Leszek Zugaj

HISTORIA ADMINISTRACJI W GMINIE MIELESZYN

LUBLIN 2017

2

OKOLICE MIELESZYNA NA PRZEŁOMIE XIX i XX WIEKU –

ADMINISTRACJA

W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej okolice Mieleszyna stały się częścią państwa

pruskiego (od 1871 Cesarstwo Niemiec). Tereny wiejskie w państwach niemieckich

tradycyjnie podzielone były na gminy jednostkowe (jednowioskowe). Każda większa wieś

wraz z przysiółkami stanowiła oddzielną gminę na czele z sołtysem.

Sprawy ustroju gminnego na wschodnich obszarach Niemiec regulowała ustawa

gminna z 3 lipca 1891 roku. Gminę jako jednostkę samorządu i korporację prawa publicznego

tworzyła pojedyncza wieś, bez względu na obszar. Poza obszarem gminy tak rozumianej

pozostawał obszar dworski - tak zwana gmina dworska. W tej gminie to właściciel gruntów

sprawował administrację na własny koszt i bez udziału mieszkańców obszaru dworskiego1.

Gminy wiejskie miały prawo łączyć się ze sobą oraz obszarami dworskimi i miastami

w związki celowe o charakterze publicznoprawnym mające na celu realizację większych

inwestycji2.

Mieszkańcy gminy samorządowej dzielili się na dwie kategorie: przynależnych do

gminy i członków gminy. Pierwsza kategoria odnosiła się do stałych mieszkańców gminy,

którzy ponosili koszty jej funkcjonowania, ale też byli uprawnieni do korzystania z instytucji

gminnych. Członkostwo gminy natomiast wynikało z pewnego statusu majątkowego. Musieli

to być posiadacze nieruchomości, za którą płacili podatek gruntowy lub od budynku lub

płacili odpowiednio wysoki podatek osobisty. Tylko członkowie gminy mieli czynne i bierne

prawo wyborcze w danej gminie. Dodatkowo opłacający wyższe podatki mogli mieć po kilka

głosów (głosy pluralne), aż do czterech (na przykład właściciel gruntu o obszarze od 20 do 50

mórg miał 2 głosy)3. Istniały również preferencje dotyczące narodowości, które

faworyzowały ludność niemiecką.

W większych gminach (ponad 40 członków) obligatoryjnie powoływano radę gminną

(Gemeindevertretung). Dokonywano tego poprzez kurialny system wyborczy. Wyborcy

dzielili się na trzy kurie według sumy płaconych podatków. Każda kuria wybierała trzecią

część rady. Kadencja trwała lat sześć, co roku ustępowała 1/3 rady i wybierano w ich miejsce

1 Korobowicz A, Witkowski W, Historia ustroju i prawa polskiego, 1772-1918, Zakamycze 2011, s. 213. 2Tamże. 3 Tamże, s. 213.

3

następne osoby4.

W tych gminach wybierano sołtysów i ławników jako organ wykonawczy

(Gemeindevorsteher). Kadencja trwała sześć lat. W większych gminach mogła trwać nawet

12 lat. Sołtys był zawodowym urzędnikiem i nie musiał być mieszkańcem gminy. Wybór

sołtysa i ławników musiał być zatwierdzony przez starostę powiatowego (landrata)5.

W małych gminach, gdzie liczba jej członków nie przekraczała 40, wszyscy

członkowie gminy stanowili zgromadzenie gminne - organ uchwałodawczy i kontrolujący.

Zastrzegano jednak, aby w zgromadzeniu przynajmniej 2/3 stanowili właściciele

nieruchomości. Zgromadzenie wybierało sołtysa oraz dwóch ławników, jego pomocników.

Był to organ wykonawczy gminy wiejskiej6.

Uprawnienia gmin wiejskich obejmowały sprawy własne i poruczone (zlecone przez

państwo). Sprawy własne gminy mieściły się w pojęciu samorządnego administrowania

swoimi sprawami7. Za sprawy poruczone (zlecone) odpowiadał tylko sołtys. Do spraw

poruczonych należały na przykład kwestie policyjne8.

Gminy wiejskie były dość nieduże, często obejmowały tylko jedną wioskę. Dlatego

też od lat 30. XIX wieku tworzono tak zwane komisariaty obwodowe (Distrikts-Amty)

z komisarzem obwodowym na czele. W skład komisariatów wchodziły gminy wiejskie

(z sołtysami) i obszary dworskie (z przewodniczącymi). Do kompetencji komisarzy

obwodowych wchodziły: czuwanie nad bezpieczeństwem publicznym, przestrzeganie

przepisów budowlanych i drogowych, nadzór nad stowarzyszeniami, związkami, handlem,

przemysłem, prowadzenie ewidencji ludności, opieka nad ubogimi, współpracy przy

organizacji wyborów. Komisarze obwodowi wykonywali polecenia władz nadrzędnych9.

Okolice Mieleszyna przynależały do niemieckiego powiatu gnieźnieńskiego w rejencji

poznańskiej i prowincji poznańskiej. Tylko współczesne Dobiejewo i Łopienno należały do

dawnego powiatu wągrowieckiego10.

4 F. Koneczny, Historia administracji w zarysie, Wilno 1924, s. 89. 5 A. Korobowicz, W. Witkowski, Historia ustroju i prawa, 2013…, s. 213. 6 Tamże. 7 Tamże. 8 Tamże, s. 214. 9 Wstęp do zespołów archiwalnych akt gminnych, Archiwum Państwowe w Poznaniu. 10 Jerzy Kozłowski, Administracja Wielkopolski pod pruskim zaborem 1793-1918, Poznań 2000, s. 64.

4

Na przełomie XIX i XX wieku w na obszarze współczesnej gminy Mieleszyn

funkcjonowało kilka gmin i obszarów dworskich. Poniżej opis tych gmin z końca XIX wieku

(lata 1882-1890):

Nazwa gminy Opis

Borzątew Gmina wiejska w powiecie gnieźnieńskim licząca 5 domów i 40 mieszkańców

(36 ewangelików)11.

Dębłowo

Szlacheckie

Była to wieś w powiecie gnieźnieńskim licząca 5 domów i 49 mieszkańców,

wszyscy byli katolikami12.

Dębłowo

Królewskie

Wieś w powiecie gnieźnieńskim licząca 5 domów i 33 mieszkańców, wszyscy

byli katolikami. Obok funkcjonowała gmina dworska o tej samej nazwie

obejmująca obszar 1 016 mórg powierzchni, licząca 8 domów i 87

mieszkańców (83 katolików i 4 ewangelików)13.

Dobiejewo (powiat

wągrowiecki)

Wieś i gmina w powiecie wągrowieckim, licząca 24 domy i 174 mieszkańców,

w tym 168 katolików i 6 ewangelików. Stacja pocztowa w Łopiennie, stacja

kolejowa w Gnieźnie14.

Dziadkowo Była to wieś w powiecie gnieźnieńskim licząca 7 domów i 57 mieszkańców,

wszyscy byli katolikami. Obok wsi istniał obszar dworski liczący 2 639 mórg,

z liczbą 8 domów i 83 mieszkańców (77 katolików, 6 ewangelików)15.

Dziadkówko Wieś i gmina na jeziorem w powiecie gnieźnieńskim, licząca 7 domów i 60

mieszkańców (31 ewangelików i 29 katolików). Stacja pocztowa w Rogowie16.

Karniszewo Karniszewo stanowiło obszar dworski (dominium) w powiecie gnieźnieńskim.

Liczący 2 566 mórg obszaru, z liczbą 11 domów i 183 mieszkańców (160

katolików, 14 ewangelików). Poczta była w Kłecku, stacja kolejowa

w Gnieźnie17.

11 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Wawelskiego. Tomy I-XIV. Warszawa 1880-1902, tom I, s. 338. 12 Tamże, tom II, s. 19. 13 Tamże. 14 Tamże, tom II, s. 60. 15 Tamże, tom II, s. 260. 16 Tamże. 17 Tamże, tom III, s. 848.

5

Kowalewo Kowalewo w powiecie gnieźnieńskim stanowiło gminę wiejską (między

jeziorami) licząca 22 domy i 168 mieszkańców (120 katolików, 48

ewangelików)18.

Łopienno (powiat

wągrowiecki)

Do 1888 roku było to miasto w powiecie wągrowieckim w okolicy piaszczystej

nad jeziorkiem. Na osadę miejską składało się miasto oraz folwark

proboszczowski. W 1881 roku miasteczko liczyło 1 002 mieszkańców. Na

miejscu był kościół parafialny, szkoła elementarna, apteka, agencja pocztowa.

Obok miasteczka funkcjonowała wieś i dominium (obszar dworski). Folwark

liczył 4 439 mórg. Wyróżniano także mniejsze folwarki: Frydrykowo

i Julianowo. W sumie wieś i dominium liczyły 17 domów i 303 mieszkańców

(103 ewangelików, 200 Polaków19.

Mieleszyn Gmina dworska w powiecie gnieźnieńskim w parafii Sokolniki. Dzieliła się na

dwie części Mieleszyn oraz Babin (leśnictwo). W sumie gmina dworska liczyła

10 domów i 225 mieszkańców (215 katolików, 10 ewangelików). Na miejscu

była olejarnia i cegielnia20. W końcu XIX wieku nastąpił rozwój tej

miejscowości za sprawą umiejscowienia tu stacji kolejowej i pocztowej21.

Mielno Był to dominium (folwark) nad jeziorem z dodatkowym folwarkiem

Nowaszyce. Obszar majątku ziemskiego wynosił 4 579 mórg. Na majątek

składały się folwarki, karczma, cegielnia, leśnictwo. W sumie obszar ten liczył

20 domów, 311 mieszkańców (196 katolików, 115 ewangelików)22.

Popowo-Ignacewo Miejscowość zwana była też Popówko. Była to wieś i obszar dworski

(dominium). Wieś liczyła 4 domy i 36 mieszkańców (w tym 7 ewangelików).

Dominium natomiast 5 domów i 37 mieszkańców. Obszar dworski to było 242

ha.

Popowo

Tomkowe23

Popowo Tomkowe (zwane też Popowem Mniejszym) była to wieś i obszar

dworski w powicie gnieźnieńskim, poczta w Łopiennie. Wieś liczyła 26

18 Tamże, tom IV, s. 509. 19 Tamże, tom V, s. 724. 20 Tamże, tom VI, s. 342. 21 Tamże, tom XI, s. 23. 22 Tamże, tom VI, s., 348. 23 Brak danych o Popowie Podleśnym.

6

mieszkańców oraz 3 domy (sami katolicy). Obszar dworski natomiast

(dominium) liczył 416 mórg ha24.

Przysieka Przysieka w powiecie gnieźnieńskim był to obszar dworski (dominium).

Liczyła 4 domy i 110 mieszkańców oraz 747 ha obszaru25.

Sokolniki Była to wieś i obszar dworski w powiecie gnieźnieńskim. Wieś liczyła 5

domów i 43 mieszkańców (był tam wiatrak) oraz 98 ha obszaru. Dwór liczył 8

domów i 98 mieszkańców oraz 342 ha obszaru26.

Świątniki27 Świątniki w powiecie gnieźnieńskim posiadały własną szkołę wiejską.

Miejscowość liczyła 44 domy i 334 mieszkańców (321 katolików,

13 ewangelików) oraz 432 ha obszaru28.

24 Tamże, tom VIII, s. 804. 25 Tamże, tom IX, s. 227. 26 Tamże, tom XI, s. 23. 27 Wyróżniano ówcześnie tylko jedne Świątniki. 28 Tamże, tom XI, s. 641.

7

Fragment niemieckiej mapy z 1914 roku przedstawiającej podział na gminy wiejskie

(Gemeidegrezenkarte der Provinzen Westpreusen und Posen und Ostoberschlesien nach

dem Stande von 1914).

8

II RZECZYPOSPOLITA

W wyniku I wojny światowej i ustaleń pokoju wersalskiego z czerwca 1919 roku

okolice Mieleszyna włączono w skład państwa polskiego – II Rzeczypospolitej. Dla dużej

części byłego zaboru pruskiego powołano województwo poznańskie. Zachowano podział na

powiaty i te obszary przynależały nadal do powiatu gnieźnieńskiego oraz wągrowieckiego.

Województwo poznańskie objęła ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 roku „o tymczasowej

organizacji zarządu byłej dzielnicy pruskiej”29. Generalnie pozostawiono wiele norm

prawnych z czasów niemieckich. Nie zmienił się także, w zasadzie, ustrój samorządu

terytorialnego.

W odrodzonej II Rzeczypospolitej w odniesieniu do gmin wiejskich

zdemokratyzowano jednak prawa wyborcze, które do tej pory faworyzowały bogatszych

Niemców.

Po 1919 roku w małych gminach liczących do 100 mieszkańców wszyscy

pełnoprawni mieszkańcy stanowili zgromadzenie gminne, czyli radę gminy. Prawo głosu

posiadali obywatele polscy liczący co najmniej 20 lat i zamieszkujący dany teren

przynajmniej od roku. W większych gminach (powyżej 100 mieszkańców) powoływano rady

gmin jako organy uchwałodawcze i kontrolujące. Organem zarządzającym pozostał, jak

dawniej, sołtys wraz z ławnikami. Wybierano ich na okres trzech lat. Wybór musiał być

zatwierdzony przez starostę. Podobnie jak we wcześniejszym okresie, obszary dworskie były

wyłączone spod samorządu. Funkcje administracyjne posiadał na tym obszarze właściciel

majątku lub wyznaczony przez niego zastępca (zwany przełożonym). Mieli oni te same prawa

i obowiązki jak sołtysi i byli zatwierdzani przez starostę30.

29 Dz .Pr.P.P. 1919 nr 64 poz. 385. 30 W. Witkowski, Historia administracji w Polsce, Warszawa 2007, s. 345.

9

W 1921 roku przeprowadzono pierwszy po I wojnie światowej spis powszechny. Na

jego podstawie mamy całkiem sporo wiadomości o gminach wiejskich i obszarach dworskich

w rejonie Mieleszyna:31

Gmina wiejska Liczba

domów

Liczba

mieszkańców

Wyznanie narodowość

Borzątew 9 76 71 katolików, 5

ewangelików

71 Polaków,

5 Niemców

Dębłowo Królewskie 7 63 63 katolików 63 Polaków

Dobiejewo (powiat

wągrowiecki)

18 154 154 katolików 153 Polaków,

1 innej

narodowości

Dziadkówko 13 102 60 katolików, 36

ewangelików, 6

żydów

60 Polaków, 42

Niemców

Karniszewo 39 313 61 katolików, 251

ewangelików, 1 żyd

252 Niemców,

61 Polaków

Kowalewo 27 253 191 katolików, 62

ewangelików

207 Polaków,

46 Niemców

Łopienno (powiat

wągrowiecki)

108 1 032 1 017 katolików, 15

ewangelików

1 021 Polaków,

11 Niemców

Mieleszyn 58 420 219 ewangelików,

191 katolików, 10

żydów

229 Niemców,

191 Polaków,

Popowo Tomkowe 50 342 142 katolików, 200

ewangelików,

153 Polaków,

189 Niemców

Sokolniki 27 187 94 katolików, 93

ewangelików

93 Polaków, 94

Niemców

Świątniki Małe 28 216 216 katolików 216 Polaków

Świątniki Wielkie 37 325 181 katolików, 229

ewangelików

219 Polaków,

191 Niemców

31 Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej, nakładem GUS, Warszawa 1925, województwo poznańskie, powiaty gnieźnieński i wągrowiecki.

10

Funkcjonowały także obszary dworskie32:

Gmina dworska Liczba

domów

Liczba

mieszkańców

Wyznanie Narodowość

Dębłowo

Szlacheckie

6 114 87 katolików, 27

Niemców

87 Polaków,

27 Niemców

Dziadkowo 8 148 148 katolików 148 Polaków

Mielno33 18 273 189 katolików, 84

ewangelików

183 Polaków,

86 Niemców

Popowo-Ignacewo 6 91 91 katolików 91 Polaków

Popowo Podleśne 7 107 107 katolików 107 Polaków

Przysieka 10 248 211 katolików, 37

ewangelików,

210 Polaków,

38 Niemców

32 Tamże. 33 Z Nowaszycami

11

W okresie międzywojennym pozostawiono także Distrikts-Amty przemianowując je

na komisariaty obwodowe. Ich uprawnienia były bardzo podobne jak poprzednio. W 1928

roku komisariaty obwodowe uległy likwidacji i w ich miejsce powołano wójtostwa, których

granice były bardzo podobne, jak komisariatów obwodowych obejmując gminy wiejskie

i obszary dworskie. Na ich czele stali wójtowie, którym podlegali sołtysi poszczególnych

gmin34.

Brak dokładnych danych o podziale na komisariaty obwodowe w latach 1919-1928.

Znany jednak podział na wójtostwa z 1928 roku. Większość obszaru współczesnej gminy

przynależała do obwodu wójtowskiego Kłecko z siedzibą w Kłecku. W skład tego obwodu

wchodziły35:

Miejscowości Dobiejewo i Łopienno należały do obwodu Sierniki Mieścisko

w powiecie wągrowieckim36.

34 Wstęp do zespołów archiwalnych akt gminnych, Archiwum Państwowe w Poznaniu. 35 Poznański Dziennik Wojewódzki, 1928, nr 22 poz. 252, s. 216. 36 Tamże.

12

Księga Adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem Dla Handlu, Przemysłu,

Rzemiosła i Rolnictwa 1929, Warszawa 1930 – fragment

13

Księga Adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem Dla Handlu, Przemysłu,

Rzemiosła i Rolnictwa 1929, Warszawa 1930 – fragment

14

Księga Adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem Dla Handlu, Przemysłu,

Rzemiosła i Rolnictwa 1929, Warszawa 1930 – fragment

15

Księga Adresowa Polski wraz z Wolnym Miastem Gdańskiem Dla Handlu, Przemysłu,

Rzemiosła i Rolnictwa 1929, Warszawa 1930 – fragment

16

W latach międzywojennych miały miejsce drobne zmiany granicach gmin wiejskich.

Z dniem 1 kwietnia 1930 roku dokonano wymiany gruntów między obszarem dworskim

Mielno i gminą wiejską Bożacin w powiecie żnińskim37.

W 1931 roku przeprowadzono kolejny spis powszechny. Jego wyniki dla

współczesnej gminy są następujące38:

Gmina wiejska Obszar w km2 Liczba domów Liczba mieszkańców

Borzątew 1,99 9 81

Dębłowo Królewskie 1,29 7 47

Dobiejewo (powiat

wągrowiecki)

2,39 16 135

Dziadkówko 2,2 13 93

Karniszewo 6,35 36 238

Kowalewo 4,9 27 242

Łopienno (powiat

wągrowiecki)

13,86 180 1 370

Mieleszyn 6,35 55 399

Popowo Tomkowe 7,41 49 344

Sokolniki 4,29 27 193

Świątniki Małe 3,7 27 211

Świątniki Wielkie 4,32 39 306

Obszary dworskie w 1931 roku39:

Gmina dworska Obszar w km2 Liczba domów Liczba mieszkańców

Dębłowo Szlacheckie 2,59 5 92

Dziadkowo 6,71 7 115

Mielno40 14,85 17 291

Popowo-Ignacewo 2,89 4 77

Popowo Podleśne 2,33 4 83

Przysieka 6,3 12 173

37 Dz. U. 1929 nr 86 poz. 643. 38 Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej, ludność i budynki, województwa zachodnie, Warszawa 1933, s. 15 39 Tamże, s. 16. 40 Z Nowaszycami.

17

W latach 1933-1935 ujednolicono cały system administracji lokalnej

w Polsce, do tej pory funkcjonowały bowiem różne systemy odziedziczone po państwach

zaborczych.

W miejsce gmin jednostkowych i obwodów wójtowskich wprowadzono gminy

zbiorowe obejmujące po kilkanaście dawnych gmin i obszarów dworskich41. Dawne gminy

często stawały się gromadami – jednostkami pomocniczymi gmin (sołectwa).

Funkcje uchwałodawcze posiadała rada gminna. Wyboru radnych dokonywało

kolegium, złożone z delegatów rad gromadzkich, sołtysów i podsołtysów wszystkich gromad.

Istniał cenzus wieku przy prawie wyborczym czynnym - 25 lat i w prawie wyborczym

biernym wynoszący 30 lat. W gminach do 5 000 mieszkańców radnych było 12. Kadencja

radnych wynosiła 5 lat. W gromadach organem uchwałodawczym było zebranie gromadzkie.

Zbierało się pod przewodnictwem sołtysa lub jego zastępcy (podsołtysa). Podejmowało

uchwały dotyczące danej gromady (np. kwestie majątkowe), wybierało sołtysa

i jego zastępcę na 3-letnie kadencje. Wybrani musieli mieć ukończone 30 lat. Zebranie

gromadzkie wybierało radnych gromadzkich w liczbie od 12 do 30. Organem wykonawczym

gromady był sołtys oraz jego zastępca. Wybory zatwierdzał starosta powiatowy. Do sołtysa

należało kierowanie sprawami gromady, zarządzanie majątkiem, reprezentowanie gromady na

zewnątrz. Przewodniczył on także zebraniom. Należały do niego także sprawy

bezpieczeństwa, porządku publicznego, przestrzegania przepisów, doręczania pism sądowych,

wykonywania obowiązków związanych z poborem wojskowym.

W nowym ustroju gminnym utworzono nieznany wcześniej organ – zarząd gminy.

Przejął on część uprawnień dawnej rady gminy. Zarząd gminy funkcjonował na czele

z wójtem i podwójcim. W skład zarządu wchodziło też dwóch lub trzech ławników.

To właśnie zarząd gminy na co dzień sprawował władzę w gminie. Zarząd gminy

przygotowywał projekt budżetu, regulaminy, instrukcje urzędu, decydował o wydatkach.

Kadencja członków zarządu wynosiła 5 lat. Wójta oraz członków zarządu wybierała rada

gminy w głosowaniu tajnym.

Wójt był zwierzchnikiem całej gminy i aparatu urzędniczego. Miał prawo

reprezentowania gminy i podpisywania umów w jej imieniu. Dokumenty, w których były

zobowiązania finansowe gminy, należało opatrzyć podpisem jeszcze jednego członka zarządu

41 Dz. U. 1933, nr 35, poz. 294.

18

gminy. Wójt był reprezentantem administracji rządowej w terenie, wykonywał także zadania

zlecone przez rząd.

Na czele urzędu gminy stał sekretarz. Jako jedyny musiał mieć odpowiednie

kwalifikacje. Mianował go i zwalniał starosta powiatowy.

Starosta miał prawo zwolnić wójta lub rozwiązać radę gminy w przypadkach łamania

prawa42.

Z dniem 1 sierpnia 1934 roku powołano, na obszarach „byłego zaboru pruskiego”,

zbiorowe gminy wiejskie, w tym gminę Mieleszyn w powiecie gnieźnieńskim. W skład

gminy włączono dotychczasowe gminy wiejskie: Borzątew, Dębłowo Królewskie,

Dobiejewo43, Dziadkówko, Florentynowo, Karniszewo, Kowalewo, Mączniki, Mieleszyn,

Popowo Tomkowe, Sokolniki, Świątniki Małe, Świątniki Wielkie oraz obszary dworskie:

Dębłowo Szlacheckie, Dziadkowo, Mielno, Modliszewko, Popowo Ignacewo, Popowo

Podleśne i Przysieka44.

Przy zmianie ustroju gminnego w całym kraju przeprowadzono także urzędowy

podział gmin na gromady (sołectwa) podając urzędowe nazwy miejscowości. Gminę

Mieleszyn podzielono na gromady: Borzątew, Dębłowo, Dobiejewo, Dziadkowo,

Karniszewo, Kowalewo, Mączniki, Mieleszyn, Popowo, Sokolniki, Świątniki Małe, Świątniki

Wielkie45.

Miejscowość Łopienno cały czas należała do powiatu wągrowieckiego i weszła, jako

samodzielna gromada, do nowo powołanej gminy Mieścisko46.

42 Tamże. 43 Dobiejewo z dniem 15 czerwca 1934 roku przesunięto z powiatu wągrowieckiego do powiatu gnieźnieńskiego (Dz. U. 1934 nr 49 poz. 468) 44 Dz. U. 1934 nr 68 poz. 610. 45 Poznański Dziennik Wojewódzki 1934, nr 41, poz. 534. 46 Tamże, nr 41 poz. 528.

19

Akt powołujący gminy Mieleszyn (Dz. U. 1934 nr 64, poz. 560)

20

Poznański Dziennik Wojewódzki 1934, nr 41, poz. 534

21

Gmina Mieleszyn na przewojennej mapie wojskowej (opracowanie własne)

22

Fragment administracyjnej mapy Rzeczpospolitej z 1938 roku

Według Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 27 czerwca 1939 roku

miały ulec zmianie granice gminy Mieleszyn. Chodziło zaledwie o skrawek gruntów

liczących ponad 1 ha, który należał do gromady Dębłowo a przesuwano go do gminy Kłecko.

Nie wiemy czy rozporządzenie weszło w życie, bowiem miało to nastąpić 1 października

1939 roku47.

47 Dz. U. 1939 nr 62 poz. 410.

23

II WOJNA ŚWIATOWA

1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Wkrótce potem teren gminy był

okupowany przez wojska niemieckie.

W początku października 1939 roku, na mocy dekretu A. Hitlera, dawne

województwo poznańskie wcielono do III Rzeszy i włączone do nowo powstałej prowincji

„Kraj Warty” i rejencji inowrocławskiej, w ramach której funkcjonowały powiaty

gnieźnieński oraz wągrowiecki.

Był to czas ograniczenia praw ludności polskiej, germanizacji, rozwiązano wszelkie

polskie urzędy i instytucje. Większość mieszkańców gminy wysiedlono. Niemcy zachowali

polski podział administracyjny na miasta i gminy, wyznaczając swoich wójtów i burmistrzów.

Okupacja niemiecka trwała do początków 1945 roku.

24

LATA 1945-1954

W końcu styczniu 1945 roku obszar współczesnej gminy został wyzwolony spod

okupacji niemieckiej. Władze objęli przedstawiciele Tymczasowego Rządu Rzeczypospolitej

Polskiej, który wywodził się z komunistycznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia

Narodowego (PKWN) tworzonego pod osłoną ZSRR jeszcze latem 1944 roku

w Lublinie.

Początkowo opierano się na przedwojennych rozwiązaniach ustrojowych, tylko

z niewielkimi zmianami. Dekret PKWN-u przywrócił przedwojenne podziały na

województwa, powiaty, gminy i gromady48. Gmina Mieleszyn ponownie była częścią

powiatu gnieźnieńskiego w województwie poznańskim.

Lubelski PKWN, jeszcze w 1944 roku, wprowadził nowe rozwiązania ustrojowe

w administracji lokalnej. Były to, wzorowane na radzieckich, „rady narodowe”. Ustrój rad

narodowych został określony w dekrecie z 11 września 1944 roku o organizacji i zakresie

działań rad narodowych49

. Rady narodowe włączono do systemu samorządowych gmin

wiejskich, zastępując nimi rady gminy. Ostateczny kształt organizacji powojennego

samorządu lokalnego został określony na mocy dekretu z 23 listopada 1944 roku50. Rady

narodowe były narzędziem przejęcia kontroli nad administracją lokalną. Formalnie jednak

nadal funkcjonował samorząd lokalny.

Gminne rady narodowe składały się z nie mniej niż 16 i nie więcej niż 36 radnych.

Radnych jednak nie wybierano w demokratyczny sposób, lecz powoływano (delegowano) ich

przez legalne organizacje polityczne i społeczne. Jednak tych „legalnych” partii i organizacji

było bardzo niewiele. W ten sposób organy przedstawicielskie w gminach przejęli wkrótce

zwolennicy nowej władzy. Uprawnienia gminnych rad narodowych były podobne jak przed

wojną.

Na czele gminnej rady narodowej stało tak zwane prezydium złożone

z przewodniczącego, zastępcy i kilku członków. Była to nowość w systemie gminnym, przed

wojną nie znano takiego rozwiązania. Był to także organ uchwałodawczy zbierający się na

sesjach, tak jak gminna rada narodowa. Jego pozycja przypominała trochę zarząd gminy

i z czasem przejmowała jego kompetencje, natomiast przewodniczący gminnej rady

48 Dz. U. 1944 nr 2 poz. 8. 49 Dz. U. 1944, nr 5, poz. 22. 50 Dz. U. 1944, nr 14, poz. 74.

25

narodowej przejmował pozycję wójta. Przewodniczący prezydium jednak nie był etatowym

pracownikiem urzędu gminy51.

Organem wykonawczym powojennej gminy pozostał początkowo zarząd gminy,

jednak jego ranga spadła do roli wykonawcy uchwał gminnej rady narodowej i prezydium.

Systematycznie obniżono znaczenie wójta gminy.

W ówczesnym urzędzie gminy pracowali: sekretarz gminy, referent finansowo-

podatkowy, referent wojskowy, referent gospodarczo-społeczny, drogomistrz, kancelista oraz

praktykant.

Organami pomocniczymi dla gmin pozostały gromady (sołectwa), jednak

zlikwidowano rady gromadzkie. Pozostał tylko sołtys wybierany przez ludność gromady.

Poniżej oficjalny podział na gminy powiatu gnieźnieńskiego z 1945 roku:

Poznański Dziennik Urzędowy 1945 nr 5 poz. 38.

51 Tamże.

26

Dane ze spisu powszechnego z 1946 roku (Powszechny sumaryczny spis ludności

z dnia 14 lutego 1946 roku, Warszawa 1947, s. 47).

27

Rok 1950 jest przełomowy dla dziejów polskiego samorządu. Wtedy to na mocy

ustawy z 20 marca 1950 roku O terenowych organach jednolitej władzy państwowej52

zniesiono w Polsce samorząd terytorialny. Zlikwidowano wszelkie pozostałości

przedwojennego prawodawstwa samorządowego, likwidacji uległy nawet urzędy wójta

i starosty powiatowego. Przejęto w pełni wzorce radzieckie. Gminna rada narodowa podlegała

powiatowej radzie, ta natomiast wojewódzkiej rady narodowej. Na szczycie systemu rad

narodowych stała, od 1952 roku, Rada Państwa53. Wszelkie decyzje niższej rady narodowej

mogły być uchylone przez radę zwierzchnią.

W gminach wszelkie funkcje uchwałodawcze i wykonawcze przejęły rady narodowe

i ich prezydia. W prezydium zasiadali: przewodniczący, zastępca przewodniczącego,

sekretarz prezydium i członek prezydium. Ten organ przejął funkcje dawnego zarządu gminy.

Przewodniczący i sekretarz prezydium przeszli na stały etat w urzędzie gminy (zwanym odtąd

prezydium gminy). W tym okresie funkcjonowały referaty: ogólno-administracyjny,

finansowy, spraw socjalnych i kulturalnych, wojskowy i spraw rolnych.

Według danych z 1952 roku gmina Mieleszyn dzieliła się na gromady (sołectwa):

Borzątew, Dębłowo, Dobiejewo, Dziadkowo, Karniszewo, Kowalewo, Mączniki, Mieleszyn,

Mielno, Popowo, Sokolniki, Świątniki Małe i Świątniki Wielki. Były to te same gromady,

które ustalono w 1934 roku. Tak więc w gminie Mieleszyn nie zanotowano żadnych zmian

granic. W sąsiedniej gminie Mieścisko działała gromada Łopienno54.

W latach 50. XX wieku władze PRL-u chciały upodabniać nasz kraj do ZSRR.

W Związku Radzieckim funkcjonowały niewielkie jednostki podziału administracyjnego

sielsowiety, tworzące jednocześnie jeden obszar gospodarczy – jeden kołchoz lub sowchoz.

Taki był wzorzec dla polskich władz. W końcu 1954 roku wszystkie gminy w Polsce zostały

zlikwidowane, wprowadzono nowe jednostki podziału administracyjnego.

52 Dz. U. 1950, nr 14, poz. 130. 53 Wtedy to uchwalono konstytucję zastępującą nazwę Rzeczpospolita Polska na Polska Rzeczpospolita Ludowa. 54 Wykaz gromad Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku, Warszawa 1952, s. 84.

28

GROMADZKIE RADY NARODOWE 1954-1972

Jesienią 1954 roku zlikwidowano gminy wiejskie i powołano w ich miejsce gromady55

(nie mylić z gromadami - sołectwami z lat 1934-1954).

Gromady miały być niewielkimi jednostkami liczącymi maksymalnie 3 tysiące

mieszkańców. Z reguły obejmowały maksymalnie kilka wsi.

Na czele władz gromadzkich stała gromadzka rada narodowa - organ uchwałodawczy

– wybierana w wyborach powszechnych, ale z jedynej listy wyborczej Frontu Jedności

Narodu. Wybory do rad narodowych przeprowadzano: 5 grudnia 1954 roku, 2 lutego 1958

roku, 16 kwietnia 1961, 30 maja 1965 i 1 czerwca 1965. Kadencje trwały początkowo

3, od 1961 roku już 4 lata.

Organem zarządzającym było prezydium gromadzkiej rady narodowej na które

składali się: przewodniczący, zastępca, sekretarz prezydium i dwóch lub trzech członków.56

Z tego grona tylko przewodniczący i sekretarz prezydium stali się stałymi pracownikami.

Wszelkie sprawy urzędowe załatwiano w biurze gromadzkim. Było on z reguły

w wynajętym mieszkaniu w siedzibie gromady. Stałymi pracownikami w biurze gromadzkim

byli: przewodniczący, sekretarze prezydium i kilku pracowników - referentów. Pensje były

bardzo niskie, praca zaś niewdzięczna. Polegała głównie na ściąganiu podatków

i obowiązkowych dostaw płodów rolnych. Niewielkie gromady nie były w stanie

przeprowadzić żadnych większych inwestycji bez pomocy ze strony powiatu. Wiele ważnych

prac (na przykład drogowych) wykonywano szarwarkiem (do 1958 roku)57 poprzez

obowiązkowe świadczenie pracy przez poszczególnych mieszkańców gromady.

Do 1958 roku kompetencje gromad były bardzo ograniczone i sprowadzały się

w zasadzie do wykonywania poleceń władz powiatowych.

Gromady podzielone były na wsie, na których czele postawiono tak zwanych

„pełnomocników gromadzkich". Byli to przedstawiciele władz w poszczególnych wsiach.

Rok 1956 był przełomowy w historii Polski. Zakończył się okres wiernego

upodabniania kraju do ZSRR. Zrezygnowano nawet, z forsowanej wcześniej, pełnej

kolektywizacji rolnictwa. W dwa lata później zmieniono ustrój gromadzki. Gromadom

55 Dz. U. 1954, Nr 43, poz. 191. 56 Tamże. 57 W następnych latach propagowano czyny społeczne, na przykład przy budowie dróg.

29

nadano większe uprawnienia58. Jednocześnie zaczęto łączyć gromady w większe terytorialnie

jednostki.

Tak jak poprzednio na czele gromady nadal stała gromadzka rada narodowa wybierana

w wyborach powszechnych jako organ uchwałodawczy. Gromadzka rada narodowa

powoływała komisje gromadzkie: mandatową, rolną, mienia gromadzkiego, finansowo-

budżetową oraz kultury, oświaty i zdrowia.

Organem wykonawczym rady narodowej było nadal prezydium, jednak z tego grona

wyłączono sekretarza prezydium. Prezydium wspólnie reprezentowało gromadę na zewnątrz,

chociaż stałym pracownikiem gromadzkim pozostawał tylko przewodniczący. Cechą

charakterystyczną okresu od 1950 roku było mało wyraziste rozgraniczenie między organami

uchwałodawczymi i wykonawczymi. Kompetencje gromadzkich rad narodowych i prezydium

wzajemnie się przenikały.

W nowym systemie powołano ważne stanowisko sekretarza gromadzkiego

nadzorującego pracę biura gromadzkiego zatrudnianego na czas niezależny od kadencji59.

Było to wzorowane na przedwojennych sekretarzach gminy. Sekretarz nadzorował

pracowników biura gromadzkiego. Od końca lat 60. XX wieku w gromadach zatrudniano

także zootechnika i agronoma gromadzkiego.

Od 1958 roku w poszczególnych wsiach powołano ponownie sołtysów, w miejsce

dotychczasowych pełnomocników gromadzkich. Sołtysów, jak dawniej, wybierała dana wieś

na zebraniu wiejskim, jednak musieli oni uzyskać akceptację władz gromadzkich.

Wyżej opisany ustrój gromadzki działał do 1972 roku. System ten był jednak dość

mało efektywny, gdyż gromady były niewielkie, miały wąskie kompetencje, brakowało

w nich wykształconych urzędników.

W latach 1954-1972 na obszarze współczesnej gminy funkcjonowały następujące

gromady:

58 Dz. U. 1958, nr 5, poz. 16 (tekst ujednolicony Dz.. U. 1975, nr 26, poz. 139). 59 Nie wchodził w skład prezydium.

30

GROMADA ŁOPIENNO 1954-1961

W skład gromady Łopienno w powiecie wągrowieckim włączono dotychczasowe

gromady: Łopienno, Piastowice oraz obszar miejscowości Kłodzin (wymieniono konkretne

parcele) z dotychczasowej gromady Kłodzin z gminy Mieścisko60.

Gromada Łopienno została zlikwidowana z końcem 1961 roku. Cały jej obszar

włączono do gromady Mieścisko61.

GROMADA POPOWO TOMKOWE 1954-1959

W skład gromady Popowo Tomkowe w powiecie gnieźnieńskim włączono

dotychczasowe gromady: Dziadkowo, Kowalewo, Mielno i Popowo Tomkowe z gminy

Mieleszyn62.

Gromada Popowo Tomkowe została zlikwidowana z końcem 1959 roku. Cały jej

obszar przyłączono do sąsiedniej gromady Mieleszyn63.

GROMADA ŚWIĄTNIKI MAŁE 1954-1959

W skład gromady Świątniki Małe włączono dotychczasowe gromady: Dębłowo,

Sokolniki, Świątniki Małe i Świątniki Wielkie z gminy Mieleszyn64.

Gromada Świątniki Małe została zlikwidowana z końcem 1959 roku. Cały jej obszar

przyłączono do sąsiedniej gromady Mieleszyn65.

60 Dz. U. WRN w Poznań, 1954, nr 20, poz. 100 61 Dz. Urz. WRN Poznań, 1961 nr 12 poz. 97. 62 Dz. U. WRN w Poznań, 1954, nr 20, poz. 100 63 Dz. Urz. WRN Poznań, 1959 nr 10, poz. 116. 64 Dz. U. WRN w Poznań, 1954, nr 20, poz. 100 65 Dz. Urz. WRN Poznań, 1959 nr 10, poz. 116.

31

GROMADA MIELESZYN 1954-1972

W skład gromady Mieleszyn w powiecie gnieźnieńskim włączono dotychczasowe

gromady: Borzątew, Dobiejewo, Karniszewo, Mieleszyn z gminy Mieleszyn oraz część

dotychczasowej gromady Ośno (wymieniono parcele) z gminy Janowiec w powiecie

żnińskim i województwie bydgoskim66.

Z początkiem 1960 roku do gromady Mieleszyn przyłączono obszar sąsiednich,

zlikwidowanych gromad Popowo Tomkowe oraz Świątniki Małe67. Obszar gromady

Mieleszyn przypominał odtąd kształtem dawną gminę Mieleszyn.

Z końcem 1961 roku z gromady Mieleszyn wyłączono obszar wsi Modliszewko

i przyłączono do gromady Skiereszewo68.

W tym samym czasie (z początkiem 1962 roku) do gromady Mieleszyn przyłączono

natomiast wsie: Julianowo, Łopienno, Łopiennica, Probostwo i Wilanów, które wyłączono

z gromady Mieścisko69.

W takim kształcie terytorialnym gromada funkcjonowała do końca 1972 roku.

66 Dz. U. WRN w Poznań, 1954, nr 20, poz. 100 67 Dz. Urz. WRN Poznań, 1959 nr 10, poz. 116. 68 Dz. Urz. WRN Poznań, 1961 nr 12 poz. 98. 69 Dz. U. 1961, nr 50 poz. 269. Wyżej wymienione wsie, jak na przykład Łopienno, należało do gromady Mieścisko tylko formalnie, bowiem gromadę Łopienno zlikwidowano z końcem 1961 roku, przyłączając do gromady Mieścisko, a już następnego dnia (1 stycznia 1962) Łopienno przyłączono do gromady Mieleszyn.

32

Podział na gromady w 1955 roku (opracowanie własne)

33

Akt powołania gromad (Dz. U. WRN w Poznaniu, 1954, nr 20, poz. 100)

34

Akt powołania gromad (Dz. U. WRN w Poznaniu, 1954, nr 20, poz. 100)

35

Akt powołania gromad (Dz. U. WRN w Poznaniu, 1954, nr 20, poz. 100)

36

GMINA MIELESZYN 1973-1990

Ważnym wydarzeniem było powołanie na nowo gmin, często w przedwojennych

granicach. Gminy te funkcjonują w większości po dziś dzień. Reforma weszła w życie

z dniem 1 stycznia 1973 roku70. Ustanowiono wyraźny rozdział między funkcjami

uchwałodawczymi i wykonawczymi władz gminnych.

Na czele władz gminnych stała gminna rada narodowa wybierana w wyborach

powszechnych71. Był to organ dość liczny złożony z 20 do 50 radnych72. Gminna rada

narodowa była organem uchwałodawczym. Z tego grona wyłaniano prezydium GRN złożone

z przewodniczącego73, zastępcy i członków prezydium będących jednocześnie

przewodniczącymi komisji gminnych. Typowe komisje z tamtego okresu to: planu budżetu

i finansów, rolnictwa, oświaty kultury i spraw socjalnych oraz ładu

i porządku publicznego. Prezydium gminnej rady narodowej reprezentowało gminę na

zewnątrz, jednak przewodniczący nie pozostawał stałym urzędnikiem gminnym.

W gminach powołano także urzędnika wzorowanego na przedwojennym wójcie -

naczelnika gminy. Naczelnika powoływał i odwoływał wojewoda. Podlegał on służbowo

początkowo naczelnikowi powiatu, w następnych latach wojewodzie74. Postawiono na

fachowość, naczelnik najczęściej posiadał wyższe wykształcenie. W ówczesnych gminach

zyskał on spore uprawnienia, większe od dawnych przewodniczących gromadzkich rad

narodowych, co było z korzyścią dla gmin. Naczelnika początkowo powoływał na czas

nieokreślony przewodniczący wojewódzkiej rady narodowej na wniosek prezydium

powiatowej rady narodowej, zgłoszony po zaopiniowaniu przez gminną radę narodową.

Organem pomocniczym naczelnika gminy był urząd gminy, który dzielił się na trzy

zasadnicze piony: biuro urzędu gminy (z sekretarzem biura UG na czele), gminną służbę

rolną (z kierownikiem) oraz urząd stanu cywilnego (z kierownikiem USC na czele).

Po raz pierwszy w okresie powojennym postawiono na fachowość, bowiem każdy

urzędnik gminny musiał posiadać przynajmniej średnie wykształcenie.

70 Dz. U. 1972, nr 49, poz. 312. 71 Wybory do rad narodowych przeprowadzono 9 grudnia 1973 roku, 5 lutego 1978 roku, 17 czerwca 1984 roku i 19 czerwca 1988 roku. Najdłuższa była kadencja z lat 1978-1984, przedłużona z uwagi na stan wojenny. 72 W PRL-u bardzo wielką rolę przypisywano fikcyjnym wyborom. Jednocześnie im liczniejsza rada narodowa, tym bardziej „demokratyczna”. 73 Od połowy lat 70-tych do 1980 roku przewodniczącym obligatoryjnie był I-szy sekretarz komitetu gminnego PZPR. 74 Dz. U. 1972, nr 49, poz. 312.

37

Większe terytorialnie gminy stanowiły w miarę samodzielne jednostki spełniające

większość funkcji potrzebnych ludności.

Jednostkami pomocniczymi gminy były sołectwa z sołtysami na czele, których

wybierało zebranie wiejskie. Sołtysów musiały jednak zatwierdzić władze gminne.

Gmina dzieliła się na sołectwa z sołtysami wybieranymi na zebraniach wiejskich.

Z początkiem 1973 roku powołano gminę Mieleszyn w powiecie gnieźnieńskim

i województwie poznańskim. W skład gminy włączono następujące sołectwa: Borzątew,

Dębłowo, Dobiejewo, Dziadkowo, Dziadkówek, Karniszewo, Kowalewo, Łopienno,

Mieleszyn, Mielno, Popowo-Ignacewo, Popowo Tomkowe, Przysieka, Sokolniki,

Świątniki Małe i Świątniki Wielkie75.

Z początkiem czerwca 1975 weszła w życie reforma administracyjna ustanawiająca

dwustopniowy podział (zamiast trzystopniowego: województwa, powiaty, gminy).

Zlikwidowano powiaty, tworząc jednocześnie nowe, mniejsze województwa (zamiast 17

województw – 49). Gmina Mieleszyn została włączona do województwa poznańskiego

(małego)76.

75 Dz. U. WRN w Poznaniu, 1972, nr 32, poz.391. 76 Dz. U. 1975, nr 17, poz. 92.

38

Akt powołania gminy Mieleszyn ( Dz. U. WRN w Poznaniu, 1972, nr 32, poz. 391)

39

Gminy działały bez większych zmian ustrojowych do 1984 roku. Dopiero na mocy

ustawy z 20 lipca 1983 roku o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego77

wprowadzono pewne zmiany ustrojowe. Był to okres po stanie wojennym, kiedy to można

zauważyć już pewne próby wprowadzenia do Polski nowego, bardziej demokratycznego

systemu. Formalnie wprowadzono samorząd wiejski na poziomie sołectw. Ustawa pełna była

frazesów o samorządności, jednak zapisy były dość pokrętne i różnie je interpretowano. To

właśnie na podstawie tej ustawy powołano rady sołeckie i nadano sołectwom uprawnienia do

samodzielnego decydowania o funduszach. Była to nowość w systemie administracji lokalnej.

Wybory do rad sołeckich przeprowadzono jesienią 1984 roku, następne jesienią 1988 roku.

Do typowych komisji gminnych dołączono ówcześnie komisję ds. samorządności.

W 1983 roku zniesiono podział urzędu gminy na biuro, gminną służbę rolną oraz

USC. Reorganizację struktury wewnętrznej urzędów gmin przeprowadzono na mocy

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 kwietnia 1984 r.78.

W latach 80. nastąpił też wzrost uprawnień gminnej rady narodowej w stosunku do

naczelnika gminy. W poprzedniej dekadzie władze zwierzchnie narzucały naczelnika,

następnie to gminne rady narodowe wybierały naczelnika, jednak pod ścisłym nadzorem

służb wojewódzkich. Wojewoda powoływał naczelnika, na wniosek gminnej rady narodowej.

System gminnych rad narodowych oraz organ administracji państwowej, jakim był

naczelnik gminy został zlikwidowany w 1990 roku, na podstawie ustaw uchwalonych przez

Sejm kontraktowy w dniu 8 marca 1990 roku (między innymi ustawy o samorządzie

terytorialnym79, która mimo wielokrotnych zmian, obowiązuje do chwili obecnej80).

77 Dz. U. 1983, nr 41, poz. 185. 78 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 kwietnia 1984 r. w sprawie zasad organizacji i funkcjonowania urzędów terenowych organów administracji państwowej (Dz. U. 1984 Nr 25, poz.124) 79 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz.95) 80 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz.446)

40

WSPÓŁCZESNA GMINA MIELESZYN

W dniu 27 maja 1990 roku weszła w życie nowa ustawa o samorządzie gminnym

z 8 marca 1990 roku81. Tego dnia przeprowadzono także pierwsze wolne wybory do rad

gminnych.

Wybory do rad gminnych przeprowadzano 19 czerwca 1994 roku (kadencja 1994-

1998), 11 października 1998 (kadencja 1998-2002), 27 października 2002 (kadencja 2002-

2006, tego dnia po raz pierwszy wybierano bezpośrednio wójtów gmin), 12 listopada 2006

(kadencja 2006-2010), 21 listopada 2010 roku (kadencja 2010-2014) oraz 16 listopada 2014

roku (kadencja 2014-2018).

Rok 1990 był wyjątkowy, bowiem kończyły działalność stare struktury gminne,

a zaczynały zupełnie nowe, już samorządowe. W nowym ustroju samorządowym funkcje

uchwałodawcze posiada rada gminy wybierana w wyborach powszechnych. Rada gminy

wybiera spośród siebie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego.

W latach 1990-2002 organem wykonawczym gmin były zarządy gminne na czele

z wójtem wybieranym przez radę gminy.

Zarządy gminy funkcjonowały w przeciągu trzech kadencji (1990-1994, 1994-1998,

1998-2002). Od jesieni 2002 roku organem wykonawczym w gminie jest jednoosobowo wójt

wybierany przez mieszkańców gminy w bezpośrednich wyborach.

Do końca 1998 roku gmina Mieleszyn należała do województwa poznańskiego.

Z dniem 1 stycznia 1999 roku gmina została włączono do reaktywowanego powiatu

gnieźnieńskiego i województwa wielkopolskiego.

81 Dziennik Ustaw z 1990 roku, nr 16, poz. 95.

41

Spis treści

OKOLICE MIELESZYNA NA PRZEŁOMIE XIX i XX WIEKU – ADMINISTRACJA ..... 2

II RZECZYPOSPOLITA ........................................................................................................... 8

II WOJNA ŚWIATOWA ......................................................................................................... 23

LATA 1945-1954 ..................................................................................................................... 24

GROMADZKIE RADY NARODOWE 1954-1972 ................................................................ 28

GROMADA ŁOPIENNO 1954-1961 .................................................................................. 30

GROMADA POPOWO TOMKOWE 1954-1959 ............................................................... 30

GROMADA ŚWIĄTNIKI MAŁE 1954-1959 .................................................................... 30

GROMADA MIELESZYN 1954-1972 ............................................................................... 31

GMINA MIELESZYN 1973-1990 .......................................................................................... 36

WSPÓŁCZESNA GMINA MIELESZYN ............................................................................... 40