Grupy interesu a kapitał społeczny

Agnieszka Aniołek-ŻebrowskaAgnieszka Aniołek-Żebrowska

Maciek KosmalskiMaciek Kosmalski

Grupy interesu ■ Grupy interesu to zbiorowości zdolne do podejmowania

zorganizowanych działań oraz reprezentowania wspólnego interesu wobec organów władzy publicznej. Grupy interesu są aktywnymi uczestnikami procesu politycznego, gdy próbują wywierać wpływ na decyzje podejmowane przez polityków w strukturach władzy politycznej. Ponadto pojęcie grup interesu należy odróżnić od pojęcia wspólnoty interesu , które oznacza zbiór jednostek, które mają wspólne cele, ale nie podejmują zorganizowanych działań, aby te cele realizować (Ivo Bischoff)

Teoria grup interesu Mancura Olsona.

■ grupą interesu jest zbiór jednostek mających wspólny interes

■ rozróżnienie ze względu na grupy zdolne do podejmowania działań zbiorowych i grupy niezorganizowane i nie wykazujące aktywności politycznej.

■ uwzględnił motywacje poszczególnych jednostek oraz ich oczekiwane koszty i korzyści wynikające z działań zbiorowych.

■ oparta na teorii dóbr publicznych

■ problem pokusy „jazdy na gapę”

Teoria grup interesu Mancura Olsona c.d.

■ dwa rodzaje grup: małe i duże oraz tzw. grupy „uśpione”

■ Teoria produktu ubocznego

■ Teoria „interesów” partykularnych

■ brak możliwości istnienia równowagi na rynku politycznym.

■ Teoria wzrostu gospodarczego

Rozwinięcie teorii Olsona

■ Decydujący wpływ silnych grup interesu na politykę rządu związaną z regulowanymi gałęziami gospodarki ( teoria przechwytywania agencji regulacyjnych)

■ Model Peltzmana

Szkoła Chicago

Szkoła Virginii■ Negatywne skutki „pogoni za rentą”

Model Gary’ego Beckera

■ Analiza wyników konkurencji pomiędzy grupami interesu na rynku politycznym

Model Davida Austen-Smitha

■ Wyborcy pełnią rolę specyficznej grupy interesu, dzięki instytucji cyklicznie powtarzających się wyborów

Grupy interesu w UE.F.M.Bindi scharakteryzował następujące ekonomiczne grupy interesu działające w Brukseli:

■ Europejskie konfederacje zawodowe (np. Związek Przemysłu Wspólnot Europejskich - UNICE, Zrzeszenie Izb Przemysłowo-Handlowych - EUROCHAMBRES, Organizacja Związków Rolniczych - COPA/COGECA, Europejska Konfederacja Związków Zawodowych - ETUC);

■ Narodowe organizacje lobbyingowe (np. Federalne Zrzeszenie Niemieckich Związków Pracodawców - BDA, Federalny Związek Przemysłu Niemieckiego - BDI);

■ Krajowe izby handlowe (np. włoska Unioncamere, amerykańska AMCHAM);

■ Poszczególne firmy (np. Shell, Fiat itd.)

COPA-Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych

■ Założona w 1958 roku.■ Zrzesza 53 organizacje z 25 krajów i jest najliczniejszą grupą

reprezentującą rolników.■ Polskie grupy interesu należące do COPA:Krajowa Rada Izb

Rolniczych, Solidarność, Związek Zawodowy Rolnictwa (ZZR) Samoobrona, Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych i Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych.

■ Roczna składka członkowska dla Polski wynosi 518 589 Euro.

■ Główne zadania COPA to ochrona interesu rolników oraz monitorowanie i wpływanie na Wspólna Politykę Rolną.

■ COPA współpracuje m.in. z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim czy Radą Europejską.

Pojęcie kapitału społecznego

Ogólne określenie kapitału społecznego odnosi się Ogólne określenie kapitału społecznego odnosi się do jakości relacji międzyludzkich, wpływu i do jakości relacji międzyludzkich, wpływu i wzajemnych interakcji czynników kulturowych, wzajemnych interakcji czynników kulturowych, strukturalnych i instytucjonalnych grup i wspólnot strukturalnych i instytucjonalnych grup i wspólnot oraz na warunki polityczne i ekonomiczne, w oraz na warunki polityczne i ekonomiczne, w jakich te grupy funkcjonują [Kostro, 2005] jakich te grupy funkcjonują [Kostro, 2005]

Wybrane definicje

Powiązania pomiędzy jednostkami – sieci społeczne i Powiązania pomiędzy jednostkami – sieci społeczne i normy wzajemności oraz zaufanie, które powstaje normy wzajemności oraz zaufanie, które powstaje pomiędzy nimi [Putnam, 2000] pomiędzy nimi [Putnam, 2000]

Umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i Umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji wspólnych interesów, […] organizacji w celu realizacji wspólnych interesów, […] zdolność łączenia się w grupy dla realizacji założonego zdolność łączenia się w grupy dla realizacji założonego celu [Fukuyama, 1997]celu [Fukuyama, 1997]

Zasób mający źródło w strukturze społecznej, a w Zasób mający źródło w strukturze społecznej, a w szczególności wzajemnych oczekiwań, odpowiedzialności szczególności wzajemnych oczekiwań, odpowiedzialności i relacji opartych na autorytecie normach i sankcjach, które i relacji opartych na autorytecie normach i sankcjach, które w efekcie powodują efektywność działania organizacji w efekcie powodują efektywność działania organizacji [Coleman, 1990][Coleman, 1990]

Cechy kapitału społecznego

Zobowiązanie odwzajemnieniaZobowiązanie odwzajemnienia ZaufanieZaufanie WspółpracaWspółpraca Sieci społeczneSieci społeczne

- Więzi (bonds) - Więzi (bonds)

- Pomosty (bridges) - Pomosty (bridges)

- Ogniwa (linkages)- Ogniwa (linkages)

Sieci społeczne - więzi

- - Więzi Więzi (bonds) cechują grupy najmniejsze, (bonds) cechują grupy najmniejsze, najczęściej osoby spokrewnione, lub pozostające najczęściej osoby spokrewnione, lub pozostające w bliskich kontaktach emocjonalnych, o w bliskich kontaktach emocjonalnych, o podobnych przekonaniach i normach moralnych. podobnych przekonaniach i normach moralnych. Charakteryzuje je wąski krąg zaufania, co utrudnia Charakteryzuje je wąski krąg zaufania, co utrudnia kontakty jej członkom z otoczeniem, może kontakty jej członkom z otoczeniem, może tworzyć klimat nietolerancji i wrogości do osób z tworzyć klimat nietolerancji i wrogości do osób z poza grupy. poza grupy.

Sieci społeczne - pomosty

- - PomostyPomosty (bridges) powstają w obrębie (bridges) powstają w obrębie większych i otwartych grup. Tworzenie kapitału większych i otwartych grup. Tworzenie kapitału tego typu wynika z indywidualnych decyzji tego typu wynika z indywidualnych decyzji jednostek kierujących się własnymi korzyściami i jednostek kierujących się własnymi korzyściami i preferencjami. Są to grupy o słabszych więziach i preferencjami. Są to grupy o słabszych więziach i tworzą je ludzie szukający wsparcia poza swoim tworzą je ludzie szukający wsparcia poza swoim najbliższym otoczeniem (dalsi znajomi, koledzy z najbliższym otoczeniem (dalsi znajomi, koledzy z pracy, stowarzyszenia, towarzystwa, organizacje). pracy, stowarzyszenia, towarzystwa, organizacje). Ułatwiają one wymianę nie tylko zasobów ale i Ułatwiają one wymianę nie tylko zasobów ale i informacji i idei. informacji i idei.

Sieci społeczne - ogniwa

- - OgniwaOgniwa (linkages) charakteryzują relacje (linkages) charakteryzują relacje wewnątrz sieci o budowie hierarchicznej. Łączą wewnątrz sieci o budowie hierarchicznej. Łączą ludzi o różnych pozycjach, statusie społecznym i ludzi o różnych pozycjach, statusie społecznym i zakresie władzy.zakresie władzy.

Badania kapitału społecznego

- najpierw rośnie, a następnie maleje wraz z wiekiem - najpierw rośnie, a następnie maleje wraz z wiekiem jednostkijednostki- obniża się wraz z mobilnością ludzi - obniża się wraz z mobilnością ludzi - niektóre jednostki akumulują więcej kapitału - niektóre jednostki akumulują więcej kapitału społecznegospołecznego- posiadanie nieruchomości redukuje mobilność - posiadanie nieruchomości redukuje mobilność jednostki i skłania ją do większych inwestycji w kapitał jednostki i skłania ją do większych inwestycji w kapitał społeczny społeczny - odległość i wysokie koszty podróży osłabiają więzi - odległość i wysokie koszty podróży osłabiają więzi międzyludzkie redukując kapitał społecznymiędzyludzkie redukując kapitał społeczny- ludzie inwestując w kapitał ludzki tym samym - ludzie inwestując w kapitał ludzki tym samym inwestują w kapitał społecznyinwestują w kapitał społeczny

Kapitał społeczny jako zasób

Wymaga nakładów, podlega procesowi produkcjiWymaga nakładów, podlega procesowi produkcji Posiada zdolność przekształcaniaPosiada zdolność przekształcania Podlega procesowi inwestycyjnemuPodlega procesowi inwestycyjnemu Jest heterogenicznyJest heterogeniczny Charakteryzuje się różnymi stopniami trwałościCharakteryzuje się różnymi stopniami trwałości Aby istnieć musi być ,,uruchamiany”Aby istnieć musi być ,,uruchamiany” Jest mobilny Jest mobilny Może być przekazywany i dziedziczonyMoże być przekazywany i dziedziczony

Pozytywne strony kapitału społecznego

Dla jednostek:Dla jednostek:-możliwość przewidywania zachowań innych ludzi -możliwość przewidywania zachowań innych ludzi (wiedza o innych ludziach)(wiedza o innych ludziach)-zmniejszenie niepewności, co do zjawisk społeczno--zmniejszenie niepewności, co do zjawisk społeczno-gospodarczychgospodarczych-ułatwienie dla jednostek w podejmowaniu decyzji -ułatwienie dla jednostek w podejmowaniu decyzji (normy, wzorce w danej społeczności)(normy, wzorce w danej społeczności)-kontrola członków społeczności, modelowanie ich -kontrola członków społeczności, modelowanie ich zachowań, eliminacja zjawisk niepożądanych (sankcje)zachowań, eliminacja zjawisk niepożądanych (sankcje)-wzorzec zachowań (substytut formalnych struktur -wzorzec zachowań (substytut formalnych struktur prawnych)prawnych)

Pozytywne strony kapitału społecznego c.d.

W ujęciu szerszym:W ujęciu szerszym:

-zmniejszenie kosztów transakcyjnych (zaufanie)-zmniejszenie kosztów transakcyjnych (zaufanie)

-wzrost jakości i efektywności w przedsiębiorstwach-wzrost jakości i efektywności w przedsiębiorstwach

-wzrost produktywności-wzrost produktywności

-ułatwienie w komunikacji i przepływie informacji -ułatwienie w komunikacji i przepływie informacji (decyzje gospodarcze)(decyzje gospodarcze)

-wiedza typu know who-wiedza typu know who

Negatywne strony kapitału społecznego

- wszelkie negatywne efekty zewnętrzne - wszelkie negatywne efekty zewnętrzne generowane przez grupęgenerowane przez grupę

- gangi i organizacje mafijne jako namiastka więzi - gangi i organizacje mafijne jako namiastka więzi społecznychspołecznych

- wrogość do otoczenia zewnętrznego- wrogość do otoczenia zewnętrznego

Kapitał społeczny – praktyka

kraje skandynawskiekraje skandynawskie kraje azjatyckiekraje azjatyckie USAUSA UEUE

Pytania do dyskusji

1.1. Czy grupy interesu pełnią pozytywną czy negatywną Czy grupy interesu pełnią pozytywną czy negatywną rolę w życiu politycznym oraz dla dobrobytu rolę w życiu politycznym oraz dla dobrobytu społecznego?społecznego?

2.2. Jak kapitał społeczny może wpływać na funkcjonowanie Jak kapitał społeczny może wpływać na funkcjonowanie grup interesu?grup interesu?

3.3. Czy w Polsce istnieją tak silne grupy interesu, że ich Czy w Polsce istnieją tak silne grupy interesu, że ich naciski mają dominujący wpływ na decyzje polityczne w naciski mają dominujący wpływ na decyzje polityczne w kraju? Jak to wygląda w innych państwach?kraju? Jak to wygląda w innych państwach?

4.4. Czy niski poziom kapitału społecznego w Polsce i w Czy niski poziom kapitału społecznego w Polsce i w krajach postkomunistycznych jest istotnym hamulcem w krajach postkomunistycznych jest istotnym hamulcem w ich rozwoju? ich rozwoju?