George Orwell - Folwark Zwierzęcy

5/19/2018 George Orwell - Folwark Zwierz cy

1/73

GEORGE ORWELL

FOLWARK ZWIERZCY


2/73

1

Pan Jones, waciciel Folwarku Dworskiego, zamkn na noc drzwi kurnikw, wypi

jednak zbyt wiele i dlatego zapomnia o deskac tarasujcyc szczeliny pod progiem!"rzymajc niepewnie latarni#, ktrej wiato zataczao cybotliwe kr#gi, przeszed cwiejnym

krokiem przez podwrze, dotar do tylnego wejcia, strzsn buty, z beczuki w spi$ami

utoczy sobie ostatni szklank# piwa i poczapa do $ka, skd docodzio crapanie pani

Jones!

%dy tylko w sypialni zgaso wiato, w budynkac &olwarku o$ywio si#, zewszd

syca' byo szmery i trzepotanie skrzyde! "ego dnia rozesza si# wie', $e stary (ajor,

medalowy knur rasy angielska rednia biaa, mia poprzedniej nocy dziwny sen, ktry pragniewszystkim opowiedzie'! )radzono, $e skoro tylko pan Jones sko*czy obrzdek i nie b#dzie

wi#cej przeszkadza', zwierz#ta zejd si# w wielkiej stodole! +tary (ajor tak go zwano, co'

w wystawac bra udzia jako -Pi#kno' z .illingdon/0 cieszy si# tak ogromnym

powa$aniem, $e ka$de zwierz# c#tnie byo gotowe powi#ci' godzin# snu, by usysze' to, co

mia do powiedzenia!

. ko*cu stodoy (ajor spoczywa na czym w rodzaju podwy$szenia wygodnie

wymoszczonego som1 owietlaa go latarnia wiszca na grnej belce! (ia dwanacie lat i

co' ostatnio si# rozty, wci$ wyglda dostojnie, a jego ryj mia mdry i dobrotliwy wyraz,

mimo i$ nigdy nie wyci#to mu kw! .krtce zacz#y przybywa' inne zwierz#ta, sadowic

si# jak najwygodniej! 2ajpierw weszy trzy psy, 3luebell, Jessie i Pincer, a za nimi winie,

ktre poo$yy si# na somie naprzeciw (ajora! 4urcz#ta usiady na parapetac, go#bie

pod&run#y ku krokwiom, owce i krowy zaj#y miejsce za winiami i natycmiast pocz#y co

prze$uwa'! Dwa konie pocigowe, 3o5er i 6lo7er, przyszy razem, stpajc bardzo powoli i

stawiajc ostro$nie wielkie, wocate kopyta, $eby przypadkiem nie nadepn' na jakie mae

zwierztko ukryte w somie! 6lo7er bya okaza klacz o matczynym wygldzie, wcodzc

w redni wiek1 po urodzeniu czwartego 8rebi#cia ju$ nigdy nie odzyskaa dawnej &igury!

3o5er by ogromnym koniskiem, wysokim prawie na dwa metry i tak silnym jak dwa zwyke

konie! 3iay pasek na nosie nadawa mu cokolwiek t#pawy wygld1 istotnie, nie grzeszy

mdroci, jednak cieszy si# oglnym powa$aniem ze wzgl#du na niezomny carakter i

olbrzymi si#! Po koniac zjawia si# biaa koza (u*el, a za ni osio 3enjamin! 3y on

najstarszym zwierz#ciem w gospodarstwie i mia najci#$szy carakter! 9zadko si# odzywa, a

gdy ju$ co powiedzia, zwykle byy to zoliwoci: mawia na przykad, $e co' 3g da mu


3/73

ogon, $eby ogania si# od muc, on, 3enjamin, wolaby, $eby nie byo ani ogona, ani muc!

"ylko on jeden nigdy si# nie mia! %dy inne zwierz#ta pytay go o powd, odpowiada, $e nie

widzi nic godnego miecu! "ym niemniej, co' nie przyznawa si# do tego otwarcie, by

bardzo przywizany do 3o5era1 niedziele sp#dzali najcz#ciej na niewielkim spacetku ki

za sadem, stojc obok siebie i skubic w milczeniu traw#!

;aledwie oba konie zd$yy si# poo$y', do stodoy przy dreptao stadko kaczt, ktre

straciy matk#1 cienko piszczay i szukay bezpiecznego miejsca, gdzie nikt na nie nie

nadepnie! 6lo7er otoczya kacz#ta przedni nog, niby waem ocronnym1 uo$yy si# u&nie

za t oson i natycmiast zasn#y! . ostatniej cwili wbiega tanecznym krokiem, wdzi#czc

si# i pogryzajc kostk# cukru, (ollie, adna, gupawa biaa klacz, ktr pan Jones zaprz#ga

do bryczki! ;aj#a miejsce prawie na pocztku i zacz#a potrzsa' bia grzyw, w nadziei, $e

otoczenie zauwa$y wplecione w ni czerwone wst$ki! 2a samym ko*cu wszed kot, ktry

najpierw jak zwykle rozejrza si# w poszukiwaniu najcieplejszego miejsca, a potem wcisn

si# mi#dzy 3o5era i 6lo7er1

w cigu caego przemwienia (ajora mrucza z zadowoleniem, wcale nie sucajc

mwcy!

.szystkie zwierz#ta byy teraz na miejscu wyjwszy (oj$esza, oswojonego kruka,

ktry spa na $erdzi opodal tylnego wejcia! %dy tylko (ajor spostrzeg, $e zebrani usiedli

wygodnie i czekaj na jego sowa, crzkn i zacz:

< "owarzysze, jak syszelicie, miaem ubiegej nocy dziwny sen! Jednak opowiem go

p8niej, cciabym bowiem zacz' od czego innego! 2ie przypuszczam, towarzysze, $e

pozostan# z wami dugo, lecz zanim umr#, sdz#, $e mam obowizek przekaza' wam

mdro', ktr posiadem! =yj# ju$ dugo, miaem wiele czasu na rozmylania le$c samotnie

w swojej przegrodzie i wydaje mi si#, $e pojem istot# $ycia na tej ziemi nie gorzej ni$ ka$de

inne zwierz#! .anie o tym pragn# wam powiedzie'!

"owarzysze, zastanwcie si#, czym jest to nasze $ycie> 2ie obawiajmy si# tyc sw:

$yjemy n#dznie, arujemy i wczenie umieramy! 9odzimy si#, otrzymujemy tylko tyle

po$ywienia, by nie zdecn' z godu, a tyc z nas, ktrzy si# do tego nadaj, zmusza si# do

pracy a$ do upadego1 gdy przestajemy by' u$yteczni, natycmiast zabija si# nas z

nieopisanym okrucie*stwem! . ?nglii nie ma ani jednego zwierz#cia, ktre, uko*czywszy

rok $ycia, poznao smak szcz#cia bd8 odpoczynku! 2ie ma w ?nglii wolnyc zwierzt!

=ycie ka$dego zwierz#cia to pasmo upokorze* i zniewolenia < oto caa prawda!

6zy jednak cae to upodlenie wynika z porzdku natury> (o$e nasz kraj jest zbytubogi, by jego mieszka*cy mogli $y' godziwie> 2ie, towarzysze, po tysickro' nie@


4/73

?ngielska ziemia jest $yzna, klimat agodny1 ?nglia mo$e wy$ywi' znacznie wi#ksz liczb#

zwierzt ni$ ta, ktra j zamieszkuje! .e8my co'by nasz &olwark: mgby utrzyma' tuzin

koni, dwadziecia krw, setki owiec, zapewniajc im kom&ortowe i godne $ycie, co obecnie

jest prawie nie do pomylenia! Dlaczego wi#c, pytam, godzimy si# na tak n#dz#> Dlatego, $e

niemal wszystkie owoce naszej pracy kradn nam ludzie! A wanie tu, towarzysze, tkwi sedno

sprawy! (o$na je okreli' jednym tylko sowem: czowiek@ 6zowiek jest naszym jedynym

prawdziwym wrogiem! )su*my czowieka, a na zawsze znikn gwne przyczyny godu i

pracy ponad siy!

6zowiek jest jedynym stworzeniem, ktre konsumuje, niczego nie produkujc! 2ie

daje mleka, nie znosi jaj, jest zbyt saby, by cign' pug, nie potra&i dogoni' krlika! ?

jednak jest panem wszystkic zwierzt! ;ap#dza je do pracy, przydziela minimalne iloci

po$ywienia, by nie godoway, a reszt# zatrzymuje dla siebie! 2asz prac uprawiamy ziemi#,

nasze odcody u$y8niaj j, a jednak $adne z nas nie posiada niczego oprcz skry na

grzbiecie! 4rowy, ktre tu widz#, powiedzcie, ile tysi#cy baniek mleka oddaycie w tym

roku> ? co si# stao z mlekiem, ktrym powinnycie karmi' wasze dorodne ciel#ta> ;nikn#o

a$ do ostatniej kropelki w gardzielac naszyc wrogw! ? wy, kury, ile jaj zniosycie w tym

roku i ile z tyc jaj pozwolono wam wysiedzie'> 9eszt# zabrano na sprzeda$, po to, by Jones

i jego ludzie mogli napca' sobie kabzy! ? ty, 6lo7er, gdzie s twoje cztery 8rebi#ta, ktre

powinny by' podpor i osod twojej staroci> 4a$de sprzedano, gdy miao rok < nigdy ju$

ic nie ujrzysz! . zamian za cztery porody i ci#$k prac# w polu, co otrzymaa poza pasz i

boksem w stajni>

2ie pozwalaj nam nawet dokona' tego n#dznego $ywota w naturalny sposb!

Bsobicie nie mog# narzeka', miaem bowiem szcz#cie! Cicz# sobie dwanacie lat i jestem

ojcem ponad czterystu potomkw! "akie jest zwyke $ycie wini! 2ie ma jednak zwierz#cia,

ktremu udaoby si# unikn' rze8nickiego no$a! .y, mode tuczniki, siedzce naprzeciw


5/73

(usimy dniem i noc zapami#tale pracowa' nad obaleniem rodzaju ludzkiego@ Bto moja

rada, towarzysze: powstanie@ 2ie wiem, kiedy wybucnie, mo$e za tydzie*, mo$e za sto lat,

jestem jednak pewien < tak jak tego, $e widz# t# oto som# pod racicami < $e pr#dzej czy

p8niej sprawiedliwoci stanie si# zado'! (ylcie tylko o tym, towarzysze, a$ po kres $ycia!

Cecz nade wszystko przeka$cie moje sowa waszym dzieciom, by kolejne pokolenia

prowadziy dalej walk# < do zwyci#stwa!

Pami#tajcie te$, towarzysze, $e ani na cwil# nie mo$ecie okaza' saboci! 2ie dajcie

si# zwie' $adnym argumentom! 2igdy nie dawajcie wiary, gdy b#d was przekonywa', $e

ludzie i zwierz#ta maj wsplne interesy, $e dobrobyt jednej strony oznacza dobrobyt drugiej!

"o wszystko garstwa! 6zowiek nie dba o interesy $adnego stworzenia < wycznie o wasne!

2iec wrd nas, zwierzt, zapanuje pena jedno', pene braterstwo, solidarno' w walce!

.szyscy ludzie to nasi wrogowie! .szystkie zwierz#ta s bra'mi!

Po ostatnic sowac podniosa si# przera8liwa wrzawa! %dy (ajor przemawia, z nor

wylazy cztery wielkie szczury i stanwszy supka, pilnie sucay! 2agle dostrzegy je psy i

szczury ocaliy $ycie jedynie dzi#ki szybkiemu czmycni#ciu do kryjwek! (ajor unis

racic#, by uciszy' zwierz#ta!

< "owarzysze < kontynuowa < jest co, co trzeba koniecznie ustali'! 6odzi o dzikie

zwierz#ta, takie jak szczury i krliki < s przyjacimi czy te$ wrogami> %osujmy! ;wracam

si# do wszystkic < czy mamy uwa$a' szczury za towarzyszy>

%osowanie przebiego szybko i przygniatajc wi#kszoci uznano szczury za

towarzyszy! +przeciwiy si# tylko cztery zwierz#ta: trzy psy i kot, ktry, jak si# p8niej

okazao, gosowa -za/ i -przeciw/! (ajor cign:

< (am jeszcze co do powiedzenia! Powtarzam raz jeszcze: pami#tajcie zawsze o

obowizku wrogoci do czowieka i jego wszelkic poczyna*! .szystko, co codzi na dwc

nogac, jest wrogiem! .szystko, co codzi na czterec apac albo ma skrzyda, jest

przyjacielem! Pami#tajcie rwnie$, $e walczc z czowiekiem nie wolno wam si# do*

upodobni'! 2awet wtedy, kiedy go zwyci#$ycie, nie przejmujcie jego wad! =adnemu

zwierz#ciu nie wolno mieszka' w domu, sypia' w $ku, nosi' ubrania, pi' alkoolu, nawet

dotkn' pieni#dzy czy te$ zajmowa' si# andlem! .szystkie obyczaje czowieka s oydne!

Przede wszystkim jednak $adnemu zwierz#ciu nie wolno tyranizowa' wasnego gatunku!

+abi czy silni, mdrzy czy nierozgarni#ci, wszyscy jestemy bra'mi! =adnemu zwierz#ciu nie

wolno zabi' innego! .szystkie zwierz#ta s rwne!

"eraz, towarzysze, opowiem wam mj sen! 2ie potra&i# opisa' go szczegowo! niami si# ziemia bez czowieka! Cecz przypomniao mi to o czym, o czym dawno zapomniaem!


6/73

Przed wielu laty, gdy byem maym prosi#ciem, moja matka wraz z innymi maciorami nucia

star piosenk#, z ktrej znaa tylko melodi# i pierwsze dwa sowa! )miaem j zapiewa' w

dzieci*stwie, jednak od dawna jej nie pami#tam! Bstatniej nocy wszak$e powrcia do mnie

we nie! 6o wi#cej, przypomniaem sobie rwnie$ sowa, ktre < jestem tego pewien /, a winiom przycodzio z trudnoci wbijanie im do

bw, $e to, co mwi, jest sprzeczne z ducem ?nimalizmu! 2ajgupsze pytania zadawaa

biaa klacz (ollie! Jej pierwsze pytanie skierowane do +nowballa brzmiao: -6zy po

powstaniu b#dzie cukier>/


9/73

< 2ie < rzuci twardo +nowball! < 2a &olwarku nie mamy mo$liwoci jego

wytwarzania! Ponadto obejdziecie si# bez cukru! Dostaniecie tyle owsa i siana, ile dusza

zapragnie!

< ? czy b#d# moga wplata' sobie wst$ki w grzyw#> < (ollie nie dawaa za wygran!

< "owarzyszko < wyjania cierpliwie +nowball < wst$ki, do ktryc jestecie tak

przyzwyczajona, symbolizuj niewol#! 6zy nie dociera do was, $e wolno' jest wi#cej warta

ani$eli wst$ki>

(ollie zgodzia si#, jednak nie wygldaa na zbyt przekonan!

winie miay jeszcze twardszy orzec do zgryzienia:

musiay demaskowa' kamstwa goszone przez (oj$esza, oswojonego kruka!

(oj$esz, ulubieniec pana Jonesa, by szpiclem i plotkarzem, ale posiada rwnie$ dar

wymowy! )trzymywa, $e istnieje tajemnicza kraina zwana 9ajem ;wierzt, dokd id po

mierci wszystkie stworzenia! Bwa kraina znajdowaa si# gdzie na niebie, nieco ponad

cmurami, opowiada (oj$esz! . 9aju ;wierzt tydzie* skada si# wycznie z niedziel,

koniczyna dojrzewaa przez okrgy rok, a na krzewac rosy kostki cukru i pieczone

makucy lniane! ;wierz#ta nienawidziy (oj$esza za te baj#dy i za to, $e nie musia

pracowa', niektre jednak wierzyy w 9aj ;wierzt i winie musiay dobrze si# napoci', by je

przekona', $e nic takiego nie istnieje!

2ajbardziej oddanymi sucaczami wi* bya para koni pocigowyc: 3o5er i 6lo7er!

Dwjce tej bardzo trudno przycodzio samodzielne mylenie, jednak uznawszy raz na

zawsze autorytet wi* con#y wszystko, co usyszay, tumaczc potem r$ne kwestie innym

zwierz#tom prosto i przyst#pnie! Bba konie nie opuciy ani jednego potajemnego spotkania

w stodole i przewodziy w piewaniu ymnu -;wierz#ta ?nglii/, ktry ko*czy ka$de

zebranie!

Jak si# wkrtce okazao, powstanie wybuco znacznie szybciej i atwiej, ni$

ktokolwiek mgby oczekiwa'! Dawnymi laty pan Jones, mimo swej surowoci, by dobrym

gospodarzem, ostatnio jednak przyszy na* kiepskie czasy! Po stratac &inansowyc w wyniku

przegranego procesu wpad w przygn#bienie i przebra miar# w piciu! 6aymi dniami

przesiadywa w &otelu w kucni, czytajc gazety, pocigajc z &laszki i karmic niekiedy

(oj$esza uomkami cleba umoczonego w piwie! Jego parobcy stali si# gnuni i nieuczciwi,

pola zarastay cwastami, dacy przeciekay, poty wieciy szczerbami, a zwierz#ta codziy

godne!

2adszed czerwiec i pora sianokosw! . wigili# wi#tego Jana, ktra wypada wsobot#, pan Jones wybra si# do pobliskiego .illingdon, gdzie tak si# upi -Pod 6zerwonym


10/73

Cwem/, $e wrci dopiero w niedziel# po poudniu! "ego dnia wczesnym rankiem parobcy

wydoili krowy, a potem wyszli polowa' na dzikie krliki, nie troszczc si# o zadanie karmy

zwierz#tom! Po powrocie pan Jones natycmiast wycign si# na so&ie w saloniku nakrywszy

twarz egzemplarzem -2ews o& te .orid/1 nadszed wieczr, a zwierzt nikt nie nakarmi! .

ko*cu nie wytrzymay! Jedna z krw wyamaa rogami wrota spiclerza i wok pojemnikw

z pasz wnet si# zaroio! .tedy nieoczekiwanie obudzi si# pan Jones! Po cwili wraz z

czterema parobkami by ju$ w spiclerzu i wszyscy walili na olep batami! "ego byo za wiele

godnym zwierz#tom! 6o' nikt nie da $adnego asa do ataku, wszystkie zgodnie rzuciy si#

na oprawcw! 2a Jonesa i jego ludzi spada nagle lawina ciosw rogami i uderze* kopyt!

Przestali panowa' nad sytuacj! 2igdy przedtem nie widzieli tak rozwcieczonyc zwierzt i

nagy bunt stworze*, ktre bili i dr#czyli przy lada okazji, napeni ic panicznym stracem!

"ylko przez cwil# usiowali si# broni', a potem wszyscy wzi#li nogi za pas! . krtkim

czasie caa pitka gnaa na zamanie karku boczn drog prowadzc ku szosie, a trium&ujce

zwierz#ta cigay m#$czyzn zawzi#cie!

Pani Jones wyjrzaa przez okno sypialni i ujrzawszy, co si# wi#ci, szybko wrzucia do

podr$nej torby nieco rzeczy i czmycn#a bocznym wejciem! (oj$esz s&run ze swojej

$erdki i trzepoczc skrzydami polecia za ni z gonym krakaniem! "ymczasem zwierz#ta

wyp#dziy pana Jonesa i jego parobkw, zatrzaskujc za nimi pi#ciobelkow bram#! A w ten

sposb, nim zwierz#ta w peni uwiadomiy sobie, co si# stao, powstanie zako*czyo si#

zwyci#stwem: Jones zosta wygnany, a Folwark Dworski nale$a do nic!

Pocztkowo nie mogy uwierzy' wasnemu szcz#ciu! . pierwszym odrucu pobiegy

gromad dookoa &olwarku, jakby ccc sprawdzi', czy gdzie nie ukrywa si# jeszcze jaki

czowiek1 potem rzuciy si# urmem do budynkw gospodarskic, by usun' ostatni lad

rzdw znienawidzonego Jonesa! .ywa$ono drzwi siodami znajdujcej si# przy ko*cu

stajni1 wszystkie w#dzida, kka do nozdrzy, psie a*cucy, straszliwe no$e, ktrymi pan

Jones kastrowa wieprze i barany, zostay wyrzucone do studni! Cejce, postronki, ko*skie

okulary i upokarzajce worki na obrok wepcni#to w tlce si# na podwrku mieciowisko!

2ie zapomniano tak$e o batac! .szystkie zwierz#ta skakay z radoci widzc, jak ogarnia je

pomie*! +nowball dorzuci do ognia rwnie$ wst$ki, ktre w dni targowe wplatano koniom

w grzywy i ogony!

< .st$ki < oznajmi < nale$y uwa$a' za ubranie, ktre, jak wiadomo, nosi jedynie

czowiek! .szystkie zwierz#ta powinny by' nagie!

%dy usysza to 3o5er, przynis somkowy kapelusz, ktry zakadano mu latem dlaocrony przed mucami, i rzuci go na stos!


11/73

.krtce zwierz#ta zniszczyy wszystko, co przypominao im pana Jonesa! 2ast#pnie

2apoleon zawid je z powrotem do spiclerza, gdzie ka$de otrzymao podwjn racj# ziarna,

a psy po dwa biszkopty! Potem siedmiokrotnie odpiewano ymn -;wierz#ta ?nglii/ "ak naprawd#, wielu z nas nie

lubi ani jednego, ani drugiego! +am nie przepadam za jabkami! 2aszym jedynym celem jest

zacowanie zdrowia! (leko i jabka dowioda tego nauka, towarzysze0 zawieraj substancje

niezb#dne dla dobrego samopoczucia wi*! (y, winie, pracujemy bowiem umysami! 6ae

zarzdzanie &olwarkiem i jego organizacja spoczywaj na naszyc gowac! Dzie* i noc

trwamy na stra$y waszego dobrobytu! "o dla wasnego dobra pijemy mleko i zjadamy jabka!

6zy wiecie, co by byo, gdybymy zaniedbali obowizki> .rciby Jones@ "ak, wrciby

Jones@ 6zy aby na pewno, towarzysze < kwicza +uealer niemal z nut bagania w gosie,

kiwajc si# z boku na bok i szybko poruszajc ogonkiem < czy aby na pewno nie ma wrd

was nikogo, kto cciaby powrotu Jonesa>

Astotnie, jeli zwierz#ta byy czegokolwiek zupenie pewne, to tego, i$ nie cc

powrotu Jonesa! .obec takiego argumentu nie miay ju$ nic do powiedzenia! 4onieczno'

utrzymania wi* w dobrym zdrowiu bya a$ nadto przekonywajca! 3ez dalszyc sporw

wyra$ono zatem zgod#, by zarwno mleko, jak strcone przez wiatr jabka oraz wi#kszo'

dojrzayc owocw, gdy zbierze si# je z drzew0 przypady wycznie winiom!


19/73

4

) scyku lata o wydarzeniac na Folwarku wiedziano ju$ w caej okolicy! +nowball i

2apoleon codziennie wysyali stado go#bi, ktrym nakazano odwiedza' zwierz#ta zssiednic &olwarkw, opowiada' im o Powstaniu i uczy' melodii ymnu -;wierz#ta ?nglii/!

Pan Jones przesiadywa w pubie -Pod 6zerwonym Cwem/ w .illingdon, skar$c si#

ka$demu, kto go tylko ccia wysuca', na krzyczc niesprawiedliwo', jakiej dozna: oto

zosta wygnany z wasnego majtku przez band# podyc bydlt! Anni gospodarze wspczuli

mu z caego serca, pocztkowo jednak $aden nie kwapi si# z pomoc! 4a$dy przemyliwa

skrycie, jakie korzyci mgby wycign' z tarapatw ssiada! 2a szcz#cie dla zwierzt

waciciele dwc przylegyc gospodarstw stale darli ze sob koty! Pierwszy &olwark,Fo5wood, by rozlegy, zaniedbany i zaco&any1 na pola wdziera si# las, pastwiska zostay

wyjaowione, a wi#kszo' ogrodze* ulega zniszczeniu! .aciciel tej ruiny, pan Pilkington,

by nie&rasobliwym d$entelmenem, ktremu cae dnie scodziy na owieniu ryb lub

polowaniu, w zale$noci od sezonu! Drugie gospodarstwo, zwane Pinc&ieid, byo mniejsze i

lepiej utrzymane! Jego waciciel, niejaki Frederick, sprytny, przebiegy jegomo', wiecznie

uwikany w procesy sdowe, znany by w okolicy z gowy do interesw! 6i dwaj nie cierpieli

si# do tego stopnia, $e w $aden sposb nie mogli doj' do jakiegokolwiek porozumienia,

nawet jeli obu przyniosoby ono po$ytek!

2iemniej jednak obaj przerazili si# Powstaniem i starali si# za wszelk cen# nie

dopuci', by ic wasne zwierz#ta dowiedziay si# zbyt wiele o rebelii! Pocztkowo udawali,

i$ pomys, $e jakie zwierz#ta mogyby samodzielnie prowadzi' gospodarstwo, bardzo ic

ubawi! Przecie$ sko*czy si# to najwy$ej po dwc tygodniac, szydzili! %osili wszem i

wobec, i$ zwierz#ta w Folwarku Dworskim u$ywali dawnej nazwy, poniewa$ sowa

-Folwark ;wierz#cy/ nigdy by im nie przeszy przez gardo0 tocz mi#dzy sob nieustanne

bjki, a na dobitk# szybko zmierzaj do mierci godowej! %dy jednak okazao si#, $e jako

nie zdycaj z godu, Frederick i Pilkington zmienili &ront i odtd mo$na byo od nic

usysze', $e na &olwarku dziej si# okrutne niegodziwoci! "amtejsze zwierz#ta, twierdzili z

przekonaniem, po$eraj si# wzajemnie, silniejsze torturuj sabsze rozpalonymi do

czerwonoci podkowami, a samce maj wsplne samice! Bto, do czego prowadzi amanie

praw natury, powiadali ssiedzi pana Jonesa!

Jednak ic opowieciom nie dawano cakowicie wiary! .iadomoci o wspaniaym

&olwarku, skd wyrzucono ludzi i gdzie zwierz#ta rzdziy si# po swojemu, zacz#y kr$y' w


20/73

&ormie niejasnyc i znieksztaconyc pogosek i przez okolic# w cigu roku przesza &ala

buntu! 3yki, potulne do tej pory, jakby giez uksi, owce przewracay ogrodzenia i wyjaday

koniczyn#, krowy rozwalay kopniakami wiadra z mlekiem, u$ywane do polowa* konie nie

cciay bra' przeszkd i zrzucay je8d8cw! 2ajgorsze za byo to, $e wsz#dzie znano

melodi#, a nawet sowa ymnu -;wierz#ta ?nglii/! Popularno' tej pieni rosa w

zastraszajcym tempie! Cudzie nie mogli ukry' wciekoci, kiedy j syszeli, co' < by nie

utraci' twarzy < twierdzili, $e to $aosne pobekiwanie! .prost nie pojmuj, mawiali z

wy$szoci, jak nawet zwierz#ta mog wypiewywa' podobne idiotyzmy! 4a$de zwierz#

scwytane na nuceniu ymnu natycmiast bato$ono! (imo to -;wierz#ta ?nglii/ syca'

byo na ka$dym kroku! 4osy wistay t# pie* w $ywopotac, go#bie grucay j na

ga#ziac wizw, jej melodia pobrzmiewaa w d8wi#kac docodzcyc z ku8ni i w biciu

kocielnyc dzwonw! +ucajc -;wierzt/ ludzie skrycie dr$eli, znajdujc w pieni

zapowied8 swojego przyszego losu!

2a pocztku pa8dziernika, gdy zebrano ju$ zbo$e, zo$ono je w stogi i cz#ciowo

wymcono, stadko go#bi zawirowao w powietrzu i usiado na podwrzu Folwarku, wielce

czym przej#te! Bto Jones, jego wszyscy parobkowie i szstka osikw z Fo5wood i

Pinc&ieid wdarli si# przez pi#ciobelkow bram# i maszeruj drog wiodc do budynkw!

.szyscy trzymaj w r#kac kije, a idcy na czele Jones < dubeltwk#! 2ajwidoczniej

przybyli, by odbi' &olwark!

?tak dawno przewidziano i wszystko zostao zawczasu przygotowane! Bperacj

obronn dowodzi +nowball, ktry przestudiowa star ksi$k# o kampaniac Juliusza 6ezara,

znalezion w domu Jonesa! +zybko wyda rozkaz i za kilka minut ka$de zwierz# byo ju$ na

posterunku!

2a widok zbli$ajcej si# gromadki knur da sygna do pierwszego ataku! .szystkie

go#bie, w liczbie trzydziestu pi#ciu, prze&run#y nad gowami napastnikw, oddajc z

wysoka ka, a gdy poszkodowani si# wycierali, ruszyy na nic g#si, ukryte dotd za

$ywopotem, i zacz#y zajadle szczypa' ludzi w ydki! 3y to jednak tylko niewielki manewr

taktyczny, przeprowadzony po to, by w szeregi wroga wkrado si# zamieszanie, zaatakowani

bowiem atwo odp#dzili g#si kijami! .wczas +nowball poderwa drug &al# ataku! (uriel,

3enjamin i wszystkie owce, na czele z knurem, rzuciy si# na wroga, pcajc i bodc ludzi ze

wszystkic stron, 3enjamin za odwrci si# tyem i atakowa przybyszw wierzgajc

kopytkami! Jednak walcy kijami i wymierzajcy kopniaki podkutymi butami ludzie raz

jeszcze wzi#li gr#1 nagle +nowball kwikn przera8liwie, co byo sygnaem do odwrotu:zwierz#ta zawrciy i ruszyy przez bram# na podwrko!


21/73

(#$czy8ni wydali okrzyk trium&u! ;wierz#ta, zdaniem napastnikw, uciekay w

popocu, pobiegli wi#c za nimi bezadn gromad! "ego wanie oczekiwa +nowball +koro

tylko zapucili si# w gb podwrza, trzy konie, trzy krowy i pozostae winie, czyajce w

oborze, znalazy si# na tyac wroga, odcinajc odwrt! +nowball da rozkaz do ataku! Bn

sam p#dzi prosto na Jonesa, ktry na widok rozp#dzonego knura podnis dubeltwk# i

wypali! ruciny przeoray krwawymi pr#gami wi*ski grzbiet, a jedna z owiec pada trupem!

2ie przerywajc biegu +nowball z caej siy uderzy w nogi Jonesa swoimi

siedemdziesi#cioma kilogramami $ywej wagi! (#$czyzna upad na kup# gnoju, wypuciwszy

z rk &uzj#! Jednak najbardziej przejmowa zgroz widok 3o5era, ktry stanwszy d#ba

wymaciwa wielkimi, podkutymi $elazem kopytami, niczym ogier! Pierwszy cios si#gn

gowy copca stajennego z Fo5wood, ktry bez $ycia pad w boto! .idzc to kilkunastu

parobkw porzucio kije, usiujc czmycn', gdzie pieprz ronie! . panice uciekali przed

zwierz#tami, ktre po cwili cigay ic zawzi#cie dookoa podwrka! 3ody, kopay, gryzy,

tratoway! 2ie byo zwierz#cia, ktre nie mcioby si# po swojemu! 2awet kot nagle skoczy z

dacu na ramiona jakiego pastuca i wbi mu si# w kark pazurami1 zaatakowany j

przera8liwie wrzeszcze'! %dy w pewnej cwili odsonio si# przejcie, ludzie ococzo

wybiegli z puapki, p#dzc ku szosie ile si w nogac! "ak oto natarcie nie trwao nawet pi#ciu

minut: napastnicy pierzcali aniebnie t sam drog, ktr nadeszli, stadko g#si za syczao

na nic i szczypano w ydki!

)ciekli wszyscy wyjwszy jednego! 2a podwrzu 3o5er trca kopytem copca

stajennego le$cego twarz w bocie, daremnie usiujc przewrci' go na plecy! 6opiec nie

rusza si#!

< 2ie $yje < stwierdzi ze smutkiem 3o5er! < Przecie$ nie cciaem go zabi'!

;apomniaem, $e na nogac mam $elaza! 6zy kto mi teraz uwierzy, $e nie zrobiem tego

umylnie>

< Porzu'cie sentymenty, towarzyszu@ < zawoa +nowball, ktrego rany jeszcze

krwawiy! < .ojna to wojna! Dobry czowiek to martwy czowiek!

< 2ie cc# nikomu odbiera' $ycia, nawet ludziom < powtrzy 3o5er ze zami w

oczac!

< %dzie podziaa si# (ollie> < kto zawoa! 9zeczywicie, po klaczy nie byo ladu!

Przez kilka minut panowao zamieszanie1 obawiano si#, $e ludzie wyrzdzili jej krzywd# lub

nawet uprowadzili! .reszcie odnaleziono (ollie w stajni: ukrya si# tam, wcisnwszy eb w

$b wypeniony sianem! )mkn#a w popocu z pola bitwy, na odgos wystrzau! %dy


22/73

zwierz#ta wrciy z poszukiwa*, okazao si#, $e copiec stajenny, ktry zosta jedynie

zamroczony, odzyska przytomno' i da nog#!

;wierz#ta zebray si# w gromad#, lepia pon#y im z wielkiego podniecenia, a ka$de

wykrzykiwao o swoic boaterskic czynac w bitwie! 2atycmiast zaimprowizowano

uroczysto' na cze' zwyci#stwa! 2a maszt wcigni#to &lag#, kilkanacie razy odpiewano

-;wierz#ta ?nglii/, zabitej owcy wyprawiono uroczysty pogrzeb, a na jej grobie zasadzono

krzak gogu! Przedtem +nowball wygosi mow#, podkrelajc, i$ ka$de zwierz# powinno,

jeli zajdzie potrzeba, odda' $ycie za Folwark!

.szystkie zwierz#ta jednogonie wyraziy zgod# na ustanowienie odznaczenia

wojskowego -3oater ;wierz#cy Pierwszej 4lasy/, ktrym natycmiast udekorowano

+nowballa i 3o5era! Bdznaczenie miao posta' mosi#$nego medalu byy to w istocie stare

ko*skie brz#kada, ktryc cay stos znaleziono w siodami01 postanowiono, $e mo$na je

nosi' w niedziele i dni witeczne! )stanowiono tak$e odznaczenie -3oater ;wierz#cy

Drugiej 4lasy/, ktre przyznano pomiertnie zabitej owcy!

Dugo spierano si#, jak nazw# nada' bitwie! .reszcie zdecydowano si# na -3itw#

pod Bbor/, jako $e wanie stamtd ruszya zasadzka! Bdnaleziono w bocie dubeltwk#

pana Jonesa, a poniewa$ w domu stao pudeko adunkw, postanowiono, $e &uzj# umieci si#

u stp masztu, niczym wiwatwk#, i co rok dwukrotnie odda si# z niej strza! Po raz pierwszy

< dwunastego pa8dziernika, w rocznic# 3itwy pod Bbor, po raz drugi za < w wigili#

wi#tego Jana, czyli w rocznic# Powstania!


23/73

5

.raz ze zbli$aniem si# zimy (ollie przysparzaa coraz wi#cej kopotw! 4a$dego

ranka sp8niaa si# do pracy, tumaczc zwierz#tom, $e zaspaa1 narzekaa te$ na jakietajemnicze dolegliwoci, co' apetyt jej dopisywa! Przerywaa robot# pod byle pretekstem i

sza nad sadzawk#, gdzie wystawaa caymi godzinami, wpatrujc si# t#po w swoje odbicie!

4r$yy jednak rwnie$ bardziej niepokojce pogoski! Pewnego dnia, gdy (ollie, wielce

czym rozradowana, spacerowaa po podwrzu macajc ogonem i $ujc garstk# siana,

podesza do niej 6lo7er i wzi#a j na stron#!

< (ollie < oznajmia < cciaabym z tob powa$nie porozmawia'! Dzi rano widziaam

na wasne oczy, jak patrzya przez $ywopot dzielcy nas od Fo5wood! Po przeciwnej stroniesta jeden z parobkw pana Pilkingtona! A < byam wprawdzie daleko, jednak jestem prawie

pewna, $e to zobaczyam < on mwi co do ciebie, a ty pozwalaa mu gaska' si# po nosie!

6o to ma znaczy', (ollie>

< 2ie gaska mnie@ . ogle tam nie byam@ "o wszystko nieprawda@ < krzykn#a

(ollie podskakujc nerwowo i grzebic kopytem w ziemi!

< (ollie@ +pjrz mi w oczy! 6zy mo$esz da' sowo onoru, $e ten parobek nie gaska

ci# po nosie>

< "o nieprawda@ < powtrzya (ollie, jednak nie potra&ia spojrze' 6lo7er prosto w

oczy1 w nast#pnej cwili odwrcia si# i pogalopowaa na pole!

2aga myl uderzya 6lo7er! 2ie mwic nic nikomu posza do stajni i rozgrzebaa

som# na posaniu (ollie! Bdnalaza tam stosik kostek cukru oraz kilkanacie p#kw

r$nobarwnyc wst$ek!

. trzy dni p8niej (ollie znikn#a! Przez kilka tygodni nikt o niej nie sysza, a potem

go#bie doniosy, $e spostrzegy j za .illingdon! 3ya zaprz#$ona do niewielkiej dwukki

polakierowanej na czerwono i czarno, stojcej pod miejscowym pubem! Jaki otyy, czerwony

na g#bie jegomo' w kraciastyc bryczesac i w kamaszac, wygldajcy na knajpiarza,

gaska j po nosie i podsuwa kostk# cukru! (ollie miaa wie$o podstrzy$on sier', a w

grzyw# na czole wpleciono jej szkaratn wst$k#! ;daniem go#bi, wygldaa na

zadowolon! 2ikt nigdy wi#cej o niej nie wspomnia!

. styczniu nadeszy siarczyste mrozy1 ziemia stwardniaa na kamie*, w polu nie byo

$adnej roboty! . wielkiej stodole odbyo si# sporo wiecw, a winie zaj#y si# planowaniem

pracy na nadcodzcy sezon! )taro si#, $e wanie one, jako o niebo mdrzejsze od innyc


24/73

zwierzt, podejmoway wszelkie decyzje dotyczce &olwarku, co' postanowienia te

nabieray mocy dopiero po gosowaniu i aprobacie wi#kszoci zgromadzonyc! "aki system

byby cakiem dobry, gdyby nie ustawiczne ktnie +nowballa z 2apoleonem! 6i dwaj wadzili

si# dosownie przy ka$dej okazji! Jeli pierwszy proponowa, by obsia' wi#cej pola

j#czmieniem, byo pewne jak to, $e dwa razy dwa jest cztery, i$ drugi za$da wi#cej ziemi

pod owies1 jeli pierwszy orzek, $e na takim


25/73

"ysic po$ytecznyc usprawnie* we wasnym domu, 4a$dy mo$e by' murarzem oraz

Hlektryczno' dla pocztkujcyc! 2a pracowni# przeznaczy szop#, w ktrej dawniej stay

inkubatory: podoga bya tam z gadkiego i niezbyt twardego drewna i atwo dawao si# na

niej rysowa'! 4nur zamyka si# w szopie na cae godziny! Dookoa le$ay ksi$ki pozakadane

kamieniami, a on, cwyciwszy kykciami racicy kawaek kredy, uwija si# szybko rysujc

jedn lini# za drug i pokwikujc cico z zaa&erowania! +topniowo kreski zmieniy si# w

skomplikowan pltanin# korb i k z#batyc, pokrywajc niemal poow# podogi: co'

zwierz#ta niczego nie pojmoway z tej gmatwaniny, robia na nic wra$enie! .szystkie

zacodziy przynajmniej raz dziennie do pracowni, by rzuci' okiem na rysunki! Przy


26/73

wy'wiczy' w jej u$yciu! +nowball by za wysyaniem coraz liczniejszyc stad go#bi, ktre

miay wznieca' bunt wrd zwierzt w caej okolicy! Pierwszy knur przekonywa, $e jeli

mieszka*cy &olwarku nie potra&i obroni' si# sami, zostan niecybnie pokonani, drugi za

dowodzi, $e gdy wsz#dzie wybucn powstania, zniknie potrzeba obrony przed kimkolwiek!

;wierz#ta sucay najpierw 2apoleona, potem +nowballa, i nie mogy si# zdecydowa', komu

przyzna' racj#1 jako zawsze zgadzay si# z tym, ktry mwi ostatni!

.reszcie nadszed dzie*, w ktrym plany +nowballa zostay ostatecznie uko*czone!

2ajbli$szej niedzieli podczas zwykego zgromadzenia miano gosowa' o ic przyj#ciu lub

odrzuceniu! %dy zwierz#ta zebray si# w wielkiej stodole, +nowball wsta i mimo $e co

pewien czas przerywao mu beczenie owiec, przedstawi argumenty za budow! +przeciwi

mu si# 2apoleon! Powsta i bardzo spokojnie powiedzia, $e wiatrak to bzdura i nikomu nie

radzi gosowa' za1 nast#pnie usiad! Jego wystpienie trwao niecae p minuty i wydawao

si#, $e wcale mu nie zale$y na przekonaniu kogokolwiek! +nowball zerwa si#, jakby pcni#ty

niewidzialn spr#$yn1 wrzasn na owce, ktre zacz#y swj koncert, i j nami#tnie

apelowa' do zgromadzenia, by poparo jego projekt! Dotycczas sympatie zwierzt

rozkaday si# rwnomiernie mi#dzy obu oponentw, jednak dar wymowy +nowballa w

jednej cwili zburzy t# rwnowag#! 4nur w pomiennyc sowac przedstawi obraz

Folwarku ;wierz#cego w niedalekiej przyszoci, kiedy to z plecw zwierzt spadnie brzemi#

ci#$kiej arwki! .yobra8ni si#gn daleko, poza zwyke sieczkarnie i krajalnice rzepy!

Prd, perorowa, b#dzie nap#dza' mockarnie, pugi, brony, ubijarki, $niwiarki i

snopowizaki1 dzi#ki niemu owietli si# ka$dy boks, w ktrym b#dzie ciepa i zimna woda

oraz grzejnik elektryczny! %dy umilk, nikt nie mia $adnyc wtpliwoci co do wyniku

gosowania! . tej samej jednak cwili 2apoleon wsta i rzuciwszy +nowballowi szczeglne,

kos# spojrzenie, wyda przenikliwy kwik, jakiego nigdy przedtem nie syszano!

2a w sygna rozlego si# na zewntrz straszliwe ujadanie, a potem dziewi#'

ogromnyc psw w obro$ac nabijanyc mosi#$nymi kolcami wpado jak burza do stodoy!

.szystkie rzuciy si# wprost na +nowballa, ktry ledwie uskoczy przed ic rozwartymi

paszczami! . mgnieniu oka znalaz si# za wrotami, umykajc cigajcej go s&orze!

Bsupiaym i przera$onym zwierz#tom dosownie odebrao dec w piersiac1 wszystkie

stoczyy si# na progu, obserwujc pocig! +nowball pru jak strzaa po rozlegym pastwisku,

prowadzcym ku szosie! )myka tak szybko, jak tylko potra&i umyka' winia, jednak bestie

ju$ go dopaday! 2agle potkn si# i byo niemal pewne, $e zgin! ?le nie < podnis si# i

zacz biec jeszcze szybciej, co' psy znajdoway si# tu$ tu$! .ydawao si#, $e najbli$szycwyci go za ogon, lecz na swoje szcz#cie knur zdoa si# jako uwolni'! 2at#$y wszystkie


27/73

siy, pogna jeszcze szybciej, wyprzedzi psy dosownie o kilkanacie centymetrw, dopad

dziury w $ywopocie i nikt go nigdy wi#cej nie widzia!

Przera$one zwierz#ta weszy w milczeniu cykiem do stodoy! Po cwili wbiegy tam

w podskokac psy! Pocztkowo nikt nie mia poj#cia, skd si# wzi#y na &olwarku, wkrtce

jednak wszystko stao si# jasne: byy to te same szczeni#ta, ktre 2apoleon odebra niegdy

matkom i wzi na wycowanie! 6o' nie osign#y jeszcze dojrzaego wieku, byy pot#$nej

postury, a srogim wygldem dorwnyway wilkom! 2ie odst#poway 2apoleona! ;auwa$ono,

$e merdaj do* ogonami, tak jak zwyky to czyni' inne psy na widok pana Jonesa!

2apoleon, majc psy za sob, wstpi teraz na to samo podwy$szenie, na ktrym

spoczywa niegdy (ajor, gdy wygasza pami#tn mow#! Bwiadczy zebranym, $e odtd

nie b#dzie ju$ wiecw w niedzielne poranki! + zb#dne, ogosi, a ponadto zwierz#ta trac

czas na darmo! . przyszoci wszelkie zagadnienia zwizane z prac na &olwarku b#dzie

rozstrzyga' specjalny komitet wi* pod jego osobistym przewodnictwem! 6zonkowie

takiego komitetu spotkaj si# na osobnoci, a potem zawiadomi &olwark o podj#tyc

decyzjac! ;wierz#ta b#d si# zbiera' w ka$d niedziel# rano, by odda' onory &ladze,

odpiewa' -;wierz#ta ?nglii/ oraz wysuca' rozporzdze* dotyczcyc planu pracy na

nadcodzcy tydzie*1 jednak swobodne dyskusje zostan skasowane!

(imo wstrzsu, jakiego zwierz#ta doznay po wygnaniu +nowballa, sowa 2apoleona

wywoay pewne zaskoczenie! 2iektrzy z obecnyc mo$e by i protestowali, jednak

brakowao im jako odpowiednic argumentw! 2awet 3o5er poczu si# niewyra8nie! +tuli

uszy, zacz potrzsa' grzyw i usiowa zebra' myli, jednak mimo wysikw nie zdoa

powiedzie' ani sowa! Bkazao si# za to, $e niektre winie nie zapomniay j#zyka w g#bie!

6ztery mode tuczniki siedzce w pierwszym rz#dzie wyday przenikliwy kwik

niezadowolenia1

wszystkie zerway si# z miejsc i zacz#y jednoczenie mwi'! 2agle psy otaczajce

2apoleona wyday guce, ostrzegawcze warkni#cie: protesty ustay jak no$em uci, a

wieprzki usiady z powrotem! .wczas odezway si# przera8liwym beczeniem owce,

wykrzykujc:

-6ztery nogi: dobrze, dwie nogi: 8le/1 trwao to blisko kwadrans i do reszty

uniemo$liwio jakkolwiek dalsz dyskusj#!

Po pewnym czasie wysano do zwierzt +uealera, by wyjani sens nowyc

zarzdze*!

< "owarzysze < zacz < u&am, $e ka$dy z was w peni docenia powi#cenie, ktre wzina barki towarzysz 2apoleon podejmujc ten dodatkowy obowizek! 2iec nikomu si# nie


28/73

wydaje, towarzysze, $e penienie &unkcji przywdcy jest przyjemnoci@ .prost przeciwnie:

stanowisko to oznacza przyj#cie g#bokiej i rozlegej odpowiedzialnoci! 2ikt nie jest

gor#tszym ni$ towarzysz 2apoleon or#downikiem zasady, wedle ktrej wszystkie zwierz#ta

s rwne! ;apewniam, $e byby najszcz#liwsz wini pod so*cem, gdybycie mogli

podejmowa' decyzje sami! Jednak niekiedy mogaby zdarzy' si# wam niewaciwa decyzja,

towarzysze < i co wtedy> Przypu'my na przykad, $e postanowilicie poprze' +nowballa i

jego mrzonki o wiatrakac1 +nowballa, ktry, jak obecnie wiadomo, okaza si# niewiele

lepszy od zwykego kryminalisty!

< ?le walczy dzielnie w 3itwie pod Bbor < zauwa$y kto!

< Bdwaga to jeszcze nie wszystko < odpar +uealer! < Daleko wa$niejsze s lojalno' i

posusze*stwo! 6o za do 3itwy pod Bbor, jestem pewny, $e nadejdzie dzie*, w ktrym

oka$e si#, i$ jego dokonania zostay wyolbrzymione! Dyscyplina, towarzysze, $elazna

dyscyplina@ Bto aso dnia! Jeden &aszywy krok, towarzysze, i wrogowie wsid nam na

karki!

6zy jestecie zupenie przekonani, $e nie ccecie powrotu Jonesa>

A znw na takie dictum nikt nie znalaz odpowiedzi! Bczywicie zwierz#ta nie cciay

powrotu Jonesa i jeli niedzielne zebrania miayby spowodowa' w powrt, nie ulegao

wtpliwoci, i$ nale$y je skasowa'! 3o5er, ktry zd$y ju$ wszystko przemyle', da wyraz

oglnemu uczuciu, owiadczajc: -Jeli tak mwi towarzysz 2apoleon, musi to by' suszne/!

Bdtd maksym#:

-b#d# pracowa' jeszcze wi#cej/ uzupeni inn: -2apoleon ma zawsze racj#/!

"ymczasem pogoda zel$aa i nadesza pora wiosennyc orek! +zop#, w ktrej

+nowball robi plany wiatraka, zamkni#to na cztery spusty: wszyscy byli przekonani, $e

rysunki starto z podogi! 4a$dego niedzielnego przedpoudnia o godzinie dziesitej zwierz#ta

gromadziy si# w wielkiej stodole, by wysuca' rozkazw na nadcodzcy tydzie*!

Bdkopano w sadzie nag ju$ czaszk# (ajora i umieszczono na pie*ku u stp masztu, obok

&uzji! Po wcigni#ciu &lagi udajce si# do stodoy zwierz#ta musiay przede&ilowa' przed

czaszk w skupieniu! . sali zebra* nie siedziay ju$ wszystkie razem, jak niegdy! 2apoleon,

+uealer oraz pewien wieprz imieniem (inimus, obdarzony szczeglnym talentem do

ukadania pieni i poematw, sadowili si# na przedzie podwy$szenia1 ca trjk# otaczao

pkolem dziewi#' modyc psw, a pozostae winie siedziay z tyu! 9eszta zwierzt

zajmowaa miejsca naprzeciw, wypeniajc rodek stodoy! 2apoleon odczytywa rozkazy

szorstkim, $onierskim tonem i po odpiewaniu -;wierzt ?nglii/ wszyscy si# rozcodzili!


29/73

"rzeciej niedzieli po wygnaniu +nowballa zwierz#ta zostay nieco zaskoczone

obwieszczeniem 2apoleona, i$ wiatrak b#dzie jednak budowany! 4nur nie poda $adnyc

powodw zmiany decyzji1 po prostu zapowiedzia, $e podj#cie tego dodatkowego zadania

oznacza bardzo ci#$k prac#, a nawet konieczno' zmniejszenia racji $ywnociowyc!

.szystko zostao przygotowane a$ do najdrobniejszego szczegu! +pecjalnie powoany

komitet wi* w pocie czoa opracowywa plany przez ostatnie trzy tygodnie! Bbliczono, $e

postawienie wiatraka wraz z rozmaitymi ulepszeniami zajmie dwa lata!

"ego wieczoru +uealer tumaczy w zau&aniu zwierz#tom, $e 2apoleon nigdy

waciwie nie by przeciwnikiem budowy wiatraka! .prost przeciwnie, to wanie on od

samego pocztku popiera projekt, a plany, ktre +nowball rysowa na pododze wyl#gami,

zostay wykradzione z jego papierw! .iatrak by &aktycznie pomysem 2apoleona!

< ;goda < zauwa$y kto < dlaczego wi#c tak mu si# sprzeciwia>

. tym momencie +uealer zrobi bardzo cytr min#!

< 3y to < wyjania < podst#p towarzysza 2apoleona! Bn tylko udawa, $e uwa$a

projekt za mrzonk#1

by to po prostu manewr, ktry mia doprowadzi' do pozbycia si# +nowballa,

osobnika niebezpiecznego, a na dobitk# wywierajcego &atalny wpyw na otoczenie!

?le teraz, gdy +nowballa ju$ nie ma, mo$na przystpi' do budowy, ktra b#dzie

przebiega' bez zakce*! Jest to co < wyjania +uealer < co nazywa si# taktyk! "aktyka,

towarzysze, taktyka < powtrzy kilkakrotnie, kiwajc si#, kr#cc ogonkiem i cicoczc

wesoo! .prawdzie zwierz#ta nie byy pewne, co oznacza to sowo, jednak +nowball mwi

tak przekonywajco, a trzy psy, ktre dziwnym zbiegiem okolicznoci znalazy si# w pobli$u,

warczay tak gro8nie, $e wyjanienie przyj#to bez dalszyc pyta*!


30/73

6

Przez cay rok zwierz#ta aroway bez wytcnienia! Jednak na nic nie narzekay, nie

szcz#dziy trudu i powi#ce*, dobrze wiedzc, $e pracuj wycznie dla wasnej korzyci orazdla dobra przyszyc zwierz#cyc pokole*, a nie dla bandy ludzi < pr$niakw i zodziei!

.iosn i latem pracoway po sze'dziesit godzin tygodniowo, a w sierpniu 2apoleon

zapowiedzia, $e trzeba b#dzie rwnie$ skasowa' wypoczynek w niedzielne popoudnia!

;aj#cia w tym czasie byyby oczywicie najzupeniej dobrowolne, ale ka$de zwierz#, ktre

si# od nic ucyli, otrzyma tylko poow# racji $ywnociowyc! A tak jednak musiano

zrezygnowa' z kilku zaplanowanyc zada*! Plony nie byy ju$ tak dobre jak poprzedniego

roku, a dwa pola, ktre wczesnym latem miay by' obsiane rolinami okopowymi, le$ayodogiem, poniewa$ orki nie rozpocz#to we waciwym terminie! Tatwo byo przewidzie', $e

nadcodzca zima b#dzie ci#$ka!

3udowa wiatraka przysparzaa nieprzewidzianyc kopotw! 2a terenie &olwarku

znajdowao si# zag#bienie, z ktrego ob&icie urabiano wapie*, a w jednej z szop znaleziono

du$e zapasy piasku i cementu, materiay budowlane znajdoway si# wi#c pod r#k! Jednak

wielkim problemem, z ktrym zwierz#ta nie potra&iy si# pocztkowo upora', byo rozbijanie

bry wapienia na kawaki odpowiedniej wielkoci! (o$na byo tego dokona' wycznie za

pomoc kilo&w i omw $elaznyc, ktrymi nie potra&io posugiwa' si# $adne zwierz#, bo

te$ i $adne zwierz# nie umiao stan' na tylnyc nogac! Dopiero po tygodniac

bezowocnyc wysikw kto wpad na tra&ny pomys, by wykorzysta' si# ci$enia! (asywne

gazy, zbyt wielkie na potrzeby budowy, le$ay na dnie kamienioomu! ;wierz#ta

obwizyway je linami, a potem wszystkie razem, kozy, konie, owce, ka$de zwierz#, ktre

mogo utrzyma' lin# < nawet winie czasem pomagay w gorcyc momentac < z

rozpaczliw powolnoci wloky bryy na szczyt wzniesienia, skd spycano je w d, gdzie

rozbijay si# na kawaki! Przenoszenie rozkruszonego materiau byo ju$ stosunkowo atwe!

4onie wywoziy go w wozac, owce wloky pojedyncze bloki, nawet (uriel i 3enjamin

zaprz#gay si# do starej dwukki, uczestniczc we wsplnym wysiku! ) scyku lata

zebrano wystarczajcy zapas kamieni, a nast#pnie pod nadzorem wi* rozpocz#to budow#!

Post#powaa ona jednak powoli i $mudnie! 6z#sto wcigni#cie pojedynczej bryy

wapienia na szczyt wzgrka kosztowao cay dzie* nieopisanego trudu i mozou, a bywao, $e

gdy kamie* spad, nie rozbija si#! ;wierz#ta nie osign#yby wiele, gdyby nie 3o5er, ktrego

sia dorwnywaa cyba sile pozostayc mieszka*cw &olwarku razem! %dy wleczony ci#$ar


31/73

zaczyna si# stacza', cigajc w d krzyczce z rozpaczy zwierz#ta, ko* zawsze przycodzi

w sukurs: napina pot#$ne mi#nie, napr#$a lin# i zatrzymywa gaz! .spina si# ci#$ko, krok

po kroku, szybko oddyca, czubki podkw wczepiay si# w grunt, a z wielkic bokw

zwierz#cia lay si# strumienie potu! Uw widok napenia wszystkic podziwem! 6lo7er

ostrzegaa niekiedy 3o5era, $eby uwa$a na siebie i nie przeci$a mi#ni, jednak ko* jej nie

suca! )zna, $e jego dwie maksymy: -3#d# pracowa' jeszcze wi#cej/ i -2apoleon ma

zawsze racj#/ s wystarczajc recept na wszystkie problemy! )mwi si# z kogutkiem, by

ten budzi go trzy kwadranse zamiast p godziny przed innymi zwierz#tami! . wolnyc

cwilac, ktre teraz zdarzay si# jedynie z rzadka, cadza samotnie do kamienioomu,

adowa wz odamkami wapienia i bez niczyjej pomocy cign go na plac budowy!

(imo ci#$kiej pracy zwierz#tom nie dziao si# tego lata 8le! Jeli nawet nie miay

wi#cej po$ywienia ni$ za rzdw Jonesa, nie miay te$ go mniej! 4orzy' wypywajca z

tego, $e produkoway $ywno' tylko dla siebie i nie musiay ju$ utrzymywa' pi#ciorga ludzi .szystkie zwierz#ta miay w pami#ci te ucway lub

przynajmniej tak im si# wydawao! 6ztery mode wieprzki, ktre protestoway, gdy 2apoleon

skasowa wiece, wyday niemiay kwik sprzeciwu1 ten jednak natycmiast ucic, bo psy

warkn#y wciekle! Potem, jak zwykle, owce zabeczay: 6ztery nogi: dobrze, dwie nogi: 8le@/

i szybko zapomniano o tym drobnym incydencie! .reszcie 2apoleon unis racic#, by

uciszy' zgromadzenie, i ogosi, $e wszystko ju$ zaatwi! =adne zwierz# nie b#dzie musiao

styka' si# z lud8mi1 byoby to wysoce niepo$dane! Bn sam gotw jest wzi' na barki

wszelkie sprawy zwizane z prowadzeniem transakcji! 2iejaki pan .ymper, prawnik z

.illingdon, zgodzi si# poredniczy' mi#dzy Folwarkiem ;wierz#cym i wiatem

zewn#trznym1 w ka$dy poniedziakowy ranek b#dzie przyje$d$a' po instrukcje! 2apoleon

zako*czy przemwienie zwykym okrzykiem: -2iec $yje Folwark ;wierz#cy@/ i po

odpiewaniu ymnu -;wierz#ta ?nglii/ zebranie zostao rozwizane!

.krtce +uealer obszed obory, stajnie i kurniki, agodzc niepokj zwierzt!

;apewnia je, $e wniosek dotyczcy zakazu zajmowania si# andlem i u$ywania pieni#dzy

nigdy waciwie nie zosta ucwalony, czy te$ nawet zgoszony! "ak si# tylko wszystkim

wydawao, a 8rdem nieporozumienia byy zapewne kamstwa rozsiewane przez +nowballa!

.prawdzie kilka zwierzt miao jeszcze pewne wtpliwoci, jednak +uealer zada im kilka

cytryc pyta*: -6zy jestecie pewni, towarzysze, $e to si# wam nie nio> 6zy macie

jakikolwiek dowd na istnienie takiej ucway> 6zy gdzie j zapisano>/ Poniewa$ nie

ulegao $adnej wtpliwoci, $e nikt nie widzia takiego dokumentu, zwierz#ta uznay, $e si#

po prostu pomyliy!

"ak jak ustalono, w ka$dy poniedziaek na &olwark przyje$d$a pan .ymper! 3y on

niedu$ym czowieczkiem o cwaniackim wygldzie1 nosi bokobrody, a co' by tylko

drobnym doradc, mia jednak sporo sprytu i pierwszy zrozumia, $e Folwark ;wierz#cy

b#dzie potrzebowa' porednika i $e taki interes mu si# opaci! ;wierz#ta patrzyy przera$one,

jak czowiek kr#ci si# po dziedzi*cu, i unikay go, jak mogy! "ym niemniej, widok

2apoleona na czworakac, wydajcego polecenia .ymperowi stojcemu na dwc nogac,

ecta ic pr$no' i cz#ciowo pozwoli pogodzi' si# z now sytuacj! Bbecnie stosunki z

lud8mi ulegy zmianie!

;awi' ssiadw, gdy zwierz#tom zacz#o si# lepiej powodzi', bynajmniej niezmalaa, wprost przeciwnie:


33/73

ludzie nienawidzili teraz zwierzt jak nigdy dotd! 4a$dy w okolicy by wi#cie

przekonany, $e &olwark pr#dzej czy p8niej zbankrutuje, a nade wszystko < $e wiatrak oka$e

si# wielkim niewypaem! )dowadniano sobie przy piwie, posugujc si# wykresami, $e

budowla musi si# zawali', jeli za nawet stanie, to i tak maszyny nie b#d dziaa'! ? jednak

mimowolnie zacz#to stopniowo spoglda' z pewnym szacunkiem na sprawno', z jak

zwierz#ta sobie radziy! Jednym z objaww tego szacunku byo to, $e zaprzestano u$ywa'

poprzedniej nazwy Folwarku ;wierz#cego i ju$ nie upierano si# przy mianie -Folwark

Dworski/! Przestano rwnie$ popiera' Jonesa, ktry porzuci nadzieje na odzyskanie

gospodarstwa i osiedli si# w innej cz#ci kraju! Dotycczas Folwark ;wierz#cy utrzymywa

kontakty ze wiatem zewn#trznym wycznie za porednictwem .ympera, wci$ jednak

kr$yy pogoski, $e 2apoleon lada dzie* nawi$e porozumienie andlowe albo z panem

Pilkingtonem z Fo5wood, albo z panem Frederickiem z Pinc&ieid < w $adnym wszak$e

wypadku, jak zauwa$ono, z obydwoma naraz!

(niej wi#cej w tym czasie winie nieoczekiwanie przeniosy si# do domu pana Jonesa

i zamieszkay tam na stae! ;wierz#tom znw si# wydawao, $e wczeniej podj#to rezolucj#

przeciw takiemu post#powaniu, ale +uealer ponownie je przekona, i$ s w b#dzie! Jest

bezwzgl#dnie konieczne, dowodzi, by winie, ktre wykonuj na &olwarku prac# umysow,

mogy mie' do niej odpowiednie warunki! Ponadto godnoci Przywdcy ostatnio zacz

tytuowa' 2apoleona -Przywdc/0 bardziej odpowiada mieszkanie w domu ni$ w zwykym

clewie! (imo to niektre zwierz#ta byy poruszone, gdy usyszay, $e winie nie tylko

spo$ywaj posiki w kucni, a bawialni# zamieniy w pokj wypoczynkowy, ale rwnie$

sypiaj w $kac! 3o5er przeszed nad tym do porzdku dziennego, mwic jak zwykle:

-2apoleon ma zawsze racj#/, jednak 6lo7er, ktrej wydawao si#, $e pami#ta wyra8ny

zakaz u$ywania $ek, posza pod stodo# i usiowaa odczyta' +iedem Przykaza*, ktre

wypisano na cianie! Poniewa$ umiaa odczyta' tylko pojedyncze litery, przywoaa (uriel!

< (u*el < poprosia < przeczytaj mi 6zwarte Przykazanie! 6zy nie ma tam czego o

tym, $e nie wolno sypia' w $ku>

(uriel z pewnym trudem przesylabizowaa napis!

< "am jest napisane: -=adne zwierz# nie b#dzie spa' w $ku z przecieradami/ 6yba nie cciaybycie,

$ebymy byli zbyt zm#czeni, by sprosta' obowizkom> ; pewnoci $adna z was nie cce

powrotu Jonesa>

4oza i klacz natycmiast zapewniy go, $e nie cc Jonesa, i odtd nikt ju$ nie

kwestionowa tego, i$ winie pi w $kac! ? gdy po kilku dniac ogoszono, $e b#d

wstawa' godzin# p8niej od innyc zwierzt, te$ nie syszano $adnyc protestw!

Jesieni zwierz#ta byy utrudzone, ale szcz#liwe! 9ok okaza si# trudny i po

sprzeda$y cz#ci ziarna zapasy na zim# nie pozostay zbyt ob&ite, jednak perspektywa

posiadania wiatraka powodowaa, $e nikt nie upada na ducu! 3udowa bya na pmetku! Po

$niwac wypado kilkanacie bezdeszczowyc, pogodnyc dni1 wszystkie zwierz#ta mozoliy

si# wtedy jeszcze bardziej ni$ zwykle, uwa$ay bowiem, $e warto taszczy' od witu do

zmroku ci#$kie kamienne bloki, jeli mo$na przez to podcign' cian# jeszcze o kilkanacie

centymetrw! 3o5er wstawa nawet w rodku nocy i pracowa w pojedynk# przy wietle

jesiennego ksi#$yca! . wolnyc cwilac zwierz#ta obcodziy dookoa na wp zbudowany

wiatrak, podziwiajc grubo' i pionowo' murw i zacwycajc si#, $e oto bez niczyjej

pomocy potra&iy wznie' tak imponujc budowl#! "ylko stary 3enjamin nie ccia cieszy'

si# wiatrakiem, rzucajc jedynie dwuznaczne uwagi, $e osy maj dugie $ycie!

2adszed listopad, a wraz z nim porywiste, poudniowo


35/73

kamienie zbierane z takim trudem le$ay rozrzucone! ;wierz#ta cwycia za gardo czarna

rozpacz1 wszystkie stay nierucomo, wpatrzone w gruzowisko! 2apoleon drepta w

milczeniu tam i z powrotem, co cwila w#szc przy ziemi! ;esztywnia mu ogonek, ktrym

knur zacz szybko wymaciwa' na boki, co wiadczyo o intensywnym wysiku

umysowym! .reszcie przystan, jakby podj jak decyzj#!

< "owarzysze < zacz agodnie < czy wiecie, kto jest za to odpowiedzialny> 6zy

wiecie, kim jest wrg, ktry zakrad si# noc i zniszczy wiatrak> +2B.


36/73

7

;ima bya sroga! Po wicurac przyszed deszcz ze niegiem, potem nieg, a nast#pnie

cisn ostry mrz, ktry nie zel$a a$ do poowy lutego! ;wierz#ta mozoliy si# przyodbudowie wiatraka tak ci#$ko, jak potra&iy, dobrze wiedzc, $e obserwuj je dziesitki

zawistnikw i $e zazdroni ludzie b#d si# cieszy' i trium&owa', jeli wiatrak nie zostanie

uko*czony na czas!

;oliwi ssiedzi udawali, i$ nie wierz, $e to +nowball zniszczy wiatrak: twierdzili,

$e budowla si# zawalia, bo miaa zbyt cienkie ciany! ;wierz#ta dobrze wiedziay, $e powd

by inny! ;decydowano jednak postawi' ciany o gruboci blisko metra zamiast

pmetrowyc, jak poprzednio1 wymagao to wszak$e zebrania znacznie wi#kszej ilociwapienia! Przez dugi czas kamienioom pokrywa g#boki nieg i nie mo$na byo przystpi'

do pracy! . cigu kilku dni sucej i mro8nej pogody poczyniono wprawdzie niewielkie

post#py, lecz bya to okrutna arwka, a na dobitk# zwierz#ta nie pracoway ju$ tak $wawo

jak niegdy!

+tale trz#sy si# z zimna, a cz#sto byway godne! Jedynie 3o5er i 6lo7er nie upaday

na ducu! +uealer cz#sto wygasza byskotliwe mowy o radoci, jak daje wypenianie

obowizku, i o godnoci pracy, jednak dla zwierzt znacznie lepszym natcnieniem bya sia

mi#ni 3o5era oraz jego niezomne aso: -3#d# pracowa' jeszcze wi#cej@/

. styczniu skurczyy si# zapasy $ywnoci! Bgraniczono drastycznie racje ziarna i

ogoszono, $e w zamian zostanie zwi#kszony przydzia karto&li! 2iestety, jak si# okazao,

wi#kszo' ziemniakw zamarza w kopcac, ktryc jesieni nie przykryto odpowiednio

grubo! 3ulwy zmi#ky i straciy barw#1 tylko pojedyncze sztuki nadaway si# do jedzenia!

3yway dni, gdy zwierz#ta nie miay $adnego pokarmu oprcz sieczki i burakw pastewnyc!

.ydawao si#, $e gd zaczyna im zaglda' w oczy!

2ale$ao za wszelk cen# ukry' w &akt przed wiatem! Bmieleni zniszczeniem

wiatraka ludzie wci$ wymylali coraz to nowe kamstwa na temat Folwarku! Ponownie

zacz#to twierdzi', $e jego mieszka*cy zdycaj z godu i od r$nyc corb, $e tocz si#

wrd nic nieustanne walki, wreszcie < $e po$eraj si# wzajemnie i zabijaj wasne mode!

2apoleon doskonale zdawa sobie spraw# z &atalnyc skutkw, jakie mogyby nastpi', gdyby

wyszo na jaw, jak si# przedstawia sytuacja $ywnociowa, postanowi wi#c wykorzysta'

.ympera, $eby zamydli' wrogom oczy! Dotycczas mieszka*cy Folwarku prawie nie

widywali porednika, gdy przyje$d$a co poniedziaek, jednak obecnie nakazano kilku


37/73

wybranym zwierz#tom, w wi#kszoci owcom, by w jego obecnoci wspominay, niby to

mimocodem, i$ racje pokarmowe zostay zwi#kszone! Ponadto 2apoleon przykaza, by

niemal puste skrzynie stojce w spiclerzu napeniono prawie po brzegi piaskiem, a na

wierzc wysypano resztki ziarna i mki! Pod jakim wiarygodnym pretekstem

przeprowadzono .ympera przez spiclerz, tak by zobaczy te skrzynie! Podst#p si# uda, a

prawnik opowiada potem ssiadom, $e na Folwarku ;wierz#cym $ywnoci jest pod

dostatkiem!

2iemniej jednak pod koniec stycznia stao si# jasne, i$ trzeba koniecznie gdzie

zdoby' nieco ziarna! . tym czasie 2apoleon rzadko ukazywa si# publicznie, cae dnie

sp#dzajc w domu Jonesa, ktrego wszystkie wejcia byy strze$one przez gro8ne psy! %dy

opuszcza siedzib#, zawsze czyni to z wielk pomp1 otaczaa go wtedy zwarta eskorta

zo$ona z szeciu psw, ktre zaczynay warcze', ilekro' jakie zwierz# podeszo zbyt blisko!

6z#sto knur nie pokazywa si# nawet w niedziel# rano1 wydawa wtedy rozkazy za

porednictwem ktrej ze wi*, najcz#ciej +uealera!

Pewnego niedzielnego poranka +uealer ogosi, $e kury, dla ktryc nadszed wanie

czas nioski, musz oddawa' swoje jajka! 2apoleon zawar bowiem, za porednictwem

.ympera, umow# na dostaw# czterystu jaj tygodniowo! ;a uzyskane pienidze miano

zakupi' dostateczn ilo' ziarna i mki, aby zwierz#ta mogy wy$ywi' si# a$ do lata, kiedy to

warunki $ycia si# poprawi!

%dy usyszay to kury, podniosy straszliwy lament! .prawdzie uprzedzono je

wczeniej, $e takie powi#cenie mo$e okaza' si# konieczne, jednak nie wierzyy, i$ dojdzie

do najgorszego! Dopiero co przydzielono im partie jaj do wysiedzenia i teraz protestoway,

krzyczc, $e odbieranie ic jest morderstwem! Po raz pierwszy od wygnania Jonesa na

&olwarku wybuc rodzaj buntu! Pod wodz trzec czarnyc minorek kury zdecydowanie

postanowiy pokrzy$owa' zamiary 2apoleona! Pod


38/73

Przez cay ten czas +nowballa nikt nie widzia na oczy! 6odziy jedynie sucy, i$

ukrywa si# w ktrym z ssiednic &olwarkw, w Fo5wood albo w Pinc&ield! Bbecnie

2apoleon by w nieco lepszyc stosunkac z okolicznymi gospodarzami! ?kurat w obejciu

odkryto stos drewna, uo$ony tam dziesi#' lat temu, gdy karczowano lasek bukowy! Drewno

byo dobrze wyle$ae i .ymper doradza 2apoleonowi jego sprzeda$1 zarwno pan

Pilkington, jak i pan Frederick przejawiali c#' kupna! 2apoleon du$szy czas waa si#,

kogo wybra'! ;auwa$ono wszelako, i$ gdy tylko by bliski porozumienia z Frederickiem,

opowiadano, $e +nowball ukrywa si# w Fo5wood1 gdy zamierza sprzeda' buczyn#

Pilkingtonowi, +nowball -przenosi si#/ do Pinc&ield!

2agle wczesn wiosn wybuca bomba! Bto okazao si#, $e +nowball potajemnie

nawiedza nocami &olwark@ ;wierz#ta byy tak poruszone, $e a$ nie mogy usn'! (awiano, $e

regularnie zakrada si# cykiem pod oson mroku i czyni rozmaite szkody! "o wanie on

ukrad zbo$e, przewrci wiadra z mlekiem, potuk jaja, stratowa wie$o obsiane zagony,

obgryz kor# z drzew owocowyc! Bdtd weszo w zwyczaj przypisywanie wszelkiego za

+nowballowi! Jeli stuka si# szyba lub zatka si# ciek, zawsze znalaz si# kto, kto twierdzi,

$e to sprawka nocnego gocia1 gdy pewnego dnia gdzie zapodzia si# klucz od spiclerza,

cay &olwark by wi#cie przekonany, $e +nowball cisn go do studni! 6o za najdziwniejsze,

nie przestano w to wierzy' nawet wtedy, kiedy zagubiony rzekomo klucz odnalaz si# pod

workiem mki! 4rowy zgodnie wiadczyy, $e +nowball zakrada si# do obory i doi je podczas

snu! B szczurac, ktre day si# we znaki, mwiono, i$ s sprzymierze*cami knura


39/73

< "owarzysze@ < zawoa, podrygujc ze zdenerwowania < wysza na jaw rzecz

straszliwa! Bto +nowball przeszed na $od Fredericka z Pinc&ieid, ktry obecnie knuje

przeciw nam, cce na nas napa' i odebra' nam &olwark@ %dy nastpi atak, +nowball posu$y

za przewodnika! Jest jednak co jeszcze gorszego! Dotycczas sdzilimy, $e +nowball si#

zbuntowa, powodowany pr$noci i wygrowanymi ambicjami! 3ylimy w b#dzie,

towarzysze@ 6zy wiecie, jakie byy rzeczywiste przyczyny tego buntu> +nowball by od

samego pocztku w zmowie z Jonesem@ 6ay czas dziaa jako jego tajny agent! .ynika to

czarno na biaym z dokumentw, ktre pozostawi i ktre odkrylimy dopiero teraz! "ak sobie

myl#, towarzysze, $e wyjania to bardzo wiele! 6zy$ bowiem nie widzielicie na wasne

oczy, jak w zdrajca usiowa < na szcz#cie bezskutecznie < spowodowa' nasz kl#sk# i

pogrom w 3itwie po Bbor>

Bszoomione zwierz#ta milczay! Je$eli +uealer mwi prawd#, bya to niegodziwo'

znacznie przewy$szajca zniszczenie wiatraka! 2im jednak poapay si# we wszystkim,

upyn#o kilka minut! Pami#tay jednak, bd8 te$ wydawao si# im, $e pami#taj, jak

+nowball prowadzi natarcie w 3itwie pod Bbor, jak zwoywa je do szeregu i nieustannie

zagrzewa do walki, jak nie zatrzyma si# ani na moment, gdy rut wystrzelony z dubeltwki

Jonesa porani mu grzbiet! Pocztkowo wydawao si# niepoj#te, jak to wszystko ma si# do

zarzutu, i$ pozostaje w zmowie z Jonesem! 2awet 3o5er, ktry nie by szczeglnie

dociekliwy, czu si# nieswojo! .ycign si# na ziemi, podkurczy przednie kopyta,

przymkn oczy i z wielkim wysikiem przystpi do &ormuowania swoic myli!

< . to nie uwierz# < oznajmi wreszcie! < +nowball walczy dzielnie w 3itwie pod

Bbor! +am widziaem! 6zy nie odznaczylimy go orderem -3oater ;wierz#cy Pierwszej

4lasy/ zaraz po zwyci#stwie>

< A to by wanie nasz bd, towarzyszu! .iemy obecnie < a znajduje to potwierdzenie

w tajnyc dokumentac, ktre pozostawi < $e w rzeczywistoci stara si# doprowadzi' do

naszej kl#ski!

< ?le przecie$ zosta ranny < zauwa$y 3o5er! < .szyscy widzielimy, jak broczy

krwi!

< "o tak$e by podst#p@ < wykrzykn +uealer!

< rut zadrasn go tylko! %dybycie umieli czyta', pokazabym wam zapiski, w

ktryc sam to przyznaje! ;adanie tego nikczemnika polegao na tym, i$ w krytycznym

momencie mia da' sygna do ucieczki i w ten sposb odda' pole nieprzyjacielowi! (ao

brakowao, a byoby mu si# powiodo < mo$na rzec, towarzysze, $e powiodoby si# z capewnoci, gdyby nie nasz boaterski przywdca, towarzysz 2apoleon! 6zy nie pami#tacie,


40/73

jak w tej samej cwili, gdy Jones i jego parobcy wpadli na podwrze, +nowball nagle si#

odwrci i da nog#, a za nim wiele zwierzt> ? czy nie pami#tacie, $e gdy w naszyc

szeregac zapanowa popoc i wszystko wydawao si# stracone, towarzysz 2apoleon rzuci

si# jak burza naprzd, krzyczc: -mier' ludzkoci@/ i zatopi z#by w ydce Jonesa>

"owarzysze, "B przecie$ cyba pami#tacie@ < woa +uealer, kiwajc si# z boku na bok!

Poniewa$ opisa t# scen# tak plastycznie, zwierz#tom wydawao si#, $e istotnie

wszystko pami#taj! . ka$dym bd8 razie pami#taj, i$ w krytycznym momencie bitwy

+nowball rzuci si# do ucieczki! Jeden 3o5er nadal czu si# odrobin# nieswojo!

< 2ie wierz#, $eby +nowball by zdrajc od samego pocztku < rzek w ko*cu! < Potem,

to co innego! ?le w 3itwie pod Bbor okaza si# dobrym towarzyszem!

< 2asz Przywdca, towarzysz 2apoleon < oznajmi +uealer powoli i dobitnie < krzykn#a (uriel!

< Pie* staa si# zb#dna < odrzek suco +uealer! < -;wierz#ta ?nglii/ byy ymnem

Powstania! ?le Powstanie zostao zako*czone! Dzisiejsza popoudniowa egzekucja zdrajcw

bya ostatnim jego aktem! .rg, zarwno zewn#trzny, jak i wewn#trzny, zosta pokonany! .

-;wierz#tac ?nglii/ wyra$alimy t#sknot# za lepsz spoecznoci, ktr zbudujemy! Bna

ju$ jednak istnieje! ? zatem pie* staa si# nieaktualna!

6o' zwierz#ta si# bay, niektre byyby mo$e i zaprotestoway, w tej samej jednak

cwili owce rozpocz#y swj stay koncert: -6ztery nogi: dobrze, dwie nogi: 8le/, ktry trwa

kilkanacie minut i poo$y kres wszelkim dyskusjom!

Bdtd -;wierzt ?nglii/ wi#cej nie syszano! ;amiast zakazanej pieni poeta (inimus

skomponowa inn, ktra zaczynaa si# od sw:

Folwarku ;wierz#cy, ojczyzno ma sodka, 2igdy przeze mnie krzywda 6i# nie spotka@

Pie* t# piewano ka$dego niedzielnego ranka po wywieszeniu &lagi! Jednak ka$dy

twierdzi, $e jej sowa i melodia nawet nie umywaj si# do -;wierzt ?nglii/!


44/73

8

4ilka dni p8niej, gdy groza spowodowana egzekucjami nieco opada, niektre

zwierz#ta przypomniay sobie < bd8 te$ wydawao si# im, $e pami#taj < i$ +zstePrzykazanie brzmi: -=adne zwierz# nie zabije innego/! 6o' nikt nie omieli si# wspomnie'

o tym w obecnoci wi* lub psw, panowao oglne przewiadczenie, i$ zabjstwa, ktryc

si# dopuszczono, s sprzeczne z tym nakazem! 6lo7er poprosia 3enjamina, by odczyta jej

+zste Przykazanie, a gdy osio jak zwykle odmwi, twierdzc, i$ nie b#dzie zawraca' sobie

gowy takimi sprawami, udaa si# do (u*el! (uriel spenia jej prob#! +zste przykazanie

brzmiao:

-=adne zwierz# nie zabije innego bez powodu/! 2ie wiedzie' czemu, ostatnie dwasowa dotd jako umykay pami#ci zwierzt! Przekonano si# jednak, $e przykazanie nie

zostao pogwacone: zaistniay bowiem uzasadnione powody, by zgadzi' zdrajcw, ktrzy

spiskowali ze +nowballem!

Przez cay rok zwierz#ta pracoway z jeszcze wi#kszym wysikiem ni$ poprzednio!

Bdbudowa wiatraka, ktrego ciany miay by' dwa razy grubsze, i wyko*czenie go w

przewidzianym terminie, a tak$e codzienna praca w gospodarstwie, stanowiy niezwykle

ci#$kie zadanie! 2iekiedy zwierz#tom wydawao si#, $e pracuj du$ej i nie jedz lepiej

ani$eli za czasw Jonesa! . niedzielne ranki +uealer, trzymajc w racicy dugi zwj

papieru, odczytywa im zestawienia liczb, z ktryc wynikao, i$ produkcja rozmaityc

artykuw $ywnociowyc wzrosa o dwiecie, trzysta, a niekiedy nawet o pi#'set procent!

;wierz#ta nie miay $adnego powodu, $eby mu nie wierzy', zwaszcza $e nie pami#tay

dobrze warunkw $ycia przed Powstaniem! ; drugiej jednak strony byway dni, kiedy

mylay, $e wolayby mniej liczb, a wi#cej jedzenia!

.szystkie rozkazy byy teraz wydawane za porednictwem +uealera bd8 te$ ktrej

z pozostayc wi*! 2apoleon ukazywa si# publicznie nie cz#ciej ni$ raz na dwa tygodnie!

4iedy wycodzi do zwierzt, towarzyszya mu nie tylko psia eskorta, ale rwnie$ czarny

kogucik, ktry niby erold maszerowa na czele orszaku, piejc dononie -kukuryku@/,

ilekro' knur zabiera gos! 6odziy sucy, i$ nawet w domu 2apoleon zamieszka osobno!

Bbsugiwany przez dwa psy jada samotnie, a potrawy podawano mu na kosztownym

porcelanowym serwisie, ktry wyj#to z oszklonej serwantki w saloniku! Bgoszono te$, $e

oprcz pozostayc dwc uroczystoci, ze strzelby b#dzie si# dawa' ognia na wiwat rwnie$

w dniu urodzin 2apoleona!


45/73

Bbecnie przestano go nazywa' jedynie po imieniu!

Przybierano ton o&icjalny tytuujc knura: -naszym Przywdc, towarzyszem

2apoleonem/, a winie zacz#y wynajdowa' dla* takie tytuy jak -Bjciec .szystkic

;wierzt/, -Postrac Cudzkoci/, -Dobroczy*ca Bwczarni/, -Przyjaciel 4aczt/ < i tak dalej!

. swoic przemwieniac +uealer, ktremu ze wzruszenia zy spyway po ryju, prawi o

mdroci 2apoleona, o dobroci jego serca i o tym, jak g#bok mioci Przywdca darzy

wszystkie zwierz#ta, rwnie$, a mo$e nawet w szczeglnoci, nieszcz#liwe stworzenia nadal

$yjce w ujarzmieniu i ciemnocie na innyc &olwarkac! .eszo w zwyczaj przypisywanie

2apoleonowi zasug za ka$de osigni#cie i ka$de pomylne zdarzenie! 6z#sto mo$na byo

usysze', jak jedna kura cwali si# drugiej:

-Dzi#ki naszemu Przywdcy, towarzyszowi 2apoleonowi, zniosam pi#' jaj w cigu

szeciu dni/ lub jak para krw pijcyc wod# z sadzawki wznosi okrzyki:

-Dzi#ki naszemu Przywdcy, towarzyszowi 2apoleonowi, woda ma przewspaniay

smak@/ Bglny nastrj panujcy na &olwarku znakomicie wyrazi uo$ony przez (inimusa

poemat zatytuowany -"owarzysz 2apoleon/1 jego sowa brzmiay tak:

+ierot dobroczy*co@

+zcz#cia krynico@

Panie wiadra z pomyjami@ Dusza ma ponie

(ioci do 6iebie,

2ie opucisz nas w potrzebie,

"y jest jak so*ce na niebie,

"owarzyszu 2apoleonie@

B, jak szczodrze sza&ujesz "ym, co "we stworzenia miuj:

wie$a soma w przegrodzie,

(oc strawy w zagonie!

4a$de zwierz#, du$e czy mae

pi spokojnie, w dzie* goszc "w cwa#,

+awic imi# "we wspaniae,

"owarzyszu 2apoleonie@

%dybym mia male*kie prositko, ;anim by podroso, niebo$tko, Jeszcze grzaoby

si# w matki onie < ? ju$ by dobrze wiedziao, =e czci' 6i# i wielbi' < to mao, A pierwszy

kwik by wydao:

- "owarzyszu 2apoleonie@/


46/73

2apoleon pocwali utwr i nakaza spisa' go na cianie wielkiej stodoy, gdzie po

przeciwlegej stronie znajdowao si# +iedem Przykaza*! Ponad wierszem growa portret

2apoleona z pro&ilu, ktry +uealer wymalowa bia &arb!

"ymczasem 2apoleon wda si# za porednictwem .ympera w zawie pertraktacje z

Frederickiem i Pilkingtonem! +tos drewna jeszcze nie zosta sprzedany! Pierwszy ssiad mia

na* wi#ksz crapk# ni$ drugi, nie ccia jednak da' przyzwoitej ceny! .anie wtedy znw

zacz#y kr$y' pogoski, i$ waciciel Pinc&ieid i jego ludzie knuj napa' na Folwark oraz

zniszczenie wiatraka, ktrego budowa budzia wciek zazdro'

Fredericka! Podobno +nowball nadal ukrywa si# w jego gospodarstwie! . rodku lata

zwierz#ta przerazia wiadomo', $e trzy kury przyznay si#, i$ za namow tego renegata

zawizay spisek na $ycie 2apoleona! 2atycmiast zostay stracone, a w celu zapewnienia

bezpiecze*stwa Przywdcy podj#to nowe rodki ocrony! 2oc jego o$a strzegy cztery psy,

po jednym przy ka$dym rogu, a modej wini imieniem Pinkeye nakazano kosztowa'

wszystkic potraw przed 2apoleonem, w obawie, i$ mo$e by' w nic trucizna!

.krtce potem ogoszono, $e 2apoleon postanowi sprzeda' stos drewna panu

Pilkingtonowi1 zamierza rwnie$ zawrze' z nim stae porozumienie w celu wymiany

pewnyc produktw mi#dzy Folwarkiem ;wierz#cym i Fo5wood! +tosunki 2apoleona z

Pilkingtonem, mimo $e ic kontakty odbyway si# wycznie poprzez .ympera, stay si#

obecnie niemal przyjacielskie! ;wierz#ta nie u&ay Pilkingtonowi < by wszak czowiekiem

"rudno byo okreli' stosunek wi* do (oj$esza! .szystkie twierdziy pogardliwie, $e jego

opowieci o 9aju ;wierzt to wierutne kamstwo, a jednak pozwalay mu mieszka' na

&olwarku i nie pracowa', a nawet przydzieliy kieliszek piwa dziennie!

%dy 3o5erowi zagoio si# kopyto, zacz pracowa' jeszcze ci#$ej ni$ dotd! 2ie

ust#poway mu zreszt tak$e inne zwierz#ta, ktre przez cay rok aroway w pocie czoa!

Poczwszy od marca, do zwykyc zaj#' gospodarskic i odbudowy wiatraka przybyo

jeszcze stawianie szkki dla modyc winek! 2iekiedy dugie godziny pracy przy ubogim

po$ywieniu wydaway si# nie do zniesienia, lecz 3o5er nie zaamywa si# nigdy! ?ni jednym

sowem bd8 czynem nie zdradzi nikomu, $e nie ma ju$ tyle si co niegdy! ;mieni si# tylko

nieco jego wygld < skra stracia na blasku, a pot#$ne boki byy teraz zapadni#te! ;wierz#ta

mwiy: -3o5er dojdzie do siebie, gdy tylko zazieleni si# trawa/1 jednak nadesza wiosna, a

ko* nadal wyglda n#dznie! %dy nieraz widywano go na zboczu kamienioomu, jak pr#$y

muskuy pod ci#$arem ogromnego gazu, wydawao si#, $e 3o5era trzyma na nogac jedynie

wola wytrwania! Dostrzegano wtedy, i$ niemo szepce bo nie ma nawet tyle si, $eby

powiedzie' cokolwiek na gos0:

-3#d# pracowa' jeszcze wi#cej/! 6lo7er i 3enjamin ponownie ostrzegali go, $eby

uwa$a na siebie, ale ko* puszcza te przestrogi mimo uszu! ;bli$ay si# jego dwunaste

urodziny! 2ie dba ju$ o nic, byle tylko, nim przejdzie na emerytur#, zosta zebrany

odpowiedni zapas kamieni!

Catem, pewnego p8nego wieczora grucn#a nagle wie', $e podobno 3o5erowi

przydarzyo si# co zego! Jak zwykle wyszed on samotnie do pracy, by przywlec na budow#

adunek kamieni! 2iestety, okazao si#, $e pogoska jest prawdziwa! . kilka minut p8niej

dwa go#bie przy&run#y ile si w skrzydac z iobow wieci:

< 3o5er upad@ Ce$y na boku i nie mo$e si# podnie'@ 2iemal poowa zwierzt rzucia

si# w kierunku wzniesienia, na ktrym budowano wiatrak! 3o5er le$a nierucomo mi#dzy

dyszlami wzka z wycigni#t szyj1 nie mg nawet podnie' ba! Bczy mu si# szkliy, boki

wieciy od potu! ; pyska cieka stru$ka krwi! 6lo7er przysiada obok!

< 3o5erze@ < krzykn#a < co ci jest>

< "o puca < cico odpowiedzia ko*! < 2ie bjcie si#, nic si# nie stao! Dacie rad#

zako*czy' budow# beze mnie! Jest ju$ spory zapas kamieni! "ak czy owak, bardzo cciabym

odpocz'! 3enjamin te$ si# starzeje1mo$e pozwol mu przej' na emerytur# ze mn i dotrzyma' mi towarzystwa!


57/73

< (usimy natycmiast sprowadzi' pomoc < zawoaa 6lo7er! < 2iec kto szybko

pobiegnie i powie +uealerowi, co si# stao!

.szystkie zwierz#ta ruszyy do domu wi*, $eby zawiadomi' +uealera o wypadku!

Przy 3o5erze pozostali tylko 6lo7er i 3enjamin, ktry poo$y si# obok konia i w milczeniu

odgania ode* mucy swoim dugim ogonem! (niej wi#cej po kwadransie zjawi si#

+uealer, peen wspczucia i troski! Bwiadczy, i$ towarzysz 2apoleon g#boko zmartwi

si# wieci o nieszcz#liwym wypadku jednego z najbardziej lojalnyc obywateli Folwarku i

$e poczyni ju$ kroki, by wysa' 3o5era do szpitala w .illingdon! )syszawszy to zwierz#ta

poczuy si# troc# nieswojo! Poza (ollie i +nowballem $adne zwierz# nigdy nie opucio

gospodarstwa, a ponadto nie byy zacwycone tym, $e ic cory towarzysz ma dosta' si# w

r#ce ludzi! +uealer atwo ic jednak przekona, i$ weterynarz z .illingdon skuteczniej

wyleczy 3o5era, ani$eli mo$na by to uczyni' na &olwarku! Po pgodzinie za, gdy 3o5er

doszed ju$ nieco do siebie, wsta nie bez trudu z pomoc zwierzt i pokutyka do boksu,

ktry 6lo7er i 3enjamin wymocili wygodnie som!

Przez nast#pne dwa dni 3o5er nie opuszcza stajni! winie przysay mu du$ butelk#

jakiego r$owego lekarstwa znalezionego w apteczce w azience, a 6lo7er wydzielaa mu po

y$eczce leku dwa razy dziennie po posikac! .ieczorami kada si# obok i gaw#dzia z nim,

a 3enjamin odgania od przyjaciela mucy! 3o5er twierdzi, $e nie martwi si# wypadkiem!

Jeli wyzdrowieje, ma jeszcze przed sob, jak oblicza, trzy lata $ycia1

marzy o spokojnyc cwilac, ktre sp#dzi w zaktku du$ego pastwiska! Po raz

pierwszy znajdzie wolny czas, ktry powi#ci na studia i rozwijanie umysu! 9eszt# $ycia,

zapowiada, ma zamiar przeznaczy' na nauk# pozostayc dwudziestu dwc liter al&abetu!

3enjamin i 6lo7er mogli czuwa' przy 3o5erze jedynie po pracy, a &urgon, ktry mia

odwie8' konia do szpitala, zajeca w rodku dnia! .szystkie zwierz#ta pey rzep# pod

nadzorem jednej ze wi*, gdy ze zdziwieniem ujrzay 3enjamina galopujcego od strony

zabudowa*, ryczcego na cae gardo! Po raz pierwszy widziay 3enjamina podnieconego < z oburzeniem pyta +uealer,

trzepocc ogonkiem i kiwajc si# z boku na bok! .yjanienie jest bardzo proste! .z nale$a

poprzednio do rze8nika i zosta ode* zakupiony przez weterynarza, ktry nie zd$y

zamalowa' dawnego napisu! +td wanie cae nieporozumienie!

;wierz#ta poczuy ogromn ulg#! ? kiedy +uealer barwnie przedstawi dalsze

szczegy ostatnic cwil 3o5era, opowiadajc o wspaniaej opiece, jak zosta otoczony,

oraz o drogic lekarstwac, za ktre, nie ogldajc si# na koszty, zapaci 2apoleon, pierzcy

ostatnie wtpliwoci, a $al z powodu mierci przyjaciela zosta zagodzony myl o tym, i$

ko* przynajmniej umiera szcz#liwy!

. najbli$sz niedziel# na porannym zebraniu pojawi si# sam 2apoleon i wygosi

krtk $aobn mow# ku czci 3o5era! .prawdzie nie ma mo$liwoci sprowadzenia

szcztkw ic opakiwanego przyjaciela, by je pogrzeba' na &olwarku, powiedzia, niemniej

jednak on sam zamwi du$y wieniec z lici wawrzynu rosncego w ogrodzie, ktry pole si#

na grb 3o5era! ;a kilka dni winie urzdz te$ bankiet dla uczczenia jego pami#ci! 2apoleon

przypomnia na koniec dwie ulubione maksymy 3o5era: -3#d# pracowa' jeszcze wi#cej/ i

-"owarzysz 2apoleon ma zawsze racj#/, ktre to maksymy, kontynuowa, ka$de zwierz#

powinno przyj' za swoje!

. dniu wyznaczonym na bankiet &urgonetka kupca z .illingdon przywioza do domu

wi* spor drewnian skrzyni#! "ej samej nocy rozlegy si# stamtd wrzaskliwe piewy, po

ktryc nastpia jakby gwatowna ktnia zako*czona okoo godziny jedenastej straszliwym

brz#kiem tuczonego szka! 2azajutrz na &olwarku nikt si# nie poruszy a$ do poudnia1

rozesza si# pogoska, $e winie zdobyy gdzie pienidze na jeszcze jedn skrzynk# wisky!


60/73

10

(in#y lata! ;mieniay si# pory roku, upyway krtkie $ywoty zwierzt! Przyszed

dzie*, gdy poza 6lo7er, 3enjaminem, krukiem (oj$eszem oraz niektrymi winiami nikt ju$nie pami#ta $ycia przed Powstaniem!

;deca (uriel, zdecy psy: 3luebell, Jessie i Pincer! 2ie $y rwnie$ Jones < zmar

gdzie daleko, w przytuku dla alkoolikw! ;apomniano o +nowballu! 3o5era pami#tao

jedynie kilka zwierzt, ktre go znay! 6lo7er bya teraz star, grub klacz o sztywnyc od

reumatyzmu stawac i kaprawyc oczac! Przekroczya o dwa lata wiek emerytalny, jednak

ani ona, ani $adne inne zwierz# nie doczekao si# emerytury! Ju$ dawno przestano wspomina'

o wydzieleniu skrawka pastwiska dla zasu$onyc zwierzt! 2apoleon by teraz dojrzaymknurem, wa$cym ponad sto pi#'dziesit kilogramw! +uealer tak pors w tuszcz, $e jego

&ady zasaniay mu oczy! Jedynie stary 3enjamin niewiele si# zmieni, nieco tylko posiwia

na pysku1 ponadto od mierci 3o5era zrobi si# jeszcze bardziej ponury i maomwny!

Folwark liczy obecnie znacznie wi#cej mieszka*cw ni$ dawniej, co' przyrost w

okaza si# mniejszy, ani$eli si# spodziewano! Dla wielu urodzonyc tu zwierzt Powstanie

byo jedynie mglist tradycj, przekazywan sowami1 inne, zakupione zwierz#ta nigdy

przedtem nie syszay o tym wydarzeniu! Bprcz 6lo7er &olwark posiada teraz jeszcze trzy

konie! 3yy to adne, silne zwierz#ta, c#tne do pracy < byy rwnie$ dobrymi towarzyszami

Po raz pierwszy osio odstpi od swoic zasad i przeczyta 6lo7er to, co byo

wypisane na cianie! Pozostao na niej tylko jedno Przykazanie! 3rzmiao ono tak:

.+;+"4AH ;.AH9;I"? +V 9U.2H, ?CH 2AH4"U9H ;.AH9;I"? +V

9U.2AHJ+;H BD A226E

Potem nikogo ju$ nie zdziwio, $e nazajutrz winie nadzorujce prace gospodarskie

trzymay w racicac baty! 2ikogo te$ nie dziwio, $e winie kupiy sobie radio, poczyniy

starania o zao$enie tele&onu, oraz zaprenumeroway -Jona 3ulla/, -"it


64/73

caym terenie: delegaci wyrazili swj wielki podziw dla wszystkiego, co zobaczyli,

szczeglne za uznanie znalaz w ic oczac wiatrak! ;wierz#ta pey w tym czasie zagony

rzepy! Pracoway pilnie, niemal nie podnoszc wzroku, nie wiedzc, kogo ba' si# bardziej . tym momencie sucacze dostrzegli, $e pan Pilkington cciaby zabysn' przed

towarzystwem jakim starannie przygotowanym dowcipem, jednak przez cwil# tak by nim

ubawiony, $e nie mg wykrztusi' ani sowa! .reszcie, dawic si# du$szy czas miecem,

co zabarwio na purpurowo jego liczne podbrdki, zdoa wyjka':

< +koro wy macie swoje ni$sze zwierz#ta, z ktrymi musicie si# u$era', wiedzcie, $e

my mamy nasze ni$sze klasy@

Uw bonmot wywoa ryk miecu, pan Pilkington raz jeszcze pogratulowa winiom

mniejszyc racji $ywnociowyc, du$szyc godzin pracy i oglnego braku poba$ania innym

zwierz#tom, co zauwa$y na Folwarku! "eraz za, doko*czy, wzywa szanownyc zebranyc,

by powstali i napenili ku&le!

< Panowie < zawoa < panowie, oto wznosz# toast:

za pomylno' Folwarku ;wierz#cego@

"oast przyj#to entuzjastycznymi okrzykami i tupaniem! 2apoleon by tak

uszcz#liwiony, $e opuci swoje miejsce i obszed st, by przed wypiciem trci' si# ku&lem z

panem Pilkingtonem! %dy wrzawa ucica, 2apoleon, ktry nie usiad, oznajmi, i$ rwnie$

on cciaby wygosi' kilka sw!

"ak jak wszystkie jego poprzednie mowy, ta rwnie$ bya krtka i dotykaa sedna

sprawy! Bn tak$e, powiedzia knur, jest szcz#liwy, i$ okres nieporozumie* si# zako*czy!

Przez du$szy czas kr$yy pogoski < rozsiewane, jak mia powody przypuszcza', przez

zoliwyc wrogw < $e pogldy jego i jego towarzyszy pacn wywrotowoci, a nawet

rewolucj! ;arzucano im usiowanie wzniecenia buntu wrd zwierzt ssiednic &olwarkw!

2ic bardziej b#dnego@ Ac jedynym pragnieniem jest $y' w pokoju i utrzymywa' normalne

stosunki andlowe z ssiadami! Folwark, ktrym ma zaszczyt kierowa', doda, jest

spdzielni! "ytu wasnoci, ktry on sam przecowuje, nale$y wsplnie do wszystkicwi*!


66/73

6o' osobicie nie wierzy, doda, by wci$ jeszcze utrzymyway si# dawne

uprzedzenia, niemniej jednak na &olwarku zostay ostatnio wprowadzone pewne zmiany,

ktryc celem jest utrwalenie zau&ania ssiadw! Dotycczas zwierz#ta miay na przykad

niezbyt mdry zwyczaj zwracania si# do siebie per -towarzyszu/! Uw zwyczaj b#dzie

zniesiony! Ann dziwaczn tradycj nieznanego pocodzenia byo de&ilowanie w niedziel#

rano przed czaszk jakiego wieprza, przytwierdzon do supa ogrodowego! "emu tak$e

poo$y si# kres, a czaszk# ju$ zakopano! +zanowni gocie by' mo$e zauwa$yli te$ zielony

sztandar na maszcie! Jeli tak, zapewne spostrzegli, i$ biae kopyto i rg, ktre uprzednio

zdobiy w sztandar, zostay usuni#te! Bdtd b#dzie to zwyka zielona &laga!

Jeli codzi o wspania, dobrossiedzk mow# pana Pilkingtona, stwierdzi

2apoleon, on ma tylko jedno jedyne zastrze$enie! Bt$ pan Pilkington przez cay czas mwi

o -Folwarku ;wierz#cym/! Bczywicie nie mg wiedzie' < albowiem podaje si# to po raz

pierwszy do wiadomoci < i$ nazwa -Folwark ;wierz#cy/ zostaa zniesiona! Bdtd &olwark

ma nosi' dawn nazw#: -Folwark Dworski/, ktra to nazwa, jak sdzi, jest waciwa!

< Panowie < zako*czy 2apoleon < pozwlcie, i$ wznios# taki sam toast jak

poprzednio, tyle $e w innej &ormie! 2apenijcie ku&le po brzegi! Panowie, oto mj toast: za

pomylno' Folwarku Dworskiego@

.ybuc tak ogromny aplauz jak cwil# wczeniej i ku&le wycylono do samego dna!

Jednak zwierz#tom, ktre przyglday si# temu z ogrodu, wydao si#, $e oto zacodzi jaka

dziwna przemiana! 6$ takiego zmienio si# w wygldzie wi*> 6lo7er przygldaa si#

starczymi, przy'mionymi oczami to jednemu ryjowi, to drugiemu! 2iektre miay po pi#'

podbrdkw, inne po cztery, jeszcze inne po trzy! 6$ takiego jakby si# w nic przeobra$ao i

rozpywao> )milky ju$ wesoe okrzyki, zebrani znw zasiedli do kart i podj#li przerwan

gr#, a zwierz#ta wyco&ay si# ciccem!

2ie uszy jednak i dwudziestu metrw, gdy naraz zatrzymay si# w p kroku! ;

budynku dolecia je gwar podniesionyc gosw! Popieszyy wi#c z powrotem i znw

zajrzay przez okno! "ak, wewntrz wybuca zajada ktnia! .rzeszczano na siebie, walono

pi#ciami w st, rzucano podejrzliwe spojrzenia, gwatownie si# zapierano! Wrdem

nieporozumienia byo to, i$ 2apoleon i pan Pilkington rwnoczenie zagrali asem pik!

+yca' byo dwanacie wciekyc gosw, a wszystkie brzmiay jednakowo! 2ie

byo ju$ $adnyc wtpliwoci, co si# zmienio w ryjac wi*! ;wierz#ta w ogrodzie patrzyy

to na wini#, to na czowieka, potem znw na wini# i na czowieka, ale nikt ju$ nie mg si#

poapa', kto jest kim!Cistopad LXON < luty LXOO


67/73


68/73

OD TUMACZA

Po powrocie z Eiszpanii < napisa Brwel w marcu LXOR r! w przedmowie do

ukrai*skiego wydania -Folwarku ;wierz#cego/L < rozwa$aem zdemaskowanie mitusowieckiego w opowiastce, ktr mgby zrozumie' niemal ka$dy i ktr nietrudno byoby

przeo$y' na inne j#zyki! Przez pewien czas nie wiedziaem jednak, jak tre' mam nada' tej

istoryjce1 pomys przyszed mi do gowy, kiedy pewnego dnia mieszkaem wtedy w malej

wiosce0 ujrzaem, jak mo$e dziesi#cioletni copiec prowadzi wsk cie$k pot#$nego konia

pocigowego, coszczc zwierz# batem, ilekro' tylko cciao ono zboczy' z drogi! )derzyo

mnie wtedy to, i$ ludzie wyzyskuj zwierz#ta prawie tak samo, jak bogacze wyzyskuj

proletariat!Jem tedy analizowa' teori# (arksa ze zwierz#cego punktu widzenia! ;wierz#ta

dobrze wiedziay, i$ walka klasowa toczona przez ludzi jest czyst mrzonk, albowiem

ilekro' zacodzia konieczno' wyzyskiwania zwierzt, wszyscy ludzie jednoczyli si#

przeciw nim:

prawdziwa walka < utrzymyway < toczy si# mi#dzy zwierz#tami i lud8mi! )staliwszy

w &akt, reszt# nie trudno byo skomponowa'! )twr powsta dopiero w roku LXON, poniewa$

a$ do tej daty byem stale zaj#ty czym innym i nie miaem czasu na jego napisanie1

. marcu LXOR r Brwell napisa przedmow# do ukrai*skiego wydania -Folwarku/,

ktr monacijska organizacja )krai*cw pozostayc po wojnie na terenie 2iemiec

diskpiaced persons0 przeznaczya dla swoic czonkw! Poniewa$ oryginalny tekst w j#zyku

angielskim zagin, w zbiorze -"e 6ollected Hssays/ znajduje si# wersja przeo$ona z

ukrai*skiego ostatecznie wczyem do &abuy kilka wydarze*, na przykad kon&erencj# w

"eeranie, ktre miay miejsce, gdy pracowaem nad opowiastk! Jej zarys przecowywaem

zatem w pami#ci przez sze' lat, nim powstaa!

2ie cc# komentowa' swojej ksi$ki: jeli nie przemawia sama za siebie, oznaczao,

i$ jest nieudana! 6ciabym jednak podkreli' dwa &akty: co' 8rdem rozmaityc epizodw

utworu s dzieje 9ewolucji Pa8dziernikowej, potraktowaem te ostatnie scematycznie, jak

rwnie$ zmieniem ic porzdek cronologiczny, co byo konieczne ze wzgl#du na symetri#

dziea! Fakt drugi cz#sto pomijao wi#kszo' krytykw, poniewa$ dostatecznie mocno go nie

uwypukliem! Bt$ lektura opowiastki mo$e doprowadzi' wielu czytelnikw do

przewiadczenia, ii ko*czy si# ona cakowitym pojednaniem wi* i ludzi! "akie zako*czenie

Lcyt! za %eorge Brwell, -"e 6ollected Hssays, Joumalism and Cetters/, 7ol AAA -?s A Please/ LXON

George Orwell - Folwark Zwierzęcy

Documents

Transcript of George Orwell - Folwark Zwierzęcy