego

Dowiem się, w jaki sposób kształtowały się granice państwa polskiego po I wojnie, kiedy wybuchły powstania

śląskie, powstanie wielkopolskie i wojna polsko- bolszewicka.? Poznam osoby związane z tymi wydarzeniami

oraz pojęcia: Orlęta Lwowskie, plebiscyt, ”cud nad Wisłą”.

Pierwsza wojna światowa spowodowała, że w 1918 roku, po 123 latach zaborów, Polska odzyskała

niepodległość. Pomimo zawieszenia broni i powstania Rzeczypospolitej jej granice nie były

wyznaczone. Niepodległa Polska w pierwszych latach istnienia musiała wykazać się dużym

wysiłkiem zbrojnym oraz aktywnością polityczną na arenie międzynarodowej, by ostatecznie jej

granice zostały wytyczone. Istniały dwie koncepcje granic Polski na wschodzie. Roman Dmowski

głosił koncepcję inkorporacyjną, która zakładała wcielenie do Polski tych terenów Litwy,

Białorusi i Ukrainy, gdzie większość stanowiła ludność pochodzenia polskiego. Polska winna

być krajem jednolitym, a mniejszości narodowe winny stanowić taką mniejszość, by z łatwością

uległy asymilacji (polonizacji). Koncepcja federacyjna Józefa Piłsudskiego zakładała federację (

państwo związkowe obdarzone autonomią) z Litwą, Białorusią i Ukrainą, które miały być pasem

ochronnym przed komunistyczną Rosją, a pozycję przywódcy objęłaby Polska.

Plany te dość szybko pokrzyżowali Ukraińcy, których oddziały wojskowe w listopadzie 1918r.

opanowały Lwów oraz Galicję Wschodnią. Z powodu braku wojska w obronie Lwowa stanęli jego

mieszkańcy, w tym „Orlęta Lwowskie”- młodzież akademicka i szkolna. W walkach zginęło ok.

200 Orląt. Ku ich pamięci powstał we Lwowie cmentarz Orląt Lwowskich. Po trzech tygodniach

walk nadeszły regularne oddziały Wojska Polskiego ( w tym Armia gen. Hallera), które wyparły

wojska ukraińskie i opanowały miasto.

Najtrudniejszą próbą dla młodego państwa była wojna polsko- bolszewicka 1919-1921. Do

pierwszych starć z Armią Czerwoną doszło w lutym 1919r., gdy bolszewicy rozpoczęli marsz na

Zachód, by rozszerzyć rewolucję komunistyczną na całą Europę, a nawet świat. Wojskom polskim

udało się odzyskać część ziem na wschodzie. Działania wojenne zostały wstrzymane na jesieni 1919

r. ze względu na kontrrewolucję w Rosji. W kwietniu 1920 r. Piłsudski zawarł sojusz z rządem

Ukraińskiej Republiki Ludowej ( atamanem Semenem Petlurą), na mocy którego Petlura zgodził

się na granicę polsko-ukraińską na rzece Zbrucz i zobowiązał się do wspólnej akcji przeciwko Rosji

Radzieckiej.

25 kwietnia 1920 r. Polacy rozpoczęli ofensywę kijowską na Ukrainie uprzedzając uderzenie

rosyjskie. 7 maja wojska pod wodzą Edwarda Rydza-Śmigłego zajęły Kijów. Na początku

czerwca 1920r. ruszyło kontrnatarcie bolszewickie na Ukrainie. Wojska bolszewickie Armii

Konnej Siemiona Budionnego zmusiły Polaków 10 czerwca do odwrotu. Na początku lipca 1920

r. ruszyła ofensywa bolszewicka na Białorusi (dowódcą był Michał Tuchaczewski). Bolszewicy

zajęli Mińsk, Wilno i Grodno. 10 lipca Polacy wycofali się za rzekę Bug. Istnienie państwa

polskiego zostało zagrożone. Siły polskie zostały skoncentrowane na linii Wieprza i Wisły.

Społeczeństwo polskie skonsolidowało się - utworzono Radę Obrony Państwa na czele z Józefem

Piłsudskim. W szeregi armii wstąpiło ponad 100 tysięcy ochotników. Premier Władysław Grabski

zwrócił się o pomoc do wielkich mocarstw. Na konferencji w Spa (Belgia, lipiec 1920 r.) Wielka

Brytania zgodziła się pośredniczyć w rozmowach z Rosją. W zamian Polacy musieli zrezygnować

z plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim, zgodzić się na oddanie Wilna Litwie i pójść na inne

ustępstwa. Po przyjęciu tych warunków rząd Grabskiego upadł. Powołano nowy Rząd Obrony

Narodowej z Wincentym Witosem. Rokowania polsko – bolszewickie skończyły się fiaskiem.

O losach wojny zadecydowała bitwa warszawska, która rozegrała się w dniach 13-25 sierpnia

1920 r., która przeszła do historii pod nazwą „cud nad Wisłą”. Całością operacji kierował naczelny

wódz Józef Piłsudski. Miejscem trzydniowych krwawych walk był Radzymin, który kilkakrotnie

przechodził z rąk do rąk. Działania zaczepne na linii Wkry podjęła armia gen. Sikorskiego.16.08.

ruszyła kontrofensywa polska znad Wieprza, która odrzuciła Armię Czerwoną spod Warszawy.

Natarcie bolszewickie zostało powstrzymane, a wojsko polskie przejęło inicjatywę. Armia

Konna Siemiona Budionnego wycofała się za Bug i została rozbita pod Komarowem. W bitwie nad

Niemnem (20–26 września) wojska polskie ponownie przełamały opór bolszewików. Armia

Czerwona opuściła granice Polski. Wojna zakończyła się pokojem ryskim 18 marca 1921 r. z

Rosyjską i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad. Granica opierała się o Dźwinę na północy i

rzekę Zbrucz na południu. Rosja miała zwrócić polskie dzieła sztuki i zapłacić 30 mln rubli w

złocie, jako rekompensatę za udział ziem polskich w życiu gospodarczym imperium rosyjskiego

Podpisano gwarancje praw mniejszości narodowych po obu stronach granicy. Zwycięstwa w

bitwach warszawskiej i niemeńskiej uratowały niepodległość Polski, zatrzymały też pochód

rewolucji bolszewickiej, decydując o losach Europy, dlatego bitwę warszawska nazwano „ 18

decydującą bitwą w dziejach świata”. Na pamiątkę bitwy warszawskiej dzień 15 sierpnia został

ustanowiony Dniem Wojska Polskiego. https://www.youtube.com/watch?v=Un1HUMNpaGk

Kwestia Wileńszczyzny. Na wschodzie pozostawała jeszcze nierozstrzygnięta sprawa Wilna. W

myśl wcześniej podpisanego traktatu litewsko – bolszewickiego Wilno miało przypaść Litwie. Na

konferencji w Spa delegacja polska musiała zrezygnować z Wilna. Piłsudski polecił gen.

Lucjanowi Żeligowskiemu upozorowanie buntu i wkroczenie do Wilna. Zajęto miasto 9.10.1920

r. i utworzono Litwę Środkową, która przez dwa lata była niezależna. W 1922 r. na Wileńszczyźnie

przeprowadzono wybory do Sejmu Wileńskiego, który opowiedział się za przynależnością Wilna i

okolicy do Polski. Litwa nie uznawała tej uchwały i nie utrzymywała z Polską stosunków

dyplomatycznych do 1938 r. youtube- filmik II RP-droga do niepodległości (animacja zmiany granic)

Granica z Niemcami. O granicy polskiej z Republiką Weimarską miały zadecydować zwycięskie

mocarstwa na konferencji pokojowej w Paryżu. Jednak duży wpływ na te decyzje miało

powstanie wielkopolskie. 26 grudnia 1918r. do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski.

Entuzjastyczne powitanie wybitnego Polaka i prowokacje niemieckie ( zrywanie flag, próba

rozpędzenia tłumu, ostrzelanie hotelu Bazar) spowodowały, że 27 grudnia 1918r. wybuchło

powstanie wielkopolskie. Początkowo dowództwo objął mjr Stanisław Taczak. Sprawnie

zorganizowana Armią Wielkopolską dowodził gen. Józef Dowbór- Muśnicki. Powstańcy zajęli

większość Wielkopolski, a w lutym 1919r., dzięki pośrednictwu Francji podpisano rozejm w

Trewirze. Wyzwoloną Wielkopolskę decyzją konferencji paryskiej włączono do Polski.

https://www.youtube.com/watch?v=KzY4nVsVg3w

Zgodnie z traktatem wersalskim przyznano Polsce Pomorze Gdańskie , bez Gdańska, który został

Wolnym Miastem. Na Warmii, Mazurach, Powiślu i na Górnym Śląsku miały odbyć się

plebiscyty, czyli powszechne głosowanie ludności w celu wypowiedzenia się o przynależności tych

ziem do Polski lub Niemiec. Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu przeprowadzono w lipcu

1920r., gdy armia bolszewicka zbliżała się do Warszawy. Niemcy, dzięki odpowiednio

zorganizowanej kampanii propagandowej zwyciężyli prawie we wszystkich gminach.

Zarówno Polacy, jak i Niemcy byli niezadowoleni z decyzji mocarstw o przeprowadzeniu

plebiscytu na Górnym Śląsku. Niemcy, wykorzystując aparat państwowy ( administrację, wojsko,

policję) nasilali terror antypolski, aby zastraszyć Polaków. Odpowiedzią Polaków był wybuch I

powstania śląskiego w 1919r. Powstanie zostało szybko zgniecione przez Niemców, a po jego

klęsce wprowadzono Międzysojuszniczą Komisję Plebiscytową. Polskim komisarzem

plebiscytowym został Wojciech Korfanty. Jego siedzibą był Bytom. Po rozpoczęciu fali

prześladowań polskich działaczy wybuchło w sierpniu 1920r. II powstanie śląskie, które

doprowadziło do powołania wspólnej (polsko-niemieckiej) policji plebiscytowej. W marcu 1921

roku odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku. Niemcy sprowadzili ok. 200tys. osób, które urodziły się

na Śląsku, lecz już tu nie mieszkały. Niemcy zdobyli prawie 60% głosów. Odpowiedzią na wynik

plebiscytu było III powstanie śląskie w maju 1921r. Zacięte walki toczyły się o Górę Świętej Anny

na Wyżynie Śląskiej. W czerwcu podpisano zawieszenie broni. Ostateczną decyzję podjęła Liga

Narodów, a następnie Rada Ambasadorów która dokonała podziału spornego terenu. Polsce

przyznano znacznie większy obszar niż przewidywały to wcześniejsze plany po

przeprowadzeniu plebiscytu, na którym znajdowało się 75% kopalń i 59% hut i odlewni żelaza.

Powstania stanowiły ważny etap w procesie odbudowy państwa polskiego.

https://www.youtube.com/watch?v=uwxG4pmRCPQ

Granica z Czechosłowacją. Na pograniczu Polski i Czech lokalne władze dokonały podziału

spornych terenów według kryterium etnicznego. Jednak w styczniu 1919r. wojsko czeskie

niespodziewanie zajęło Spisz, Orawę i większość Śląska Cieszyńskiego. . W październiku podjęto

decyzję o przeprowadzeniu plebiscytu, ale w lipcu 1920r. zrezygnowano z niego. Ostatecznie

zwycięskie mocarstwa przyznały Czechom większość obszaru spornego na Śląsku

Cieszyńskim, Orawie i Spiszu. Poza granicami Polski, po stronie czeskiej, pozostawało 150 tys.

Polaków. Sprawa Zaolzia, Orawy i Spiszu była kością niezgody między Polską a Czechosłowacją

przez cały okres międzywojenny.

Cmentarz Orląt Lwowskich Przyjazd Ignacego Jana Paderewskiego do Poznania Wojciech Korfanty z działaczami

27 grudnia 1918 był bezpośrednim impulsem Polskiego Komitetu Plebiscytowego

do wybuchu powstania wielkopolskiego na Górnym Śląsku