formalnie: Narzędzia sztucznej inteligencji (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

69
formalnie: Narzędzia sztucznej inteligencji (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu Dorota Cendrowska nieformalnie: ??? motto: „Twoje I can jest znacznie ważniejsze od twego IQRobin S. Sharma

description

nieformalnie: ???. formalnie: Narzędzia sztucznej inteligencji (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu. Dorota Cendrowska. motto: „Twoje I can jest znacznie ważniejsze od twego IQ ” Robin S. Sharma. Plan wykładu. Prolog — gdzie jesteśmy? Inteligencja, czyli co? - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of formalnie: Narzędzia sztucznej inteligencji (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Page 1: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

formalnie:

Narzędzia sztucznej inteligencji (NAI)wprowadzenie w tematykę wykładuDorota Cendrowska

nieformalnie:

???

motto:

„Twoje I can jest znacznie ważniejsze od twego IQ”

Robin S. Sharma

Page 2: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Plan wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy? Inteligencja, czyli co? Inteligencja, czy to nie szkodzi? Meandry ludzkiego myślenia o ludzkiej inteligencji Historia — fakty i mity dotyczącej sztucznej inteligencji „Sztuczna inteligencja” i co dalej? Mapa drogowa cyklu wykładów:

terminy zagadnienia cele (?) zasady zaliczenia (E)

Page 3: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 4: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 5: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 6: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 7: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 8: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 9: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Did you know 3.0www.youtube.com/watch?v=jpEnFwiqdx8

Page 10: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Człowiek: istota problematyczna (?!) przyczyna-skutek racjonalizacja

http://blogs.sfweekly.com/thesnitch/equation1.jpg

Page 11: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Prolog — gdzie jesteśmy?

Człowiek: istota problematyczna (?!) przyczyna-skutek racjonalizacja

Page 12: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja, czyli co?

Inteligencja „zwykła” (łac. intelligentia = pojętność): zdolność rozumienia otaczających sytuacji

i znajdowania na nie właściwych, celowych reakcji;

zdolność rozumienia w ogóle, bystrość, pojętność.[Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa 1977]

Page 13: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja „niezwykle zwykła” (?)

źródła: wrodzona (?) nabyta (?)

metody pomiaru (?) możliwość czy wiara (?) w usprawnianie

inteligencji

Page 14: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja na kilogramy

Inteligencja „zwykła” (?)

Page 15: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja na kilogramy

Inteligencja „zwykła” (?) Inteligencja emocjonalna

Page 16: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja na kilogramy

Inteligencja „zwykła” (?) Inteligencja emocjonalna Inteligencja społeczna

Page 17: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja na kilogramy

Inteligencja „zwykła” (?) Inteligencja emocjonalna Inteligencja społeczna Inteligencja erotyczna

Page 18: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja na kilogramy

Inteligencja „zwykła” (?) Inteligencja emocjonalna Inteligencja społeczna Inteligencja erotyczna Inteligencja ekologiczna (08.2009!)

Page 19: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja vs. AI

inteligencjaemocjonalna

inteligencjaspołeczna

inteligencjaerotyczna

inteligencja

sztuczna inteligencja

(AI)

sztucznezęby

sztuczne kwiaty

inteligentne opony

inteligentne domy

inteligentne telefony

inteligentne lodówki

inteligentne zakupy

Page 20: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Niechciany ojciec idei: sztuczna inteligencja

Maszyna Turinga (1936) Test Turinga (1950)

Pomysł na test:

Problem: czy test prawidłowo definiuje inteligencję?

Alan Turing(1912–1954)

Zdolności maszyny do posługiwania się językiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

Zabawa polegająca na zgadywaniu płci osoby znajdującej się w innym pokoju przy pomocy serii pytań i odpowiedzi pisanych na kartkach papieru.

Page 21: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zakłopotana (?) maszyna wobec testu Turinga

Czy jesteś komputerem? Która godzina? Ile jest 2276546 razy 2345?

Page 22: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zakłopotana (!) maszyna wobec testu Turinga

Czy jesteś komputerem? Która godzina? Ile jest 2276546 razy 2345? Jak sądzisz ile wyniesie WIG w przyszłym

tygodniu? Jakie wrażenia wywiera na Tobie wiersz: ...? Jak się dzisiaj czułeś idąc do szkoły? Z jakimi emocjami kiepsko sobie radzisz i

dlaczego?

Page 23: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zakłopotana (!) maszyna wobec testu Turinga

Czy jesteś komputerem? Która godzina? Ile jest 2276546 razy 2345? Jak sądzisz ile wyniesie WIG w przyszłym

tygodniu? Jakie wrażenia wywiera na Tobie wiersz: ...? Jak się dzisiaj czułeś idąc do szkoły? Z jakimi emocjami kiepsko sobie radzisz i

dlaczego?inteligencja

emocjewrażenia

przekonaniaprzesądy

uczuciaprzeczucia

intuicja

?

Page 24: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i czyny...

Test Turinga:Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

Page 25: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i tłumaczenia...

Test Turinga:

Intensywne badania nad maszynowym tłumaczeniem rosyjski/angielski (lata 50 XX wieku) anegdota:

Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

Page 26: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i tłumaczenia...

Test Turinga:

Intensywne badania nad maszynowym tłumaczeniem rosyjski/angielski (lata 50 XX wieku) anegdota:

Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

”out of sight, out of mind”

Page 27: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i tłumaczenia...

Test Turinga:

Intensywne badania nad maszynowym tłumaczeniem rosyjski/angielski (lata 50 XX wieku) anegdota:

Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

”out of sight, out of mind”

”invisible idiot”

Page 28: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i tłumaczenia...

Test Turinga:

Intensywne badania nad maszynowym tłumaczeniem rosyjski/angielski (lata 50 XX wieku) anegdota:

Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia. ?

”out of sight, out of mind”

”invisible idiot”

Page 29: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Test Turinga, wiara i czyny...

Test Turinga:

Mały eksperymencik:

Zdolności maszyny do posługiwania sięjęzykiem naturalnym, co pośrednio madowodzić opanowania przez nią umiejętności myślenia.

?

Page 30: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Myślenie o inteligencji: dziedziny naukowe...

Lingwiści: syntaktyka (składnia) semantyka (znaczenie)

inteligencja: zdolność posługiwania się

językiem

Page 31: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Myślenie o inteligencji: dziedziny naukowe...

Lingwiści: syntaktyka (składnia) semantyka (znaczenie)

Specjaliści od percepcji: opisy przestrzeni

2D, 2.5D, 3D

inteligencja: zdolność posługiwania się

językiem

inteligencja: zdolność rozpoznawania wzorców

przestrzennych

Page 32: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Myślenie o inteligencji: dziedziny naukowe...

Lingwiści: syntaktyka (składnia) semantyka (znaczenie)

Specjaliści od percepcji: opisy przestrzeni

2D, 2.5D, 3D

Informatycy: systemy reprezentacja wiedzy

inteligencja: zdolność posługiwania się

językiem

inteligencja: zdolność rozpoznawania wzorców

przestrzennych

inteligencja: wnioskowanie

i logiczne myślenie

Page 33: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja i... otoczenie

wyobraźnia

doświadczenie

spostrzegawczość

inteligencja

twórczość

mądrość

?

Page 34: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Page 35: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 36: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 37: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 38: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 39: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 40: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 41: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 42: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 43: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 44: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Page 45: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Myślenie, spostrzegawczość... inteligencja?

Eduard de Bono, Myślenie lateralne

Page 46: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja i... otoczenie (II)

inteligencja

twórczość

mądrość

Page 47: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja i... otoczenie (II)

myślenie inteligencja

twórczość

mądrość

Page 48: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja i... otoczenie (II)

myśleniezrozumienie

inteligencja

twórczość

mądrość

Page 49: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Historia sztucznej inteligencji

„Era prehistoryczna”: do ok.. 1960 Kiedy pojawiły się powszechnie dostępne komputery.

Page 50: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

=

Historia sztucznej inteligencji

„Era prehistoryczna”: do ok. 1960 Kiedy pojawiły się powszechnie dostępne komputery.

„Era romantyczna”: 1960–1965 Przewidywano, że AI osiągnie swoje cele w ciągu 10 lat.

inteligencjainteligentnezachowanie

Page 51: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

=

Historia sztucznej inteligencji

„Era prehistoryczna”: do ok. 1960 Kiedy pojawiły się powszechnie dostępne komputery.

„Era romantyczna”: 1960–1965 Przewidywano, że AI osiągnie swoje cele w ciągu 10 lat.

inteligencjainteligentnezachowanie =sztuczna

inteligencja

symulacjainteligentneg

ozachowania

Page 52: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Historia sztucznej inteligencji

„Era prehistoryczna”: do ok. 1960 Kiedy pojawiły się powszechnie dostępne komputery.

„Era romantyczna”: 1960–1965 Przewidywano, że AI osiągnie swoje cele w ciągu 10 lat.

„Okres ciemności”: 1965–1970 Opadł entuzjazm i pojawiły się głosy krytyczne.

Page 53: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Historia sztucznej inteligencji

„Renesans”: 1970–1975 Pierwsze systemy doradcze.

„Okres partnerstwa”: 1975–1980 Absorbcja metod z nauk poznawczych i nauk o mózgu.

Page 54: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Historia sztucznej inteligencji

„Renesans”: 1970–1975 Pierwsze systemy doradcze.

„Okres partnerstwa”: 1975–1980 Absorbcja metod z nauk poznawczych i nauk o mózgu.

John Searle (1980): eksperyment „chiński pokój”

„Komercjalizacja”: od 1980–1990

Page 55: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zagadnienia „sztucznej inteligencji”

Optymizm Stworzenie maszyn o inteligencji dorównującej

(przewyższającej) ludzką.

Page 56: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zagadnienia „sztucznej inteligencji”

Optymizm Stworzenie maszyn o inteligencji dorównującej

(przewyższającej) ludzką.

Realizm Stworzenie maszyn (algorytmów)

przejawiających tylko wąski aspekt inteligencji (grających w szachy, rozpoznających obrazy, czy tworzących streszczenia tekstu).

Page 57: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zagadnienia „sztucznej inteligencji”

Optymizm Stworzenie maszyn o inteligencji dorównującej

(przewyższającej) ludzką.

Realizm Stworzenie maszyn (algorytmów)

przejawiających tylko wąski aspekt inteligencji (grających w szachy, rozpoznających obrazy, czy tworzących streszczenia tekstu).

„To err is human to screw things up you need a computer.” [ale w wersji optymistycznej!]

Page 58: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Zdolność uczenia się jako przejaw inteligencji

uczenie się: wiersza na pamięć, jako „przyswajanie” wiedzy teoretycznej, jako rozwijanie umiejętności wykorzystywania

wiedzy posiadanej, jako umiejętność korzystania

z doświadczenia (własnego i cudzego), jako umiejętność wnioskowania, jako umiejętność dostrzegania podobieństw, jako umiejętność generalizacji.

Page 59: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Uczenie się a „inteligencja maszynowa”

„Przejawy” inteligencji u maszyn identyfikacja „konkretnych obiektów”

(inteligencja?) np.: rozpoznawanie twarzy, orientacja w przestrzeni.

Page 60: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Uczenie się a „inteligencja maszynowa”

„Przejawy” inteligencji u maszyn: identyfikacja „konkretnych obiektów”

(inteligencja?) rozpoznawanie twarzy, orientacja w przestrzeni;

umiejętność wnioskowania, generalizowania umiejętność dostrzegania podobieństw.

Page 61: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Inteligencja obliczeniowa

Zagadnienia:

trudne do modelowania i rozwiązywania w sposób analityczny,

niealgorytmizowalne (problemy klasy NP),

obliczalne, ale nieefektywnie.

Page 62: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: zagadnienia

Wstępna obróbka danych Sieci neuronowe — różne idee dotyczące:

architektury, uczenia, zastosowania Klasyfikatory Drzewa decyzyjne Systemy rozmyte Algorytmy genetyczne Algorytmy ewolucyjne (?)

Page 63: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: terminy [zajecia.htm]

Blok A obróbka wstępna danych sieci neuronowe

coll. A

Blok B nie-sieci neuronowe

coll. B

Egzamin termin „0” termin „1” wrzesień

Page 64: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: forma zaliczenia

warunek konieczny: zaliczone ćwiczenia coll. 1 + coll. 2 + „0” lub coll. 1 + coll. 2 + „1” lub coll. 1 + coll. 2 + opowiadanie (do 1.06.09)

inspiracja: Jostein Gaarderopowiadanie „Skaner czasu” z książki: Diagnoza i inne opowiadania

materiał: wykłady lub wykłady dr. Jakuba Wróblewskiego (info do

2.04.09) www.jakubw.pl/zajecia/nai/index.html

Page 65: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: szybsza forma zaliczenia

zwolnienie z egzaminu: minimum ocena 4 z ćwiczeń.

zamiana oceny z ćwiczeń na punkty: 20 punktów 5 18 punktów 4+ 16 punktów 4

proponowana ocena ― średnia punktów: coll. 1 + coll. 2 + wymiana oceny z ćwiczeń na

punkty

Page 66: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: cele NAI

Formalny: przedstawienie idei i ścieżek po których błąka

się inteligencja maszynowa; zapoznanie z wybranymi zagadnieniami

„inteligencji” maszynowej.

Page 67: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Mapa drogowa: cele NAI

Formalny: przedstawienie idei i ścieżek po których błąka

się inteligencja maszynowa; zapoznanie z wybranymi zagadnieniami

„inteligencji” maszynowej.

Nieformalny: wzrost apetytu na to co wokół,

nawet jeśli nie jest techniczne; „wyrobienie” wrażliwości na fakt,

że każda idea ma wielu „pradziadków”; hołdowanie efektowi wanny: „mam cię!”.

Page 68: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

Literatura (rozproszona) [propozycje]

Rutkowski Leszek:

Metody i techniki sztucznej inteligencji

Michalewicz Zbigniew:

Algorytmy genetyczne + struktury

danych = programy ewolucyjne

J. Żurada, M. Barski, W. Jędruch:

Sztuczne sieci neuronowe

P. Cichosz: Systemy uczące się

plus cokolwiek co wpadnie

w ręce i jest pomocne!

Page 69: formalnie:  Narzędzia sztucznej inteligencji  (NAI) wprowadzenie w tematykę wykładu

zamiast zakończenia... [można już iść]

filozoficznie:

fragment okładki i książki pt. „Paddington daje sobie radę”

(autor: Michael Bond)

— Wie pani — powiedział do pani Bird, gdy przyszła do jadalni, by sprawdzić, czy już zjadł grzankę z marmoladą — nigdy dotąd nie zrobiłem wszystkiego, bo gdybym zrobił, to nie czekałyby mnie już żadne niespodzianki.