JAN GOCA

GEODEZJA INYNIERYJNO-PRZEMYSOWA

Cz IWydanie pierwsze

SPIS TRECISPIS TRECI ..........................................................................................................2 1. WIADOMOCI OGLNE ....................................................................................21.1. Charakterystyka prac wystpujcych w geodezji inynieryjno-przemysowej ................................... 2 1.2. Wybrane instrukcje i przepisy techniczne .............................................................................................. 3

2. REGULACJE PRAWNE W PROCESIE BUDOWY ..........................................172.1. Ustawa z 17.05.1989r - Prawo geodezyjne i kartograficzne ................................................................ 17 2.2.Ustawa z 7. 07. 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. .............................................................. 17 2.2.1. Uwagi oglne .................................................................................................................................... 17 2.2.2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.......................................................................... 17 2.3. Ustawa z dnia 7. 07. 1994 r. Prawo budowlane .................................................................................... 18 2.3.1. Definicje podstawowe ....................................................................................................................... 18 2.3.2. Uczestnicy procesu budowlanego ..................................................................................................... 19 2.3.3. Pozwolenie na budow...................................................................................................................... 19 2.3.4. Czynnoci w trakcie budowy i eksploatacji ...................................................................................... 20 2.4. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21. 02. 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowa geodezyjno-kartograficznych oraz czynnoci geodezyjnych obowizujcych w budownictwie.................................................................................................................. 20 2.4.1. Opracowania geodezyjno-kartograficzne do celw projektowych.................................................... 20 2.4.2. Wyznaczenie obiektw budowlanych w terenie................................................................................ 21 2.4.3. Prace geodezyjne w toku budowy ..................................................................................................... 21 2.4.4. Prace geodezyjne po zakoczeniu budowy ....................................................................................... 21 2.4.5. Geodezyjna dokumentacja powykonawcza....................................................................................... 21 2.5. Ustawa z dnia 29. 04. 1985r. o gospodarce gruntami i wywaszczeniu nieruchomoci oraz Ustawa o zmianie Ustawy z dnia 29. 09. 1990r............................................................................................................. 22 2.6. Zarzdzenie Ministrw Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej z dnia 5. 08. 1996r. w sprawie rozgraniczania nieruchomoci .......................................... 22

3. DOKUMENTACJA GEODEZYJNOKARTOGRAFICZNAW PROCESIE PROJEKTOWANIA INWESTYCJI........................................................................173.1. Mapy sytuacyjno-wysokociowe ............................................................................................................ 17 3.2. Mapa zasadnicza ..................................................................................................................................... 18 3.3 Ocena wartoci mapy............................................................................................................................... 19 3.4. Materiay pomocnicze............................................................................................................................. 20

4. GEODEZYJNE OPRACOWANIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA TERENU I PROJEKTU ARCHITEKTONICZNO-BUDOWLANEGO ........................................2

4.1.Projekt zagospodarowania dziaki lub terenu ......................................................................................... 2 4.2. Geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego...................................................................................... 2 4.3. Dokumentacja tyczenia............................................................................................................................. 7 4.4. Rodzaje prace geodezyjnych prowadzonych w czasie budowy i eksploatacji obiektu budowlanego 9

5. GEODEZYJNE OSNOWY REALIZACYJNE ......................................................25.1. Oglna charakterystyka osnw realizacyjnych ...................................................................................... 2 5.2. Poziome osnowy realizacyjne ................................................................................................................... 2 5.2.1. Rodzaje osnw .................................................................................................................................... 2 5.2.2. Oglne zasady projektowania ............................................................................................................. 3 5.2.3. Przykadowe konstrukcje geometryczne osnw podstawowych i szczegowych.............................. 4 5.2.4. Prace terenowe .................................................................................................................................... 8 5.2.5. Wyrwnanie wynikw obserwacji i obliczenie wsprzdnych punktw........................................... 9 5.3. Wysokociowe osnowy realizacyjne....................................................................................................... 14 5.4. Przestrzenne osnowy realizacyjne ......................................................................................................... 17

6. TYCZENIE ELEMENTW PLANU REALIZACYJNEGO W TERENIE ..............26.1. Tyczenie sytuacyjne .................................................................................................................................. 2 6.2. Tyczenie wysokociowe............................................................................................................................. 5 6.3. Tyczenie przestrzenne............................................................................................................................... 7

7. ANALIZY DOKADNOCI POMIARW REALIZACYJNYCH ..........................27.1. Dokadno realizacji kta poziomego i dugoci ................................................................................... 2 7.2. Dokadno realizacji rnicy wysokoci ................................................................................................ 4 7.3. Dokadno tyczenia punktw.................................................................................................................. 4 7.3.1. Analiza dokadnoci tyczenia punktw wedug metody narastania bdw dla obserwacji zalenych5 7.3.2. Analiza dokadnoci tyczenia punktw w oparciu o wyrwnanie obserwacji zalenych.................. 10 7.3.3. Ustalenie wymaga dokadnoci tyczenia......................................................................................... 17

8. TYCZENIE Z WYKORZYSTANIEM TRADYCYJNYCH I ELEKTRONICZNYCH INSTRUMENTW GEODEZYJNYCH ....................................................................28.1. Uwagi wstpne........................................................................................................................................... 2 8.2. Tyczenie z wykorzystaniem tachymetrw elektronicznych................................................................... 2 8.3. Tyczenie z wykorzystaniem techniki satelitarnej RTK GPS (Real Time Kinematic Global Positioning System) .......................................................................................................................................... 8

9. GEODEZYJNE KSZTATOWANIE BUDOWLI ZIEMNYCH .............................29.1. Tyczenie budowli ziemnych...................................................................................................................... 2

3

9.2. Projektowanie powierzchni paskich....................................................................................................... 6 9.2.1. Modele powierzchni topograficznych. ................................................................................................ 6 9.2.2. Realizacja paszczyzn bilansujcych masy ziemne ............................................................................. 9

10. METODY OBLICZANIA OBJTOCI MAS ZIEMNYCH I MATERIAW SYPKICH ................................................................................................................210.1. Sposb siatki kwadratw (prostoktw) ............................................................................................... 2 10.2. Sposb siatki trjktw .......................................................................................................................... 4 10.3. Sposb przekrojw poziomych .............................................................................................................. 4 10.4. Sposb przekrojw poprzecznych ......................................................................................................... 6 10.5. Sposb aproksymacji powierzchni topograficznej wielomianami algebraicznymi ........................... 7 10.6. Dokadno wyznaczenia objtoci bry topograficznych.................................................................... 8

11. GEODEZYJNE KSZTATOWANIE OSI TRAS ..............................................1011.1. Uwagi o projektowaniu tras ................................................................................................................. 10 11.2. Oglne zasady tyczenia osi tras............................................................................................................ 10 11.3. Tyczenie prostych odcinkw trasy....................................................................................................... 11 11.3.1. Wtyczanie punktw w lini prost .................................................................................................. 12 11.3.2. Tyczenie w oparciu o osnowy geodezyjne ...................................................................................... 13 11.3.3. Trasowanie osi z wykorzystaniem techniki satelitarnej GPS .......................................................... 15 11.3.4. Tyczenie prostej przez przeszkody.................................................................................................. 16 11.4. Tyczenie ukw koowych w paszczynie poziomej........................................................................... 17 11.4.1. Tyczenie punktw gwnych........................................................................................................... 17 11.4.2. Tyczenie punktw porednich......................................................................................................... 21 11.5. uki koszowe ......................................................................................................................................... 29 11.6. uki odwrotne ....................................................................................................................................... 32 11.7. Serpentyny ............................................................................................................................................. 33 11.8. Krzywe przejciowe .............................................................................................................................. 35 11.8.1. Uwagi wstpne ................................................................................................................................ 35 11.8.2. Klotoida........................................................................................................................................... 35 11. 8. 4. Lemniskata .................................................................................................................................... 46 11. 8. 5. Oglna krzywa przejciowa .......................................................................................................... 47 11. 9. uk koowy z klotoidami ..................................................................................................................... 49 11. 10. Biklotoida............................................................................................................................................ 52 11. 11. Kontrola wytyczenia punktw porednich ukw koowych i krzywych przejciowych ............. 53 11.12. Ksztatowanie osi trasy w paszczynie pionowej ............................................................................. 56 11.12.1. Projektowanie niwelety trasy ........................................................................................................ 56 11.12.2. Obliczanie wysokoci punktw niwelety ...................................................................................... 59 11.12.3. uki pionowe................................................................................................................................. 61

4

LITERATURA..........................................................................................................2

5

1. WIADOMOCI OGLNE

1.1. Charakterystyka prac wystpujcych w geodezji inynieryjnoprzemysowejGeodezja inynieryjno-przemysowa jest dziaem geodezji obejmujcym zagadnienia naukowe, techniczne, prawne i organizacyjne wystpujce w kolejnych etapach przygotowania realizacji przedsiwzi inwestycyjnych, a take podczas eksploatacji rnorodnych obiektw budowlanych oraz urzdze inynierskich i przemysowych. Dzia ten obejmuje wic cay kompleks czynnoci zwizanych z wykorzystaniem metod pomiarw geodezyjnych do rozwizywania problemw wystpujcych w inynierii ldowej i wodnej oraz w budownictwie: oglnym, przemysowym, a take podziemnym i podwodnym. W szczeglnoci wymieni tu mona: naziemne trasy komunikacyjne: linie i stacje kolejowe, drogi i autostrady, ulice, place, lotniska, mosty, wiadukty, budownictwo podziemne: tunele, metra, przejcia dla pieszych, budownictwo wodne morskie i rdldowe: platformy wiertnicze, zbiorniki, zapory, budowle hydrotechniczne, budowle regulacyjne, porty, stocznie, budownictwo mieszkaniowe i komunalne: budynki jednorodzinne, wieowce biurowe, garae wielopoziomowe, osiedla mieszkaniowe, przewody i urzdzenia podziemne i napowietrzne: energetyczne, telekomunikacyjne, centralnego ogrzewania, wodne, gazowe, kanalizacyjne, przemysowe, budownictwo przemysowe: zakady przemysowe jako kompleks budowli i urzdze wzajemnie wsppracujcych oraz pojedyncze obiekty (hale przemysowe, chodnie, kominy, silosy, zbiorniki gazu i paliw), budownictwo energetyczne: elektrownie wglowe, wodne, atomowe, budownictwo sportowe: stadiony, skocznie narciarskie, tory saneczkowe, tory bobslejowe, hale sportowe, budownictwo maszynowe: urzdzenia mechaniczne (piece obrotowe, suwnice, puczki, myny bbnowe, walcownie), a take statki i wielkogabarytowe maszyny jak prasy hydrauliczne, turbogeneratory, obrabiarki, grnictwo podziemne, odkrywkowe, otworowe, wydobycie z jezior, mrz i oceanw. W procesie przygotowania realizacji i eksploatacji inwestycji wyrni mona nastpujce zagadnienia geodezyjne: 1. przygotowanie podkadw mapowych dla potrzeb projektowania obejmujcego opracowanie zaoe techniczno - ekonomicznych, projektu wstpnego i projektu technicznego, 2. opracowanie planu realizacyjnego inwestycji, 3. tyczenie treci planu realizacyjnego w terenie wzgldem osnowy realizacyjnej, czyli przestrzenna lokalizacja poszczeglnych obiektw budowlanych, 4. tyczenie treci planw architektoniczno-budowlanych, czyli geodezyjna obsuga wznoszenia obiektw w fazie: prac ziemnych, ustawiania form i szablonw, montau zbrojenia, ustawiania rub fundamentowych, wznoszenia konstrukcji nonych, montau przykry dachowych i cian osonowych, montau urzdze produkcyjnych w halach i innych pomieszczeniach, 5. geodezyjna inwentaryzacja odbiorcza po kadym etapie budowy i po jej zakoczeniu, 6. pomiary kontrolne w trakcie eksploatacji poszczeglnych obiektw inwestycji prowadzone w celu kontroli geometrycznych warunkw pracy, badania ich zgodnoci z projektem i obliczanie poprawek rektyfikacyjnych, 7. wyznaczanie przemieszcze i odksztace prowadzone zarwno w trakcie budowy jak i eksploatacji obiektw. Wykonanie wyszczeglnionych wyej prac geodezyjnych obejmuje:

prowadzenie pomiarw sytuacyjno-wysokociowych dla uzyskania map inynieryjno-gospodarczych, aktualizacj istniejcych podkadw mapowych, wykonanie podziaw nieruchomoci i ich rozgraniczania, prowadzenie pomiarw realizacyjnych zrnicowanych dokadnociowo, prowadzenie pomiarw inwentaryzacyjnych z wykorzystaniem metod geodezyjnych, fotogrametrycznych i termowizyjnych, prowadzenie pomiarw przemieszcze i odksztace oraz interpretacji geometrycznej uzyskanych wynikw, rozwizywanie zagadnie prawnych. Do prowadzenia czynnoci techniczno-prawnych i organizacyjnych we wszystkich etapach realizacji rnorodnych przedsiwzi inwestycyjnych wymagana jest zarwno specjalistyczna wiedza z zakresu pomiarw inynierskich jak te szeroka znajomo problemw budownictwa i inynierii. Wiedza ta pozwoli w pierwszym przypadku uzyska wysok dokadno ostatecznych rezultatw pomiarw, prowadzonych zazwyczaj w bardzo trudnych warunkach terenowych i obserwacyjnych. W drugim za przypadku znajomo technologii wznoszenia obiektw i znajomo jego konstrukcji pozwoli na waciwy dobr i organizacj prac geodezyjnych prowadzonych zarwno w czasie budowy jak i eksploatacji tego obiektu.

1.2. Wybrane instrukcje i przepisy techniczne Instrukcje geodezyjne GUGiK: O-2. Oglne zasady opracowania map dla celw gospodarczych G-1. Pozioma osnowa geodezyjna G-2. Wysokociowa osnowa geodezyjna G-3. Geodezyjna obsuga inwestycji G-4. Pomiary sytuacyjno-wysokociowe K-1. Mapa zasadnicza K-2. Mapy topograficzne dla celw gospodarczych K-3. Mapy tematyczne Wytyczne techniczne GUGiK G1.9 - Katalog znakw geodezyjnych oraz zasady stabilizacji punktw G1.10 - Poprawki odwzorowawcze pastwowego ukadu wsprzdnych 1965 G.3.1. Osnowy realizacyjne G.3.2. Pomiary realizacyjne G.4.4 - Prace geodezyjne zwizane z podziemnym uzbrojeniem terenu K3.1 - Mapy spoeczno gospodarcze 1:5 000 1:10 000 1:25 000 K3.2 - Sporzdzanie map inynieryjno-gospodarczych zakadw przemysowych metod stereofotogrametryczn K3.3 - Mapa przegldowa uzbrojenia terenu Resortowe przepisy techniczne 1) Zarzdzenie Ministra Przemysu Cikiego w sprawie wykonawstwa geodezyjnego dla potrzeb jednostek organizacyjnych resortu przemysu cikiego, 1975 r. Jest to Instrukcja geodezyjna wraz z wytycznymi. 2) Zarzdzenie Ministra Komunikacji w sprawie wykonywania robt geodezyjnych zwizanych z wywaszczeniem nieruchomoci dla potrzeb budowy drg i kolei. 3) Zarzdzenie Ministra Rolnictwa w sprawie wykonywania robt geodezyjnych dla celw projektowania urzdze wodnych melioracji. 4) Zarzdzenie Prezesa WUG w sprawie dokumentacji mierniczo-geologicznej w przedsibiorstwie grniczym. Normy branowe i geodezyjne

3

2. REGULACJE PRAWNE W PROCESIE BUDOWY2.1. Ustawa z 17.05.1989r - Prawo geodezyjne i kartograficzneUstawa reguluje sprawy: geodezji i kartografii, ewidencji gruntw i budynkw, inwentaryzacji i ewidencji sieci uzbrojenia terenu, rozgraniczania nieruchomoci, pastwowego zasobu geodezyjno kartograficznego i uprawnie do wykonywania prac geodezyjno-kartograficznych. Ustawa okrela nastpujce uprawnienia zawodowe do samodzielnego prowadzenia prac geodezyjnokartograficznych: 1) geodezyjne pomiary sytuacyjno-wysokociowe, realizacyjne i inwentaryzacyjne 2) rozgraniczenia i podziay nieruchomoci (gruntw) oraz sporzdzanie dokumentacji do celw prawnych 3) geodezyjne pomiary podstawowe 4) geodezyjna obsuga inwestycji 5) geodezyjne urzdzenie terenw rolnych i lenych 6) redakcja map 7) fotogrametria i teledetekcja

2.2.Ustawa z 7. 07. 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. 2.2.1. Uwagi oglneUstawa okrela zakres i sposb postpowania w sprawach przeznaczania terenw na okrelone cele i ustala zasady ich zagospodarowania przyjmujc ekorozwj jako podstaw tych dziaa. W celu okrelenia podstaw i kierunkw polityki przestrzennej pastwa naczelne i centralne organy administracji pastwowej oraz wojewodowie opracowuj koncepcje i sporzdzaj programy odnoszce si do obszarw i zagadnie. Prezes Rady Ministrw przedkada Sejmowi koncepcj polityki przestrzennego zagospodarowania Kraju. Wojewoda - uwzgldnia ustalenia centralne oraz sporzdza studium zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa i obwieszcza t czynno w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Wojewoda sporzdza programy wojewdzkie. Naczelne i centralne organy sporzdzaj programy zawierajce zadania rzdowe. Programy te zatwierdza Rada Ministrw. Oprcz centralnych, ponadlokalnych i wojewdzkich planw zagospodarowania wystpuj miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Jeli brak jest planu miejscowego to okrelenie przeznaczenia i ustalenie warunkw zagospodarowania terenu nastpuje w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydanej na podstawie obowizujcych ustaw. Miejscowe planowanie wykorzystuje szereg istniejcych materiaw i przebiega w rnych etapach: studia, inwentaryzacja stanu istniejcego, waciwy proces planistyczny. Wykorzystuje si tu istniejce informacje geodezyjno-kartograficzne.

2.2.2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennegoNajpierw opracowywane jest przez zarzd gminy tzw. studium uwzgldniajce wszystkie miejscowe uwarunkowania, czyli stan istniejcy ju w gminie, oraz cele i kierunki zagospodarowania gminy. Studium uchwala rada gminy, ale nie stanowi on podstawy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dopiero miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest przepisem gminnym uchwalonym przez rad gminy. Jego integraln czci jest rysunek planu. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si:

przeznaczenie terenw oraz linie rozgraniczajce tereny o rnych funkcjach lub rnych zasadach zagospodarowania, linie rozgraniczajce ulice, place, drogi publiczne, tereny z infrastruktur techniczn, tereny dla celw publicznych itd., warunki ksztatowania zabudowy i urzdzania terenu z podaniem linii zabudowy, gabarytw obiektw i intensywnoci zabudowy, zasady i warunki podziau terenu na dziaki budowlane, granice obszarw: przeznaczonych na zorganizowan dziaalno inwestycyjn; objtych ochron rodowiska, lenych itd., Do waniejszych powinnoci przy opracowywaniu planu przestrzennego zagospodarowania nale: ogoszenie o przystpieniu do sporzdzania planu, uzgodnienie projektu planu z: wojewod, zarzdami gmin ssiednich, zarzdem miasta do ktrego gmina naley, wadzami wojskowymi, pisemne zawiadomienie o terminach wyoenia planu rozesane do wszystkich zainteresowanych, wyoenie planu do publicznego wgldu na 21 dni, przyjmowanie protestw i ich rozpatrywanie, ogoszenie w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Plan stanowi podstaw gospodarki gruntami, a take wydawania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji, ktra okrela linie rozgraniczajce teren inwestycji oraz ustala warunki techniczne realizacji inwestycji, warunki ochrony rodowiska, wymagania ochrony osb trzecich.

2.3. Ustawa z dnia 7. 07. 1994 r. Prawo budowlanePrawo budowlane normuje dziaalno obejmujc sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbirki obiektw budowlanych, a take okrela zasady dziaania organw administracji pastwowej w tych dziedzinach.

2.3.1. Definicje podstawowe1) obiekt budowlany to: -budynek z instalacjami i urzdzeniami, - budowla stanowica cao techniczno-uytkow, - obiekt maej architektury, 2) budynek to taki obiekt budowlany, ktry na trwale zwizany jest z gruntem, posiada przegrody budowlane, fundament i dach, 3) budowla to kady obiekt budowlany nie bdcy budynkiem ani obiektem maej architektury. Zatem budowle to: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, maszty antenowe, urzdzenia reklamowe wolno stojce, budowle ziemne, hydrotechniczne, zbiorniki, oczyszczalnie ciekw, skadowiska odpadw, przejcia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, fundamenty pod maszyny, 4) obiekt maej architektury to: - kapliczki, krzye przydrone, figurki, - posgi, wodotryski, - piaskownice, hutawki, mietniki, 5) tymczasowy obiekt budowlany - nie zczony trwale z gruntem, przenony, 6) budowa - to wykonywanie obiektu budowlanego a take jego odbudowa, przebudowa, rozbudowa, nadbudowa i modernizacja, 7) roboty budowlane - budowa, monta, remont, rozbirka, 8) remont - odtworzenie stanu pierwotnego, 9) urzdzenia budowlane - urzdzenia techniczne takie jak przycza, urzdzenia instalacyjne, przejazdy, ogrodzenia, place postojowe, place pod mietniki, 10) teren budowy - przestrze w ktrej prowadzone s roboty budowlane wraz z przestrzeni pod urzdzenia zaplecza budowy,

11) prawo do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane - to tytu prawny wynikajcy z prawa wasnoci, uytkowania wieczystego, zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego, 12) pozwolenie na budow - decyzja administracyjna zezwalajca na rozpoczcie i prowadzenie budowy, 13) dokumentacja budowy - to pozwolenie na budow wraz z projektem budowlanym, dziennikiem budowy, protokoy odbiorw czciowych i kocowych a take rysunki i opisy suce realizacji obiektu, operaty geodezyjne i ksika obmiarw, a w przypadku realizacji obiektu metod montau - dziennik montau, 14) dokumentacja powykonawcza - to dokumentacja budowy z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robt oraz geodezyjne pomiary powykonawcze, 15) teren zamknity - teren lub obiekt budowlany dostpny tylko dla osb uprawnionych.

2.3.2. Uczestnicy procesu budowlanegoS nimi: - inwestor, - inspektor nadzoru inwestycyjnego, - projektant, - kierownik budowy lub kierownik robt. Inwestor organizuje proces budowlany (zatrudnia fachowcw, projektantw i kierownikw), a take ustanawia inspektora nadzoru inwestorskiego i moe zobowiza projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Projektant opracowuje projekt obiektu budowlanego po uzyskaniu wymaganych opinii, uzgodnie i sprawdze oraz sprawuje nadzr autorski. Ma prawo wstpu na teren budowy i dokonywania wpisw w dzienniku budowy, a take wpisu dajcego wstrzymania robt. Kierownik budowy: - protokolarnie przyjmuje od inwestora teren z jego urzdzeniami a take stae punkty geodezyjne, - prowadzi dokumentacj budowy, - zapewnia geodezyjne wytyczenie obiektu, - organizuje i kieruje budow, wstrzymuje budow, realizuje zalecenia wpisane do dziennika budowy, - zgasza obiekt do odbioru oraz w nim uczestniczy.

2.3.3. Pozwolenie na budowW celu uzyskania pozwolenia na budow naley zoy wniosek z nastpujcymi zacznikami: - projekt budowlany z opiniami, uzgodnieniami i pozwoleniami wymaganymi przepisami szczeglnymi - tytu prawny dysponowania nieruchomoci - decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu - specjalistyczne opinie w razie budowy obiektw zagraajcych uytkownikowi i rodowisku (elektrownie atomowe, rafinerie, zakady chemiczne, zapory wodne, nowe nieznane rozwizania techniczne) Projekt budowlany stanowicy podstaw uzyskania pozwolenia powinien zawiera: -projekt zagospodarowania dziaki lub terenu sporzdzony na aktualnej mapie zawierajcy: granice terenu, usytuowanie istniejcych i projektowanych obiektw budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, ukad komunikacyjny, odlegoci od istniejcych i projektowanych obiektw na terenach ssiednich, - projekt architektoniczno-budowlany okrelajcy funkcj, form i konstrukcj obiektu oraz proponowane rozwizania techniczne i materiaowe, - owiadczenie jednostek o zapewnieniu dostawy energii, wody, gazu, odprowadzenia ciekw itd., - wyniki bada geologiczno inynierskich.

2.3.4. Czynnoci w trakcie budowy i eksploatacjiRozpoczcie budowy nastpuje z chwil podjcia prac przygotowawczych do ktrych nale: wytyczenie geodezyjne obiektw, niwelacja terenu, budowa obiektw tymczasowych. W trakcie budowy kierownik budowy jest zobowizany: prowadzi dziennik budowy, ktry jest dokumentem urzdowym przebiegu robt budowlanych oraz zdarze i okolicznoci zachodzcych w toku robt. W dzienniku budowy wpisuje si osoby ktrym powierzono kierownictwo, nadzr i kontrol techniczn robt budowlanych. Osoby te podpisuj si w dzienniku. Po zakoczeniu budowy inwestor skada wniosek o udzielenie pozwolenia na uytkowanie doczajc do niego: orygina dziennika budowy, owiadczenie kierownika budowy o zgodnoci obiektu z projektem, protokoy bada i sprawdze, wyniki geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej. W trakcie eksploatacji waciciel lub zarzd obiektu budowlanego jest zobowizany prowadzi ksik obiektu w ktrej zapisuje si informacje o badaniach i kontroli stanu technicznego oraz remontach i przebudowie w okresie uytkowania obiektu budowlanego. Nie dotyczy ten wymg budownictwa indywidualnego jednorodzinnego.

2.4. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21. 02. 1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowa geodezyjnokartograficznych oraz czynnoci geodezyjnych obowizujcych w budownictwiePrzepisy tego rozporzdzenia okrelaj wymagania stawiane przed wykonawcami robt geodezyjnych (posiadajcych uprawnienia zawodowe) podczas projektowania, budowy, remontu i uytkowania obiektw budowlanych dla ktrych wymagane jest pozwolenie na budow. Przy realizacji sieci uzbrojenia terenu obowizuj inne przepisy.

2.4.1. Opracowania geodezyjno-kartograficzne do celw projektowychMapy do celw projektowych powinny obejmowa obszar inwestycji oraz 30 m pas obszaru otaczajcego, a niekiedy rwnie teren strefy ochronnej. S to najczciej kopie mapy zasadniczej, ktra moe by 2 razy pomniejszona lub powikszona. Tre takich map oprcz elementw stanowicych tre mapy zasadniczej cznie z granicami wadania (wasnoci) nieruchomoci powinna zawiera: 1) opracowane geodezyjnie linie rozgraniczajce tereny o rnym przeznaczeniu, linie zabudowy oraz osie ulic, drg itp. jeeli takie zostay ustalone w planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji o ustaleniu warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu, 2) usytuowanie zieleni wysokiej z wyrnieniem pomnikw przyrody, 3) usytuowanie innych szczegw wskazanych przez projektanta. Skala mapy powinna by dostosowana do rodzaju i wielkoci obiektu lub caego zamierzenia budowlanego. Przyjmuje si w tym wzgldzie nastpujce ustalenia: - skala 1:500 lub wiksza dla dziaek budowlanych, - skala 1:1 000 lub wiksza dla zespow obiektw budowlanych oraz dla terenw budownictwa przemysowego, - skala 1:2 000 dla terenw rozlegych z rozproszonymi obiektami budowlanymi oraz obiektami liniowymi. W niektrych przypadkach zarwno wielko obszaru jak i skal map do celw projektowych dla danej inwestycji okrela organ waciwy do wydania pozwolenia na budow. Jeli brak jest mapy zasadniczej to mona wykona map jednostkow, ktr powinien przyj pastwowy zasb geodezyjno-kartograficzny. Jeli projekt budowlany dotyczy remontu obiektu zabytkowego wwczas sporzdza si inwentaryzacj architektoniczno-budowlan, ktra powinna zawiera dokumentacj opisow, pomiarowokartograficzn, fotograficzn i fotogrametryczn. Dokumentacja ta ma zapewni odtworzenie geometrii ukadu przestrzennego oraz detali architektonicznych i budowlanych danego obiektu

Jeli buduje si pojedynczy obiekt o prostej konstrukcji, ktry jest usytuowany w granicach jednej nieruchomoci to projekt mona wykona na mapie jednostkowej w ukadzie lokalnym dla danej inwestycji. Jednak wwczas punkty osnowy geodezyjnej naley utrwali znakami z trwaego materiau i sporzdzi dla nich opisy topograficzne.

2.4.2. Wyznaczenie obiektw budowlanych w terenieSporzdzony przez projektanta projekt naley opracowa geodezyjnie , to znaczy obliczy wsprzdne punktw gwnych osi konstrukcyjnych i linii zabudowy w stosunku do istniejcej osnowy geodezyjnej, lub w prostych przypadkach - w stosunku do trwaych szczegw sytuacyjnych uwidocznionych na mapie. Nastpnie naley przygotowa dane liczbowe potrzebne do przestrzennego usytuowania treci projektu w terenie z zachowaniem przewidzianego w projekcie pooenia obiektw wyznaczanych wzgldem obiektw istniejcych i wznoszonych oraz wzgldem granic nieruchomoci. Wytyczeniu i utrwaleniu w terenie podlegaj geodezyjne elementy okrelajce usytuowanie w poziomie oraz posadowienie wysokociowe budowanych obiektw a w szczeglnoci: gwne osie obiektw budowlanych naziemnych i podziemnych, charakterystyczne punkty projektowanego obiektu, stae punkty wysokociowe. Wykonanie czynnoci geodezyjnych wpisuje geodeta do dziennika budowy.

2.4.3. Prace geodezyjne w toku budowyPrace te obejmuj: geodezyjn obsug budowy i montau obiektu budowlanego, pomiary przemieszcze obiektu i jego podoa oraz wyznaczenie odksztace obiektu, geodezyjn inwentaryzacj powykonawcz obiektw lub ich elementw. Wykonanie tych czynnoci, wykonawca prac geodezyjnych potwierdza wpisem do dziennika budowy lub dziennika montau. Jednoczenie, geodeta przekazuje kierownikowi budowy kopie szkicw tyczenia i kontroli pooenia poszczeglnych elementw obiektu budowlanego. Szkice powinny zawiera dane geodezyjne umoliwiajce wznowienie lub kontrol wyznaczenia. W razie stwierdzenia rozbienoci midzy wynikami pomiarw a ustaleniami projektu budowlanego, naley fakt ten odnotowa w dzienniku budowy lub montau i udokumentowa go szkicami.

2.4.4. Prace geodezyjne po zakoczeniu budowyPo zakoczeniu budowy pojedynczych obiektw budowlanych sporzdza si ich geodezyjn inwentaryzacj powykonawcz w celu zebrania danych o przestrzennym rozmieszczeniu elementw zagospodarowania terenu. Ponadto przed oddaniem obiektu do uytku wykonuje si pomiar stanu wyjciowego obiektw wymagajcych okresowego badania przemieszcze i odksztace.

2.4.5. Geodezyjna dokumentacja powykonawczaSkada si ona z operatu geodezyjnego, ktry zawiera wyniki pomiarw geodezyjnych prowadzonych na poszczeglnych etapach budowy, a w szczeglnoci szkice tyczenia i kontroli pooenia poszczeglnych elementw obiektu budowlanego. Wcza si rwnie operat z pomiarw przemieszcze i odksztace obiektu lub jego podoa. Dokumentacja geodezyjno-kartograficzna wykonana w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej powinna zawiera dane umoliwiajce wniesienie zmian na map zasadnicz, do ewidencji gruntw i budynkw oraz do ewidencji sieci uzbrojenia terenu.

Wykonawca prac geodezyjnych jest zobowizany do przekazania oryginau dokumentacji z inwentaryzacji powykonawczej do orodka dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej w formie i zakresie przewidzianym innymi przepisami. Map powsta w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej przekazuje si kierownikowi budowy.

2.5. Ustawa z dnia 29. 04. 1985r. o gospodarce gruntami i wywaszczeniu nieruchomoci oraz Ustawa o zmianie Ustawy z dnia 29. 09. 1990r.Ustawa okrela zasady gospodarowania gruntami zabudowanymi i przeznaczonymi w planach zagospodarowania przestrzennego na cele zabudowy. Podaje te zasady wywaszczania. Ustawa nie zajmuje si gruntami przeznaczonymi na cele gospodarki rolnej i lenej. Gminy mog tworzy zasoby gruntw na cele zabudowy miast i wsi w tym na budownictwo wielorodzinne oraz na wznoszenie budowli i urzdze zwizanych z tym budownictwem. Po nabyciu gruntw do zasobw przez zarzdy gmin przygotowuje si dla nich opracowania geodezyjne cznie z projektami podziaw nieruchomoci. Granice nieruchomoci przyjmuje si wg. istniejcego stanu prawnego lub z ewidencji gruntw i budowli. Jeeli w planach zagospodarowania przestrzennego przewidziano grunty pod skoncentrowane budownictwo jednorodzinne to po okreleniu przez rad gminy granic takich obszarw wykonuje si najpierw scalenie a potem podzia na dziaki budowlane oraz dokonuje si zmian w ksigach wieczystych (lub tworzy si nowe) i ewidencji gruntw i budynkw. Pozyskiwanie gruntw na wasno Skarbu Pastwa, lub na wasno gminy jest moliwe w drodze umowy lub wywaszczenia. Postpowanie wywaszczeniowe wszczyna si na wniosek zarzdu gminy jeli nieruchomoci potrzebnej na cele publiczne nie udaje si kupi w drodze umowy. Grunty stanowice wasno Skarbu Pastwa i wasno gminy mog by sprzedawane osobom prawnym i osobom fizycznym, albo oddawane tym osobom w uytkowanie wieczyste, uytkowanie, dzieraw lub najem.

2.6. Zarzdzenie Ministrw Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa oraz Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej z dnia 5. 08. 1996r. w sprawie rozgraniczania nieruchomociPodstaw ustalenia przebiegu granic nieruchomoci stanowi dokumenty stwierdzajce stan prawny nieruchomoci oraz dokumenty geodezyjne umoliwiajce wyznaczenie pooenia punktw granicznych. Stan prawny dokumentuj: odpisy z ksig wieczystych, wypisy aktw notarialnych o przeniesieniu wasnoci, orzeczenia sdu i ugody sdowe, decyzje administracyjne przenoszce wasno, inne dokumenty odnoszce si do tytuu wasnoci. Do dokumentw pozwalajcych wyznaczy przebieg granic w terenie nale: szkice graniczne, protokoy graniczne, ugody, zarysy pomiarowe z pomiaru granic, szkice wyznaczenia granic dziaek wydzielonych w wyniku scalenia, wymiany gruntw lub podziau nieruchomoci, a take: mapy jednostkowe nieruchomoci, mapy katastralne, mapy scalenia i wymiany gruntw, plany parcelacyjne, mapa ewidencji gruntw, mapa zasadnicza.

Dokumenty geodezyjne powinny pochodzi z pastwowych zasobw geodezyjno-kartograficznych, chocia dopuszczalne jest korzystanie z innych materiaw jeli moliwe jest stwierdzenie ich wiarygodnoci (np. nazwisko wykonawcy, firma) Ustalenie granic przebiega w nastpujcych etapach: zgoszenie pracy w orodku dokumentacji geodezyjno-kartograficznej, analiza informacji znajdujcych si w posiadanych dokumentach (w tym i tych, ktre dostarczy waciciel), przygotowanie szkicu przebiegu granic, ustalenie terminu rozgraniczenia i zawiadomienie stron. Czynnoci w terenie: wskazanie stronom granicy, stabilizacja punktw granicznych, sporzdzenie protokou granicznego, pomiar granicy i charakterystycznych elementw sytuacyjnych pozwalajcych na odtworzenie granicy. W razie sporu dy si do zawarcia ugody lub sprawa trafia do sdu.

3. DOKUMENTACJA GEODEZYJNOKARTOGRAFICZNAW PROCESIE PROJEKTOWANIA INWESTYCJI3.1. Mapy sytuacyjno-wysokocioweW procesie projektowania inwestycji korzysta si z podkadw mapowych, ktrych skala i stopie szczegowoci uzalenione s od wielkoci inwestycji i fazy projektowania. Rozrnia si w zasadzie trzy fazy projektowania: faza studiw wstpnych i opracowania koncepcji. projekt wstpny projekt techniczny Wrd wznoszonych inwestycji wyrni mona: inwestycje wyduone, do ktrych mona zaliczy budow (szeroko pasa np. 500 m) tras komunikacyjnych (drogi, koleje), rurocigw magistralnych, linii energetycznych, czy te budow kanaw, lub regulacj rzek inwestycje wielkoobszarowe (do kilkuset hektarw) jak np. kopalnie odkrywkowe, zakady przemysowe, osiedla mieszkaniowe, lotniska, budowle inynierskie (50-500ha) typu zapory wodne, elektrownie, zbiorniki wodne, mosty, stadiony sportowe, pojedyncze obiekty budowlane jak budynki: mieszkalne, biurowe, handlowe; place. Dobr odpowiednich podkadw mapowych bdzie wic dostosowany do rodzaju inwestycji i fazy jej projektowania. W oglnym ujciu mona przyj, e skale map zwizane bd z faz projektowania. W fazie studiw wstpnych przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji potrzebne bd mapy w skalach 1:200 000, 1:100 000, 1:50 000, 1:25 000, 1:10 000. Projekt wstpny bdzie zazwyczaj wykonywany na mapach w skali 1:10 000 i 1:5 000. Projekt techniczny powinien by opracowywany na mapach 1:2000, 1:1000, 1:500, 1:250. Odpowiednio do wyej poczynionych ustale projektant korzysta bdzie wic z map topograficznych maoskalowych, rednioskalowych i wielkoskalowych z dodatkowym wyrnieniem map tematycznych i map gospodarczych. Oglne zasady przygotowania map do celw gospodarczych podane s w Instrukcji O-2 opracowanej przez GUGiK. Rozrnia si tu mapy oglnogeograficzne w skalach 1:5 000 - 1:500 000 i mapy tematyczne w skalach 1:250 - 1:500 000. Mapy oglnogeograficzne zawieraj wszystkie gwne elementy krajobrazu powierzchni Ziemi jak: hydrografi, rzeb terenu, osiedla, drogi, lasy, uytki rolne itp. Dzielimy je na topograficzne: wielkoskalowe 1:5 000, 1:10 000, rednioskalowe 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, maoskalowe 1:200 000 - 1:500 000. Mapy topograficzne wielkoskalowe powstaj w oparciu o wyniki pomiarw geodezyjnych i topograficznych natomiast pozostae s ich pochodnymi po wykonaniu odpowiednich prac redakcyjnych i reprodukcyjnych. Mapy tematyczne eksponuj jeden lub kilka wybranych elementw treci mapy oglnogeograficznej, bd okrelone zagadnienia czy zjawiska spoeczno gospodarcze gospodarcze lub przyrodnicze. Obejmuj zagadnienia przestrzenne terenu z jego urzdzeniami inynieryjnymi oraz zjawiska i procesy wystpujce w rodowisku przyrodniczym. Do map gospodarczych najbardziej przydatnych do celw projektowych nale: mapa zasadnicza, mapa podstawowego zagospodarowania terenu, mapa uzbrojenia terenu, komunikacji, przemysu, gospodarki mieszkaniowej, rolnictwa, usug, swobody dyspozycyjnoci terenowej. Rwnie przydatne s mapy przyrodniczo-fizyczne do ktrych nale mapy: geologiczne, rzeby terenu, hydrograficzne, glebowe, i inne. W pracach projektowych korzysta si te z nie przetworzonych zdj lotniczych, wykonanych dla doranych potrzeb.

3.2. Mapa zasadniczaW stadium opracowywania projektu szczegowego (technicznego) korzysta si powszechnie z mapy zasadniczej. Stanowi ona rdowe opracowanie kartograficzne na potrzeby gospodarki narodowej, a w szczeglnoci: gospodarki ziemi, planowania przestrzennego, projektowania i lokalizacji inwestycji i innych. Mapa zasadnicza suy rwnie do opracowywania innych map pochodnych. Sporzdza si tak map na podstawie wynikw pomiarw bezporednich , lub na podstawie uczytelnionych i uzupenionych materiaw fotogrametrycznych. Wystpowa moe w postaci klasycznej lub numerycznej. Szczegowa charakterystyka mapy zasadniczej zawarta jest w instrukcji K-1 (Gwny Geodeta Kraju 1995r). Przepisy tej instrukcji okrelaj tre mapy podzielon na cz obligatoryjn i fakultatywn. W treci obligatoryjnej wyrnia si: punkty osnw geodezyjnych, elementy ewidencji gruntw i budynkw takie jak: granice jednostek terytorialnego podziau pastwa, granice podziau ewidencyjnego, granice nieruchomoci i dziaek ewidencyjnych, punkty graniczne, granice uytkw gruntowych, kontury klas bonitacyjnych, obrysy budynkw, numery lub inne oznaczenia identyfikacyjne wyej wymienionych obiektw, elementy sieci uzbrojenia terenu: nadziemne, naziemne i podziemne. Tre fakultatywna jest zalena od potrzeb urzdw, instytucji oraz podmiotw gospodarczych i ich zamierze inwestycyjnych. Tre mapy zasadniczej moe by przedstawiana w systemie nakadek tematycznych o nastpujcych oznaczeniach: E - nakadka ewidencji gruntw i budynkw, U - nakadka sieci uzbrojenia terenu, S - nakadka sytuacji powierzchniowej, W - nakadka rzeby terenu, R - nakadka realizacyjnych uzgodnie projektowych. Dobr skali mapy uzaleniony jest od stopnia zagszczenia terenu szczegami sytuacyjnymi, urzdzeniami podziemnymi a take od przewidywanych zamierze inwestycyjnych. Stosuje si nastpujce skale: 1:500 - dla terenw o duym stopniu zainwestowania lub dla obszarw przewidywanych do intensywnego zainwestowania, 1:1000 - dla terenw maych miast, aglomeracji miejskich i przemysowych oraz terenw osiedlowych wsi bdcych siedzibami gmin, 1:2000 - dla pozostaych zwartych terenw osiedlowych, terenw rolnych o drobnej nieregularnej szachownicy stanu wadania oraz wikszych zwartych obszarw rolnych i lenych na terenach miast, 1:5000 - dla terenw o rozproszonej zabudowie wiejskiej oraz gruntw rolnych i lenych na terenach gmin. Mapa zasadnicza przeznaczona do celw projektowych powinna by bieco aktualizowana w zakresie zmian w ewidencji gruntw i budynkw oraz sieci uzbrojenia terenu. Mapa zasadnicza jak i mapy topograficzne wielko i rednioskalowe opracowywane s w pastwowym ukadzie wsprzdnych 1965,ktry skada si z 5 stref odwzorowawczych. Kada z tych stref podzielona jest na sekcje o wymiarach x = 40km, y = 64km. Sekcje tworz w poziomie pasy a w pionie supy i s oznaczone numerami od 0 do 9. Sekcje map topograficznych w skalach 1:50000, 1:25000, 1:10000 i 1:5000 powstaj w wyniku czterostopniowego kolejnego podziau sekcji na cztery czci (rys. 1). Podstaw podziau na sekcje mapy zasadniczej w skalach 1:5000, 1:2000, 1:1000, 1:500, jest sekcja wielkoskalowej mapy topograficznej w skali 1:10000. Dzieli si j na 25 sekcji, z ktrych kada odpowiada skali mapy 1:2000. Sekcj w skali 1:2000 dzieli si na 4 czci otrzymujc sekcje dla skali 1:1000, a t znw na 4 czci dla skali 1:500.

Goda map s nastpujce: sekcja podziaowa 343 (nr strefy, nr pasa, nr supa) 1:50 000 (20km x 32km) 343.4 1:25 000 (10km x 16km) 343.41 1 :10 000 (5km x 8km) 343.442. 1 : 5 000 (2.5km x 4km) 343.442.2 1 : 2 000 ( 1km x 1.6km) 343.442.25 1 : 1 000 (0.5km x 0.8km) 343.442.25.4 1 : 500 (0.25km x 0,4km) 343.442.25.4.4

3.3 Ocena wartoci mapyPrzygotowanie przez geodetw map interesujcych projektanta obejmuje skompletowanie map w rnych skalach, ustalenie ich wartoci uytkowej i dokonanie w razie potrzeby nowych pomiarw na podstawie ktrych wykonana bdzie aktualizacja map istniejcych, lub opracowanie map nowych. Kompletowanie map zbieranych z rnych archiww powinno by czone z kompletowaniem informacji o istniejcej osnowie (wykazy wsprzdnych, opisy topograficzne, szkic osnowy). Ocena wartoci uytkowej mapy polega na sprawdzeniu jej aktualnoci, szczegowoci i dokadnoci. Wymaga to porwnania sytuacji na mapie z terenem i wykonania pomiarw uzupeniajcych, ktrych celem jest uzupenienie mapy o nowe szczegy terenowe i ustalenie faktycznej dokadnoci mapy przez porwnanie odlegoci terenowych z odlegociami odczytanymi graficznie. Rozbieno midzy dugociami okrelonymi z mapy a pomierzonymi w terenie nie powinna przekracza wielkoci bdw wynikajcych z dokadnoci kartometrycznej mapy. Dokadno przedstawiania przedmiotw sytuacyjnych na mapach topograficznych 1:10000 i 1:5000 scharakteryzowana jest nastpujcymi bdami: bd pooenia punktw poziomej osnowy geodezyjnej 0,1mm a maksymalnie 0,15mm, bd pooenia punktw sytuacyjnych I grupy dokadnoci na czystorysie nie moe przekracza 0,5mm wzgldem najbliszych punktw osnowy geodezyjnej a w terenach zakrytych i grzystych 0,75mm, dla pozostaych punktw sytuacyjnych 1,0mm. W przypadku map topograficznych o skalach mniejszych od 1:10000 redni bd pooenia punktw sytuacyjnych I grupy dokadnociowej nie moe przekracza 0,75mm wzgldem punktw osnowy, a w terenach zakrytych i grzystych 1,0mm.

redni bd wysokoci na mapach topograficznych we wszystkich skalach nie moe przekracza: 1/3 zasadniczego cicia warstwicy dla terenw o nachyleniu do 20, 2/3 20 - 60, 1 powyej 60. Dokadno mapy zasadniczej charakteryzuj nastpujce bdy: bd pooenia punktu osnowy geodezyjnej 0,15mm, bd pooenia punktw sytuacyjnych I grupy, dokadno wzgldem najbliszych punktw osnowy geodezyjnej 0,3mm, bd pooenia pozostaych punktw 0,6mm. rednie bdy wysokoci przyjmuje si podobnie jak dla map topograficznych. Do celw projektowych istotna jest dokadno wzajemnego usytuowania na mapie dwch rnych punktw sytuacyjnych wzgldem siebie. Ocenia si i redni bd takiej odlegoci powinien si mieci w granicach od 0,3 do 0,4mm czyli dla skali: 1:1000 bdzie (0,3 - 0,4)m, 1:5000 bdzie (1,5 - 2,0)m, Dostarczenie projektantowi map o wysokiej dokadnoci nie tylko poprawi precyzj projektowania lecz pozwoli take na lepsze wpasowanie nowej inwestycji w istniejc w terenie zabudow. Rwnie uatwiona bdzie geodezyjna realizacja projektu w terenie poprzez dokadniejsze przygotowanie danych do tyczenia. Trzeba tu jednak doda, e przy geodezyjnym opracowaniu projektu inwestycji skadajcej si z szeregu elementw zachowujcych wzgldem siebie cile ustalone warunki geometryczne korzystanie z miar graficznych musi zosta ograniczone jedynie do wyznaczenia pooenia jednego punktu i jednego kierunku. Pooenie pozostaych elementw projektu bdzie wynika z realizacji ustalonych warunkw geometrycznych. Oparcie tyczenia takiego projektu na miarach graficznych, wzitych z mapy doprowadzi do znieksztacenia przyjtych przez projektanta warunkw geometrycznych.

3.4. Materiay pomocniczeW projektowaniu niektrych inwestycji (np. drogi, koleje, gazocigi, linie elektroenergetyczne)oprcz uaktualnionych map istniejcych na ktrych opracowuje si projekt wstpny potrzebne s jeszcze mapy ustalonego wstpnie pasa terenu pod wyduone inwestycje a take mapy rejonw skrzyowa takich obiektw z przeszkodami terenowymi. Zazwyczaj uzyskuje si takie mapy z bezporednich pomiarw w terenie. Wyniki pomiarw terenowych przedstawia si coraz czciej w postaci mapy numerycznej, gdy wwczas projektantowi atwiej jest wybra optymalny wariant rozwizania. Sposoby sporzdzania nowych podkadw powinny by oparte na wykorzystaniu nowoczesnych instrumentw. Bardzo uyteczne dla projektowania s wszelkiego rodzaju opracowania fotogrametryczne takie jak zdjcia lotnicze, fotoszkice, fotomapy i ortofotomapy. Odbitki stykowe zdj lotniczych i fotoszkice s przydatne dla celw studialnych w fazie formuowania zaoe projektu, lub przy ustalaniu projektu koncepcyjnego. Materiay te nie maj wprawdzie cile okrelonej skali i s mao dokadne jednak daj peny obraz terenu. Umiejtna fotointerpretacja zdj dostarcza informacji o warunkach topograficznych, o rodzaju gruntu, o warunkach odwodnienia powierzchniowego, o sposobie uytkowania , rodzaju naturalnych ciekw a nawet o warunkach geologicznych. Stosowanie stereoskopw do ogldania zdj lotniczych umoliwia uzyskanie przestrzennego obrazu terenu. Oprcz podkadw mapowych w procesie projektowania niektrych inwestycji wykorzystuje si profile terenu, przekroje ciekw, wyniki bada geologicznych przedstawione na mapie i inne dokumenty. Charakterystyka tego rodzaju dokumentacji i sposoby jej przygotowania przedstawione zostan przy omawianiu konkretnych inwestycji.

4. GEODEZYJNE OPRACOWANIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA TERENU I PROJEKTU ARCHITEKTONICZNO-BUDOWLANEGO4.1.Projekt zagospodarowania dziaki lub terenuProjekt zagospodarowania dziaki lub terenu skada si z czci opisowej i rysunkowej. Cz opisowa powinna okrela: przedmiot inwestycji, a take przy wielu obiektach wschodzcych w skad inwestycji powinien by okrelony zakres caego zamierzenia i kolejno realizacji obiektw, istniejcy stan zagospodarowania dziaki lub terenu, projektowane zagospodarowanie, w tym urzdzenia budowlane zwizane z obiektem, ukad komunikacyjny, sie uzbrojenia terenu, uksztatowanie terenu i zieleni, zestawienie powierzchni wszystkich fragmentw zagospodarowanej dziaki lub terenu, informacje wynikajce z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dane okrelajce wpyw eksploatacji grniczej lub inne dane wynikajce ze specyfiki i charakteru obiektu budowlanego. Cz rysunkow wykonuje si na kopiach aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej, przyjtej do pastwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Skala map powinna by dostosowana do rodzaju i obszaru inwestycji. Instrukcja G-3 precyzuje w tym zakresie nastpujce zalecenia: dla inwestycji budowlanych skala map nie moe by mniejsza ni 1: 1000, dla inwestycji o duej rozlegoci i niewielkim zagszczeniu obiektw budowlanych moe by stosowana skala 1:2000, a dla terenw strefy ochronnej 1:5000, dla szlakw i stacji kolejowych stosuje si w zasadzie mapy w skali 1:1000, a dla wikszych stacji kolejowych mapy w skalach 1:500 i 1:250. Dla szlakw o mniejszym znaczeniu mona stosowa mapy w skali 1:2000, dla inwestycji drogowych stosuje si mapy w skali 1:1000, a w wyjtkowych przypadkach 1:5000, 1:2000 i 1:500, dla inwestycji liniowych napowietrznych, zlokalizowanych poza terenami zabudowanymi, stosuje si z zasady mapy w skalach 1:25000, 1:10000, dla inwestycji urzdze melioracji wodnych, zlokalizowanych poza terenami zabudowanymi stosuje si mapy w skalach 1:10000 - 1:2000. Projekt zagospodarowania dziaki lub terenu sporzdzony na mapie zawiera: granice dziaki lub terenu, sytuacyjne i wysokociowe usytuowanie obiektw projektowanych i obiektw istniejcych, wymiary i wzajemne odlegoci obiektw i urzdze w nawizaniu do istniejcej zabudowy terenw ssiednich, wysokoci charakterystycznych punktw obiektw i terenu, strefy ochronne, ukad komunikacji wewntrznej: drogi, bocznice kolejowe, place, chodniki, a take inne profile i przekroje z wymiarami i rzdnymi, uksztatowanie terenu i zieleni, ukad sieci uzbrojenia terenu (wodocigowa, gazowa, cieplna, kanalizacyjna, telekomunikacyjna, elektryczna). Dla duych inwestycji projekt zagospodarowania terenu moe by przedstawiony na oddzielnych rysunkach ujmujcych wybran tematyk jak na przykad: budynki, ukady komunikacyjne, sie uzbrojenia terenu, pionowe uksztatowanie terenu, uksztatowanie zieleni.

4.2. Geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego

Projekt zagospodarowania terenu przedstawiajcy usytuowanie wszystkich obiektw budowlanych konkretnej inwestycji podlega geodezyjnemu wytyczeniu w terenie. Celem geodezyjnego wytyczenia jest zapewnienie przestrzennego usytuowania obiektw zgodnie z wymogami projektu, czyli zachowanie przewidzianego w projekcie usytuowania tyczonych obiektw wzgldem siebie oraz wzgldem obiektw istniejcych i granic terenu inwestycji. Ponadto prace geodezyjne powinny by wykonane z dokadnoci zapewniajc uzyskanie wymaganych w projekcie ksztatw obrysw obiektw budowlanych i ich wymiarw. W przypadku tyczenia pojedynczych budynkw zlokalizowanych w granicach dziaki mona stosowa postpowanie uproszczone nie wymagajce korzystania z osnowy geodezyjnej. Przykadowy plan zagospodarowania dziaki pod budow domu mieszkalnego przedstawiono na rysunku 2. Tyczenie budynku prowadzi si w odniesieniu do granic dziaki. Najpierw tyczy si punkty A i B a nastpnie z tych punktw tyczy si punkty C i D. Taka kolejno pomiarw zapewnia dokadn realizacj prostokta ABCD eliminujc w procesie tyczenia obrysu budynku bdy odtworzenia granic dziaki. Kontrol poprawnoci wytyczenia obrysu mona przeprowadzi porwnujc dugoci przektnych AC i BD pomierzonych w terenie z dugociami obliczonymi z nominalnych wymiarw prostokta. Znacznie trudniejszy przypadek tyczenia obrysu budynku wzgldem granic dziaki przedstawiono na rysunku 3.

Z uwagi na konieczno korzystania z miar graficznych plan powinien by sporzdzony w skali 1:200 lub nawet 1:100. Do tyczenia mona tu wykorzysta metod biegunow. Dugoci celowych pomidzy stanowiskiem instrumentu 1 a punktami A-L oraz kty kierunkowe pomidzy granic dziaki 1-2 a punktami A-L wyznacza si graficznie wprost z posiadanego planu. Jeeli wymagania dokadnociowe realizacji ksztatu i wymiarw obrysu budynku bd wiksze ni uzyskiwane proponowan wyej metod biegunow, wwczas przygotowanie danych do tyczenia powinno by oparte na wykorzystaniu wsprzdnych punktw A-L. Wsprzdne takich punktw mona obliczy w przyjtym lokalnym ukadzie wsprzdnych w oparciu o wymiary i warunki geometryczne przedstawione w projekcie. Miary graficzne maj w tym przypadku pozwoli jedynie na lokalizacj jednego punktu budynku (lub granicy) i jednego kierunku wychodzcego z tego punktu w przyjtym ukadzie wsprzdnych. Zgodnie z wymogami Prawa Budowlanego tyczenie obiektw budowlanych przedstawionych na planie zagospodarowania terenu przyszej inwestycji naley wykona w odniesieniu do osnowy geodezyjnej.

Tym samym tre planu zagospodarowania terenu przedstawion przez projektanta naley uzupeni o punkty osnowy geodezyjnej oraz wsprzdne punktw osnowy i punktw reprezentujcych obiekty budowlane.

Ostatecznie plan realizacyjny zagospodarowania terenu zawiera tre skadajc si z niej wyszczeglnionych pozycji dobranych stosownie do rodzaju inwestycji: granice terenu inwestycji, granice strefy ochronnej, granice robt ziemnych (wydzielonych rejonw, tarasw, skarp, roww), obiekty i urzdzenia istniejce, obiekty projektowane (obrysy, osie gwne, elementy charakterystyczne, nazwy), wymiary obiektw, rozstawy osi, odlegoci wzajemne midzy obiektami projektowanymi, a take odlegoci od obiektw istniejcych, sie uzbrojenia terenu (osie przewodw gwnych i odganych, osie podpr, punkty podcze, oznaczenia przewodw), osie torw kolejowych, rozjazdy, skrzyowania, urzdzenia techniczne i towarzyszce obiekty inynierskie, charakterystyczne punkty osi i korony drogi, zwyke i wielopoziomowe skrzyowania drg, urzdzenia techniczne i towarzyszce obiekty inynierskie, osie i linie brzegowe ciekw i zbiornikw wodnych, linie zalewowe, wodne budowle inynierskie, wsprzdne paskie punktw zaamania granic, obrysw, osi a take punktw gwnych i charakterystycznych punktw poszczeglnych obiektw budowlanych, wysokoci punktw wyznaczajcych poziom zerowy obiektu budowlanego, wysokoci charakterystycznych punktw pionowego uksztatowania terenu, punkty istniejcej i projektowanej osnowy geodezyjnej wraz z ich wsprzdnymi i oznaczeniami. Dla ogromnych przedsiwzi inwestycyjnych (np. zakad metalurgiczny) plan realizacyjny moe by przygotowywany etapowo. Wwczas naley prowadzi tzw. plan koordynacyjny, ktrego tre stanowi bdzie zinwentaryzowany fragment inwestycji ju zrealizowanej uzupeniony o kolejny fragment projektu zagospodarowania terenu. Etapowe sporzdzanie planu realizacyjnego zapobiega rnego rodzaju kolizjom i usuwa ewentualno przeprojektowywania pierwotnego planu realizacyjnego. W przypadku duego

zagszczenia treci planu moe on by niekiedy przygotowany oddzielnie dla rnych obiektw budowlanych (budynki, trasy komunikacyjne, sie uzbrojenia terenu, roboty ziemne). Podstawowe dane do tyczenia, lokalizujce obiekty w terenie, zawarte s zarwno w planie realizacyjnym zagospodarowania terenu jak i w projektach technicznych poszczeglnych obiektw budowlanych. Dlatego te, przygotowanie danych do tyczenia powinno by wykonane z wykorzystaniem penej dokumentacji projektowej, gdy wwczas uzyska si moliwo zarwno skontrolowania poprawnoci dokumentacji projektowej jak i potwierdzenia prawidowoci przygotowania danych do tyczenia. Wymg tyczenia projektowanych obiektw wzgldem osnowy geodezyjnej stwarza potrzeb okrelenia wsprzdnych punktw tyczonych w ukadzie wsprzdnych osnowy geodezyjnej. Wykonanie tej czynnoci przyjto okrela jako geodezyjne opracowanie planu realizacyjnego. Opracowanie to prowadzi si w nastpujcych etapach: 1) obliczenie wsprzdnych punktw planu realizacyjnego w lokalnym ukadzie wsprzdnych, 2) wyznaczenie parametrw transformacji lokalnego ukadu planu realizacyjnego na ukad wsprzdnych osnowy geodezyjnej, 3) obliczenie wsprzdnych punktw planu realizacyjnego w ukadzie wsprzdnych osnowy geodezyjnej. Plan zagospodarowania terenu (rys. 4) opracowany przez projektanta ma posta rysunku wykonanego na mapie w okrelonej skali.

Rysunek ten zawiera informacje o usytuowaniu projektowanych obiektw wzgldem siebie i wzgldem obiektw istniejcych, a take przedstawia ksztaty obrysw i ich wymiary. W szczeglnoci podane s: warunki wzajemnej prostopadoci i rwnolegoci osi oraz linii obrysw obiektw wzgldem siebie oraz wzgldem osi i linii obrysw innych obiektw, warunki zachowania okrelonych ktw i odlegoci pomidzy osiami i liniami obrysw obiektw, promienie ukw, dugoci stycznych, kty zwrotu, odlegoci midzy obiektami projektowanymi a obiektami istniejcymi w terenie, wysokoci punktw zerowych i wysokoci charakterystycznych punktw pionowego uksztatowania terenu. Wymienione wyej dane geodezyjne uzupenione niekiedy o miary graficzne brane z mapy wykorzystuje si do obliczenia wsprzdnych tyczonych punktw w lokalnym ukadzie wsprzdnych Oxy planu realizacyjnego. Ustalenie takiego ukadu wsprzdnych sprowadza si do przyjcia na planie punktu pocztkowego O oraz osi Ox. Mona na przykad za punkt O przyj punkt przecicia dwch gwnych osi planu realizacyjnego, przy czym jedna z tych osi bdzie reprezentowa o Ox lokalnego ukadu wsprzdnych. W oparciu o przyjty ukad wsprzdnych oraz wyszczeglnione na planie warunki geometryczne i rnego rodzaju wymiary oblicza si wsprzdne punktw reprezentujcych tre planu zagospodarowania terenu. Czynnoci etapu drugiego maj doprowadzi do wpasowania treci planu zagospodarowania terenu w sytuacj istniejc w terenie . Ten etap oparty jest na wykorzystaniu miar graficznych wicych plan zagospodarowania z sytuacj istniejc w terenie a przedstawion na mapie. Warto w tym miejscu przypomnie, e na mapach uytych do projektowania naniesione s punkty osnowy geodezyjnej (instrukcja K-1). Efekt wpasowania mona w najprostszym przypadku osign przez nadanie pocztkowi ukadu lokalnego O wsprzdnych, a osi Ox - azymutu, obliczonych bezporednio w ukadzie osnowy geodezyjnej Oxy (terenowym). Jeli zatem pocztek ukadu O zlokalizowano w punkcie 1 a o Ox przechodzi przez punkt 2 (rys. 5), to naley obliczy wsprzdne tych dwch punktw w ukadzie terenowym Oxy.

Obliczenia wsprzdnych punktw 1 i 2 opiera si na wsprzdnych punktw osnowy geodezyjnej 101-105 i pomierzonych graficznie na mapie odlegociach punktw 1 i 2 od punktw osnowy 101-105. Wprowadzenie w etapie pierwszym wsprzdnych terenowych punktu O i azymutu 1-2 (obliczonego ze wsprzdnych terenowych) dla osi Ox prowadzi bezporednio do wyznaczania wsprzdnych punktw tyczonych w ukadzie terenowym. Wpasowania obydwu ukadw wsprzdnych mona te dokona stosujc ponisze wzory transformacji izometrycznej.

x = xo + xcos - ysin y = yo + xsin + ycosW deniu do zmniejszenia wpywu bdw miar graficznych na dokadno wpasowania treci planu zagospodarowania w istniejc sytuacj terenow mona do transformacji ukadu wsprzdnych wykorzysta wiksz liczb punktw dostosowania. Zatem podobnie jak w przypadku punktw 1 i 2 (rys. 5) naley obra jeszcze kilka innych gwnych punktw planu zagospodarowania i wic je miarami graficznymi z punktami osnowy geodezyjnej, dokona obliczenia ich wsprzdnych w ukadzie terenowym. Wszystkie te punkty dostosowania bd teraz miay wsprzdne x, y w ukadzie lokalnym Oxy i wsprzdne x,y w ukadzie terenowym Oxy. Rwnania aproksymacyjne wedug ktrych wyznaczy mona wspczynniki transformacji maj nastpujc posta:

Vxi = xo + xicos - yisin - xi Vyi = yo + xisin + yicos - yiPo rozwizaniu powyszego ukadu rwna uzyskane wartoci niewiadomych cos i sin mog nie speni warunku cos2 + sin2 = 1 na skutek obcienia wsprzdnych x,y bdami przypadkowymi operacji graficznych. Warto kta skrtu ukadw wsprzdnych mona wedug [3] obliczy z funkcjisin o = arctg cos

Dokadno wpasowania obydwu ukadw charakteryzuje odchylenie standardowe

=

1 n4

( Vx2i + Vy2i )i i

Trzeci etap geodezyjnego opracowania planu zagospodarowania terenu polega na obliczeniu wsprzdnych wszystkich tyczonych punktw w ukadzie terenowym Oxy. Czynnoci przeliczenia wsprzdnych x, y poszczeglnych punktw z ukadu lokalnego na ukad terenowy prowadzi si z wykorzystaniem obliczonych parametrw transformacji: xo, yo, . Oprcz wsprzdnych paskich tyczonych punktw, plan realizacyjny zawiera rwnie wysokoci punktw wyznaczajcych jednoznacznie poziom zerowy wznoszonych obiektw budowlanych, jak rwnie wysokoci wybranych punktw sieci uzbrojenia podziemnego i nadziemnego, a take wysokoci punktw charakterystycznych pionowego uksztatowania terenu. Wysokoci tych punktw poddane s zazwyczaj w odniesieniu do przyjtego w Kraju poziomu odniesienia (poziom zera mareografu w Kronsztadzie) i nie wymagaj przelicze. S one realizowane w dowizaniu do punktw pastwowej osnowy wysokociowej (reperw) lub dowizanych do nich reperw roboczych stanowicych sie punktw usytuowanych na terenie inwestycji. Wysokoci wszystkich punktw wyznaczane s w systemie wysokoci normalnych. Wsprzdne punktw osnowy geodezyjnej i wsprzdne punktw tyczonych planu realizacyjnego mog by rwnie podawane w formie zestaww tabelarycznych. W takim przypadku wszystkie punkty planu realizacyjnego powinny posiada odpowiednie oznaczenia cyfrowe (numery).

4.3. Dokumentacja tyczeniaRealizacja projektu zagospodarowania w terenie polega na wytyczeniu punktw reprezentujcych tre projektu w odniesieniu do istniejcej lub nowozaoonej osnowy geodezyjnej. Tyczenie prowadzi si przy uyciu metod i instrumentw zapewniajcych uzyskanie wymaganych dokadnoci usytuowania, ksztatu i wymiarw obiektw budowlanych. Stosownie do wybranej metody tyczenia przygotowuje si dane do tyczenia, ktrymi s elementy geometryczne wice punkty planu realizacyjnego z punktami osnowy geodezyjnej. Elementami geometrycznymi s tu kierunki, kty poziome, kty pionowe, odlegoci i rnice wysokoci. Wartoci tych elementw oblicza si ze wsprzdnych punktw osnowy geodezyjnej i wsprzdnych punktw planu zagospodarowania terenu. W celu sprawdzenia poprawnoci wykonanego tyczenia lokalizujcego przygotowuje si rwnie zestawienie elementw geometrycznych (miar

kontrolnych) wicych punkty obiektu tyczonego wzgldem siebie oraz wicych punkty obiektu tyczonego z punktami obiektw wzniesionych lub istniejcych.

Rezultaty wykonanych oblicze su do sporzdzenia dokumentu bdcego bezporedni podstaw tyczenia. Dokumentem tym jest szkic dokumentacyjny przygotowany na podstawie planu realizacyjnego. Szkic taki (rys.6) zawiera: rysunek realizowanego obiektu lub jego fragmentu sporzdzony w oparciu o plan realizacyjny bez obowizku zachowania skali, istniejce przewody i urzdzenia podziemne, punkty osnowy geodezyjnej, wsprzdne punktw osnowy i punktw tyczonych, obliczone dane do tyczenia i miary kontrolne, numer zlecenia i oznaczenie dokumentacji na podstawie ktrej sporzdzono szkic, nazwisko sporzdzajcego i dat wykonania szkicu. Dane do tyczenia oraz miary kontrolne mog by zestawione tabelarycznie lub wypisywane bezporednio na rysunku szkicu dokumentacyjnego. Po wykonaniu tyczenia sporzdza si szkic tyczenia na ktrym uwidacznia si wszystkie dane liczbowe uzyskiwane w toku prac tyczeniowych wraz z miarami kontrolnymi. Szkic tyczenia (rys. 7) sporzdza si jako dokument wycinkowy jednego okrelonego etapu wytyczenia. Szkic taki moe by sporzdzony na kopii szkicu dokumentacyjnego. Wykonanie tyczenia naley udokumentowa odpowiednimi wpisami do dziennika budowy z jednoczesnym przekazaniem kierownikowi budowy dwch egzemplarzy szkicw tyczenia. Wszystkie szkice dokumentacyjne i szkice tyczenia przechowuje wykonawca prac geodezyjnych do chwili zakoczenia budowy po czym przekazuje je zamawiajcemu.

4.4. Rodzaje prace geodezyjnych prowadzonych w czasie budowy i eksploatacji obiektu budowlanegoOprcz projektu zagospodarowania terenu przedstawiajcego przestrzenne usytuowanie obiektu i urzdze budowlanych sporzdza si projekt architektoniczno-budowlany poszczeglnych obiektw budowlanych. Projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawiera zwizy opis techniczny oraz cz rysunkow. W opisie technicznym okrela si: przeznaczenie obiektu, jego kubatur i zestawienie powierzchni, ukad konstrukcyjny obiektu oraz rozwizania konstrukcyjno-materiaowe, podstawowe dane technologiczne obiektw usugowych i produkcyjnych, rozwizania budowlane i instalacyjno-techniczne obiektw liniowych, rozwizania i sposb funkcjonowania zasadniczych urzdze rnych instalacji technicznych, w tym przemysowych,

charakterystyk energetyczn i ekologiczn obiektu. Cz rysunkowa przedstawia: widoki boczne (elewacje), a take widok z gry, rzuty wszystkich charakterystycznych poziomw obiektu, w tym przekrycia oraz przekroje przedstawiajce: rozwizania budowlano-konstrukcyjne i powizanie z podoem; wspzaleno midzy elementami budowlanymi obiektw a urzdzeniami technologicznymi i przemysowymi; budowle przemysowe i inne tworzce cao techniczno-uytkow jak komin, zbiornik, chodnia, z podaniem wszystkich wymiarw, urzdzenia instalacji technicznych i elementy oglnobudowlanego wyposaenia technicznego. Cz rysunkowa projektu architektoniczno-budowlanego sporzdzana jest w skali dostosowanej do specyfiki i charakteru obiektu budowlanego oraz stopnia dokadnoci oznacze graficznych. Projekty powinny by sporzdzone w skalach nie mniejszych ni: 1:200 dla obiektw budowlanych o duych rozmiarach, 1:100 dla pozostaych obiektw i wydzielonych czci obiektw duych, 1:50 dla obiektw lub ich wydzielonych czci podlegajcych przebudowie lub modernizacji. W stosunku do obiektu budowlanego liniowego skale rysunkw dostosowa naley do potrzeb realizacyjnych obiektu. Podobnie jak przy tyczeniu lokalizacyjnym podstawowym dokumentem jest projekt zagospodarowania terenu tak w czasie budowy konkretnego obiektu budowlanego takim dokumentem jest projekt architektoniczno-budowlany. Pozwala on na przygotowanie danych do wytyczenia szczegw obiektu budowlanego zgodnie z wymogami projektu. Celem geodezyjnej obsugi budowy i montau obiektu jest zatem zapewnienie waciwego wzajemnego pooenia elementw tworzcych obiekt z zachowaniem jego wymaganego ksztatu i wymiarw. Znakomita wikszo obiektw budowlanych wznoszona jest obecnie przy cisej wsppracy wykonawcw prac budowlano-montaowych z wykonawcami prac geodezyjnych. Wsppraca ta rozpoczyna si ju w trakcie robt ziemnych i jest kontynuowana w fazie budowy fundamentw, wznoszenia elementw nonych i przekry dachowych, a take podczas budowy i montau wyposaenia technicznego, eksploatacyjnego i technologicznego. Prace geodezyjne kontynuowane s rwnie po zakoczeniu budowy i rozpoczciu eksploatacji, a ich celem jest wyznaczanie przemieszcze i odksztace budowli oraz sprawdzanie rnorodnych warunkw geometrycznych zapewniajcych prawidowe funkcjonowanie obiektu budowlanego i urzdze produkcyjnych. Tyczenie sytuacyjne szczegw, ktrych lokalizacja musi by wskazana z wysok dokadnoci prowadzi si w oparciu o osnow budowlano-montaow utworzon przez gwne osie tyczonego obiektu lub jednoznacznie zwizan z tymi osiami. W pracach o mniejszych wymaganiach dokadnociowych mona zrezygnowa z zakadania osnw budowlano-montaowych , a tyczenie elementw zespow konstrukcyjnych i technicznych mona opiera na ukadach osi konstrukcyjnych tych zespow oraz na uprzednio wytyczonych i skontrolowanych elementach. Tyczenie wysokociowe opiera si na reperach roboczych, ktrych wysokoci wyznaczono w dowizaniu do reperw sieci pastwowej. Repery robocze sytuuje si poza zasigiem przemieszcze podoa spowodowanych przez obiekt w takiej liczbie aby bya moliwo kontrolowania wysokoci punktw wyznaczanych. Korzystne jest usytuowanie reperw roboczych w takiej odlegoci od obiektu aby przeniesienie wysokoci z reperu na obiekt mogo by dokonane z wykorzystaniem jednego stanowiska niwelatora. Dokumentami tyczenia szczegw s podobnie jak przy tyczeniu lokalizacyjnym: szkic dokumentacyjny i szkic tyczenia, sporzdzone na podstawie projektu architektoniczno-budowlanego i wynikw wykonanego tyczenia. Ponadto sporzdza si rwnie szkice kontrolne zawierajce wyniki powykonawczych pomiarw inwentaryzacyjnych, ktre prowadzi si w poszczeglnych fazach wznoszenia obiektu w celu stwierdzenia poprawnoci: wykonania wykopw i deskowa, ustawienia rub fundamentowych, ustawienia elementw nonych itp. Wykonane czynnoci tyczenia, inwentaryzacji jak rwnie wykonane pomiary przemieszcze obiektu i jego podoa w czasie budowy naley bezwzgldnie potwierdzi wpisem do dziennika budowy. Odpowiednie szkice tyczenia i kontroli oraz wyniki pomiarw przemieszcze przekazuje si kierownikowi budowy. W razie stwierdzenia niedopuszczalnych rozbienoci midzy wynikami pomiarw, a ustaleniami projektu architektoniczno-budowlanego, fakt ten naley odnotowa w dzienniku budowy. Bezporednio po zakoczeniu budowy prowadzi si pomiary inwentaryzacyjne w celu zebrania danych dotyczcych zagospodarowania terenu, w tym take jego uksztatowania pionowego. Inwentaryzacja przewodw podziemnych powinna by wykonana przed ich przykryciem. Zebrane w toku takich pomiarw informacje pozwalaj na opracowanie mapy inwentaryzacyjnej wzniesionej inwestycji i s rwnie wykorzystywane do wprowadzenia zmian na mapie zasadniczej.

Obiekty budowlane i budowle inynierskie, ktre podczas budowy i montau oraz w czasie eksploatacji s zagroone przemieszczeniami i odksztaceniami majcymi wpyw na ich bezpieczestwo i prawidow prac, poddawane s pomiarom okresowym. Zakres i czstotliwo pomiarw przemieszcze i odksztace jest zazwyczaj okrelona w projekcie technicznym lub instrukcji eksploatacji obiektw.

5. GEODEZYJNE OSNOWY REALIZACYJNE

5.1. Oglna charakterystyka osnw realizacyjnychWyznaczanie w terenie treci planu realizacyjnego dla duych inwestycji (zakady przemysowe, osiedla mieszkaniowe, trasy komunikacyjne, budowle inynierskie) prowadzi si w oparciu o punkty geodezyjnej osnowy realizacyjnej. Konstrukcja geometryczna takiej osnowy i sposoby jej pomiaru ustalane s w dostosowaniu do potrzeb realizacji konkretnej inwestycji z uwzgldnieniem wielkoci zajmowanego obszaru, gstoci i rodzaju zabudowy oraz wynikw wstpnych analiz dokadnoci. Zakadana osnowa realizacyjna powinna ponadto zabezpiecza prowadzenie pomiarw inwentaryzacyjnych powykonawczych, pomiarw przemieszcze i odksztace, a take powinna suy tworzeniu lub aktualizacji mapy zasadniczej Wzgldy praktyczne wynikajce z moliwoci technicznych obecnie stosowanych instrumentw geodezyjnych sprawiaj, e rozrnia si osnowy realizacyjne sytuacyjne (poziome), wysokociowe i przestrzenne. Ponadto, rozlego obszaru inwestycji zrnicowane wymagania dokadnoci tyczenia poszczeglnych obiektw budowlanych prowadz do podziau osnw realizacyjnych na: podstawowe, szczegowe i budowlano-montaowe. Ze wzgldu na ksztat terenu inwestycji mona jeszcze rozrni osnowy powierzchniowe i wyduone (liniowe). Osnowy realizacyjne powinny podobnie jak inne osnowy geodezyjne cechowa si trwaoci w czasie i wielorakoci zastosowa. Ponadto musz by dostosowane do pewnych szczeglnych warunkw wynikajcych z charakteru pomiarw realizacyjnych, ktre naley prowadzi z uwzgldnieniem konkretnej technologii budowy obiektu przy zmieniajcych si wymaganiach dokadnociowych w kolejnych fazach procesu budowlanego. Podstawowe wymagania obowizujce przy zakadaniu osnw realizacyjnych reguluj przepisy Instrukcji G-3. Geodezyjna obsuga inwestycji, natomiast propozycje rnych rozwiza ujto w wytycznych technicznych G-3.1. Osnowy realizacyjne. Instrukcja ma charakter obligatoryjny, jednak jej przepisy sformuowano w sposb pozwalajcy wykonawcy stosowa rnorodne rozwizania techniczne niekoniecznie te, ktre zaprezentowano w wytycznych G-3.1. Tym samym nowe rozwizania metodyczne oparte na wykorzystaniu techniki satelitarnej GPS mog by stosowane przy zakadaniu osnw realizacyjnych jeli tylko uzyskane rezultaty pomiarw odpowiada bd wymogom stawianym w Instrukcji G.3.

5.2. Poziome osnowy realizacyjne 5.2.1. Rodzaje osnwPozioma osnowa realizacyjna zabezpieczajca potrzeby realizacji kadego przedsiwzicia inwestycyjnego dzieli si na osnow: podstawow, szczegow, budowlano-montaow. Podstawowa osnowa realizacyjna umoliwia powizanie planu zagospodarowania terenu z obiektami i urzdzeniami istniejcymi w terenie, a take stanowi podstaw do rozwinicia osnowy szczegowej. Powinna ona by nawizana do punktw istniejcej pastwowej osnowy geodezyjnej w sposb zapewniajcy okrelenie wsprzdnych nowych punktw w ukadzie wsprzdnych 1965. Szczegowa osnowa realizacyjna jest nawizana do punktw osnowy podstawowej i wraz z ni stanowi podstaw do tyczenia lokalizujcego obiekty budowlane w terenie. Osnowa tego typu moe mie jednorodn struktur geometryczn dla caego terenu inwestycji, lub te struktura ta moe by rna i dopasowana w poszczeglnych fragmentach terenu inwestycji do ksztatu realizowanych obiektw. Dokadno wyznaczenia wsprzdnych punktw osnowy szczegowej powinna zabezpieczy lokalizacj poszczeglnych elementw planu realizacyjnego w ramach dopuszczalnych odchyek usytuowania.

Osnowa budowlano-montaowa suy do tyczenia szczegw konkretnego obiektu budowlanego, ktrego poszczeglne fragmenty (elementy konstrukcyjne) musz by usytuowane w przestrzeni z wysok dokadnoci, trudn do uzyskania przy wykonywaniu tyczenia w oparciu o osnow szczegow. Osnowa tego typu jest osnow lokaln lecz zlokalizowan w oparciu o punkty osnowy szczegowej. Konstrukcja geometryczna osnw budowlano-montaowych jest dostosowana do ksztatu wznoszonego obiektu. Przedstawiony wyej klasyczny podzia poziomych osnw realizacyjnych moe w konkretnych rozwizaniach wystpowa w formie uproszczonej. Moliwe jest na przykad dowizanie osnw budowlanomontaowych bezporednio do punktw osnowy podstawowej, jak rwnie dopuszczalne jest zakadanie dla maych obszarw inwestycji tylko osnowy szczegowej. Takie uproszczenia konstrukcji geometrycznej sieci realizacyjnych s szczeglnie uzasadnione przy korzystaniu w pracach tyczeniowych z tachymetrw elektronicznych i odbiornikw satelitarnych. Funkcj poziomej sieci realizacyjnej spenia moe istniejca na danym terenie osnowa geodezyjna, zagszczana w razie potrzeby dodatkowymi punktami. Adaptowana osnowa istniejca musi jednak spenia wymogi dokadnociowe ustalone dla realizowanej inwestycji. Najczciej jednak osnowa realizacyjna o wysokiej dokadnoci rozwizywana jest jako osnowa lokalna, a dopiero pniej przyjty ukad lokalny jest transformowany na ukad pastwowy 1965 z wykorzystaniem punktw dostosowania. Punktami dostosowania s tu punkty istniejcej w terenie osnowy geodezyjnej, ktre wczono fizycznie do zakadanej sieci realizacyjnej i objto wsplnymi obserwacjami ktw i dugoci prowadzonymi w nowo zaoonej sieci realizacyjnej. Obecno tych punktw w procesie wyrwnania sieci realizacyjnej w jej ukadzie lokalnym nie nakada na to wyrwnanie adnych dodatkowych warunkw. W klasyfikacji poziomych osnw realizacyjnych rozrni jeszcze mona dwa rodzaje sieci: sieci w ktrych na warto wsprzdnych punktw nie naoono warunkw rwnoci z wartociami projektowanymi, sieci w ktrych wartoci wsprzdnych punktw po wyrwnaniu rwne s zaoonym w projekcie wartociom nominalnym. W pierwszym przypadku lokalizowanie punktw w terenie cechuje si pewn dowolnoci w doborze miejsca osadzenia znaku pomiarowego, za w drugim przypadku miejsce osadzenia znaku jest okrelone cile w planie realizacyjnym. Uzyskanie nominalnych wartoci wsprzdnych wie si tu z przesuwaniem pierwotnego rodka gowicy znaku o wartoci poprawek trasowania uzyskanych z wyrwnania sieci.

5.2.2. Oglne zasady projektowaniaGwnym celem dosy zoonego procesu projektowania osnowy realizacyjnej jest wybr optymalnej struktury geometrycznej sieci ktra powinna zapewni: trwao i stabilno znakw pomiarowych reprezentujcych w terenie punkty sieci realizacyjnej, wymagan dokadno tyczenia poszczeglnych fragmentw planu realizacyjnego, atwy dostp do punktw sieci realizacyjnej zespow geodezyjnych wykonujcych swe czynnoci w rnych fazach procesu budowlanego, moliwo wykorzystania sieci realizacyjnej w pomiarach inwentaryzacyjnych powykonawczych i w pomiarach przemieszcze. Projektant powinien zatem dla nowej inwestycji ustali: typ konstrukcji geometrycznej sieci, miejsca osadzenia znakw pomiarowych i ich rodzaj, wymagan dokadno wyznaczenia pooenia punktw sieci, sposoby pomiaru elementw geometrycznych sieci i dokadno obserwacji terenowych. Projekt rozmieszczenia punktw osnowy realizacyjnej sporzdza si na kopii planu realizacyjnego z penym wykorzystaniem map, wykazw wsprzdnych i opisw topograficznych punktw istniejcej osnowy geodezyjnej zarwno na terenie projektowanej inwestycji jak i na terenach ssiadujcych. Wybr lokalizacji punktw na planie realizacyjnym musi by dostosowany do treci tego planu w sensie zachowania wizur pomidzy punktami i ustalenia miejsc, w ktrych nie bd prowadzone prace budowlane i ustawiane obiekty tymczasowe zagraajce trwaoci znakw. Struktura geometryczna sieci realizacyjnej i gsto projektowanych punktw pozostaj w cisym zwizku z treci planu realizacyjnego. Wanie rodzaj projektowanych obiektw budowlanych, ich rozmieszczenie i wymiary w znacznym stopniu ograniczaj inwencj projektanta sieci. Moe si okaza poytecznym pokrycie poszczeglnych fragmentw inwestycji sieciami o odmiennej strukturze geometrycznej, szczeglnie przy projektowaniu osnw szczegowych.

Dokumentacja geodezyjna dotyczca sieci istniejcych na danym terenie pozwala zorientowa si projektantowi do jakiej klasy dokadnoci nale te punkty. Jeli ta dokadno bdzie odpowiednia dla potrzeb pomiarw realizacyjnych, a jednoczenie usytuowanie punktw nie koliduje z przyszymi pracami budowlanymi to punkty takie s wczone do sieci realizacyjnej i wykorzystywane do jej nawizania. Przy niszej od wymaganej dokadnoci istniejcych w terenie punktw osnowy geodezyjnej, mog one zosta wczone do sieci realizacyjnej, jednak nie jako punkty nawizania, a jedynie jako punkty dostosowania, pozwalajce na dokonanie transformacji wsprzdnych punktw osnowy realizacyjnej z ukadu lokalnego na ukad pastwowy z zachowaniem skali sieci realizacyjnej. Na og sieci poziome, w ktrych pooenie punktw wyznacza si przy uyciu najnowszych technik pomiarowych, bd znajdoway si w wyszej klasie dokadnoci ni sieci zakadane w okresie wczeniejszym. Mona jednak zauway, e w wielu regionach Kraju na istniejcych punktach osnw II i III klasy prowadzi si obserwacje metodami GPS, nadajc tym punktom nowe dokadniej okrelone wsprzdne. W kolejnym etapie pracy projektant przeprowadza wstpn analiz dokadnoci , w wyniku ktrej powinny zosta wskazane zarwno przewidziane do obserwacji elementy geometryczne sieci jak i dokadnoci prowadzenia tych obserwacji. W uzasadnionych dokadnociowo przypadkach wskazania takie mog by dokonane w oparciu o wymogi sformuowane w Instrukcji G-1 w zakresie osnw geodezyjnych II i III klasy. Midzy innymi w instrukcji tej ustalono i bd pooenia punktu osnowy II klasy wzgldem punktw nawizania moe osiga warto mp 0,05m jeli zostan zachowane bdy pomiaru ktw i dugoci bokw w sieci zestawione w tabeli 1. Tabela 1 Dugo elementu w sieci 0,5 - 2 km 2 - 4 km 4 - 8 km rednie bdy pomiaru Kta Dugoci boku 4 2 x 10-5 2,5 1,2 x 10-5 1,5 8 x 10-6

Uzyskanie bdu pooenia punktu mp 0,10m w osnowach geodezyjnych III klasy, przy stosowaniu metody wcicia, jest moliwe przy zachowaniu dokadnoci pomiaru ktw i dugoci wyszczeglnionych w tabeli 2 Tabela 2 Dugo elementu w sieci 0,4 - 1,5 km 1,5 - 3,0 km 3,0 - 5,0 km rednie bdy pomiaru Kta Dugoci boku 10 5 x 10-5 5 2,5 x 10-5 3 1,5 x 10-5

Indywidualna wstpna analiza dokadnoci zaprojektowanej lokalnej sieci realizacyjnej powinna by oparta na wymaganej dokadnoci usytuowania obiektu lub realizacji ksztatu i wymiarw tego obiektu. Dopuszczalne odchyki w tym zakresie powinny by podane w planie zagospodarowania terenu, w normach branowych lub bezporednio przez zleceniodawc prac geodezyjnych. Na podstawie podanych odchyek, w ramach wstpnej analizy dokadnoci, ustala si wymagane dokadnoci wyznaczenia punktw osnowy realizacyjnej, a w dalszym rozwiniciu jej struktur geometryczn i dokadno obserwacji polowych. Przygotowany projekt sieci realizacyjnej weryfikuje si jeszcze w ramach wywiadu terenowego i po wprowadzeniu niezbdnych poprawek przystpuje si do wyznaczenia poszczeglnych punktw sieci w terenie i ich utrwalenia odpowiednimi znakami ziemnymi lub ciennymi. Tyczenie punktw osnowy realizacyjnej prowadzi si w nawizaniu do zidentyfikowanych szczegw terenowych. Punkty ktrym maj by nadane nominalne wsprzdne projektowane musz zosta zlokalizowane z dokadnoci zapewniajc moliwo wprowadzenia poprawek trasowania na specjalnie przygotowanej gowicy znaku o wymiarach 10cm x 10cm.

5.2.3. Przykadowe konstrukcje geometryczne osnw podstawowych i szczegowychW procesie projektowania sieci realizacyjnych pooenie poszczeglnych punktw na planie realizacyjnym ustala si majc na wzgldzie ich trwao i uyteczno w pracach tyczeniowych, a take korzystne ich wzajemne powizanie elementami geometrycznymi podlegajcymi obserwacjom polowym.

Elementami geometrycznymi wicymi poszczeglne punkty i pozwalajcymi na wyznaczenie ich pooenia s kty pomidzy liniami czcymi punkty i dugoci tych linii. Ustalenie wartoci wymienionych elementw przy zastosowaniu tradycyjnych technik pomiaru wymaga istnienia wizur wzdu linii czcych punkty. Spenienie tego warunku wpywa w sposb decydujcy na konstrukcj geometryczn zakadanej sieci. Brak wizur midzy punktami nie jest jednak przeszkod w wyznaczaniu ich pooenia przy stosowaniu techniki satelitarnej GPS. Stwarza to niewtpliwie moliwoci atwiejszego wyboru lokalizacji punktw osnowy realizacyjnej. Projektowanie lokalizacji punktw osnowy podstawowej i szczegowej prowadzone jest w oparciu o ten sam plan realizacyjny. Stanowi on oparcie dla sieci szczegowych, ktrych konstrukcja geometryczna moe by zrnicowana zarwno dla poszczeglnych fragmentw terenu inwestycji jak i dla poszczeglnych faz prac budowlanych. Sie podstawowa powinna ponadto zabezpieczy potrzeby prowadzenia w trakcie budowy i po jej zakoczeniu pomiarw inwentaryzacyjnych i pomiarw przemieszcze. Mona przyj i punkty tworzce sie podstawow powinny by rozmieszczone rwnomiernie na terenie budowy i na terenach przylegych w miejscach szczeglnie chronionych, na odkrytych wzniesieniach terenowych, a nawet na dostpnych dachach trwaych budynkw. Najczciej ksztat takiej osnowy bdzie zbliony do konstrukcji przedstawionej na rysunku 8, a zastosowanej przy budowie ogromnego zakadu metalurgicznego.

Jest to sie trilateracyjna o bokach od 850m do 2,5km. Konstrukcja geometryczna przedstawiona na rysunku 8 moe te by traktowana jako sie ktowa z kilkoma elementami liniowymi i jako pena sie liniowo-ktowa. W przypadku inwestycji obszarowo mniejszych punkty osnowy podstawowej w wikszoci mog by zlokalizowane poza terenem budowy (rys. 9).

Dla inwestycji liniowych (drogi, koleje, cieki wodne) punkty osnowy podstawowej rozmieszczone w odlegoci 500m do 2,5km mog tworzy acuch trjktw lub cig poligonowy (rys. 10 i 11).

Przykad wykorzystania istniejcej w terenie osnowy geodezyjnej II i III klasy do rozbudowania szczegowej osnowy realizacyjnej przedstawiono na rysunku 12.

Znajdujce si w rejonie przyszej inwestycji budynki mona wykorzysta do zakadania na nich znakw ciennych lub dachowych, ktre razem ze znakami ziemnymi utworz sie realizacyjn. Wzajemne powizanie tych punktw konstrukcjami liniowo-ktowymi przedstawiono na rysunku 13. Konstrukcje geometryczne szczegowych osnw realizacyjnych s na og dostosowane do ksztatu tyczonych obiektw. Najczciej bd to cigi poligonowe o bokach 200 - 300m dowizane do punktw osnowy podstawowej i tworzce niekiedy sieci poligonowe. Dla obiektw rwnomiernie usytuowanych w wybranych fragmentach terenu inwestycji mona stosowa sie czworoktw (rys.14).

Szczegowa sie realizacyjna, w ktrej punkty otrzymuj nominalne wsprzdne projektowane ma najczciej ksztat regularny i wystpuje jako sie kwadratw lub prostoktw (rys. 15).

Konstrukcje geometryczne sieci budowlano-montaowych s cile zwizane z ukadem osi konstrukcyjnych i ksztatem wznoszonego obiektu. Blisza charakterystyka tych sieci zostanie przedstawiona cznie z pracami geodezyjnymi prowadzonymi w czasie budowy i montau wybranych obiektw w dalszej czci opracowania.

5.2.4. Prace terenowePrzygotowany projekt poziomej osnowy realizacyjnej tyczy si w terenie. Dokadne wyznaczenie pozycji poszczeglnych punktw wymagane jest tylko przy sieciach regularnych z uwagi na nadawanie tym punktom nominalnych wsprzdnych projektowanych. Pozostae punkty tyczy si w przyblieniu, za ostatecznej lokalizacji dokonuje si bezporednio w terenie wybierajc dla nich dogodne i bezpieczne miejsca np. miedze, pobocza drg, skwery i rejony w ktrych nie bd prowadzone adne prace budowlane. W pierwszej kolejnoci utrwaleniu podlegaj punkty osnowy podstawowej, za w miar postpu prac budowlanych rozwija si i utrwala punkty osnowy szczegowej. Podczas prowadzenia prac ziemnych (makroniwelacji) osnowa szczegowa moe skada si z punktw rozproszonych, ktrych pooenie wyznacza si np. metod wcicia wstecz, a obrysy wykopw i nasypy tyczy si metod biegunow. Tego typu punkty utrwalone s znakami tymczasowymi. Dopiero po splantowaniu terenu mona przystpi do lokalizacji punktw osnowy szczegowej w tych rejonach inwestycji gdzie rozpoczyna si prace budowlane. Pokrywanie na pocztku caego terenu inwestycji punktami sieci szczegowej jest niewskazane, gdy s one niszczone przez dosy dowolnie poruszajce si po terenie budowy samochody i maszyny budowlane. Do utrwalania punktw stosuje si znaki ziemne w postaci supw betonowych prefabrykowanych (rys. 16) lub w postaci rur stalowych wypenionych betonem (rys. 17).

Gowice tych znakw powinny posiada wyranie zaznaczony rodek. Gowice znakw przeznaczonych do utrwalania punktw osnowy regularnej wyposaone s w pyt stalow niekiedy z naniesion na ni siatk centymetrow lub ukadem dwch wzajemnie prostopadych osi przecinajcych si w rodku pyty. Przy stabilizacji tych znakw naley zapewni rwnolego krawdzi pytki do osi ukadu wsprzdnych sieci realizacyjnej. Takie usytuowanie pytki jest niezbdne do wnoszenia poprawek trasowania uzyskanych w wyniku wyrwnania sieci regularnej. Punkty obierane na budynkach utrwala si tarczami sygnalizacyjnymi o wyranym znaku w ksztacie krzya. Stosowanie tachymetrw elektronicznych wywouje potrzeb utrwalania takich punktw pryzmatami dalmierczymi (np.3600), lub specjaln foli odblaskow z naniesionym centrem znaku. Obserwacje, ktrych celem jest wyznaczenie wartoci elementw geometrycznych wicych punkty osnowy realizacyjnej mona rozpocz po ustabilizowaniu si znakw. S to najczciej obserwacje kierunkw i dugoci prowadzone wzdu linii tworzcych konstrukcj geometryczn sieci. Linie te mog czy zarwno ssiednie punkty sieci jak i punkty dalsze jeli zachodzi potrzeba wzmocnienia mocy geometrycznej sieci. Rodzaj instrumentw i liczba serii pomiarowych powinny by okrelone w ramach wstpnej analizy dokadnoci. Instrumentami predestynowanymi do prowadzenia obserwacji w sieciach geodezyjnych s dzi niewtpliwie rnej klasy tachymetry elektroniczne (total station). Z uwagi na rol jak peni maj podstawowe sieci realizacyjne, do pomiaru ktw i dugoci w tych sieciach powinny by uyte instrumenty charakteryzujce si najwyszymi parametrami dokadnociowymi. Przykadem takiego instrumentu jest tachymetr TC 2002 firmy Leica, w ktrym dokadno odczytu kierunku wynosi 1cc, za odlegoci mona mierzy z dokadnoci (1mm + 1 ppm). Przy pomiarach odlegoci do 200m, tachymetr ten zapewnia dokadno rzdu 0,2mm. Pomiar w cigach i sieciach poligonowych korzystnie jest prowadzi metod trzech statyww. W pracach o najwyszej precyzji decydujcy wpyw na dokadno ostatecznych rezultatw pomiarw maj warunki w jakich prowadzi si obserwacje. Std te powinno si unika prowadzenia obserwacji w czasie sonecznej pogody, wzgldnie naley stosowa parasole ochronn