Fot

. M

icha

³ G

rzeg

orcz

yk

Fotoreporta¿ z IV Miêdzynarodowej KonferencjiNaukowo-Szkoleniowej Farmaceutów

17-19 pa�dziernika 2008, Kraków

Sala spotkañ plenarnychPowitanie uczestników Konferencjiodby³o siê �po krakowsku�

Auditorium Maximum UJ w Krakowie� miejsce Konferencji

Wrêczenie medalu im. Prof. Koskowskiego PaniMagdalene Linz � Prezes Zwi¹zku Niemieckich Izb

Aptekarskich � wrêcza Prezes NRAdr Grzegorz Kucharewicz

przy kawie ... przerwa w konferencji ... od lewej:Prezes NRA G. Kucharewicz , koordynatorzy

departamentów NRA W.Giermaziak i A.Go³dyn,Wiceprezes NRA M.Jêdzejczak

Aptekarz Polski �Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej,

www.aptekarzpolski.plWydawca: Naczelna Izba Aptekarska,

ul. D³uga 16, 00-238 Warszawa,tel. 022 635 92 85, fax 022 887 50 32,

e-mail: nia@nia.org.pl

Redakcja Aptekarza Polskiego:Redaktor Wydawca � mgr farm. Micha³

Grzegorczyk,

Redaktor Naczelny � Zbigniew Solarz,

Zastêpca Redaktora Naczelnego,Konsultant farmaceutyczny

� dr n. farm. Tomasz Baj;

Sekretarz redakcji, Webmaster witrynywww.aptekarzpolski.pl

� mgr farm. Olga Sierpniowska.

e-mail: redakcja@aptekarzpolski.pl

Ekslibris na ok³adce:dr n. farm. K. Kmieæ

FELIETONY , KOMENTARZE

W bie¿¹cym numerze:

FELIETONY, KOMENTARZE

Leopold Skulski � m¹¿ i farmaceuta. .............3

IV MIÊDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWO-SZKOLENIOWEJ FARMACEUTÓW

Relacja z panelu dyskusyjnego... ..................4

ROZMOEWY �APTEKARZA POLSKIEGO�Farmaceuta z egipskiego oznacza �ten, który

chroni� ....................................................6

LEX APOTHECARIORUM

Kilka uwag na temat ubezpieczenia... ..........7

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

Opieka farmaceutyczna � Jak to siê robi?...10

WSZECHNICA APTEKARSKA

Alkohol etylowy w recepturze.......................14Uwagi aptekarza dotycz¹ce opakowañ produk-

tów leczniczych.......................................15

MANUA£ APTEKARSKI

Przyprawy mog¹ leczyæ cz. III .....................17Jak zapobiegaæ i leczyæ przeziêbienie ........20

KSZTA£CENIE NA ODLEG£O�Æ

Raport systemu e-duk@cja... ........................23

PANORAMA SAMORZ¥DU

Kierownik to funkcja odpowiedzialna .......25

EKSPERTYZY, RAPORTY

Sezon na przeziêbienia rozpoczêty .......... 27

BIBLIOTEKA, CZYTELNIA

RECEPTURA ............................................30URANIA - Raj utracony ................................31

Nowe rejestracje i nowo�ci na rynku .......33

HISTORIA FARMACJI

Poczet wielkich aptekarzy polskich .........45MANUA£Y APTEKARSKIE � Gatunek i tra-

dycja (czê�æ druga) .........................48

APTEKARZE � TWÓRCY

Wystawa �Ro�liny lecznicze w ekslibrisie�Krzysztofa Kmiecia ...........................52

Dnia 11 listopada przypada 90 rocznica odzyskania niepodleg³o�ci i od-rodzenia siê naszej Ojczyzny po 123 latach zniewolenia przez zaborców.W przededniu tego radosnego dnia, bêd¹cego �wiêtem narodowym LechKaczyñski, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej dokona w £odzi uroczy-stego ods³oniêcia tablicy umieszczonej na �cianie frontowej budynku bêd¹-cego siedzib¹ Urzêdu Miasta, po�wiêconej LEOPOLDOWI SKULSKIE-MU, który u zarania pañstwowo�ci by³ Prezydentem £odzi a pó�niej Pre-mierem Rz¹du Odrodzonej Rzeczypospolitej. Inicjatorami wmurowania ta-blicy s¹ �wdziêczni koledzy z zawodu - polscy farmaceuci�- g³osi podpisumieszczony pod inskrypcj¹ s³awi¹c¹ zas³ugi Leopolda Skulskiego, któryby³ farmaceut¹.

Za kilka tygodni pierwszy piêciolet-ni okres edukacyjny przejdzie do histo-rii. Szybko up³yn¹³ czas od wdro¿eniasytemu ci¹g³ego kszta³cenia obejmuj¹-cego wszystkich farmaceutów zatrud-nionych w aptekach i hurtowniach far-maceutycznych. W tym czasie apteka-rze uczêszczali na kursy, brali udzia³ wszkoleniach poszerzaj¹cych zawodow¹wiedzê.

Kszta³cenie ustawiczne prowadzo-ne wed³ug jednolitych regu³ i wytycz-nych programowych usystematyzowa-³o oraz upowszechni³o proces zdoby-

wania wiedzy, co nie zmienia faktu, ¿e aptekarze, aby nie wypa�æ z obiegu�sami z siebie� garn¹ siê do wiedzy.

Minione lata charakteryzowa³y siê bardzo dynamicznym rozwojem prze-mys³u farmaceutycznego, który ze sprintersk¹ szybko�ci¹ i du¿¹ ³atwo�ci¹ -jak siê wydaje - wdra¿a³ wynalazki uczonych pracuj¹cych nad syntez¹ no-wych cz¹steczek lub nowymi postaciami leków coraz bardziej skutecznychw walce ze schorzeniami. Aptekarz, który nie przyswaja sobie tej wiedzyi nie pod¹¿a w tym samym tempie jest na straconej pozycji.

Redakcja Aptekarza Polskiego podjê³a dzia³ania s³u¿¹ce zawodowe-mu rozwojowi aptekarzy. Na naszych ³amach opublikowali�my kilkadziesi¹tartyku³ów, których tematyka zwi¹zana jest z wykonywaniem zawodu apte-karza. Specjalnie dla tych publikacji wprowadzili�my dzia³y: WszechnicaAptekarza Polskiego i Manua³ Aptekarski. Autorami tej czê�ci naszego pi-sma s¹ do�wiadczeni farmaceuci lub pracownicy naukowi polskich uczelnimedycznych. Jeste�my przekonani, ¿e dziêki ich publikacjom pomagamyaptekarzom, choæby w skromnym zakresie, w zdobywaniu mistrzostwa za-wodowego.

Zbigniew Solarz

LEOPOLD SKULSKI� m¹¿ stanu i farmaceuta

– 4 –

IV MIÊDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWO-SZKOLENIOWEJ FARMACEUTÓW

Opieka farmaceutyczna w ap-tece � wymierna korzy�æ i bezpie-czeñstwo pacjenta

Korzy�ci p³yn¹ce z pracy ap-tekarza i apteki dla pacjenta sta-³y siê g³ównym tematem dyskusjipodczas IV MiêdzynarodowejKonferencji Naukowo-Szkolenio-wej Farmaceutów, która odby³asiê w dniach 17-19 pa�dziernikabr. w Krakowie.

19 pa�dziernika br.w ramach trzydniowej IV Miêdzy-narodowej Konferencji Na-ukowo-Szkoleniowej Farma-ceutów odby³ siê kilkugodzin-ny panel dyskusyjny, na któ-rym uczestniczyli przedstawi-ciele nadzoru farmaceutyczne-go, aptekarzy wykonuj¹cychzawód zaufania publicznegoi pacjentów. Niestety, w de-bacie zabrak³o polityków, bezktórych pewne rozwi¹zania -których oczekuj¹ pacjenci �nie s¹ do zrealizowania. Hans-Günter Friese, prezes Okrê-gowej Izby Aptekarskiej WestfallenLippe otwieraj¹c debatê podkre�li³,¿e farmaceuci musz¹ rozpoznaæ swo-je mo¿liwo�ci, okre�liæ jakie korzy-�ci mog¹ dostarczyæ zdrowemu i cho-remu pacjentowi oraz jak¹ rolê wtym procesie bêd¹ pe³niæ. Reprezen-tuj¹c interesy pacjentów chorych nacukrzycê Andrzej Bauman, prezesPolskiego Stowarzyszenia Diabety-ków podkre�la³, ¿e konieczne jestutworzenie w aptekach punktówkonsultacyjnych dla pacjentów, do-tyczyæ to powinno zw³aszcza tere-

nów wiejskich i ma³ych miasteczek.Doda³, ¿e to w³a�nie pacjenci ¿¹daj¹tego doradztwa. - Niewyedukowa-ny pacjent, np. diabetyk nie potrafipos³ugiwaæ siê penem, glukome-trem i ci�nieniomierzem, nie umieobliczaæ jednostek. Apteka, jakonaj³atwiej dostêpna placówka me-dyczna, powinna �wiadczyæ jaknajszerszy zakres poradnictwa far-maceutycznego. Przecie¿ chory nacukrzycê to sta³y Klient apteki od-wiedzaj¹cy j¹ przynajmniej raz na

dwa tygodnie, dlatego pomó¿mytym osobom i starajmy siê im do-radzaæ � apelowa³ do zgromadzo-nych farmaceutów prezes Bauman.Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e w Polscechorych na cukrzycê jest ponad 2,5miliona osób i ta tendencja jestwzrostowa, nale¿y do³o¿yæ wszel-kich starañ, aby opieka farmaceu-tyczna realizowana by³a we wszyst-kich aptekach i efektywnie pomaga-³a pacjentom. Aby nie dochodzi³o dotej specyficznej, upokarzaj¹cej dlachorego wêdrówki z apteki do ap-

teki za tañszym lekiem podsumowu-j¹c swoj¹ wypowiedz Andrzej Bau-man stwierdzi³, ¿e ceny leków na re-ceptê powinny byæ urzêdowe, jed-nolite w ca³ej Polsce.

Podczas dyskusji podkre�lano,¿e wykonywanie zawodu farmaceu-ty powinno polegaæ na doradztwiei sprawowaniu opieki farmaceutycz-nej polegaj¹cej na procesie, w któ-rym farmaceuta wspó³pracuj¹c z pa-cjentem i lekarzem dba o prawid³o-wy przebieg farmakoterapii maj¹cej

na celu poprawê zdrowiai stylu ¿ycia pacjentów.Wa¿nym elementem wprocesie opieki farmaceu-tycznej jest dokumenta-cja, która dotyczy reje-strowania wydawanychpacjentowi leków. Nieste-ty os³abienie ekonomiczneaptek, zwiêkszaj¹ca siêkonkurencja na rynku po-woduje, ¿e wiele aptekjest jednoosobowych, coniew¹tpliwie wp³ywa na

jako�æ doradztwa, gdy¿ farmaceutanie ma fizycznej mo¿liwo�ci by pro-wadziæ opiekê farmaceutyczn¹. � Ry-nek farmaceutyczny jest specyficz-ny, nigdy nie by³ wolnym rynkiem,dlatego te¿ uniemo¿liwia dzia³anieapteki jak typowego przedsiêbior-stwa czy spó³ki prawa handlowe-go � stwierdza Aleksander ̄ urek,prezes hurtowni farmaceutycznejSalus International, która by³a g³ów-nym sponsorem konferencji. - St¹dte¿ b³êdne jest podej�cie do libe-ralizacji rynku farmaceutycznego.

Relacja z panelu dyskusyjnego- IV Miêdzynarodowa Konferencja

Naukowo-Szkoleniowa Farmaceutów

Fot

. Mic

ha³

Grz

egor

czyk

5– 5 –

Pañstwo powinno ingerowaæwszêdzie tam, gdzie liczy siê zdro-wie i dobro pacjenta. Zarównow Polsce, jak i w ca³ej Europie je-ste�my w fazie poszukiwañ najw³a-�ciwszego rozwi¹zania, które do-starczy jak najwiêcej korzy�ci pa-cjentom - dodaje prezes ̄ urek.

Maj¹c na wzglêdzie dobro i bez-pieczeñstwo pacjenta zebrani farma-ceuci uznali, ¿e leki nie powinny byæsprzedawane w punktach, w którychnie mo¿e on skorzystaæ z profesjo-nalnej porady. - Je¿eli podczassprzeda¿y pacjent nie ma fachowejporady to stosuje leki tañsze, alete¿ czêsto leki powoduj¹ce skutkiuboczne, które wymagaj¹ dodat-kowego leczenia � mówi³ WalterFrie, Radca Ministerialny w Minister-stwie Pracy, Zdrowia i Spraw So-cjalnych Kraju Zwi¹zkowego Nad-renii-Westfalii. Ostrzeg³, ¿e sprzeda¿poza aptekami stwarza z³udne wra-¿enie, ¿e to, co kupili�my w zwyk³ymsklepie jest produktem konsumpcyj-nym, a nie leczniczym i jego za¿ywa-nie nie powoduje skutków ubocz-nych. Nie ulega w¹tpliwo�ci, ¿e sze-roki dostêp do leków przeciwbólo-wych stanowi istotne zagro¿enie dlazdrowia cz³owieka, gdy¿ za¿ywanieró¿nego rodzaju �rodków skutkujenegatywnymi interakcjami. Otwarciedostêpu do leków, zw³aszcza prze-ciwbólowych stwarza w spo³eczeñ-stwie b³êdne przekonanie, ¿e ich za-¿ywanie nie ponosi za sob¹ ¿adnychkonsekwencji dla zdrowia i ¿ycia pa-cjenta. Z o�wiadczenia MinistraTwardowskiego opublikowanego 25czerwca br. w Rzeczpospolitej wy-nika, ¿e w 2008 roku znacznie wzro-s³a hospitalizacja z powodu z³ego za-¿ywania leku i w chwili obecnej wy-nosi ona 20% wszystkich hospitali-zacji. Co wiêcej statystyki alarmuj¹,¿e co dziesi¹ty lek w obrocie jestpodrobiony. Handel fa³szywymi pre-

paratami medycznymi rozwija siêwszêdzie tam, gdzie sprzedawane s¹one poza aptekami. Jak ju¿ wcze-�niej podkre�la³a Zofia Ulz, G³ównyInspektor Farmaceutyczny, 99 pro-cent medykamentów oferowanych znielegalnych �róde³ to podróbki nie-bezpieczne dla zdrowia i ¿ycia. Dla-tego tak wa¿ne jest pilnowanie ka-na³u dystrybucji oraz egzekwowanieprzepisów odno�nie przechowywa-nia leków. � Niestety nadzór far-maceutyczny nie jest w stanieskontrolowaæ wszystkich punktów,w których sprzedawane s¹ leki -stwierdzi³ Marek Brach, OpolskiWojewódzki Inspektor Farmaceu-tyczny. � W samym Opolu takichpunktów sprzeda¿y leków jest kil-kadziesi¹t tysiêcy, a w nadzorzeaptecznym pracuj¹ tylko trzy oso-by. St¹d te¿ ustanowione przepisyodno�nie sprzeda¿y leków pozaaptekami nie s¹ przestrzegane.Dlatego uwa¿am, ¿e znaczna czê�ælekarstw powinna byæ sprzedawa-na wy³¹cznie w aptekach � dodajeinspektor Brach.

Radca Ministerialny Walter Friepodsumowuj¹c wypowiedzi wszyst-kich prelegentów podkre�li³, ¿e na-le¿y zlikwidowaæ przywileje, którenie s¹ przywilejami pacjentów, leczhandlowców i s³u¿¹ bogaceniu siêw³a�cicieli aptek kosztem godno�cipacjentów. Je�li opieka farmaceu-tyczna nie bêdzie coraz szerzej po-pularyzowana nie tylko w�ród farma-ceutów, ale przede wszystkim w�ródpolityków, lekarzy i pacjentów to wniedalekiej przysz³o�ci aptekarz sta-nie siê handlowcem, a to z kolei do-prowadzi do upadku aptekarstwapolskiego i opieki farmaceutycznejnara¿aj¹c w ten sposób zdrowie pa-cjenta. � Nie mo¿na z farmaceutyuczyniæ handlowca, gdy¿ wtedyupadnie kulturowa tkanka Euro-py, gdzie aptekarz wrós³ na sta³e

w ¿ycie pacjenta jako doradca �stwierdza Rosmarie Johannes, rzecz-nik Zwi¹zku Diabetyków Niemiec-kich

Podczas panelu dyskusyjnegofarmaceuci postulowali m.in. o: likwi-dacjê sprzeda¿y leków w miejscachpozbawionych fachowej obs³ugi far-maceutycznej, wprowadzenie sta-³ych, urzêdowych cen na leki refun-dowane, egzekwowanie przepisówodno�nie przechowywania leków wsupermarketach, kioskach i na stacjipaliw oraz w³a�ciwy nadzór nad ja-ko�ci¹ i obrotem produktami leczni-czymi i wyrobami medycznymi.

Na zakoñczenie panelu dyskusyj-nego Walter Frie zaapelowa³ do po-lityków i lekarzy, ¿e aptekarz powi-nien byæ traktowany tak jak w Niem-czech, czyli jako ekspert od lekóworaz przedstawiciel zawodu zaufaniapublicznego. Pó�niej w imieniu pa-cjentów zwróci³ siê do politykówi farmaceutów, aby zdali sobie spra-wê z tego, ¿e pacjenci maj¹ prawodo zaopatrzenia lekami w pobli¿uswojego miejsca zamieszkania przezca³¹ dobê oraz do informacji i do-radztwa.

Trzydniowa konferencja rozpo-czê³a siê w pi¹tek zgromadzaj¹c bli-sko 500 farmaceutów z Polski, Nie-miec, Ukrainy, Austrii i Czech. Kra-kowsk¹ konferencjê farmaceutówzorganizowa³o Polskie TowarzystwoFarmaceutyczne we wspó³pracyz Naczeln¹ Izb¹ Aptekarsk¹ i Wy-dzia³em Farmaceutycznym UJCMpod patronatem Zarz¹du Niemiec-kich Izb Aptekarskich. Koordynato-rem Komitetu Organizacyjnego by³ahurtownia Salus International, jedno-cze�nie g³ówny sponsor konferencji.

IV MIÊDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWO-SZKOLENIOWEJ FARMACEUTÓW

Aleksandra PuzynoSpecjalista ds. Public Relations

Salus International Sp. z o.o.,Informacja prasowa

– 6 –

ROZMOWA �APTEKARZA POLSKIEGO�

- Pani Dziekan, jak Pani s¹dzi, dla-czego zawód aptekarza jest wci¹¿taki popularny?- My�lê i mam tak¹ nadziejê, ¿e niechodzi m³odym wy³¹cznie o to, ¿ew�ród farmaceutów nie ma bezrobot-nych. Nie tylko po to studenci ciê¿kopracuj¹ przez ca³e studia, siedz¹c nadpodrêcznikami i w laboratoriach. Wtym zawodzie wci¹¿ jest sporo magii izagadek. Wydawa³oby siê, ¿e z ka¿-dym rokiem coraz wiêcej tych zaga-dek rozwi¹zujemy. A jednak jeszczewiele pracy przed nami. Cieszê siê,¿e ta sytuacja siê nie zmienia. Cieszêsiê te¿, ¿e farmaceuci dzisiaj ci¹glechc¹ dokszta³caæ siê, poznawaæ nowedziedziny, doskonaliæ siê.

- Czy maj¹ w czym wybieraæ? Czyuczelnie s¹ dzisiaj w stanie przy-gotowaæ ofertê takich zajêæ pody-plomowych, jakich podczas stu-diów studenci farmacji w ogóle niemieli?- Staramy siê dorównywaæ kroku wio-d¹cym europejskim o�rodkom i pro-ponujemy farmaceutom w pierwszejkolejno�ci bardzo u¿yteczne dla ichcodziennej pracy szkolenia. Poza obo-wi¹zkowymi dla nich szkoleniami ci¹-g³ymi oferujemy kursy specjalizacyj-ne oraz oferujemy kilka nowych kie-runków studiów podyplomowych.

- Proszê zdradziæ, do kogo s¹ oneskierowane, jak d³ugo trwaj¹ i ja-kie perspektywy maj¹ przed sob¹absolwenci tych studiów?

- Od dwóch lat prowadzimy na Uni-wersytecie Medycznym w £odzi dwu-semestralne studia podyplomowe zfarmacji medycznej, studia te ciesz¹siê du¿¹ popularno�ci¹, S¹ skierowa-ne do pracowników zwi¹zanych zprzemys³em farmaceutycznym. Wtym roku rozpoczêli�my czteroseme-stralne zawodowe studia podyplomo-we z analityki medycznej dla osób pra-cuj¹cych w laboratoriach diagnostycz-nych, absolwentów wydzia³ów che-mii, biologii i pokrewnych. Jak siê oka-za³o, jest to strza³ w dziesi¹tkê.Pro-ponujemy te¿ kursy specjalizacje dladiagnostów laboratoryjnych z labora-toryjnej diagnostyki medycznej, gene-tyki medycznej, toksykologii i mikro-biologii medycznej.- Co jeszcze Pani Profesor mo¿ezaproponowaæ farmaceutom?- Opieka farmaceutyczna � tak siênazywaj¹ nasze kolejne studia pody-plomowe. Profesjonalna opieka jeststa³ym elementem zawodu aptekarza.Musi on nieustannie poprawiaæ jako�ærelacji z chorym. Nasi wyk³adowcy nazajêciach ukierunkowuj¹ farmaceu-tów na dobr¹ wspó³pracê z pacjen-tem. Ona przecie¿ jest gwarantemprawid³owego przyjmowania leków iskutecznego leczenia.

- Opieka farmaceutyczna nie jestjednak pe³na bez monitorowaniaprzebiegu choroby?- Brakuje nam niestety systemu, któ-ry pozwala³by na �cis³¹ wspó³pracêpacjenta z farmaceut¹ i lekarzem.

Potrzebne jest oprogramowanie kom-puterowe, które umo¿liwia³oby apte-karzom zagl¹danie do historii choro-by i obserwowanie skuteczno�ci le-czenia: jakie leki podawano, które znich by³y skuteczne, a które pacjent�le znosi³. Bardzo wa¿nym elementemmonitorowania terapii s¹ dzia³ania nie-po¿¹dane i interakcje leków. Opiekafarmaceutyczna wymaga te¿ uregu-lowañ prawnych. Tego jeszcze nie ma,ale nie oznacza to, ¿e farmaceuta po-winien zrezygnowaæ z fachowej i ci¹-g³ej opieki nad pacjentem. Nie zapo-minajmy, ¿e aptekarz wykonuje zawódpublicznego zaufania. Nie ma ¿adnejtajemnicy w tym, ¿e ka¿dy z nas jakopacjent szybciej siê odwa¿y zapytaæo poszczególne leki i ich dzia³anie ap-tekarza, ni¿ lekarza.

- No w³a�nie, dlaczego tak jest?- Co� dzieje siê w naszej pod�wiado-mo�ci. £atwiej nam jest zapytaæ �pani¹magister� z apteki, ni¿ powa¿nego le-karza za biurkiem. Pacjent w aptecenie czuje takiej bariery jak w przychod-ni czy szpitalu. �Pani magister� z re-gu³y ma wiêcej czasu i cierpliwo�ci.W koñcu farmaceuta z egipskiegooznacza �ten, który chroni�. A wiêcpowinni�my zachowaæ tradycjê i takjak dotychczas dbaæ o zaufanie pa-cjentów. Od naszej rady zale¿y w du-¿ym stopniu komfort psychiczny pa-cjenta i skuteczno�æ terapii.

- Dziêkujê za rozmowê.

Anna Górska

Farmaceuta z egipskiegooznacza �ten, który chroni�

Z dziekanem Wydzia³u Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w £odzi� prof. El¿biet¹ Mikiciuk-Olasik rozmawiamy o tym, jak farmaceuci mog¹ dzi-siaj siê dokszta³caæ i dlaczego powinni zwiêkszaæ zaufanie do siebie w�ród pa-cjentów.F

ot. Z

arc

hiw

um p

rof.

E. M

ikic

iuk-

Ola

sik

– 7 –

LEX APOTHECARIORUM

W katalogu cech charaktery-stycznych dla wolnych zawodówpowszechnie wyró¿nia siê - obokm. in. nakazu przestrzegania ta-jemnicy zawodowej, czy obligato-ryjnej przynale¿no�ci do korpora-cji - szczególn¹ odpowiedzialno�æspoczywaj¹c¹ na osobach wyko-nuj¹cych profesjê zaliczon¹ do tejspecyficznej kategorii.

Zastanawiaj¹c siê krótko nadprzyczynami wyodrêbnienia owejcechy wskazaæ chocia¿by trzeba naosobisty charakter us³ug �wiadczo-nych przez reprezentantów wolnychzawodów i istotne znaczenie tych¿eus³ug dla spo³eczeñstwa. Nie bez zna-czenia jest tak¿e to, i¿ z racji swejspecjalistycznej istoty wymagaj¹cejkwalifikowanego wykszta³ceniai permanentnego podnoszenia umie-jêtno�ci, dzia³alno�æ prowadzona np.przez adwokata czy lekarza wi¹¿esiê, niejako ex definitione, z real-nym ryzykiem wyrz¹dzenia szkodyosobie korzystaj¹cej z pomocyprawnej b¹d� �wiadczeñ zdrowot-nych.

Nie ulega w¹tpliwo�ci, i¿ ana-logiczne ryzyko zwi¹zane jest z wy-konywaniem zawodu farmaceuty.Bior¹c pod uwagê, i¿ zgodnie z art.2a ust. 1 ustawy z 19 kwietnia 1991r.o izbach aptekarskich wykonywa-

nie tytu³owego zawodu obejmujeudzielanie ró¿norodnych us³ug farma-ceutycznych, co istotne zwi¹zanychz ochron¹ takich fundamentalnychwarto�ci jak zdrowie i ¿ycie, niedo�æ, ¿e nie mo¿na lekcewa¿yæprawdopodobieñstwa wyrz¹dzeniaszkody odbiorcy takich us³ug, tojeszcze za przejaw roztropno�ciuznaæ trzeba podjêcie krokówzmierzaj¹cych do zabezpieczeniasiê przed negatywnymi konse-kwencjami dokonanych czynno�cizawodowych. Innymi s³owy, przy takwielobarwnej palecie us³ug farma-ceutycznych (vide sporz¹dzanie i wy-twarzanie produktów leczniczych;ocena jako�ci leków; wydawanieproduktów leczniczych i wyrobówmedycznych; sporz¹dzanie leków;sprawowanie nadzoru nad wytwarza-niem, obrotem, przechowywaniem,wykorzystaniem i utylizacj¹ produk-tów leczniczych i wyrobów medycz-nych; udzielanie informacji i poraddotycz¹cych dzia³ania i stosowaniaowych produktów i wyrobów; spra-wowanie opieki farmaceutycznej;monitorowanie niepo¿¹danych dzia-³añ produktów leczniczych i przeka-zywanie tych informacji w³a�ciwymorganom; przygotowywanie roztwo-rów do hemodializy i dializy otrzew-nowej) za oczywiste nale¿y uznaæ ist-nienie ryzyka wyrz¹dzenia szkody �

osobowej b¹d� rzeczowej - w zwi¹z-ku z ich �wiadczeniem, a tym samymwypada podj¹æ rozwa¿ania nad me-todami ochrony przed potencjalny-mi roszczeniami z tytu³u powstaniaowych szkód.

Przedmiotowe rozwa¿aniarozpocz¹æ trzeba od ogólnej konsta-tacji, i¿ prawodawca dostrzeg³ - coprawda selektywnie � problemochrony przed takimi roszczeniami izobowi¹za³ przedstawicieli wybra-nych wolnych zawodów do zawie-rania umów ubezpieczenia od odpo-wiedzialno�ci cywilnej za szkodywyrz¹dzone przy wykonywaniuczynno�ci zawodowych. Tytu³emprzyk³adu przywo³aæ mo¿na art. 8aPrawa o adwokaturze czy art. 22ustawy o radcach prawnych nak³a-daj¹ce, odpowiednio na adwokatówi radców, tego rodzaju obowi¹zek.Na marginesie zauwa¿yæ trzeba, i¿Minister Finansów wyda³ 11 grudnia2003 roku dwa rozporz¹dzenia, o wzasadzie bli�niaczej tre�ci, okre�la-j¹ce szczegó³owy zakres obowi¹z-kowego ubezpieczenia odpowie-dzialno�ci cywilnej za szkody wyrz¹-dzone przy udzielaniu pomocy praw-nej, termin powstania obowi¹zkuubezpieczenia oraz minimaln¹ sumêgwarancyjn¹ tego ubezpieczenia. Wprzypadku obu zawodów prawni-czych ubezpieczeniem OC objêta jest

- Farmaceuci plasuj¹ siê poza zbiorem zawodów ustawowo obligowanych do zawierania umowy ubezpiecze-nia OC.

- Za przejaw roztropno�ci uznaæ trzeba podjêcie kroków zmierzaj¹cych do zabezpieczenia siê przed negatyw-nymi konsekwencjami dokonanych czynno�ci zawodowych.

Kilka uwag na tematubezpieczenia odpowiedzialno�ci

cywilnej farmaceutów

– 8 –

LEX APOTHECARIORUM

odpowiedzialno�æ cywilna za szko-dy wyrz¹dzone w nastêpstwie dzia-³ania lub zaniechania ubezpieczone-go, w okresie trwania ochrony ubez-pieczeniowej, podczas wykonywa-nia czynno�ci zawodowych.

Wypada podkre�liæ, ¿e 28grudnia 2007 roku zosta³o wydane,na podstawie przepisów ustawyo �wiadczeniach opieki zdrowotnejfinansowanych ze �rodków pu-blicznych, rozporz¹dzenie wsprawie obowi¹zkowegoubezpieczenia odpowiedzialno-�ci cywilnej �wiadczeniodaw-cy udzielaj¹cego �wiadczeñopieki zdrowotnej. Przypo-mnijmy, ¿e pod pojêciem�wiadczeniodawcy m. in. kry-je siê zak³ad opieki zdrowot-nej, grupowa praktyka lekar-ska, grupowa praktyka pielê-gniarek lub po³o¿nych, osobawykonuj¹ca zawód medycznyw ramach indywidualnej prak-tyki lub indywidualnej specja-listycznej praktyki. Z tre�ciprzywo³anego aktu wykonaw-czego wynika, ¿e ubezpiecze-niem OC objêta jest odpowie-dzialno�æ cywilna takiego�wiadczeniodawcy, za szkodywyrz¹dzone w nastêpstwiedzia³ania lub zaniechania ubez-pieczonego, w okresie trwaniaochrony ubezpieczeniowej,podczas udzielania �wiadczeñwykonywanych na podstawie umo-wy o udzielanie �wiadczeñ opiekizdrowotnej.

Skonfrontowanie przywo³a-nych przepisów z tre�ci¹ ustawy oizbach aptekarskich i Prawa far-maceutycznego prowadzi do wnio-sku, i¿ o ile w przypadku adwoka-tów, radców czy lekarzy de facto i de iure mamy do czynienia z ist-nieniem przymusu ubezpieczeniowe-go, to sytuacja farmaceutów jest

zgo³a inna i sprowadza siê do mo¿-liwo�ci dobrowolnego zawieraniaumów ubezpieczeniowych zabez-pieczaj¹cych ich maj¹tkowe inte-resy w sytuacji wyrz¹dzenia szko-dy zaistnia³ej w zwi¹zku z wyko-nywaniem dzia³alno�ci zawodo-wej. Pomimo tego, i¿ w rodzimymprawie ubezpieczeniowym istniejetendencja do obejmowania owymprzymusem �coraz to kolejnych

grup zawodowych, w których wy-stêpuje szczególne ryzyko powsta-nia szkód maj¹tkowych w wyniku�wiadczenia w ramach danej kor-poracji us³ug o charakterze niema-terialnym�[1] to jak na razie far-maceuci plasuj¹ siê poza zbioremzawodów ustawowo obligowanychdo zawierania umowy ubezpiecze-nia OC. W konsekwencji, w ofer-cie wielu firm ubezpieczeniowychznale�æ mo¿na produkty adresowa-

ne do farmaceutów gwarantuj¹ce imochronê ubezpieczeniow¹, a tym sa-mym wype³niaj¹ce niejako ow¹�lukê�.

Rzecz jasna, celem niniejsze-go opracowania nie jest dokonaniedog³êbnej analizy dostêpnych na ryn-ku umów ubezpieczeniowych, nie-mniej pokusiæ siê mo¿na o kilka ge-neralnych uwag w tym zakresie. Popierwsze, przedmiotem ubezpiecze-

nia jest odpowiedzialno�æ cywil-na ubezpieczonego (osoby fi-zycznej, prawnej, jednostki or-ganizacyjnej nie bêd¹cej osob¹prawn¹) za szkody wyrz¹dzoneosobie trzeciej w zwi¹zku z wy-konywaniem us³ug farmaceu-tycznych/dzia³alno�ci¹ zawo-dow¹. Po drugie, powszechnieprzyjmuje siê, ¿e szkoda mo¿ebyæ efektem dzia³ania lub zanie-chania ubezpieczonego. Po trze-cie, z regu³y ubezpieczenie obej-muje szkody na osobie i szkodyrzeczowe. Te pierwsze s¹ efek-tem uszkodzenia cia³a, rozstro-ju zdrowia, �mierci i mog¹ przy-bieraæ postaæ straty, jak¹ poniós³poszkodowany (np. pokryciekosztów leczenia, rehabilitacji),jak i utraconych korzy�ci (np.utrata dochodów w trakcie cho-roby)[2]. Te drugie powstaj¹wskutek uszkodzenia, zniszcze-nia lub utraty rzeczy (w rachubêwchodzi te¿ utrata potencjalnych

korzy�ci z owej rzeczy). Co cieka-we, niekiedy ochron¹ ubezpiecze-niow¹ mo¿na obj¹æ tak¿e szkody bê-d¹ce nastêpstwem ra¿¹cego niedbal-stwa. Po czwarte, ochron¹ ubezpie-czeniow¹ obj¹æ mo¿na nie tylko dzia-³alno�æ farmaceuty, ale tak¿e dzia³al-no�æ np. technika farmaceutycznegojak i samej apteki. Po pi¹te, w przy-padku odpowiedzialno�ci maj¹tko-wej za szkody wynikaj¹ce z dzia³a-nia lub zaniechania farmaceuty (b¹d�

Fot. dreamstime.com

– 9 –

LEX APOTHECARIORUM

innych ubezpieczonych podmiotów)mamy do czynienia zarówno z od-powiedzialno�ci¹ kontraktow¹, jak ideliktow¹. W przypadku odpowie-dzialno�ci ex contractu szkoda jestnastêpstwem niewykonania lub nie-nale¿ytego wykonania zobowi¹zania,natomiast o odpowiedzialno�ci exdelicto mówimy w przypadku wy-st¹pienia czynu niedozwolonego.

Truizmem jest stwierdzenie, i¿powy¿sze wyliczenie ma charakterotwarty i jedynie sygnalizacyjny. Ty-tu³em pewnego usprawiedliwieniapodnie�æ trzeba, ¿e charakter niniej-szego opracowania nie pozwala nagruntown¹ analizê takich kluczowychdla tytu³owej problematyki zagadnieñjak np. wina czy zwi¹zek przyczy-nowy, o przedawnieniu roszczeñ, czyo wy³¹czeniu odpowiedzialno�ci za-k³adu ubezpieczeniowego nie wspo-minaj¹c. Pomimo w¹skich ramprzedmiotowego artyku³u na zakoñ-czenie postawiæ nale¿y pytanie do-tycz¹ce racjonalno�ci objêcia farma-

ceutów wspomnianym wcze�niejprzymusem ubezpieczeniowym. Zda-j¹c sobie dobrze sprawê z tego, i¿ wrzeczywisto�ci wiêkszo�æ przedsta-wicieli tej profesji dobrowolnie ko-rzysta z dobrodziejstw p³yn¹cychz ochrony ubezpieczeniowej gwaran-towanej przez ró¿ne zak³ady - notabene, której ogólne warunki czêstonegocjowane s¹ przez okrêgoweizby aptekarskie � wypada mimowszystko zachêciæ farmaceutów dorefleksji nad sensowno�ci¹ obowi¹z-kowego podlegania ubezpieczeniuOC. Wydaje siê, i¿ objêcie obliga-toryjn¹ ochron¹ ubezpieczeniow¹wszystkich farmaceutów, nie do�æ, ¿ewzmocni³oby pozycjê potencjalnychposzkodowanych, to tak¿e dawa³o-by szansê na ustalenie pewnego, ak-ceptowalnego przez samorz¹d apte-karski, standardu co do warunkówowej ochrony. Co oczywiste, farma-ceuta nieusatysfakcjonowany zakre-sem owej standardowej ochronymóg³by, tak jak do tej pory, dodat-

kowo dobrowolnie siê ubezpieczyæ.Reasumuj¹c, uwzglêdniaj¹c

spectrum i charakter us³ug farmaceu-tycznych oraz ryzyko zwi¹zane z ich�wiadczeniem, ewidentnie w intere-sie farmaceuty le¿y objêcie ochron¹maj¹tku przed uszczupleniem wyni-kaj¹cym z konieczno�ci zap³aty od-szkodowania.

dr n. praw. Jêdrzej BujnyDr Krystian Ziemski & PartnersKancelaria Prawna

[1] K. Gulis, Ubezpieczenie odpowie-dzialno�ci cywilnej radców praw-nych w �wietle zmian prawa ubezpie-czeniowego, �Radca Prawny� 2004,nr 4, s. 27.

[2] M. Filar, S. Krze�, E. Marsza³kow-ska-Krze�, P. Zaborowski, Odpowie-dzialno�æ lekarzy i zak³adów opiekizdrowotnej, Warszawa 2004, s. 34.

OZZL: Zbieranie punktów edukacyjnych

przez lekarzy nie odpowiada powadze zawodu

Podczas (�) X Zjazdu Delegatów Ogólnopolskiego Zwi¹zku Zawodowego Lekarzy (�) uczest-nicy dyskutowali m.in. o zasadach podyplomowych szkoleñ doskonal¹cych. Lekarze s¹ przeciwniobowi¹zkowi zbierania punktów edukacyjnych.

(�) OZZL wezwa³ lekarzy do bojkotu zbierania tzw. punktów edukacyjnych, a izby lekarskiewezwa³ do zaprzestania tej formy weryfikacji obowi¹zku kszta³cenia podyplomowego. �Nic nie zast¹-pi - w tej dziedzinie - starych i sprawdzonych sposobów: wolnego wyboru lekarza przez pacjenta,konkurencji miêdzy szpitalami o dobrych lekarzy i uzale¿nienia wynagrodzenia lekarza od tego w jakisposób wykonuje on swój zawód� � czytamy w stanowisku OZZL.

�ród³o: PAP/Rynek Zdrowia, 2008-10-25

Przegl¹d prasy

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

– 10 –

Niezmiernie wa¿nym zadaniemfarmaceuty jest przekonanie lekarzydo opieki farmaceutycznej i wska-zanie, ¿e nie jest to w ¿aden sposóbograniczanie ich kompetencji, a tyl-ko wspieranie ich dzia³añ w kierun-ku poprawy stanu zdrowia pacjentapoddanego procesowi farmakotera-pii. Drugim, byæ mo¿e bardziej wa¿-nym ni¿ poprzednie zadaniem, spo-czywaj¹cym na farmaceucie jest od-powiednie zorientowanie siê na po-trzeby pacjentów odwiedzaj¹cychdan¹ aptekê. Mam na my�li analizêpotrzeb pacjentów znajduj¹cych siêw otoczeniu apteki. Po �zinwenta-ryzowaniu� potrzeb otoczenia apte-ki nie pozostaje nic innego, jak tylkow³a�ciwa opieka farmaceutyczna.Udzia³ farmaceutów w bezpiecznejfarmakoterapii obejmuje indywidu-aln¹ opiekê nad pacjentami, zainte-resowanie siê ich potencjalnymi,b¹d� rzeczywistymi problemami le-kowymi, monitorowanie efektów za-stosowanego leczenia oraz wystêpo-wania ewentualnych dzia³añ niepo-¿¹danych. Dodaæ nale¿y, ¿e aby by³to w pe³ni proces opieki farmaceu-tycznej niezbêdna jest pe³na jego od-powiednia dokumentacja.

Obowi¹zkiem ka¿dego farma-ceuty, uczestnicz¹cego w procesieopieki farmaceutycznej, jest wyja-�nienie pacjentowi jak bardzo wa¿-ne jest w³a�ciwe stosowanie pro-duktów leczniczych, wskazanie na

zagro¿enia wynikaj¹ce z ich niew³a-�ciwego zastosowania oraz zapo-bie¿enie niepo¿¹danym dzia³aniom zestrony produktów leczniczych. Do-datkowo, sta³a wspó³praca pacjen-ta z farmaceut¹ mo¿e znacz¹cozmniejszyæ kwoty wydatkowane naochronê zdrowia zarówno przezubezpieczyciela, jak i przez samegopacjenta. Nie bez znaczenia w ca-³ym tym procesie jest sprawa najwa¿-niejsza � poprawa stanu zdrowia i sa-mopoczucia pacjenta.

Farmaceuci odgrywaj¹ bar-dzo istotn¹ rolê w niefarmakologicz-nym leczeniu zarówno nadci�nienia,jak i ³agodnej postaci cukrzycy. Wpocz¹tkowych stadiach tych choróbfarmaceuci winni zachêcaæ pacjen-tów do redukcji nadwagi, do walki zna³ogami - alkoholowym i tytonio-wym, do zmniejszenia spo¿ywaniasoli oraz do zwiêkszenia aktywno�ciruchowej i radzenia sobie ze stresem.

Funkcja doradcza i edukacyjna,bezpieczna farmakoterapia, leczenieniefarmakologiczne, profilaktykaoraz promowanie zdrowego stylu¿ycia niew¹tpliwie przyczyni¹ siê dopolepszenia wyników leczenia, a w�lad za tym do poprawy jako�ci¿ycia pacjentów.

Realizacja opieki farmaceu-tycznej nie jest jednak procesem³atwym i prostym. Wi¹¿e siê zezmian¹ organizacji pracy w aptece.Konieczne jest wyznaczenie miejsca

na indywidualne rozmowy z pacjen-tem, niezbêdne jest prowadzenieodpowiedniej dokumentacji i ci¹g³emonitorowanie w celu uchwyceniapotencjalnych i rzeczywistych pro-blemów lekowych, a tak¿e analizaudzielonych pacjentowi porad. Bar-dzo istotn¹ kwesti¹ jest odpowied-nia ilo�æ czasu, jaki nale¿y po�wiê-ciæ pacjentom, aby rzetelnie prowa-dziæ opiekê w trakcie ich farmako-terapii.

ORGANIZACJA OPIEKIFARMACEUTYCZNEJ

W APTECE JEST MO¯LIWA

Stale nierozwi¹zanym problemempozostaje brak uregulowañ praw-nych w odniesieniu do dodatkowychczynno�ci, jakie mo¿e prowadziæapteka w tym tak¿e w zakresie spra-wowania opieki farmaceutycznej.Jednak jak ju¿ o tym pisa³em w po-przednim artykule, przy dobrej or-ganizacji i zaanga¿owaniu personeluaptecznego, organizacja opieki far-maceutycznej w aptece jest mo¿liwa.Aby to udowodniæ przedstawiamprzyk³ad opisuj¹cy proces opieki far-maceutycznej realizowany w jednejz wielkopolskich aptek ogólnodo-stêpnych. Przyk³ad sprawowaniaopieki farmaceutycznej w aptece�Lege Artis� w �remie przedstawio-ny zosta³ na Konferencji NaukowejOpieka Farmaceutyczna w Polsce

Opieka farmaceutyczna� Jak to siê robi?

Ostatnia nowelizacja Prawa Farmaceutycznego wprowadzi³a i usankcjonowa³a opiekê farmaceutyczn¹,jako czynno�æ bêd¹c¹ wy³¹cznie domen¹ farmaceutów. Pisa³em o tym w poprzednim numerze AptekarzaPolskiego i jednocze�nie zachêca³em wszystkich do podjêcia jak najszybciej tego wyzwania. Oczywi�cie,aby mówiæ o opiece farmaceutycznej poza farmaceut¹ musi w niej w równym stopniu uczestniczyæ lekarzoraz przede wszystkim, g³ówny beneficjent tego procesu - pacjent.

– 11 –

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

i Krajach Unii Europejskiej, któramia³a miejsce w Juracie w dniach 19- 21 sierpnia 2005r. Poni¿ej za zgod¹autora, pana mgr farm. Marka Mul-czyñskiego cytujê najwa¿niejsze ele-menty zawarte w prezentowanym natej konferencji materiale. Jakkol-wiek, pewne z opisanych dzia³añ nieprzystaj¹ do aktualnie obowi¹zuj¹-cych w zakresie opieki farmaceu-tycznej zasad, czasami s¹ z nimisprzeczne, jednak, co bardzo wa¿-ne, aptekarze nie czekaj¹c na odgór-ne decyzje, w swej codziennej prak-tyce postanowili tak, jak najlepiejpotrafi¹ skierowaæ swoj¹ uwagê napotrzeby pacjentów. Dzi�,kiedy mamy ju¿ definicjê istrategiê wdra¿ania opiekifarmaceutycznej, wiemy jaknale¿y j¹ sprawowaæ.Mimo, ¿e nie zgadzam siê zpewnymi dzia³aniami istwierdzeniami zawartymi wcytowanym opracowaniu,zachêcam do przyjrzenia siêdzia³aniom apteki w czasie,kiedy o opiece farmaceu-tycznej w Polsce zaczyna³obyæ g³o�no. Na marginesiedodam, ¿e na wspomnianejkonferencji po raz pierwszyzaprezentowane zosta³ologo, które nastêpnie de-cyzj¹ NRA uznane zosta³oza oficjalny znak sprawo-wania opieki farmaceutycznej w Pol-sce.

~~~~~~~~~~~~

* Apteka �Lege Artis� od koñ-ca 2003 roku prowadzi swoistysystem opieki farmaceutycznej.W aptece tej opiekê farmaceutycz-n¹ pod kierownictwem specjalistyfarmacji aptecznej mgr MarkaMulczyñskiego wykonuj¹ dwie far-maceutki. Ponadto pracuje w niej

8 techników farmacji oraz lek.med. Anna Urgacz. Pani doktorjest znakomitym doradc¹ i opieku-nem pacjentów. Pomaga farma-ceutom w rozpoznawaniu i rozwi¹-zywaniu problemów zdrowotnychludzi odwiedzaj¹cych aptekê.

W ramach opieki farma-ceutycznej Apteka �Lege Artis�wykonuje bezp³atne pomiary po-ziomu glukozy we krwi, poziomucholesterolu, ci�nienia têtniczegokrwi a tak¿e masy cia³a. S³u¿y rów-nie¿ poradami dotycz¹cymi ro¿-nych problemów zdrowotnych, atak¿e spo³ecznych. Do g³ównych

zadañ apteki nale¿y równie¿:- ustalanie diet odchudzaj¹cych,

cukrzycowych, w¹trobowych, wchorobach trzustki, nerek itp.,

- interpretacja wyników badañ la-boratoryjnych wykonywanychw innych placówkach medycz-nych,

- interpretacja tre�ci kart wypiso-wych ze szpitali i sanatoriów,

- wyja�nianie sposobu za¿ywanialeków, tj. ile razy i w jakich po-rach,

- pouczanie o interakcjach leko-wych,

- informowanie o ubocznym dzia-³aniu leków,

- rozwi¹zywanie problemów wyni-kaj¹cych z uzale¿nieñ od alko-holu, palenia tytoniu i narkoty-ków.Dodatkowo Apteka �Lege Ar-

tis� zajmuje siê konserwacj¹i drobnymi naprawami glukome-trów, wstrzykiwaczy do insulin,wymian¹ fiolek insulin, zw³aszczau ludzi starszych. Wspomaga pa-cjentów poprzez porównywaniewyników pomiarów ci�nienia i cu-

kru na domo-wych aparatachi glukometrachz wynikami nasprzêcie aptecz-nym.

W s z y s t k i eprzeprowadzonebadania s¹ zapi-sywane w karcieopieki farmaceu-tycznej pacjentaoraz aptecznejksi¹¿ce ewiden-cyjnej. Po prze-analizowaniu da-nych okaza³o siê,¿e w ci¹gu 1,5roku zbadanooko³o 1500 osób.

Z tego tysi¹c stu pacjentom doko-nano pomiaru ci�nienia, cukru icholesterolu. Pozosta³e 400 osóbzasiêgnê³o porady dotycz¹cej pro-blemów zwi¹zanych ze stosowany-mi produktami leczniczymi.

Spo�ród osób, które zg³osi³y siêraz, oko³o po³owa przychodzi cojaki� czas. Niektórzy 3-4 razy doroku, inni co miesi¹c. Oko³o 100osób zg³asza siê regularnie razw tygodniu. oko³o 10 osób przy-chodzi codziennie - np. na pocz¹t-

Fot. Olga Sierpnoiwska

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

– 12 –

ku ukrytej cukrzycy, nadci�nienia,po pobycie w szpitalu, sanatorium,po zmianie leku na cukrzycê lub nanadci�nienie. Pacjenci ci po wy-równaniu choroby podstawowejprzychodz¹ rzadziej, a w ich miej-sce pojawiaj¹ siê inni � nowi pa-cjenci.

Przebadana populacja tow wiêkszo�ci pacjenci w przedzia-le wiekowym 50 -75 lat, ale s¹ te¿starsi, m³odsi, a nawet dzieci. 80% osób to mieszkañcy �remu, ok.10 % pochodzi z okolicznych wio-sek, pozosta³e 10 % to go�cie prze-bywaj¹cy czasowo u rodzin w �re-mie. (Pochodz¹ z Poznania, Gosty-nia, Zielonej Góry, a zdarzaj¹ siênawet spoza Polski).

Wszyscy pacjenci (zw³aszczaprzyjezdni) s¹ zdziwieni form¹opieki a tak¿e faktem, i¿ wszelkieporady i badania s¹ bezp³atne.Oczekuj¹, ¿e w aptekach w ichmiastach zaistnieje taka fachowaopieka.

Wyniki analiz Apteki �Lege Ar-tis� wskazuj¹, ¿e 50 % przebada-nych to osoby z nadwag¹, ok. 20% to osoby oty³e, a po³owa popu-lacji to pal¹cy papierosy. 95 %osób nie uprawia ¿adnego sportu,pozosta³e 5 % ogranicza siê tylkodo spacerów.

Interpretuj¹c wyniki, mo¿napowiedzieæ, ¿e:

1) Ci�nienie têtnicze krwi. 2/3przebadanych ma zbyt wysokie ci-�nienie, kwalifikuj¹ce siê do lecze-nia b¹d� te¿ ju¿ leczone. Pozosta-³a czê�æ to osoby z prawid³owymci�nieniem, w�ród nich zupe³niezdrowi, dzieci, m³odzie¿ jak rów-nie¿ osoby za¿ywaj¹ce regularnieleki przeciw nadci�nieniu z pe³nymefektem terapeutycznym.

Z analiz wynika te¿, ¿e w zwi¹z-ku z zagro¿eniem rozwoju nadci-�nienia têtniczego wiêkszo�æ osób

powinna stosowaæ aktywn¹ profi-laktykê. Zaobserwowano, ¿e wiêk-szo�æ doros³ych pacjentów nie kon-troluje swojego ci�nienia do cza-su, a¿ nie zauwa¿y silnych obja-wów wahañ w ci�nieniu.

Brak znajomo�ci warto�ci ci-�nienia i brak jego kontroli, z³ystan wiedzy w spo³eczeñstwie oprzyczynach i skutkach nadci�nie-nia prowadziæ mo¿e w przysz³o�cido sytuacji epidemiologicznej.Dlatego ju¿ w pierwszych sympto-mach choroby nadci�nieniowejistotne jest zalecenie pacjentowi�rodków niefarmakologicznychdotycz¹cych stylu ¿ycia. W Polscechoroba ta dotyczy 8 mln osób.Dane epidemiologiczne wskazuj¹,ze jedynie 1 na 8 chorych jest le-czona skutecznie.

Szczególn¹ uwagê nale¿y zwró-ciæ tu na utrzymanie masy cia³aBMI (Body Mass Index u doros³ych18,5-24,9 kg/m kw., regularn¹ ak-tywno�æ fizyczn¹ np. marsz 30min./dziennie, odpowiedni poziomspo¿ycia potasu (3500 mg/dobê)oraz ograniczenia spo¿ycia soli(nie wiêcej ni¿ 6mg NaCl/dobê),alkoholu (nie wiêcej ni¿ 30 ml/dobêu mê¿czyzn i 15 ml/dobê u kobiet).Dodatkowo zaleca siê spo¿ywaniediety bogatej w warzywa i owoceoraz produkty niskot³uszczowe.Ka¿da z metod obni¿a ci�nienie odkilku do kilkunastu mm Hg.

2) Poziom cholesterolu. U po-³owy osób, które zg³osi³y siê do po-miaru przesiewowego poziomucholesterolu wyniki by³y prawid³o-we, mieszcz¹ce siê w normie (po-ni¿ej 200 mg%). Drug¹ po³owêmo¿na podzieliæ na dwie grupy, zktórych jedna jest z poziomem cho-lesterolu pomiêdzy 200 a 250 mg%,a druga grupa z poziomem powy-¿ej 250 mg%.

Pacjent, jego rodzina lub opie-

kun otrzymuj¹ ogólne wskazówki,co zrobiæ aby skutecznie pokonaæstres, który powoduje przyspiesze-nie têtna, wzrost ci�nienia krwi,wyrzut amin katecholowych i kor-tyzolu, agregacjê p³ytek krwi,zmiany napiêcia �ciany têtnicywieñcowej, wzrost lepko�ci osoczai obni¿enie aktywno�ci fibrynoli-tycznej.

Szczególnie stresogenny jestgniew, lêk, wrogo�æ, depresja, po-czucie bezradno�ci oraz cechy za-chowania okre�lane jako osobowetypu A (ambicja, sk³onno�æ do ry-walizacji, niecierpliwo�æ i ¿ycie wci¹g³ym po�piechu). W przypadkuzauwa¿enia powy¿szych zaburzeñu chorego, przekonujemy go do wi-zyty u psychiatry, psychologa czypsychoterapeuty.

Podsumowuj¹c w³¹czenie siêfarmaceutów w proces zwalczaniaczynników ryzyka choroby nadci-�nieniowej u danego chorego orazw proces leczenia przez monitoro-wanie przebiegu i wyników lecze-nia, zapobiegania interakcjomoraz problemom lekowym, doradz-twa w zakresie leków OTC przydoborze odpowiedniej diety mo¿eprzyczyniæ siê i zapewne przyczy-nia siê do zwiêkszenia skuteczno-�ci leczenia choroby nadci�nienio-wej.

3) Poziom cukru. Nieco u po-nad po³owy osób pomiar glikemiina czczo by³ prawid³owy. Drugapo³owa to diabetycy, b¹d� osoby znieznacznie podwy¿szonym pozio-mem cukru, które przy czêsteji �cis³ej kontroli glikemii, �cis³ejdiecie mog¹ na razie pozostawaænie leczone farmakologicznie.I tutaj równie¿, jak w przypadkunadci�nienia zaleca siê spadekmasy cia³a, odpowiedni¹ dietê orazwysi³ek fizyczny (intensywny spa-cer 30 min. dziennie).

– 13 –

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

W ci¹gu roku u 15-20 osóbstwierdzono podejrzenie cukrzycy.�wiadczy to niestety o z³ym pozio-mie wiedzy pacjentów, niezdrowymstylu ¿ycia oraz prewencji zacho-rowañ na choroby spo³eczne.

Grupa tych osób zosta³a skie-rowana do lekarza - specjalistyz pro�b¹ o ocenê kliniczn¹ i labo-ratoryjn¹. Po stwierdzonej diagno-zie pacjenci ci wrócili do Apteki,by poddaæ siê opiece farmaceu-tycznej. Apteka �Lege Artis� za-opatrzy³a ich w materia-³y na temat cukrzycy inadci�nienia (co czêsto³¹czy siê jedno z drugim),poinformowa³a o powi-k³aniach tych chorób.Przeszkolono pacjentów,jak maj¹ przeprowadzaæsamokontrolê poprzezcodzienny pomiar glike-mii i jak interpretowaæwyniki tych pomiaróworaz, co wa¿ne, aby ob-serwowaæ swój orga-nizm, gdy¿ w cukrzycytypu I ilo�æ wstrzykniêtejinsuliny powinna byæ uza-le¿niona od wyników samokontro-li. Rol¹ opieki farmaceutycznej jestwiêc wyszukiwanie przypadkówcukrzycy i nadci�nienia w�ród osóbobci¹¿onych czynnikami ryzykaoraz rozpoznawanie wszelkich nie-prawid³owo�ci i ustalanie wstêp-nej diagnozy, z któr¹ pacjent uda-je siê do lekarza pierwszego kon-taktu. Lekarz potwierdza b¹d� od-rzuca wstêpn¹ diagnozê apteki poczym lekarz specjalista ustala do-k³adne leczenie. Tylko taka kon-cepcja opieki ³¹czonej pozwalaskutecznie leczyæ.

Aby jednak opieka farmaceu-tyczna by³a prowadzona na wyso-kim poziomie, farmaceuci w naszej

aptece systematycznie siê kszta³c¹.Podnosz¹ swoje kwalifikacje przezudzia³ w kursach, szkoleniach, zdo-bywaj¹ stopnie specjalizacji ap-tecznej.

Apteka �Lege Artis� od wielulat wspó³pracuje aktywnie ze �rem-skim Ko³em Diabetyka, gdzie zrze-szonych jest oko³o 120 cukrzyków.Zespó³ Apteki spotyka siê z diabe-tykami, aby poznaæ siê wzajemniei zapewniæ o wzajemnej wspó³pra-cy. Apteka �Lege Artis� jest go-

towa pomagaæ chorym codziennieod godz. 8- 21.

Nasza apteka jest równie¿wspó³organizatorem spotkañ dladiabetyków, na których szerokoomawiane s¹ sprawy dotycz¹ce die-tetyki, aktywno�ci fizycznej i zdro-wego stylu ¿ycia.

Wspó³pracujemy te¿ z O�rod-kiem Pomocy Spo³ecznej, któryobejmuje osoby niepe³nosprawneruchowo i chore na cukrzycê oraznadci�nienie.

We wrze�niu 2004r. dla pracow-ników O�rodka i osób odbieraj¹-cych pomoc z O�rodka zosta³aprzez nas wyg³oszona prelekcja natemat: �Rola farmaceuty w lecze-

niu bólu�. Szerokie zainteresowa-nie w�ród s³uchaczy i pytania z ichstrony �wiadcz¹ o tym, ¿e OpiekaFarmaceutyczna jest po¿¹dana iniezbêdna. Pacjenci cierpi¹ nawiele dolegliwo�ci, czasami za¿y-waj¹ kilkana�cie leków i nie radz¹sobie z problematyk¹ stosowaniatych preparatów.

Rol¹ farmaceutów jest dzi� roz-wianie wszelkich w¹tpliwo�ci pa-cjenta na temat zdrowia, wskaza-nie najkrótszej i jak najskutecz-

niejszej drogi do lepsze-go samopoczucia po-przez sugerowanie dzia-³añ profilaktycznychoraz ci¹g³e dbanieo prawid³owe leczeniepacjenta. Dzisiejsze ap-teki stoj¹ wiêc przedwyzwaniem stworzeniatakiej opieki farmaceu-tycznej, która da lu-dziom pewno�æ, ¿e zdro-wie mo¿na zatrzymaæ,¿e ¿ycie mo¿na przed³u-¿yæ oraz da przekona-nie, ¿e: �uncja �rodkówzapobiegawczych jest

lepsza od tony �rodków leczni-czych.�

dr n. farm. Tadeusz B¹belek

*mgr farm. Beata Borowska,mgr farm. Marek Mulczyñski,

lek. med. Anna Urgacz:

Rola farmaceuty w optymalizacji te-rapii chorób i dolegliwo�ci zg³aszanychprzez pacjentóww aptece jako element opieki farmaceu-tycznej

- referat przedstawiony na KonferencjiNaukowej Opieka Farmaceutyczna wPolsce i Krajach Unii Europejskiej �Jurata, 19-21 sierpnia 2005r.

– 14 –

WSZECHNICA APTEKARSKA

Nazewnictwo alkoholu etylowe-go zmienia³o siê w kolejnych farma-kopeach. Farmakopea Polska II za-wiera 3 monografie:

� Spiritus 95o (synonimy: Alkohol95o, Spirytus stê¿ony, Spiritusconcentratus, Spiritus fortior),

� Spiritus (syn.: Alkohol 90o, Spiri-tus Vini rectificatus, Wyskok)

� Spiritus 70o.

FP III zawiera analo-giczne nazewnictwo dlaalkoholu etylowego. Nauwagê zas³uguje fakt po-wszechnego stosowaniaw recepturze spirytusu90o. Postêpowanie toby³o podyktowane niedo-statkiem na rynku spirytu-su 95o, wiêkszo�æ zak³a-dów rektyfikacyjnych niewytwarza³a spirytusu otak wysokim stê¿eniu. FP IV zawie-ra ju¿ tylko jedn¹ monografiê �Aethanolum 95o (syn.: Spiritus Vinirectificatus). FP V zmienia nazwê naEthanolum 760 g/l (syn. Aethanolum95o). Farmakopea Polska VI za-mieszcza monografiê � Ethanolum 96%, (syn.: Ethanolum 760 g/l, Etha-nolum 96o, Alkohol etylowy, Etanol760 g/l, Spiritus Vini rectificatus).Nazwa chemiczna - etanol,C

2H

5OH. Zawarto�æ etanolu w temp.

20oC nie powinna byæ mniejsza ni¿95,1 % (v/v) (92,6 m/m) i wiêkszani¿ 96,9 % (v/v) (95,2 % m/m). Eta-nol jest bezbarwn¹, przezroczyst¹,

lotn¹, ³atwopaln¹ i higroskopijn¹ cie-cz¹ o swoistym zapachu, mieszaj¹c¹siê z wod¹ i chlorkiem metylenu.

Zastosowaniealkoholu etylowego

Alkohol etylowy ze wzglêdu naw³a�ciwo�ci odwadniaj¹ce, rumieni¹-ce, hemostatyczne, �ci¹gaj¹ce, ch³o-

dz¹ce, jest stosowany w preparatachlecz¹cych niektóre zaburzenia skór-ne. Mo¿na go stosowaæ do znosze-nia bólu chronicznego i spastyczne-go, jak równie¿ w zatruciach gliko-lem etylenowym lub alkoholem me-tylowym (podanie do¿ylne) [3].

W praktyce aptecznej alkoholetylowy ma zastosowanie jako roz-puszczalnik i �rodek konserwuj¹cyw preparatach farmaceutycznych.Roztwory zawieraj¹ce alkohol o stê-¿eniu poni¿ej 40o okre�la siê jakoroztwory alkoholowe (Solutionesspirituosae), roztwory o wy¿szymstê¿eniu ni¿ 40o to spirytusy leczni-

cze (Spirituosa medicata). FP VI za-wiera szczegó³owe monografie spi-rytusów leczniczych, s¹ to: spirytuskamforowy, spirytus mrówkowy,spirytus salicylowy, spirytus mydla-ny, spirytus mydlano-kamforowy,krople any¿owe, spirytusowy roz-twór jodu, spirytus gorczyczny. Po-nadto FP III zawiera monografie spi-rytusu lawendowego, spirytusu miê-

towego. Spirytusy teotrzymuje siê przez roz-puszczenie olejków ete-rycznych w rozcieñczo-nym alkoholu. Zastosowa-nie � korygowanie smaku,zapachu, obecnie ju¿ ma³ou¿ywane.

Alkohol etylowy po-wszechnie jest stosowanyjako rozpuszczalnik dlapreparatów ro�linnych.Nalewki i wyci¹gi ro�lin-ne s¹ stosowane jako

sk³adniki do przyrz¹dzania prepara-tów farmaceutycznych, natomiast al-koholatury stabilizowane czê�ciejspotyka siê jako gotowe preparatydo sprzeda¿y odrêcznej ( IntractumVisci albi, Intractum Crataegi).

Maj¹c na uwadze dzia³anie bak-teriobójcze etanolu 70o, mo¿na gowykorzystaæ jako �rodek odka¿aj¹-cy w recepturze aseptycznej doprzygotowania miejsca pracy (lo¿a znawiewem laminarnym), dezynfekcjiwstêpnej pracownika (dezynfekcjar¹k), czy te¿ przygotowanie sprzêtudo pracy.

Alkohol etylowy w recepturze�Spiritus Vini� � duch wina, jego odkrycie przypisuje siê alchemikowi arabskiemu Geberowi (XIV w.).Nazwê �alkohol� nada³ spirytusowi Paracelsus w XVII wieku. Du¿y autorytet Paracelsusa przyczyni³ siêdo powszechnego przyjêcia tego terminu [4].

Fot. BigStockPhoto

– 15 –

WSZECHNICA APTEKARSKA

Problemy z alkoholem etylowym

Stê¿enie procentowe etanolumo¿na zapisaæ objêto�ciowo (v/v),wagowo (m/m) lub wagowo � objê-to�ciowo (g/l). Zapis objêto�ciowy,powszechnie stosowany, mo¿e do-prowadziæ do pomy³ki, gdy bêdzie-my chcieli rozcieñczyæ al-kohol wod¹. Zachodzi tubowiem zjawisko kontr-akcji, czyli zmniejszeniaobjêto�ci powsta³ej mie-szaniny. Dla przyk³adu mie-szaj¹c 95 litrów alkoholubezwodnego i 6,2 litrawody otrzymujemy 100 li-trów roztworu alkoholowe-go. Kontrakcja przy mie-szaniu wody z alkoholem wró¿nych stosunkach jestzmienna i obliczenie objê-to�ci otrzymanej mieszani-ny jest niemo¿liwe. Mo¿natylko empirycznie ustaliæjak¹ objêto�æ zajmie mieszanina. Dla-tego wygodniej pos³ugiwaæ siê stê-¿eniem wagowym alkoholu, którejest niezale¿ne od kontrakcji.

Korzystaj¹c z tabeli gêsto�ci (d20

)mieszanin etanolu z wod¹ [1], mo¿-na odczytaæ procenty objêto�ciowei odpowiadaj¹ce mu procenty wa-gowe. Dla przyk³adu, rozcieñczaj¹cetanol 96o do etanolu 70o mo¿emypos³u¿yæ siê nastêpuj¹cym równa-niem:

x = 100 * % wagowy etanolus³abszego / % wagowy etanolusilniejszego,

gdzie x � ilo�æ gramów etanolu sil-niejszego jaki trzeba u¿yæ aby otrzy-maæ 100 g etanolu s³abszego.

96,03o � 93,89 % wag.70o � 62,40 % wag.x = 100 * 62,40 / 93,89 = 66,46

g etanolu 96o i woda do 100 gDla u³atwienia pracy mo¿na rów-

nie¿ skorzystaæ z tabeli 1, zawiera-

j¹cej czê�ci wagowe etanolu 96o

i wody, któr¹ nale¿y zmieszaæ, abyotrzymaæ roztwory o zawarto�ci od30o do 90o etanolu w temp 20 oC[1].

W przypadku, kiedy potrzebuje-my odmierzyæ kroplami etanol b¹d�roztwory alkoholowe, warto zwró-

ciæ uwagê na masê pojedynczej kro-pli lub ilo�æ kropli, jaka przypada na1 gram [2]. Przyk³adowe dane za-wiera tabela 2.

Podczas przygotowywania pre-paratów z alkoholem nale¿y zwróciæuwagê na niezgodno�ci, które mog¹wp³yn¹æ na wygl¹d gotowego pre-paratu, jego trwa³o�æ lub aktywno�æposzczególnych sk³adników. W mie-szankach z enzymami (pepsyna) do-

chodzi do ich inaktywacji. Obecno�ækwasu solnego jeszcze bardziej po-têguje dzia³anie alkoholu (np. 52 %stê¿enie alkoholu w obecno�ci 0,66% kwasu solnego powoduje ca³ko-wit¹ inaktywacjê pepsyny w przeci¹-gu kilku godzin) [5]. Alkohol z bia³-kami i �luzami ro�linnymi tworzy osa-

dy. Natomiast sub-stancje utleniaj¹ceniszcz¹ i utleniaj¹ al-kohol [6].

Niejednokrotniezdarza siê, ¿e lekarzwystawiaj¹c receptêna lek robiony, zapi-suje alkohol etylowybez podania jego stê-¿enia. Farmaceutamaj¹c na uwadze mo-nografiê FP VI powi-nien zastosowaæ eta-nol 96o, je¿eli mono-grafia szczegó³owe nieokre�la inaczej. Po-

nadto farmakopea zaleca stosowaæetanol do celów odka¿aj¹cych, któ-rego stê¿enie w przygotowywanympreparacie powinno byæ na pozio-

mie 70 %(v/v). Wo-bec po-wy¿szego,³atwo opomy³kê �czy u¿yæetanolu 96o

czy 70o?Je¿eli alko-hol jest za-p i s a n ywraz z in-

nymi rozpuszczalnikami (np. woda,roztwór 3 % kwasu borowego)wówczas nie mamy w¹tpliwo�ci codo zastosowania etanolu 96o.W praktyce aptecznej czêsto spoty-ka siê nastêpuj¹c¹ receptê:

Tabela 1. Rozcieñczenia etanolu

Koñcowe

stê¿enie etanolu

Etanol 96o Woda

30o 262 738

40 o 355 645

50 o 452 548

60 o 555 445

70 o 665 335

80 o 783 217

90 o 913 87

Tabela 2. Ciê¿ar kropli roztworów alkoholowych.

1 g zawiera

ilo�æ kropli

Masa 1

kropli (mg)

Etanol 96o 65 15

Ammonii anisatus

spirytus 58 17

Iodi solutio

spirituosa 55 18

– 16 –

WSZECHNICA APTEKARSKA

Z niepokojem obserwujê, ¿e opa-kowania leków pochodz¹ce z jed-nej fabryki maj¹ praktycznie identycz-ny �design�. Czêsto oznacza to, ¿ezarówno lek na serce, jak i ten odtarczycy nie ró¿ni¹ siê praktycznieniczym z wyj¹tkiem nazwy. A iczcionka pozostaje czasem ta sama.Mo¿na by³oby powiedzieæ, ¿e nazwato jest sprawa kluczowa i je�li kto�umie czytaæ, to nie ma o czym mó-wiæ. Podchodz¹c jednak do sprawybardziej ludzko � w wiêkszo�ci je-ste�my wzrokowcami. W pracy stresi zmêczenie uruchamia pod�wiado-mo�æ, a ta podpowiada nam skoja-rzenia w oparciu o kszta³ty, kolory.Czytamy dobrze, siêgamy mimo topo lek, który tylko �wydaje siê� tymw³a�ciwym. Mówi¹c krótko � iden-tyczny wygl¹d znaków graficznych nazupe³nie ró¿nych preparatach, od-miennych dawkach stwarza okazjêdo b³êdu. Do�wiadczam tego sama,chocia¿ wzrok mi jako� s³u¿y�

Czêsto z pewnym lêkiem wk³a-dam do siatki kilka leków w iden-tycznych pude³kach, wiedz¹c, ¿emaj¹ je za¿ywaæ ró¿ne osoby. Je�lis¹ to ludzie starsi, to moje obawyrosn¹. Czasami zwracam im uwagê,¿e jakie� leki wygl¹daj¹ podobnie,¿eby siê im w domu dobrze przyj-rzeli. Groza narasta, kiedy okazujesiê, ¿e bez okularów w ogóle niewidz¹ miêdzy tymi opakowaniami¿adnej ró¿nicy.

Zadajê sobie pytanie, jakie jest�ród³o tej praktyki dotycz¹cej upo-

dabniania do siebie opakowañ ró¿-nych leków. Czy chodzi, o tzw.��wiadomo�æ marki�? Byæ mo¿e,tylko, kto oprócz producenta mia³-by odnie�æ z tego korzy�æ? Ja widzêwy³¹cznie zagro¿enie, i to zarównodla siebie podczas ekspedycji leków,jak i dla pacjentów.

Ze smutkiem stwierdzam, ¿e o ilewytwórcy podchwycili nurt unifika-cji opakowañ, to nie przyj¹³ siê bar-dzo dobry pomys³ wydzielenia napude³ku tzw. �miejsca dla farmaceu-ty�, czy te¿ �miejsca na dawkowa-nie� � wymatowionego, lub ujêtegow ramkê pola przeznaczonego nanotatki. Pro�bê o zanotowanie spo-sobu przyjmowania leków na opa-kowaniu w³a�nie wyra¿a bardzo wie-lu pacjentów, nawet, je�li od lekarzaotrzymali oni dok³adn¹ rozpiskê.Bardzo s³usznie zreszt¹ � przewidu-j¹c, ¿e karteczka mo¿e siê ³atwo zgu-biæ � chc¹ mieæ pewno�æ, ¿e nie za-pomn¹, jak przyjmowaæ dany spe-cyfik. Problem zaczyna siê, kiedy naopakowaniu tak naprawdê nie magdzie zrobiæ najmniejszego nawetznaku. A je�li jest � to niektóre opa-kowania s¹ tak �liskie, ¿e nie spo-sób na nich nic napisaæ � ani d³ugo-pisem, ani cienkopisem, ani o³ów-kiem. Chcia³abym, ¿eby moja notat-ka nie by³a kolejnym �szkryfo³em�,ale czym� widocznym i czytelnym dlapacjenta. Przyklejam wiêc samo-przylepne naklejki i na nich piszêdawkowania oraz inne uwagi. Pa-miêtacie Pañstwo larum, jakie pod-

Rp.Detreomycini 3.0Spir. Vini ad 100.0M. f. sol.D.S. zewnêtrznie

W tym przypadku, alkohol ety-lowy stanowi podstawowy (jedyny)rozpuszczalnik w recepcie, a jegostê¿enie nie jest okre�lone przez au-tora. Farmaceuta powinien mieæ nauwadze przede wszystkim dobropacjenta. Pacjent stosuj¹c roztwóretanolowy 96 % (v/v), móg³by po-parzyæ skórê twarzy, dlatego koñ-cowe stê¿enie etanolu w przygoto-wanym preparacie nale¿a³oby przy-gotowaæ na poziomie 70 % (v/v).Niestety do aptek trafiaj¹ czasamib³êdnie wypisane recepty, któreuniemo¿liwiaj¹ zachowanie powy¿-szych wskazañ stê¿eñ procentowych,wówczas pozostaje nam skontakto-waæ siê z lekarzem w celu ustaleniaprawid³owego sk³adu recepty.

Pi�miennictwo1. Farmakopea Polska VI, Warszawa

2002,2. Krówczyñski L., Jachowicz R.: Æwi-

czenia z receptury. WydawnictwoUniwersytetu Jagielloñskiego 2000,

3. Martindale: The complete drug refe-rence 32nd edition 1999,

4. Modrzejewski F.: Farmacja stosowa-na. PZWL Warszawa 1961,

5. Modrzejewski F.: Niezgodno�ci recep-turowe. PZWL Warszawa 1964,

6. Supniewski J.: Receptura. PZWL War-szawa 1957.

dr farm. Piotr Belniak

Katedra i Zak³ad FarmacjiStosowanej

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dedykowane producentom leków

Uwagi aptekarzadotycz¹ce opakowañ

produktów leczniczych

Z rodziny Zingiberaceae po-chodz¹ trzy bardzo cenione jakoprzyprawy gatunki ro�lin. Pierwsz¹z nich, a jednocze�nie jedn¹ z naj-s³ynniejszych jest imbir lekarski(Zingiber officinale). Najwy¿szejjako�ci k³¹cze pochodzi z plantacjina Jamajce. W zale¿no�ci od spo-sobu obróbki wystêpuje w handlujako imbir nie obrany czarny (lom-bardzki) oraz obrany bia³y (bengal-ski). Dzia³a on przeciwwymiotne,rozkurczowo na górne odcinki prze-wodu pokarmowego, przeciwbólo-wo, przeciwzapalne oraz bakterio-bójczo. Pobudza tak¿e wydzielanie�liny, soków ¿o³¹dkowych, ¿ó³ci. Zato wielokierunkowe dzia³anie odpo-wiedzialne s¹ olejek eteryczny (za-wieraj¹cy zingiberen i zingiberol na-daj¹ce tej przyprawie charaktery-styczny zapach oraz cyneol, borne-ol, cytral, felandren, kamfen), skro-bia, cukry, kwas organiczne. Ostry,pal¹cy smak k³¹cze zawdziêcza mie-szaninie dwóch aldehydów, jakim jestgingerol.

W przemy�le spo¿ywczym imbirstosuje siê jako dodatek do ciast,ciasteczek, pieczywa, herbaty, piwa,sa³atek owocowych, marmolad, pi-kantnych potraw z miêsa wieprzo-wego. Jest te¿ sk³adnikiem przypra-wy curry. Podsma¿ony z cebul¹ iczosnkiem jest podstaw¹ dañ kuch-ni azjatyckiej. Tam te¿ niezwykle po-pularny jest imbir konserwowany.

Kolejn¹ ro�lin¹ przyprawow¹z omawianej rodziny jest Elettariacardamomum � kardamon mala-barski. Ro�lina pochodzi z tropikal-

nych lasów po³udniowo-wschodniejAzji (Indie, Cejlon). Wytwarza po-d³u¿ne 1-2 centymetrowe owoce �torebki. Owoce kardamonu dzia³aj¹wzmacniaj¹co na ¿o³¹dek, popra-wiaj¹ trawienie, pobudzaj¹ apetyti wspomagaj¹ wch³anianie pokar-mów. Wykazuj¹ te¿ dzia³anie wiru-sostatyczne.

Kardamon posiada charaktery-styczny cytrynowo-eukaliptusowysmak. Stosuje siê go do przyrz¹dza-nia sa³atek i sosów. Niewielka jegoilo�æ dodaje ostro�ci md³ym potra-wom. Kardamonem mo¿na przypra-wiaæ marcepany, pierniki, deseryowocowe, kompoty, musy jab³kowei sa³atki z owoców. Znakomicie po-prawia smak zup, nale�ników i s³od-kich ciast sma¿onych, potraw z miêsi ryb, gulaszu wo³owego, cielêcegorisotto, pasztetów a tak¿e miêsaz rusztu. Jest jedn¹ z najdro¿szych(po szafranie i wanilii) przypraw u¿y-wanych w gospodarstwie domo-wym. 60% �wiatowej produkcji jesteksportowana do krajów arabskich,gdzie przyprawa ta jest u¿ywana doparzenia kawy. Aromatyzowana kar-damonem kawa jest symbolemarabskiej go�cinno�ci.

Do rodziny Zingiberaceae nale-¿y te¿ Curcuma longa � ostry¿ d³u-gi. Pomaga zwalczaæ kamienie ¿ó³-ciowe, dzia³a bakteriobójczo i prze-ciwzapalnie, zw³aszcza w chorobachskóry, ponadto rozkurczowo i wzma-gaj¹co na wydzielanie ¿ó³ci. Stoso-wany jest w leczeniu chorób reuma-tycznych, serca i w¹troby, wzmac-nia system nerwowy. Niektóre na-

nios³o �rodowisko lekarzy wylicza-j¹c, jak d³ugo zajmie im wpisywanienumeru pesel na recepcie, i o ile kró-cej bêd¹ przez to konsultowaæ pa-cjenta? Nie chcê nawet my�leæ, ileczasu dziennie zajmuje mi walkaz opakowaniami i przyklejanie tychkarteczek�

Je�li chodzi o wygl¹d opakowañzewnêtrznych, to chcia³abym siê po-dzieliæ równie¿ innym przemy�leniemdotycz¹cym zaaran¿owania szatygraficznej. Niektóre preparaty �zw³aszcza dostêpne bez recepty -maj¹ bardzo ciekawe, koloroweopakowania. Widaæ, ¿e wszystkieznaki graficzne zosta³y misternie za-planowane. Niestety czasami widaæ,¿e zabrak³o miejsca na jeszcze jedn¹informacjê. A mianowicie na cenêleku. Praktycznie wszystkie aptekiumieszczaj¹ na poszczególnych opa-kowaniach leków w³asne metkiz cen¹. Metki te maj¹ zwykle pewnestandardowe wymiary, co zreszt¹ nie-trudno sprawdziæ. Czasami jest miprzykro, ¿e muszê po prostu oszpe-ciæ ³adne opakowanie, przyklejaj¹cw niezbyt fortunnym miejscu etykie-tê. Poza tym przecie¿ mi tak¿e zale-¿y, aby sprzedawane przeze mnieprodukty prezentowa³y siê estetycz-nie. Niestety bywa tak ¿e nie mawyj�cia, bowiem w mniej widocznymmiejscu zaklei³abym istotne informa-cje dotycz¹ce sk³adu, dawkowania,lub ostrze¿eñ dodatkowych. Chocia¿jest to kwestia estetyczna, mi³ymuk³onem w stronê farmaceutów orazwyrazem troski o bezpieczeñstwopacjentów by³oby ze strony produ-centów takie projektowanie opako-wañ, aby aptekarz nie by³ zmuszonydokonywaæ �alpejskich kombinacji�,wykonuj¹c tak podstawow¹ czyn-no�æ jak umieszczenie w odpowied-nim miejscu metki z cen¹.

mgr farm. Olga Sierpniowska

Przyprawymog¹ leczyæ cz. III

MANUA£ APTEKARSKI

– 18 –

MANUA£ APTEKARSKI

rody uwa¿aj¹, ¿e kurkuma posiadamagiczne w³a�ciwo�ci i chêtnie nosz¹j¹ jako talizman.

Przed otrzymaniem sproszkowa-nej przyprawy, k³¹cza kurkumy d³u-giej najpierw gotuje siê we wrz¹tkulub parzy, a dopiero pó�niej suszy ipoddaje dalszej obróbce. Stosowa-na jest do barwienia ry¿u, makaronui warzyw konserwowanych w occie,przyprawia siê ni¹ sosy, potrawy zdrobiu, zupy kremowe i omlety. Do-brze komponuje siê z daniami z fa-soli i z soi. Szczypta kurkumy doda-na do ciasta dro¿d¿owego lub bisz-koptowego nada mu atrakcyjny ¿ó³-ty kolor. Kurkuma ma silny zapach iostry pal¹cy smak. Dziêki niej posi-³ek spe³nia trzy podstawowe warun-ki: przyci¹ga zmys³ wzroku, potemwêchu, a na koñcu smaku, co w po-³¹czeniu z dzia³aniem ¿ó³ciopêdnym,pomaga przej�æ przez trudy trawie-nia zbyt obfitych posi³ków.

Jedn¹ z najpopularniejszych przy-praw znajduj¹cych siê w handlu s¹go�dziki. S¹ to w istocie suszone p¹kikwiatowe go�dzikowca korzennego- niewielkiego, wiecznie zielonegodrzewa, pochodz¹cego z Indonezji(Syzygium aromaticum � go�dzi-kowiec korzenny, Caryophylliflos � go�dziki, z rodziny Myrta-ceae). Potrzeba a¿ dwudziestu lat,by osi¹gnê³y pe³n¹ dojrza³o�æ. Owo-cuj¹ przez kolejne piêædziesi¹t lat.Dziêki wysokiej zawarto�ci olejkóweterycznych dzia³aj¹ one przeciw-skurczowo, przeciwbólowo, asep-tyczne (rozcieñczony i wtarty w dzi¹-s³a olejek eteryczny, czy nawet samrozgryziony go�dzik, ³agodzi bóle zê-

bów). Go�dziki maj¹ w³a�ciwo�ci�od�wie¿ania oddechu� - w porad-nikach mo¿na znale�æ informacjê, ¿eaby pozbyæ siê nieprzyjemnego za-pachu wystêpuj¹cego po zjedzeniuczosnku, nale¿y rozgry�æ kilka go�-dzików. Tê cenn¹ w³a�ciwo�æ go�-dzików znali ju¿ staro¿ytni Chiñczy-cy: na dworze cesarza panowa³ zwy-czaj, ¿e zwracaj¹cy siê do niegodworzanie musieli trzymaæ w ustachkilka go�dzików, aby ich oddech za-chowywa³ �wie¿o�æ.

Go�dziki jako przyprawa stoso-wane s¹ jako dodatek do: kompo-tów, sosów, marynat, ciast, a samolejek do produkcji perfum i alko-holi (aromatyzowanie wina grzane-go). O dobrej jako�ci go�dzików�wiadczy wypuszczenie kropli olej-ku po mocnym �ci�niêciu ich w pal-cach.

Ziele angielskie (Pimenta dioica� korzennik lekarski) to wieczniezielone drzewo nale¿¹ce do rodzinyMyrtaceae , osi¹gaj¹ce wysoko�ædo 13 m. Owocem jest ciemna ja-goda z dwoma nasionami. Ca³e owo-costany zbiera siê w momencie, gdyjagody zaczynaj¹ dojrzewaæ, podda-je suszeniu, dopóki mi¹¿sz nie za-schnie. Suszone jagody daj¹ siê³atwo oddzieliæ od szypu³ek, s¹ trwa³ei d³ugo zachowuj¹ aromat. Nato-miast dojrza³e jagody po wysusze-niu trac¹ zapach po paru dniach, �lesiê przechowuj¹ i s¹ jako przypra-wa bezwarto�ciowe. Ro�lina zaczy-na owocowaæ zwykle w siódmymroku po wysadzeniu i daje przeciêt-nie 50 kg �wie¿ych owoców rocz-nie. Owoce zbiera siê rêcznie, suszy

w suszarniach lub w s³oñcu na beto-nowych platformach przez 5 - 10 dni,nastêpnie czy�ci i sortuje.

Kolumb znalaz³ t¹ tropikaln¹ ro-�linê na wyspach Morza Karaibskie-go, b³êdnie s¹dz¹c, ¿e jest to pieprz.Do dzi� przez tê pomy³kê jego hisz-pañska nazwa brzmi �pimenta�, cooznacza pieprz. Identyczne znacze-nie ma ³aciñska nazwa rodzajowa�Pimenta officinalis�. Równie¿wspó³cze�nie, potocznie ziele okre-�lane jest �pieprzem jamajskim�.Korzennik lekarski sta³ siê powszech-nie znan¹ przypraw¹ w Europie podkoniec XVII wieku. Ze wzglêdu nainteresuj¹cy aromat, przyprawaszybko siê rozpowszechni³a, by³anowo�ci¹ w porównaniu z wcze�niejznanymi egzotycznymi przyprawami.Poniewa¿ ziele przywêdrowa³o z No-wego �wiata, w Czechach na przy-k³ad, nazywano je �now¹ przy-praw¹�. Suszone owocki korzenni-ka s¹ szczególnie cenione oraz chêt-nie stosowane w kuchni angielskiej,dlatego potocznie nazywane s¹ zie-lem angielskim. Odznaczaj¹ siê przy-jemnym, korzennym zapachem przy-pominaj¹cym aromat nasion: go�dzi-ków, cynamonu, ga³ki muszkato³o-wej, kardamonu, gorczycy i pieprzu- st¹d angielska nazwa �all spice� -�wszystkie przyprawy�.

Olejek eteryczny wystêpu-j¹cy w ro�linie sk³ada siê g³ówniez eugenolu (60 - 80%). Obok niegowystêpuj¹ te¿ metyleugenol, eukalip-tol, chawikol, linalol, kariofylen. Maon w³asno�ci pobudzaj¹ce, antysep-tyczne, reguluj¹ce trawienie, ³ago-dz¹ce zaburzenia jelitowe, u�mierza-j¹ce kolkê i wzdêcia. Herbatka z ko-

Fot

. O

lga

Sie

rpno

iwsk

a

– 19 –

MANUA£ APTEKARSKI

wró¿biarstwa. Jego przepowiednieby³y przekazywane przez delfick¹kap³ankê Pytiê, która wprawia³a siêw trans ¿uj¹c li�cie wawrzynu - maon bowiem nieznaczne w³a�ciwo�cinarkotyczne. Dodatkowo ca³y dach�wi¹tyni Apolla w Delfach by³ pokry-ty li�æmi wawrzynu. Mia³y one bo-wiem zabezpieczaæ wszystkichwchodz¹cych do budynku przed

chorobami, czarami i piorunami.Z czasem laur w postaci girland sta³siê modnym i czêsto wykorzystywa-nym motywem architektonicznym.Wawrzyn s³u¿y³ równie¿ do aroma-tyzowania wody, któr¹ p³ukano rêcepodczas uczt.

Li�æ laurowy jest doskona³ym�rodkiem zapobiegaj¹cym szkodni-kom - jeden lub dwa listki w³o¿onedo pojemnika z m¹k¹, ry¿em czy in-nymi produktami odstraszaj¹ wo³kizbo¿owe. Li�cie laurowe w szafie,szufladach, bêd¹ skutecznie odstra-

szaæ karaluchy. W medycynie ludo-wej u¿ywano ich do sporz¹dzaniaesencji i ma�ci przy schorzeniach reu-matycznych. Przyprawa posiada w³a-�ciwo�ci pobudzaj¹ce apetyt i u³a-twiaj¹ce trawienie. Wykorzystywa-no j¹ w leczeniu wysypki, bólówuszu i g³owy. Jest doskona³ym do-datkiem do: zupy ziemniaczanej, po-midorowej, roso³u, duszonych wa-

rzyw, sosów,flaków, mary-nat, pieczenimiêsnych. Li�cielaurowe dodajesiê na pocz¹tkug o t o w a n i a .Przed podaniemnale¿y je usun¹æz jedzenia, bydanie nie nabra-³o gorzkiegosmaku.

Wiecznie zie-lone drzewo cy-n a m o n o w e( C i n n a m o -mum ceylani-cum � cynamo-nowiec cejloñ-ski) osi¹ga wy-soko�æ do 10metrów. Ro�niena suchych tro-

pikalnych obszarach le�nych. W ho-dowli w celu pozyskania kory cyna-monowej (Cinnamomi cortex �kora cynamonowca) �cina siê ró-zgi d³ugo�ci laski. �ci¹ga siê z nichkorê, która ususzona trafia do miê-dzynarodowego handlu. Najwiêk-szymi producentami cynamonu s¹: SriLanka, Indie, Brazylia, Indonezja,kraje Karaibskie i kraje le¿¹ce naOceanie Indyjskim. Najwy¿sz¹ ja-ko�æ ma cynamon ze Sri Lanki.Zdarta kora suszona jest na matach,a nastêpnie dzielona na klasy jako-

rzennika lekarskiego ³agodzi zaburze-nia ¿o³¹dkowe, leczy równie¿ stanybiegunkowe.

W kuchni ziele angielskie stoso-wane jest jako namiastka pieprzuczarnego, do przyprawiania potrawmiêsnych, warzywnych, do sa³atek,ryb, zup, dziczyzny, niektórych ciast,sosów, ogórków kwaszonych i ry¿u.Osobne zastosowanie ziela angiel-skiego doty-czy przetwo-rów desero-wych. Doda-nie go dokompotówowocowychu b o g a c aznacznie icharomat. Wp o s t a c isproszkowa-nej jest wspa-nia³ym dodat-kiem do pud-dingu �liwko-wego, wypie-ków.

Niezwy-kle znane ipowszechniestosowane s¹li�cie laurowe(Laurus no-bilis � laurszlachetny, wawrzyn szlachetny,Lauraceae - Wawrzynowate).Sw¹ popularno�æ laur zawdziêczastaro¿ytnym Grekom i Rzymianom.Li�cie i ga³¹zki laurowe by³y symbo-lem s³awy, mêstwa, si³y, sukcesui zwyciêstwa. W Rzymie dekorowa-no nim tak¿e zwyciêzców w turnie-jach artystycznych i sportowych orazzwyciêskich wodzów. Wawrzyn(laur) by³ po�wiêcony Apollinowi,greckiemu bogu i patronowi wszyst-kiego co piêkne i dobre, a tak¿e bo-skiemu uzdrowicielowi i opiekunowi

Fot

. O

lga

Sie

rpno

iwsk

a

– 20 –

MANUA£ APTEKARSKI

Najbardziej dokuczliwymi obja-wami przeziêbienia s¹: katar, pod-wy¿szona temperatura cia³a, dresz-cze, ból gard³a, kaszel, chrypka orazz³e samopoczucie. Objawy te ustê-puj¹ samoistnie, po oko³o 5 � 10dniach i zazwyczaj nie wymagaj¹wizyty u lekarza, ani przyjmowanialeków, choæ odpowiednio dobranefarmaceutyki mog¹ z³agodziæ prze-bieg choroby oraz przyspieszyæ po-wrót do zdrowia. W odró¿nieniu odgrypy, w przebiegu przeziêbienia bar-dzo rzadko dochodzi do powstaniapowik³añ, jednak¿e takowe zagro-¿enie istnieje, dlatego te¿ warto prze-strzegaæ kilku zasad umo¿liwiaj¹cychich unikniêcia. Przede wszystkim,podczas choroby nale¿y wiêcej od-poczywaæ i wysypiaæ siê, jak rów-nie¿ dbaæ o w³a�ciwy ubiór, chroni¹-cy organizm przed wych³odzeniem.Zalecane jest tak¿e przyjmowaniedu¿ej ilo�ci p³ynów, ale zawsze o tem-peraturze pokojowej. W przebieguprzeziêbienia nie jest konieczne, jakw przypadku grypy, przebywanie w³ó¿ku, dlatego zastosowanie siê dowymienionych porad umo¿liwi utrzy-manie w miarê normalnej aktywno-�ci zawodowej.

Leczenia przeziêbieniaW ci¹gu ostatnich lat na rynku

pojawi³a siê ogromna ilo�æ prepara-tów maj¹cych w cudowny sposóblikwidowaæ objawy przeziêbienia igrypy. W zdecydowanej wiêkszo�cizawieraj¹ one dzia³aj¹cy przeciwbó-lowo i przeciwgor¹czkowo parace-

�ci. Drug¹ odmian¹ tej przyprawy,posiadaj¹c¹ równie ciekaw¹ histo-riê, jest cynamon cejloñski, któryotrzymuje siê z mniejszych i bardziejkrzewiastych drzew cynamonowcacejloñskiego.

Cynamon to prawdopodobnienajstarsza przyprawa �wiata. Ro�li-na ta pochodzi z Chin i ju¿ 2700 latp.n.e. znalaz³a siê wzmianka o niej wchiñskiej ksiêdze o zio³ach. Egipcja-nie importowali cynamon z Chin 2000lat p.n.e. Z li�ci i ga³êzi cynamonow-ca destyluje siê gêsty, p³ynny, ostropachn¹cy olejek cynamonowy, sto-sowany w przemy�le perfumeryjnym.W medycynie ludowej jest stosowa-ny przy przeziêbieniach, w stanachogólnego os³abienia, bólach miê�ni,biegunce, impotencji, chorobachskóry, zak³óceniach rytmu serca orazw chorobach kobiecych. Cynamonma przyjemny, s³odkawy, korzennyzapach i smak. Najbardziej aroma-tyczny jest otrzymywany z najstar-szej czê�ci drzewa, z pnia do wyso-ko�ci 2 metrów. Kora z wy¿szychpartii drzewa i ga³êzi zawiera mniejsz¹ilo�æ olejków aromatycznych Stoso-wany jest w produkcji s³odkich wy-pieków i deserów oraz do doprawia-nia napoi, kompotów, zw³aszcza zgruszek, do deserów, ko³aczy mio-dowych, szarlotek, ciast orzecho-wych, biszkoptów, p¹czków sma¿o-nych w t³uszczu, herbaty, ponczu,wina grzanego, piwa grzanego.

mgr farm. Jaros³aw Widelskidr n. farm. Krystyna Skalicka-

Wo�niak

Katedra i Zak³ad FarmakognozjiUniwersytet Medyczny w Lublinie

Jak zapobiegaæ i leczyæprzeziêbienie

W okresie jesienno-zimowym jedn¹ z najczêstszych dolegliwo�ci, zjakimi pacjenci przychodz¹ do apteki jest wirusowa infekcja górnychdróg oddechowych, popularnie okre�lana jako przeziêbienie.

tamol (w dawkach 500-650mg), wi-taminê C, �rodki przeciwkaszlowe(np. dekstrometorfan), zmniejszaj¹-ce przekrwienie b³ony �luzowej nosa(np. chlorowodorek pseudoefedry-ny, chlorowodorek fenylefryny) orazprzeciwalergiczne (maleinian fenira-miny) i dostêpne s¹ w postaci table-tek do po³ykania, rozpuszczania, lubproszków do sporz¹dzania roztwo-ru doustnego. Preparaty te s¹ czêstowybierane przez pacjentów ze wzglê-du na bardzo szybkie dzia³anie, orazznacz¹c¹ redukcjê odczuwanychobjawów przeziêbienia, jednak¿e ichstosowanie wi¹¿e siê z wieloma dzia-³aniami niepo¿¹danymi � m.in. wy-stêpowaniem tachykardii, ko³ataniaserca, zwiêkszenia ci�nienia krwi,zw³aszcza u pacjentów z nadci�nie-niem têtniczym oraz uczucia spl¹ta-nia lub pobudzenia. �rodków tychnie nale¿y stosowaæ w przypadku ist-niej¹cej niewydolno�ci w¹troby lubnerek, astmie, ciê¿kim nadci�nieniutêtniczym, chorobie niedokrwiennejserca oraz w trakcie ci¹¿y i okresiekarmienia piersi¹. Istotnym zagro¿e-niem dla pacjenta jesat równie¿ gro�-ba nie�wiadomego przedawkowaniasubstancji w nich zawartych, w wy-niku ³¹czenia ró¿nych preparatów opodobnym sk³adzie. Kolejn¹ grup¹leków chêtnie i czêsto kupowanychw celu zwalczenia objawów przeziê-bienia s¹ krople do nosa. Wiêkszo�æz nich jako g³ówny sk³adnik czynnyzawiera sympatykomimetyk dzia³a-j¹cy na receptory á-adrenergiczne

– 21 –

MANUA£ APTEKARSKI

(ksylometazolinê, nafazolinê, oksy-metazolinê lub tetryzolinê), i w efek-cie zwê¿aj¹cy naczynia krwiono�ne,zmniejszaj¹cy przekrwieniei obrzmienie b³ony �luzowej, co pro-wadzi do udro¿nienia przewodównosowych i u³atwienia oddychania.D³ugotrwa³e stosowanie tych lekówprowadzi do uszkodzenia i zmian wnab³onku pokrywaj¹cym b³ony �lu-zowe i wyst¹pienia polekowego nie-¿ytu nosa, dlatego nie nale¿y ich sto-sowaæ d³u¿ej ni¿ 3-5 dni. Alterna-tyw¹ dla tych kropli s¹ fizjologiczneroztwory soli lub wody morskiej donosa, które zapewniaj¹ w³a�ciwenawil¿enie b³ony �luzowej nosa,up³ynniaj¹ zalegaj¹c¹ wydzielinê ipolepszaj¹ dro¿no�æ przewodównosowych.

Cennymi lekami stosowanymi wprofilaktyce przeziêbienia i grypy s¹preparaty zwieraj¹ce witaminê C,która jest zwi¹zkiem niezbêdnymw przebiegu wielu procesów meta-bolicznych, dzia³a jako przeciwutle-niacz oraz wspomaga uk³ad odpor-no�ciowy. Korzystne jest ³¹czenie jejz rutyn¹ � naturalnym glikozydem fla-wonowym o dzia³aniu wzmacniaj¹-cym naczynia w³osowate orazzmniejszaj¹cym ich przepuszczal-no�æ. Najlepszym �ród³em natural-nej, najbardziej aktywnej witaminy Cs¹ warzywa i owoce, w szczególno-�ci za� owoc ró¿y (Rosae fructus).

Leki pochodzenia ro�linnegow przeziêbieniu

Alternatyw¹ dla leków syntetycz-nych s¹ preparaty zawieraj¹ce wy-ci¹gi ro�linne oraz izolowane z nichsk³adniki czynne. Szczególnie cennew leczeniu objawów przeziêbienia s¹surowce ro�linne o dzia³aniu napo-tnym i przeciwgor¹czkowym, zawie-raj¹ce korê wierzby (Salicis cortex),kwiat lipy (Tilliae inflorescentia),

kwiat bzu czarnego (Sambuci flos),kwiat wi¹zówki b³otnej (Ulmariaeflos) i owoc maliny (Rubi idaei fruc-tus). Szczególnie warte polecenia s¹syropy zawieraj¹ce wyci¹gi z kwia-tostanu lipy, li�cia podbia³u, kwiatubzu i kory wierzby o dzia³aniu napo-tnym i przeciwzapalnym. Mog¹ onebyæ stosowane nawet u ma³ych dzieci(powy¿ej 1 r.¿.).

Surowce �luzowe

�luzy ro�linne ³agodz¹ stany za-palne poprzez dzia³anie os³aniaj¹cei powlekaj¹ce, zmniejszaj¹ podra¿-nienia i zmniejszaj¹ dziêki temu czê-stotliwo�æ kaszlu a jednocze�niezwiêkszaj¹ czynno�æ nab³onka rzê-skowego i usuwanie zaleg³ej wydzie-liny. Do najczê�ciej stosowanych su-rowców �luzowych nale¿¹: korzeñprawo�lazu (Althaeae radix), szcze-gólnie w postaci syropu prawo�la-zowego, kwiat �lazu (Malvae flos),kwiat malwy czarnej (Malvae arbo-reae flos) oraz li�æ babki lancetowa-tej (Plantaginis lanceolatae fo-lium), zawieraj¹cy oprócz �luzówprzeciwzapalnie oraz przeciwbakte-ryjnie dzia³aj¹ce glikozydy irydoido-we � aukubinê i katalpol.

Surowce saponinoweo dzia³aniu wykrztu�nym

Saponiny nale¿¹ do substancji odzia³aniu wykrztu-�nym i sekretoli-tycznym. W wyni-ku podra¿nienia re-ceptorów znajduj¹-cych siê w b³onach�luzowych zwiêk-szaj¹, na drodzeodruchu wydziela-nie rzadkiego �luzu.Preparaty zwieraj¹-ce saponiny u³a-

twiaj¹ odkrztuszanie wydzieliny za-legaj¹cej w oskrzelach. Nale¿y sto-sowaæ je �ci�le wed³ug zalecanegodawkowania, gdy¿ w przypadkuprzedawkowania mog¹ powodowaæwymioty. Saponiny wystêpuj¹ w li-�ciu bluszczu (Hederae helicis fo-lium), korzeniu lukrecji (Glycyrhiz-zae radix), korzeniu mydlnicy (Sa-ponariae radix), korzeniu pier-wiosnka (Primulae radix) orazkwiecie dziewanny (Verbasci flos),który dodatkowo zawiera du¿e ilo-�ci (do 2.5%) �luzów ro�linnych.Ekstrakty z wymienionych surowcówwchodz¹ w sk³ad licznych jednoi wielosk³adnikowych syropów, jaki sta³ych postaci leków.

Cennymi substancjami wykrztu-�nymi i mukolitycznymi s¹ olejki ete-ryczne i surowce olejkowe. Olejkieteryczne, zarówno po podaniu do-ustnym (wch³oniête w jelicie cienkimi wydalane przez drogi oddechowe),jak i w inhalacjach dra¿ni¹ b³onê �lu-zow¹ oskrzeli, pobudzaj¹ ruch na-b³onka rzêskowego i wydzielanierzadkiego�luzu. Wyka-zuj¹ równie¿d z i a ³ a n i eprzeciwbak-teryjne iprzeciwza-palne. Wlecznictwiestosowane

Fot

. O

lga

Sie

rpno

iwsk

a

– 22 –

MANUA£ APTEKARSKI

s¹ surowce olejkowe oraz otrzymy-wane z nich olejki eteryczne. Naj-popularniejsze z nich to owoc any¿u(Anisi fructus), owoc kopru w³o-skiego (Foeniculi fructus), zielemacierzanki (Serpylli herba), zieletymianku (Thymi herba) i majeran-ku (Majoranae herba). Na uwagêzas³uguje ma�æ majerankowa, któraskutecznie zmniejsza obrzêk b³ony�luzowej nosa i jest szczególnie przy-datna w zwalczaniu kataru u ma³ychdzieci. Warto równie¿ pamiêtaæo inhalacjach przy u¿yciu olejków ete-rycznych, które mog¹ w znacz¹cysposób z³agodziæ objawy przeziêbie-nia. Do inhalacji najlepiej jest u¿yæolejku eukaliptusowego, sosnowego,any¿owego, miêtowego, cynamono-wego, go�dzikowego, ja³owcowegolub rozmarynowego, jak równie¿ go-towych mieszanek olejków eterycz-nych. Nale¿y pamiêtaæ, aby kupo-wane olejki spe³nia³y normy farma-kopealne, co zagwarantuje ich czy-sto�æ i najwy¿sz¹ jako�æ.

Dzia³anie wykrztu�ne wykazuj¹równie¿ alkaloidy ro�linne, g³ównieemetyna wystêpuj¹ca w korzeniuwymiotnicy (Ipecacuanhae radix),jednak¿e ze wzglêdu na niezwyklesilne dzia³anie (wed³ug FP VI, wy-kaz B) jej zastosowanie jest ograni-czone.

Ro�linne lekiimmunostymulujace

W okresie zwiêkszonej zapadal-no�ci na choroby infekcyjne wartowzmocniæ swoj¹ odporno�æ poprzezprzyjmowanie leków immunostymu-luj¹cych. Najpopularniejszym i naj-lepiej poznanym ro�linnym immuno-stymulantem jest ziele i korzeñ je-¿ówki (Echinaceae herba). Suro-wiec leczniczy pozyskiwany jestz je¿ówki purpurowej (Echinaceapurpurea L � korzeñ i ziele), je¿ów-

z w¹troby rekina grenlandzkiego, za-wieraj¹cy alkoksyglicerole i skwalen,prowadzi do zwiêkszenia bezwzglêd-nej ilo�ci granulocytów oraz produkcjiprzeciwcia³, a w efekcie do stymula-cji naturalnej odporno�ci organizmu.

W walce z powszechnie panuj¹c¹epidemi¹ jesienno-zimowego prze-ziêbienia i grypy doskona³ym orê¿emmog¹ okazaæ siê leki pochodzeniaro�linnego. Stanowi¹ one skuteczn¹,bezpieczn¹ i niejednokrotnie tañsz¹alternatywê dla syntetycznych lekówzwalczaj¹cych objawy przeziêbieniai grypy. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿enajwa¿niejsza jest profilaktyka cho-roby przeziêbieniowej � dbanie oubiór dostosowany do panuj¹cychwarunków atmosferycznych, zró¿ni-cowana dieta dostarczaj¹ca nie-zbêdnych sk³adników od¿ywczychoraz regularna aktywno�æ fizyczna.Zdrowy tryb ¿ycia pozwoli na utrzy-manie dobrej kondycji fizycznej orazsprawnego dzia³ania uk³adu immuno-logiczngo.

mgr farm. £ukasz �wi¹tek

Katedra i Zak³ad FarmakognozjiUniwersytet Medyczny w Lublinie

ki w¹skolistnej (Echinacea angusti-folia DC � korzeñ i ziele) oraz je-¿ówki bladej (Echinacea pallidaNutt - ziele). Zwi¹zki czynne je¿ów-ki stymuluj¹ uk³ad odporno�ciowy,nasilaj¹ fagocytozê oraz wydzielanieinterferonów dzia³aj¹cych przeciw-wirusowo. Nastêpuje równie¿ pobu-dzenie limfocytów do swoistej obro-ny organizmu w wyniku wydzielaniainterleukiny 1 (IL1) przez makrofa-gi. W efekcie dochodzi do zwiêksze-nia odporno�ci na infekcje wiruso-we i bakteryjne. Nale¿y pamiêtaæ, ¿epreparatów zawieraj¹cych je¿ówkênie nale¿y stosowaæ u ma³ych dzieci(poni¿ej 4 roku ¿ycia) bez wcze�niej-szej konsultacji lekarskiej. Ponadtonie mog¹ one byæ stosowane w przy-padku uczulenia na ro�liny z rodzinyCompositae, uszkodzenia w¹troby,u chorych na gru�licê, bia³aczki, ko-lagenozy, astmê, stwardnienie rozsia-ne, AIDS, a tak¿e u nosicieli wirusaHIV oraz kobiet w ci¹¿y i karmi¹-cych piersi¹. Sk³adniki czynne je¿ów-ki wykazuj¹ szereg interakcji leko-wych, m.in. z steroidami anabolicz-nymi, amiodaronem, metotreksatem,ketokonazolem oraz cyklosporyn¹i innymi immunosupresantami.

Immunostymuluj¹co dzia³aj¹ rów-nie¿ preparaty przy-gotowane z ró¿-nych gatunkówaloesu (Aloevera Burm.,Aloe feroxMill., Aloearbore-s c e n sMill.) zawieraj¹cefrakcjê glikoprote-inow¹ (aloktyny A iB, acemannan) orazkwasy organiczne. Udo-wodniono równie¿, ¿e regu-larne przyjmowanie leków i su-plementów diety zawieraj¹cych olej

Fot

. O

lga

Sie

rpno

iwsk

a

– 23 –

MANUA£ APTEKARSKI

1. Tera�niejszo�æ

System e-duk@cja powsta³ jakonarzêdzie e-nauczania s³u¿¹ce rozpo-wszechnianiu tre�ci szkoleniowychprzez Internet. Jako ¿e zarówno kon-cepcja podobnego portalu, jak i sam

system powsta³ w zespole z³o¿onymg³ównie z farmaceutów, naturalnesta³o siê, ¿e system ten ewoluowa³od narzêdzia zarz¹dzania i wspoma-gania zajêæ dla studentów, by w koñ-cu znale�æ zastosowanie w szkole-niu ci¹g³ym farmaceutów.

Filozofia, jak¹ zastosowano pod-czas rozwijania systemu e-duk@cjawywodzi³a siê z nurtu OpenSource.Spo³eczno�ciowe inicjatywy tworze-nia i udostêpniania w³asno�ci intelek-tualnej (m.in. oprogramowania, aletak¿e szkoleñ czy studiów przypad-ku) pozostaj¹, mimo bardzo mocnejpozycji rozwi¹zañ czysto komercyj-nych ich powa¿nym konkurentem.Zarówno narzêdzia s³u¿¹ce do stwo-rzenia systemu, jak i sposób rozpo-wszechniania tre�ci edukacyjnychzosta³y wybrane zgodnie z t¹ filozo-fi¹. E-duk@cja nie jest pierwszymna �wiecie tego typu portalem udo-stêpniaj¹cym farmaceutom certyfi-kowane materia³y szkoleniowe. Pal-mê pierwszeñstwa posiada tutajamerykañski portal Medscape(www.medscape.com), który dzisiajsta³ siê ju¿ sam w sobie ugruntowan¹mark¹ w �wiecie medycznym. Wzo-ruj¹c siê w du¿ej mierze na tym w³a-�nie systemie mamy nadziejê, ¿ee-duk@cja zyska kiedy� podobneznaczenie w Polsce.

E-duk@cja w czasie swojego3-letniego istnienia pozyska³asobie ponad 7 500 u¿ytkownikówz ca³ego kraju, co stanowi ponad30% ca³ej populacji farmaceutóww Polsce. Wydane zosta³o ponaddwadzie�cia piêæ tysiêcy certyfi-katów potwierdzaj¹cych zalicze-nie szkoleñ (do dnia 30.05.2008

Raport systemu e-duk@cja� statystyczny i merytoryczny.Opis rzeczywisto�ci oraz plany na najbli¿sz¹ i dalsz¹ przysz³o�æ

Tabela 1. Lista szkoleñ ci¹g³ych farmaceutów dostêpnychaktualnie w serwisie e-duk@cja

Opieka farmaceutyczna dla pacjentów z padaczk¹

Trwa³o�æ leku

Aktualne mo¿liwo�ci farmakoterapii niektórych chorób

uk³adu nerwowego

Lek z komputera

Choroba wrzodowa

Farmakoterapia nieswoistych zapaleñ przewodu

pokarmowego

Farmakoterapia zaka¿eñ uk³adu moczowego

Skuteczno�æ i bezpieczeñstwo farmakoterapii

Wybrane problemy terapii chorób zaka�nych

Farmakogenetyka - wp³yw czynników genetycznych na

skuteczno�æ i bezpieczeñstwo farmakoterapii

Wybrane aspekty opieki farmaceutycznej

Postêpy farmakoterapii chorób metabolicznych

Profilaktyka oraz leczenie farmakologiczne osteoporozy

Wspó³czesna farmakoterapia i rola farmaceuty w leczeniu

choroby niedokrwiennej serca

Wspó³czesna farmakoterapia nadci�nienia têtniczego

Bezpieczeñstwo lekowe

Patofizjologia i diagnostyka osteoporozy

KSZTA£CENIE NA ODLEG£O�Æ

– 24 –

KSZTA£CENIE NA ODLEG£O�Æ

dok³adnie 25 041 cerytfikatów).Aktualnie w systemie dostêpnych

jest 17 szkoleñ, z tego 2 pozwalaj¹na uzyskanie 18 punktów twardych,za� pozosta³ych 15 na zdobycie 30punktów tzw. miêkkich (Tabela 1)

Podkre�lenia wymaga fakt, ¿e sta-tystyki odwiedzin systemu wskazuj¹na rosn¹c¹ popularno�æ systemu, wtym tak¿e farmaceutów pracuj¹cychpoza granicami Polski.Najwiêcej tego typuodwiedzin zanotowali-�my oczywi�cie z Wiel-kiej Brytanii, jednakStany Zjednoczone �z wyró¿niaj¹c¹ siê s³o-neczn¹ Floryd¹ � niepozostaj¹ dalekow tyle.

Od strony technicz-nej równie¿ zanotowa-li�my znaczny rozwójportalu: dostêpny jestnowy interfejs, a tak¿erozszerzona funkcjo-nalno�æ w stosunku dopoprzedniego wydania.

Wielu z poprawek technicznychu¿ytkownicy nie dostrzegaj¹ w cza-sie codziennej pracy z systemem, nie-mniej jednak bezpieczeñstwo Pañ-stwa danych, dostêp za po�rednic-twem ³¹cza kodowanego, codzien-na automatyczna kopia bezpieczeñ-stwa, czy te¿ spe³nienie wszystkichwymogów G³ównego InspektoraDanych Osobowych by³y dla naskonieczno�ci¹ z jednej strony, ale idu¿ym wyzwaniem z drugiej. Jednymz czynników pochodnych opisanych

aktywno�ci jest przeniesienie syste-mu na profesjonalny, bardzo wydaj-ny serwer, co - mamy nadziejê - do-strzegacie Pañstwo w aspekcie szyb-ko�ci dzia³ania. Setki godzin przygo-towañ i testów umo¿liwi³y wprowa-dzenie wszystkich zmian z jedyniedwoma kilkugodzinnymi, nocnymiwy³¹czeniami portalu.

2. Przysz³o�æ

Rozwój portalu jak zwykle prze-biegaæ bêdzie dwutorowo:

a) wzbogacanie bazy szkolenio-wej

b) rozbudowa techniczna

Jeszcze w tym roku kalenda-rzowym planujemy udostêpnienieszkolenia z puli punktów �twar-dych� pt. �Promocja zdrowia iprofilaktyka zdrowotna w apte-kach ogólnodostêpnych�. Bêdzie

ono pozwala³o na zdobycie 4 punk-tów. Dalsze plany przewiduj¹ inten-sywn¹ pracê nad poszerzaniem te-matycznego zakresu szkoleñ, jaki uaktualnianiem wiedzy w szkole-niach ju¿ zawartych w systemie. Do-bór tematyki prezentowanych tre�cibêdzie �ci�le skorelowany z wytycz-nymi CMKP w celu zapewnieniamo¿liwo�ci certyfikowania szkoleñ.

Jednak jak zwyklezapraszamy Pañstwado dyskusji m.in. naforum, która mo¿ejak najbardziej do-prowadziæ do tego,i¿ zaczniemy aktyw-nie poszukiwaæ auto-rów dla konkretnychtematów, na którePañstwo zg³osz¹ za-potrzebowanie, jako¿e tematy te trafiaj¹pod dyskusjê RadyP r o g r a m o w e je-duk@cji.

W kwestii technicznego rozwojuportalu planujemy wzbogacenie go oelementy multimedialne takie jak pli-ki audio i video, a tak¿e streamingo-we prezentacje on-line. Ten ostatnielement zostanie wdro¿ony przy wy-korzystaniu autorskiej technologiiwykorzystanej w portalu e-farma-cja.net m.in. dziêki temu, ¿e obydwaportale s¹ ju¿ dzisiaj informatyczniekompatybilne.

dr n. farm. Sebastian PolakWydzia³ Farmaceutyczny

CMUJ w Krakowie

KSZTA£CENIE NA ODLEG£O�ÆPANORAMA SAMORZ¥DU

– 25 –

Kierownik zgodnie z Prawem far-maceutycznym jest osob¹ odpowie-dzialn¹ za prowadzenie apteki i abyu�wiadomiæ to kandydatom na to sta-nowisko, w �l¹skiej Izbie Aptekar-skiej (�IA) przy opiniowaniu kandy-daci podpisuj¹ zobowi¹zanie: �wzwi¹zku z podjêciem siê pe³nieniafunkcji kierownika apteki zobo-wi¹zujê siê do su-miennego i sta-rannego wykony-wania swoicho b o w i ¹ z k ó wzgodnie z obowi¹-zuj¹cymi przepisa-mi, ze szczegól-nym uwzglêdnie-niem: 1. Prawafarmaceutyczne-go (DU-2001-126-1381 ze zmia-nami); 2. ustawyo izbach aptekar-skich (DU-1991-041-179 ze zmia-nami); 3. zasad etyki i deontologiizawodowej aptekarza RP; 4. usta-wy o zwalczaniu nieuczciwej kon-kurencji.�

Warto o tym pamiêtaæ, choæwiêkszo�æ z kandydatów nawet niepatrzy, co podpisuje. A przecie¿ ka¿-dy z nich na szali tej odpowiedzial-no�ci k³adzie swoje prawo wykony-wania zawodu i mo¿liwo�æ bycia kie-

rownikiem, a wiêc otrzymywaniawy¿szego wynagrodzenia.

Aby u�wiadomiæ Pañstwu tê od-powiedzialno�æ, ale tak¿e zadbaæo Pañstwa bezpieczeñstwo i w³a-�ciw¹ pozycjê w aptece, proponu-jemy podpisaæ z w³a�cicielem aptekibardzo wa¿ny dokument. Jest on za-³¹cznikiem do umowy o pracê i ma

na celu zapewnienie tego, co naj-wa¿niejsze � ¿e to Pañstwo bê-dziecie kierowali aptek¹, zgodnieze swoj¹ wiedz¹ i obowi¹zuj¹cymprawem! Pierwsz¹ informacj¹o tym, jak zamierza traktowaæ Wasw³a�ciciel apteki jest w³a�nie faktpodpisania takiego za³¹cznika doumowy o pracê, gdy¿ ¿ycie piszeró¿ne scenariusze. Proponowany za-³¹cznik mo¿na �ci¹gn¹æ ze strony in-ternetowej �IA:

www.katowice.oia.pl z dzia³uOpracowania - Kierownicy.

Nie sposób opisaæ wszystkiego,co mo¿e zdarzyæ siê w aptece, jed-nak by Pañstwa powa¿nie nastawiædo roli i funkcji, opiszê kilka przy-k³adów, z którymi kierownicy czê-sto maj¹ problemy.

Rozma-w i a j ¹ cz kandyda-tami na kie-rownikówzadajemy kil-ka oczywi-stych pytañpo to, byjeszcze razz w r ó c i æuwagê naproblemy,z którymikierownicy

trafiaj¹ do rzecznika odpowiedzial-no�ci zawodowej. Pytamy np. czykandydat jest �wiadom, ¿e kierow-nik jest odpowiedzialny za sta³¹obecno�æ magistra farmacji w ap-tece, w tym tak¿e w czasie dy¿u-ru apteki? To najczêstszy problem(w szczególno�ci w okresie waka-cyjnym), a brak magistra farmacjiw aptece wychwycony przez inspek-cjê farmaceutyczn¹ koñczy siê unie-ruchomieniem apteki, rozmow¹ z in-

Kierownik to funkcja odpowiedzialnaSytuacja kierowników aptek jest ci¹gle bardzo dobra, gdy¿ s¹ to osoby poszukiwane i najprawdo-

podobniej w najbli¿szych latach nie ulegnie to zmianie. Kandydaci na kierowników mog¹ wiêc sobie wy-braæ dobre miejsce i warunki tak pracy, jak i p³acy. Zauwa¿am jednak, ¿e niewielu farmaceutów jest�wiadomych obowi¹zków i odpowiedzialno�ci, której siê podejmuj¹, a w dodatku nawet nie posiadaj¹predyspozycji, by rzeczywi�cie kierowaæ a nie byæ kierowanymi. Fakt, ¿e kierownicy s¹ ci¹gle poszukiwa-ni, to przecie¿ najlepszy argument dla ka¿dego z nich, by rzeczywi�cie byæ kierownikiem, a nie mario-netk¹ w rêkach w³a�ciciela apteki.

Fot

. O

lga

Sie

rpno

iwsk

a

PANORAMA SAMORZ¥DU

– 26 –

spektorem i skierowaniem sprawydo rzecznika. Je¿eli rzecznik i s¹daptekarski na³o¿¹ karê na kierowni-ka, to utraci on mo¿liwo�æ kierowa-nia aptek¹ na okres obowi¹zywaniatej kary (upomnienie � 1 rok, naga-na � 2 lata).

Dzieje siê tak, gdy¿ to kierowniknie mo¿e dopu�ciæ do tego, by pla-cówka funkcjonowa³a bez magistra.Ponadto powinien on u�wiadomiæw³a�cicielowi ten fakt, a w razie obawnawet zawiadomiæ inspekcjê czy izbêaptekarsk¹. nawet zasadnym bêdzietak¿e z³o¿enie na pi�mie i posiadaniepodpisanej przez w³a�ciciela kopii in-formacji, ¿e np. nale¿y zwiêkszyæ za-trudnienie farmaceutów, lub z powo-du braku personelu zamkn¹æ aptekêw czasie urlopowym. Wtedy kierow-nik �pi spokojnie na swoim urlopie inie obawia siê, ¿e po powrocie spo-tka siê z inspekcj¹ i rzecznikiem zpowodu pozostawienia funkcjonuj¹-cej apteki bez odpowiedniej obsa-dy.

Nad takim bezpieczeñstwem kie-rownika czuwa inspekcja farmaceu-tyczna i izba aptekarska, do którychzawsze siê mo¿na zwróciæ po pora-dê i z problemem, gdy sporne sytu-acje zagra¿aj¹ kierownikowi. Okrê-gowe Izby Aptekarskie zawsze s³u¿¹Pañstwu rad¹ i pomoc¹ w przeró¿-nych problemach i warto z tej po-mocy kole¿eñskiej i prawnej korzy-staæ.

Ponadto kierownik czuwa tak¿enad w³a�ciwym dyspensowaniem le-ków przez ca³y personel i powinienodpowiednio reagowaæ w awaryj-nych sytuacjach. Ostatnio, na tere-nie dzia³ania �IA stanowisko kierow-nika apteki utraci³o kilka osób, któ-re nie podjê³y odpowiednich dzia³añpo pomy³ce w wydaniu leku. Lekomy³kowo wyda³ inny pracownik

apteki, który po zauwa¿eniu b³êduzwróci³ siê do kierownika, lecz tenzbagatelizowa³ sprawê.

Ostatnie miesi¹ce przynosz¹ jesz-cze powa¿niejsze problemy dla kie-rowników, co wi¹¿e siê ze wspó³od-powiedzialno�ci¹ za zestawienia re-fundacyjne. Proszê zwróciæ uwagê,¿e kierownik tak¿e podpisuje ze-stawienie refundacyjne apteki doNFZ i jest to najwiêksza odpowie-dzialno�æ materialna jak¹ jestobarczany i za któr¹ ponosiwspó³odpowiedzialno�æ z w³a�ci-cielem apteki.

Proszê sobie u�wiadomiæ, ¿e toPañstwa podpis figuruje pod rachun-kiem obci¹¿aj¹cym NFZ okre�lon¹kwot¹, która z regu³y jest w porów-naniu z Pañstwa pensj¹ bardzo zna-cz¹ca. Niestety czarnym faktem s¹nasilaj¹ce siê oszustwa aptek i punk-tów aptecznych wobec NFZ, pole-gaj¹ce na wy³udzaniu nienale¿nychkwot refundacji. Nie mam tu na my-�li b³êdnych, czy dyskusyjnych receptale ich fa³szowanie, dopisywanie dorecept leków refundowanych, do-k³adanie recept z innych aptek jed-nego w³a�ciciela itp. NFZ po wy³a-paniu takiej dzia³alno�ci mo¿e skie-rowaæ sprawê do organów �cigania,co tak¿e bêdzie dotyczy³o kierowni-ka podpisanego pod wy³udzanymipieniêdzmi.

Kierownik apteki, który niema �wiadomo�ci, co firmuje swo-im podpisem w rachunkach refun-dacyjnych jest bardzo lekkomy�l-ny i nara¿a siê na bardzo du¿eryzyko i odpowiedzialno�æ zawo-dow¹ oraz finansow¹.

Przypominam tak¿e wszystkimkierownikom Prawo farmaceutycz-ne i art. 88. 5. gdzie okre�lono za-dania kierownika, za które jest od-

powiedzialny: 1) organizacja pracy waptece, polegaj¹ca miêdzy innymi naprzyjmowaniu, wydawaniu, przecho-wywaniu i identyfikacji produktówleczniczych i wyrobów medycznych,prawid³owe sporz¹dzanie leków re-cepturowych i leków aptecznychoraz udzielanie informacji o lekach;2) nadzór nad praktykami studenc-kimi oraz praktykami techników far-maceutycznych; 3) przekazywaniePrezesowi Urzêdu informacji o nie-po¿¹danym dzia³aniu produktu lecz-niczego lub wyrobu medycznego; 4)przekazywanie organom InspekcjiFarmaceutycznej informacji o podej-rzeniu lub stwierdzeniu, ¿e dany pro-dukt leczniczy nie odpowiada usta-lonym dla niego wymaganiom jako-�ciowym; 5) zakup produktów lecz-niczych, wy³¹cznie od podmiotówposiadaj¹cych zezwolenie na prowa-dzenie hurtowni farmaceutycznejoraz ich wydawanie zgodnie z art. 96;6) prowadzenie ewidencji zatrudnio-nych w aptece osób wymienionychw art. 90; 7) przekazywanie okrê-gowym izbom aptekarskim danychniezbêdnych do prowadzenia rejestrufarmaceutów przewidzianego usta-w¹ o izbach aptekarskich; 8) wstrzy-mywanie lub wycofywanie z obrotu istosowania produktów leczniczychpo uzyskaniu decyzji w³a�ciwegoorganu.

Kierowników aptek zachêcamdo zastanowienia siê, czy Pañstwonale¿ycie wype³niacie opisane obo-wi¹zki. W szczególno�ci za� proszêsobie odpowiedzieæ na pytanie, czyPañstwo rzeczywi�cie kierujecie ap-tek¹ maj¹c wp³yw na to, za co po-nosicie odpowiedzialno�æ zawo-dow¹ i materialn¹?

dr farm. Stanis³aw PiechulaPrezes Rady

�l¹skiej Izby Aptekarskiej