GENEZA I ISTOTASYSTEM DEMOKRATYCZNY

EKONOMICZNA TEORIA DEMOKRACJI

gr. demos + kràtos = władza ludu (narodu)początki kształtowania – koniec VI w. p.n.e.

DEMOKRACJA ATEŃSKA:• demokracja bezpośrednia,

ale udział w życiu politycznym relatywnie wąskiej grupy → demokracja o charakterze ekskluzywnym

• prawo głosu i prawo inicjatywy ustawodawczej

• kontrolowanie urzędników państwowych (≈ wotum zaufania)

• sąd skorupkowy (gr. ostrakon)DEMOKRACJA NOWOŻYTNA:

Anglia, XVII wiek

SYSTEM DEMOKRATYCZNY to taki, w którym:

1. przeprowadzane są cykliczne i rywalizacyjne WYBORY

2. wszystkie biorące w nich udział podmioty są traktowane jednakowo i każdy obywatel może ubiegać się o mandat do sprawowania władzy3. brak działań przeciwdziałających alternacji władzy

4. istnieje swoboda zrzeszania się, wolność słowa, możliwość krytyki rządzących

LEGALNA OPOZYCJA

ZASADY REALIZOWANE W PAŃSTWACH

DEMOKRATYCZNYCH

SUWERENOŚCI NARODU

REPREZENTACJI

PODZIAŁU WŁADZ

PAŃSTWA PRAWA

PLURALIZMU POLITYCZNEGO

POSZANOWANIA PRAW MNIEJSZOŚCI

SŁABOŚCI I ZAGROŻENIA DEMOKRACJI• DYKTATURA WIĘKSZOŚCI, NIETOLERANCJA

• ZAGROŻENIE KORUPCJĄ

• ZAKŁAMANIE RZĄDZĄCYCH

• EGOIZM GRUPOWY

• PODEJMOWANIE BŁĘDNYCH DECYZJI

• MAŁA ELASTYCZNOŚĆ, wydłużenie procesów decyzyjnych

Leszek KOŁAKOWSKI:Jeśli 51% społeczeństwa chce zabić pozostałe 49% to ja nie jestem demokratą

poprawność polityczna a minoryzowanie większości

EKONOMICZNA TEORIA DEMOKRACJI

Anthony Downs, 1957

Homo politicus = homo oeconomicus POLITYCY angażując się w działalność publiczną DĄŻĄ DO ZASPOKOJENIA WŁASNYCH INTERESÓW

Interes własny jest istotniejszą pobudką niż dobro publiczne

ARENA POLITYCZNA = RYNEK

RYNEK POLITYCZNYWYBORCY PARTIE

POLITYCZNE‘konsumenci’ ‘producenci’

‘towar’

‘pieniądz’

GŁOSY

programy partii & działania polityków

dążą do wcielenia w życie

określonego rodzaju polityki

dążą do objęcia bądź utrzymania władzy

(zwycięstwo w wyborach)

WYBORCY NA RYNKU POLITYCZNYM

W jakim przypadku wyborca nie głosuje?Kiedy koszt uczestnictwa w

wyborach jest wyższy niż korzyść • koszt alternatywny wizyty w lokalu

wyborczym

• koszt uzyskania informacjiRACJONALNA IGNORANCJA

Decyzja wyborcy o udziale w wyborach zależy od:• oceny wpływu jego głosu na wynik głosowania • zróżnicowania ideologicznego• ogólnej frekwencji wyborczej• długookresowej wartości partycypacji (w

demokracji)

PARTIE POLITYCZNE NA RYNKU POLITYCZNYM

Założenie: Partie są traktowane jako podmioty

jednorodne (nie ma konfliktu interesów wewnątrz partii)

Partie dążą do maksymalizacji liczby głosów/mandatówprogram (oferta) skierowany do

wszystkich, zależny od oceny rozkładu preferencji wyborców MEDIANOWY

WYBORCA

SYSTEM PARTYJNY zależny od rozkładu preferencji wyborców

POGOŃ ZA RENTĄ (ang. rent seeking)koncepcja ułatwiająca analizowanie zjawisk i procesów zachodzących w sytuacji DĄŻENIA jednostek do UZYSKANIA KORZYŚCI poprzez WYKORZYSTANIE MECHANIZMÓW WŁADZY POLITYCZNEJ

RENTA EKONOMICZNApowstaje przy

wykorzystaniu zasobów do produkcji dóbr i usług

RENTA POLITYCZNA

BRAK DZIAŁALNOŚCI PRODUKCYJNEJ

zasoby są wykorzystywane do wywołania transferu dochodów od jednych podmiotów do drugich

dążenie do jej uzyskania korzystne dla maksymalizacji dobrobytu ogólnospołecznego

dążenie do jej uzyskania szkodliwe dla maksymalizacji dobrobytu ogólnospołecznego

POGOŃ ZA RENTĄ POLITYCZNĄ• LOBBING• KORUMPOWANIE POLITYKÓW

PRÓBY KONTROLOWANIA BRAK

KONTROLIkorupcja INCYDENTALNAkorupcja INSTYTUCJONALNAkorupcja SYSTEMOWA

KONSEKWENCJE WYSTĘPOWANIA KORUPCJI• podważenie zaufania do władzy i państwa• obniżenie sprawności systemu

gospodarczego • transfer nienależnych dochodów do urzędników• dodatkowe koszty dla podmiotów gospodarczych

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE WYSTĘPOWANIU ZJAWISKA RENT SEEKING• dopłaty i subsydiowanie określonych

gałęzi wytwórczości• brak stabilnej polityki podatkowej• istnienie procedury tzw. zamówień

publicznych• znaczne skomplikowanie i uciążliwość

procedury otwierania działalności gospodarczej

• protekcjonizm handlowy• rozbudowana polityka regulacyjna

METODY OGRANICZANIA ZJAWISKA POGONI ZA RENTĄ POLITYCZNĄ

• zmniejszenie roli państwa w gospodarce• liberalizacja polityki handlowej

• dbałość o standardy funkcjonowania organów administracji państwowej i przejrzystość podejmowania decyzji przez polityków i urzędników państwowych• wzmocnienie niezależności czwartej władzy• decentralizacja

• rozwój społeczeństwa obywatelskiego i konsolidowanie demokracji