FKL UHGQLFK SU]HGVLELRUVWZDFK
8
Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 2/2016 (80), cz. 2 DOI: 10.18276/frfu.2016.2.80/2-44 s. 421–428 Zarządzanie należnościami w małych i średnich przedsiębiorstwach Elżbieta Wysłocka ∗ Streszczenie: Cel – celem pracy jest analiza i ocena skuteczności zarządzania należnościami w małych i śred- nich przedsiębiorstwach regionu częstochowskiego. Metodologia badania – szczegółowej analizie poddano trzy przedsiębiorstwa działające w branży paliwowej na terenie regionu częstochowskiego. Do realizacji celu pracy posłużono się analizą dokumentów (sprawozdań finansowych) badanych firm. Przeprowadzono rów- nież wywiady z prezesami tych przedsiębiorstw, zaliczanych do sektora małych i średnich, chcąc ustalić jak oni oceniają sposób zarządzania należnościami w swoich firmach. Wynik – wyniki sugerują, że wiele firm ma coraz większą świadomość konieczności skutecznego zarządzania należnościami. Jednak nie zawsze wiedza zarządzających i wykorzystywane narzędzia są wystarczające. Oryginalność/Wartość – praca pokazuje jakie narzędzia są wykorzystywane przez menedżerów w małych przedsiębiorstwach do zarządzania należnościami i jak poziom ich wiedzy i świadomości kształtuje politykę tych przedsiębiorstw w zakresie udzielania kredy- tów kupieckich. Słowa kluczowe: należności, zarządzanie, kredyt kupiecki, windykacja Wprowadzenie Jednym z czynników istotnie wpływających na poziom płynności finansowej przedsię- biorstw jest skuteczne zarządzanie należnościami. Również powszechnie występujące zja- wisko nieregulowania przez dłużników zobowiązań wpływa na konieczność bieżącego ich monitorowania i windykowania. Zarządzanie należnościami można zdefiniować jako pla- nowanie i kontrolę działań podejmowanych na etapie prewencji, monitoringu i windykacji należności. W praktyce zarządzanie należnościami okazuje się rzeczą niełatwą, wymagają- cą umiejętnej oceny wiarygodności odbiorców i opłacalności przyznawania kredytu ku- pieckiego. Na etapie monitoringu wymaga stałej kontroli spłaty należności, a w przypadku dużych opóźnień w spłacie trzeba podejmować czynności windykacyjne. Analizując należ- ności, należy zawsze mieć na uwadze specyfikę warunków działania firmy. Celem pracy jest analiza i ocena skuteczności zarządzania należnościami w małych i średnich przedsiębiorstwach regionu częstochowskiego. Szczegółowej analizie poddano trzy przedsiębiorstwa działające w branży paliwowej na terenie regionu częstochowskiego. Do realizacji celu pracy posłużono się analizą dokumentów (sprawozdań finansowych) badanych firm oraz przeprowadzono również wywiady z prezesami tych przedsiębiorstw, które zaliczane są do sektora małych i średnich, chcąc ustalić jak oni oceniają sposób za- rządzania należnościami w swoich firmach. ∗ dr inż. Elżbieta Wysłocka, Politechnika Częstochowska, ul. Dąbrowskiego 69, 42–200 Częstochowa, e-mail: [email protected]
Transcript of FKL UHGQLFK SU]HGVLELRUVWZDFK
Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 2/2016 (80), cz. 2 DOI:
10.18276/frfu.2016.2.80/2-44 s. 421–428
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
Elbieta Wysocka∗
Streszczenie: Cel – celem pracy jest analiza i ocena skutecznoci zarzdzania nalenociami w maych i red- nich przedsibiorstwach regionu czstochowskiego. Metodologia badania – szczegóowej analizie poddano trzy przedsibiorstwa dziaajce w brany paliwowej na terenie regionu czstochowskiego. Do realizacji celu pracy posuono si analiz dokumentów (sprawozda finansowych) badanych firm. Przeprowadzono rów- nie wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, zaliczanych do sektora maych i rednich, chcc ustali jak oni oceniaj sposób zarzdzania nalenociami w swoich firmach. Wynik – wyniki sugeruj, e wiele firm ma coraz wiksz wiadomo koniecznoci skutecznego zarzdzania nalenociami. Jednak nie zawsze wiedza zarzdzajcych i wykorzystywane narzdzia s wystarczajce. Oryginalno/Warto – praca pokazuje jakie narzdzia s wykorzystywane przez menederów w maych przedsibiorstwach do zarzdzania nalenociami i jak poziom ich wiedzy i wiadomoci ksztatuje polityk tych przedsibiorstw w zakresie udzielania kredy- tów kupieckich. Sowa kluczowe: nalenoci, zarzdzanie, kredyt kupiecki, windykacja
Wprowadzenie Jednym z czynników istotnie wpywajcych na poziom pynnoci finansowej przedsi- biorstw jest skuteczne zarzdzanie nalenociami. Równie powszechnie wystpujce zja- wisko nieregulowania przez duników zobowiza wpywa na konieczno biecego ich monitorowania i windykowania. Zarzdzanie nalenociami mona zdefiniowa jako pla- nowanie i kontrol dziaa podejmowanych na etapie prewencji, monitoringu i windykacji nalenoci. W praktyce zarzdzanie nalenociami okazuje si rzecz nieatw, wymagaj- c umiejtnej oceny wiarygodnoci odbiorców i opacalnoci przyznawania kredytu ku- pieckiego. Na etapie monitoringu wymaga staej kontroli spaty nalenoci, a w przypadku duych opónie w spacie trzeba podejmowa czynnoci windykacyjne. Analizujc nale- noci, naley zawsze mie na uwadze specyfik warunków dziaania firmy.
Celem pracy jest analiza i ocena skutecznoci zarzdzania nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach regionu czstochowskiego. Szczegóowej analizie poddano trzy przedsibiorstwa dziaajce w brany paliwowej na terenie regionu czstochowskiego. Do realizacji celu pracy posuono si analiz dokumentów (sprawozda finansowych) badanych firm oraz przeprowadzono równie wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, które zaliczane s do sektora maych i rednich, chcc ustali jak oni oceniaj sposób za- rzdzania nalenociami w swoich firmach.
∗ dr in. Elbieta Wysocka, Politechnika Czstochowska, ul. Dbrowskiego 69, 42–200 Czstochowa, e-mail: [email protected]
Elbieta Wysocka
422
1. Specyfika zarzdzania nalenociami i pynnoci finansow w maym i rednim przedsibiorstwie
Ju dawno stwierdzono, e mae firmy nie s miniatur duych firm lub ich mniejsz wersj (Jarvis i in., 1996). Róni si od nich w wielu aspektach, z których dwa s szczególnie wane z punktu widzenia zarzdzania nalenociami. Pierwszym z nich jest poczenie wasnoci i zarzdzania w osobie waciciela firmy. Drugim istotnym aspektem rónicym mae i rednie przedsibiorstwa od duych, s ich ograniczone zasoby (takie jak finanse i umiejtnoci zarzdzania). Poniewa zarzdzanie maymi firmami ma swoj specyfik, wymaga stosowania innych narzdzi, a wykorzystywanie uproszczonych narzdzi zarz- dzania uywanych przez due firmy nie zawsze jest skuteczne w kontekcie maych firm.
W literaturze zwracano uwag na niski poziom umiejtnoci zarzdzania finansami po- siadanych przez wacicieli maych firm (Drever, 2005; Wysocka, 2013a). W opublikowa- nych pracach byy równie porady dla maych firm w zakresie zarzdzania finansami (np. Barrow, 1993; Panfil, 2004). Opublikowane badania wykazay, e ze zarzdzanie kredy- tem kupieckim jest powanym problemem dla maych firm, których waciciele czuj si bezsilni w przypadku opónionych patnoci swoich duników (Peel i wsp., 2000; Drever, 2005; Wysocka, 2013b).
Wyniki wczeniejszych bada niejednokrotnie nie byy reprezentatywne ze wzgldu na sabo uywanych metod i nadmierne poleganie na praktykach finansowych duych firm, a take normach i praktykach stosowanych przez ksigowych, banki i innych specjalistów, bez zwracania szczególnej uwagi na narzdzia rzeczywicie wykorzystywane przez waci- cieli maych firm. Tak wic, praktyka zarzdzania nalenociami i utrzymania pynnoci w maych firmach powinna by zakorzeniona w rzeczywistych zachowaniach wacicieli maych firm (Ekanem, 2005).
Stosunkowo niewiele jest informacji w literaturze na temat kredytu kupieckiego i wa- runków zarzdzania nim w maych i rednich przedsibiorstwach. Nie mniej badano ju jak rol odgrywaj zwyke firmy handlowe w finansowaniu innych firm, poprzez udziela- nie kredytu kupieckiego odbiorcom oraz przetestowano kilka teorii dotyczcych motywacji maych i rednich przedsibiorstw do rozszerzenia takiego handlu na kredyt (Rodríguez- Rodríguez, 2008). Badania te wykazay, e mniejsze firmy s bardziej skonne do korzysta- nia z finansowania dostawcy, poniewa maj do czynienia z wiksz liczb ogranicze na rynkach kredytowych. Inne badania (Paul, Boden, 2011) wskazay, e poda kredytu ku- pieckiego w maych i rednich przedsibiorstwach (MP) jest wynikiem zarówno potrzeby klientów, jak i potrzeby budowania strategicznej przewagi przez dostawców, ale jest ona obarczona ryzykiem. W obecnym klimacie finansowym popyt na kredyt towarowy moe zosta zwikszony, co prowadzi do dalszego wzrostu ryzyka (Biadacz, 2012).
2. Narzdzia skutecznego zarzdzania nalenociami Jedn z grup rodków obrotowych w przedsibiorstwie s nalenoci. Powstaj one wtedy, gdy moment sprzeday wyrobów gotowych, towarów czy usug nie pokrywa si z termi- nem zapaty. Nalenoci s elementami majtku obrotowego firmy, które wystpuj w postaci kredytów handlowych udzielanych nabywcom jako element umowy sprzeday, a wic wielko ich jest uzaleniona od polityki kredytowej firmy. Zarzdzanie naleno- ciami ma na celu zapobieganie powstawaniu przeterminowanych nalenoci i ich odzy- skiwanie. Waciwe zarzdzanie wierzytelnociami zapewnia jednostce gospodarczej
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
423
zwikszon pynno finansow i konkurencyjno na rynku. Na proces ten skadaj si dziaania zmniejszajce ryzyko zawierania transakcji z kontrahentami (ubezpieczenie i zabezpieczenie kredytów kupieckich) – prewencja, kontrola spywu istniejcych naleno- ci – monitoring oraz negocjacje z dunikami, a take narzdzia i sposoby odzyskiwania niespaconych nalenoci – windykacja.
W prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej powinna by stosowana zasada ograniczone- go zaufania do partnerów handlowych i stosowane instrumenty zabezpieczajce nalenoci, gdy nawet najbardziej wiarygodnemu partnerowi moe przytrafi si utrata pynnoci finansowej i zatory patnicze. Std powstaje konieczno zastosowania systemu zabezpie- cze wobec klientów o duym ryzyku kredytowym. Jednak mae i rednie przedsibior- stwa, z racji swojej pozycji na rynku i duej konkurencji nie zawsze mog stosowa te wymagania wobec swoich klientów.
Bardzo wanym narzdziem umoliwiajcym spyw nalenoci jest ustalenie kryteriów oceny kontrahentów i cige monitorowanie rzetelnoci w celu okrelenia kto zasuguje na udzielenie kredytu handlowego (limit kredytu, warunki sprzeday, sposób windykacji, zasad podziau grup klientów) (Kusak, 2007). Jeli przedsibiorca nie oceni odpowiednio grup klientów i nastpi z ich strony odraczanie terminów patnoci, to zwikszy si zapo- trzebowanie przedsibiorstwa na zaciganie kredytów.
W momencie udzielenia kredytu kupieckiego proces zarzdzania nalenociami spro- wadza si do kontroli terminowoci zapaty nalenoci przez kontrahentów (monitoring faktur) oraz windykacji nalenoci paconych po terminie. Monitoring faktur polega na staej kontroli i analizie stanu nalenoci oraz regularnym przypominaniu kontrahentom o zbliajcym si terminie zapaty. Odpowiednio prowadzony monitoring moe przyspie- szy spaty nalenych pienidzy nawet o 40%. Natomiast polityka windykacji jest istotnym narzdziem polityki kredytowej, gdy wywiera znaczcy wpyw na poziom nalenoci w firmie, a tym samym na pynno finansow, dlatego powinna by wyjtkowo przemy- lana.
Kroki jakie naley podj w sytuacji, gdy dunik nie wykazuje chci wspópracy to: 1. Gdy odbiorca nie wywie si z uzgodnionego terminu patnoci wynikajcego
z umowy sprzeday, mona wybra opcj sprzeday wyej wymienionej wierzytel- noci firmom faktoringowym lub firmom skupujcym wierzytelnoci.
2. Mona skorzysta z ofert firm windykacyjnych, które zajmuj si odzyskiwaniem nalenoci. Zanim jednak nastpi podpisanie umowy wspópracy z firm windyka- cyjn powinno si sprawdzi jej wiarygodno, terytorialny zakres dziaalnoci, po- bierane opaty i prowizje oraz raportowanie.
3. Mona dokona w ujciu ksigowym i podatkowym odpisów aktualizujcych nale- noci, które zalicza si do kosztów finansowych lub pozostaych kosztów operacyj- nych (moliwo powikszenia o nalenoci umorzone, niecigalne i przedaw- nione).
Warto pamita o przysugujcych odsetkach za opónienie w spenieniu wiadczenia pieninego w przypadku, gdy dunik nie zapaci w terminie.
3. Zarzdzanie nalenociami w badanych przedsibiorstwach Badania przeprowadzono w trzech przedsibiorstwach zajmujcych si handlem paliwami na terenie regionu czstochowskiego. Analiza dokumentów, gównie sprawozda finanso-
Elbieta Wysocka
424
wych, badanych firm oraz przeprowadzone wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, pozwoliy na ocen zarzdzania nalenociami w tych przedsibiorstwach oraz narzdzi wykorzystywanych w tym procesie. Liczba zatrudnionych w badanych przedsibiorstwach zawiera si w przedziale 10–50 osób, równie osigane przychody i sumy bilansowe po- zwalaj na zakwalifikowanie ich do maych przedsibiorstw. Gównymi odbiorcami olejów i paliw s firmy budowlane, które jak wykazuj wyniki bada Biura Informacji Gospodar- czej (BIG) maj najgorszy Indeks Zatorów Patniczych BIG1 -3,5 pkt. podczas gdy rednia warto Indeksu Zatorów Patniczych BIG w listopadzie 2015 roku wyniosa 3 pkt. (w poprzedniej edycji raportu w maju 2015 roku by na poziomie 12,6 pkt.). Wskanik odzwierciedla nie tylko faktyczny stan opónie w patnociach, ale w duym stopniu rów- nie ocen samego zjawiska, a ta okazaa si wyjtkowo krytyczna pod koniec 2015 roku (Raport BIG InfoMonitor nt. Indeksu Zatorów Patniczych BIG, listopad 2015). Na rysunku 1 przedstawiono wyniki analizy rozrachunków badanych przedsibiorstw odnonie termi- nowoci regulowania nalenoci.
Rysunek 1. Zapata nalenoci przez odbiorców w badanych Przedsibiorstwach wedug terminu patnoci ródo: opracowanie wasne na podstawie analizy rozrachunków badanych Przedsibiorstw w 2015 roku. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzi, e zarzdzanie nalenociami w badanych
przedsibiorstwach jest na dobrym poziomie, cho zdecydowanie skuteczniejsze jest w Przedsibiorstwie 1 (63% nalenoci paconych w terminie), a najsabsze w Przedsi- biorstwie 3 (56,2% nalenoci paconych w terminie), które jest najmniejsze. Wród od- biorców, którzy zapacili w terminie s drobni klienci i due firmy nie majce problemów
1 Indeks Zatorów Patniczych BIG przyjmuje wartoci z zakresu od 100 do -100. Im Indeks jest niszy tym ocena bezpieczestwa dziaalnoci gospodarczej wród firm posiadajcych zatory patnicze jest gorsza.
63
10,9
9,3
15,2
1,6
61,2
9,8
14,1
13,2
1,7
56,2
9,5
13,5
17,3
3,5
nalenoci zapacone w terminie
Udzia nalenoci w [%] Przedsiiorstwo 3 Przedsibiorstwo 2 Przedsibiorstwo 1
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
425
z pynnoci finansow. Wród duników nalenoci do 60 dni po terminie najczciej znajduj si firmy budowlane, a powyej 90 dni – firmy drogowe. Polityka regulowania nalenoci w takich firmach jest trudna, poniewa uzaleniona od zakoczonych prac i otrzymania zapaty od Urzdów Miasta lub Gmin. Polityka kredytowa badanych przedsi- biorstw wobec kontrahentów przewiduje stosowanie okrelonych instrumentów, które s zalene od klasy ryzyka kredytowego danej grupy klientów. Wród tych instrumentów wymieni mona negocjowane warunki patnoci, opusty cenowe oraz limity kredytu. W swoich wypowiedziach podkrelaj rol wczeniejszego sprawdzania nowych kontra- hentów pod wzgldem ich wypacalnoci. Jednak jako zarzdzajcy w maych przedsi- biorstwach sceptycznie odnosz si do stosowania wobec swoich klientów zabezpiecze, gdy to znacznie zawzioby krg odbiorców. Natomiast ubezpieczenie kredytów czy pod- pisywane umów faktoringowych, przy tej skali dziaalnoci, jest w ich ocenie, czsto zbyt kosztowne.
Poniewa poziom nalenoci w badanych przedsibiorstwach wykazuje tendencj wzrostow, prezesi wskazywali na konieczno szczegóowej analizy wiarygodnoci pat- niczej nowych odbiorców. Zwracali oni równie uwag na konieczno korzystania z usug Biura Informacji Gospodarczej oraz Krajowego Rejestru Dugów w procesie sprawdzania kontrahentów i dopisywania nierzetelnych duników. Tylko Przedsibiorstwo 1 ma podpi- san umow z Kancelari Radców Prawnych, którzy równie wspieraj jednostk w ci- ganiu zalegych patnoci. Przedsibiorstwo 2 tylko sporadycznie korzysta z usug kancela- rii prawnej i firmy windykacyjnej. Natomiast Przedsibiorstwo 3, które jest najmniejsze z badanych, w zarzdzaniu nalenociami wykorzystuje tylko windykacj polubown, któr prowadzi samodzielnie, a ostatnio równie windykacj online. Ten model windykacji na- lenoci w przypadku maych przedsibiorstw jest dobrym rozwizaniem. Gdy ze wzgldu na minimalizowanie kosztów przedsibiorstwo prowadzi windykacj samodzielnie, przy- datne jest wykorzystywanie portalu do samodzielnej windykacji online, który dostarcza niezbdnego zaplecza merytorycznego, udostpnia odpowiednie narzdzia i pomaga prze- prowadzi proces windykacji zgodnie z czsto zmieniajcymi si w naszym kraju normami prawa. W duej mierze to od sposobu podejmowania przez przedsibiorstwo dziaa zale- y, czy windykacja przebiega bdzie sprawnie i efektywnie, czy przeciwnie – mimo zaan- gaowania duej iloci czasu nie uda si cign dugów.
Analizujc wyniki badania okazuje si, e mae przedsibiorstwa jako gówny skutek nieterminowych wpat nalenoci wskazuj brak moliwoci regulowania wasnych zobo- wiza w terminie. Wie si to z koniecznoci zapaty odsetek, gdy due firmy bdce dostawcami paliw, za nieterminowe zapaty nie tylko naliczaj odsetki ale take wstrzymu- j dostawy i wówczas zachodzi potrzeba zacignicia kredytu bankowego. Istotn rol odgrywa równie brak moliwoci dalszych inwestycji, co wpywa na realizacj zamówie od klientów. W Przedsibiorstwie 1 jest zatrudniona osoba, która zajmuje si monitorowa- niem kondycji finansowej wikszych odbiorców. Korzysta z informacji dostpnych na stronach internetowych BIG, KRD, Bisnode, a take wspópracuje z Kancelari Radcy Prawnego oraz firmami windykacyjnymi.
Na podstawie wywiadów z zarzdzajcymi w badanych przedsibiorstwach zestawiono dziaania jakie podejmuj firmy, aby zmniejszy ryzyko zawierania transakcji z kontrahen- tami (tab. 1).
Elbieta Wysocka
Dziaania podejmowane w celu zmniejszenia ryzyka niecigalnoci nalenoci
Zanim upynie termin patnoci do dnia zapaty Rozmowa z kontrahentem, majca na celu przypomnienie o terminie patnoci
Nalenoci przeterminowane 30 dni po terminie
Ponaglenie telefoniczne klienta lub wezwanie do zapaty
Nalenoci przeterminowane 90 dni po terminie
Kontakt z dunikiem systematycznie co kilka dni (zapisywanie szczegóów rozmów w CRM) oceniajc w ten sposób sytuacj finansow kontrahenta. Wstrzymanie dalszej dostawy towarów (ewentualnie tylko za gotówk)
Powyej 90 dni Odsprzedanie wierzytelnoci firmie faktoringowej lub odzyskiwanie nalenoci przez firm windykacyjn
150 dni od dnia upywu terminu patnoci Dunik ma obowizek dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego wynikajcego z wystawionej FV. Wierzyciel obowizany jest wraz z deklaracj, w której dokona korekty, zawiadomi naczelnika U.S. wraz z podaniem kwoty korekty oraz danych dunika
Powyej 150 dni − postpowanie polubowne przedsdowe, − postpowanie sdowe, − postpowanie polubowne przedegzekucyjne, − postpowanie egzekucyjne
ródo: opracowanie wasne na podstawie procedur jakie obowizuj w badanych przedsibiorstwach. Postpowanie polubowne przedsdowe trwa od kilku tygodni do kilku miesicy. Egze-
kwowanie nalenoci od dunika mona zleci osobom trzecim lub zaj si tym osobi- cie. Podstawowym narzdziem windykacji nalenoci na etapie przedsdowym jest we- zwanie dunika do zapaty, w którym poza wskazaniem róda zaduenia i jego wysokoci naley zakreli dunikowi termin zapaty nalenoci pod rygorem skierowania sprawy na drog sdow. Dunik moe take zosta ostrzeony o moliwoci wpisania go przez wie- rzyciela do Krajowego Rejestru Dugów. Obawa dunika przed utrat wiarygodnoci w kontaktach handlowych niejednokrotnie potrafi go zmobilizowa do uregulowania ci- cego na nim zaduenia.
Kolejnym etapem jest postpowanie sdowe. Wierzyciel wystpuje do sdu z pozwem o wydanie nakazu zapaty, którym sd orzeka, e pozwany ma w cigu dwóch tygodni od dnia dorczenia nakazu zaspokoi roszczenie powoda w caoci wraz z kosztami. Nakaz zapaty moe zosta wydany w postpowaniu nakazowym lub upominawczym, w zaleno- ci od woli powoda wyraonej w pozwie, jednak pod warunkami szczegóowo okrelonymi w Kodeksie Postpowania Cywilnego, których spenienie powód obowizany jest wykaza.
Ostatnim krokiem jest postpowanie egzekucyjne. Prowadzone jest przez komornika sdowego na wniosek wierzyciela i na podstawie tytuu wykonawczego, tj. zaopatrzonego w klauzul wykonalnoci nakazu zapaty lub wyroku sdu. Komornik sdowy podejmuje czynnoci egzekucyjne wycznie na wniosek wierzyciela i tylko w zakresie wskazanym przez wierzyciela i obowizujce przepisy. Dlatego te skuteczno egzekucji zaley czsto od zaangaowania wierzyciela oraz od znajomoci skadników majtku dunika, z których egzekucja moe okaza si skuteczna. Egzekucj prowadzi si m.in. z rachunków banko- wych, ruchomoci i nieruchomoci oraz wierzytelnoci przysugujcych dunikowi od innych podmiotów – kontrahentów lub np. Urzdu Skarbowego lub Zakadu Ubezpiecze Spoecznych.
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
427
W ostatecznoci nie pozostaje nic innego jak skorzysta z moliwoci odpisów aktuali- zujcych w wietle ustawy o rachunkowoci i przepisów podatkowych.
Uwagi kocowe Efektem pracy jest przeprowadzona analiza zarzdzania nalenociami maych przedsi- biorstw regionu czstochowskiego na przykadzie trzech przedsibiorstw zajmujcych si handlem paliwami. Waciwe zarzdzanie nalenociami przedsibiorstwa wpywa na pra- widowy poziom pynnoci finansowej uzyskany jak najniszym kosztem. Od zarzdu zaley jak polityk w zarzdzaniu nalenociami obierze. W badanych przedsibiorstwach menederowie maj wiadomo, e jeli obrana strategia bdzie zbyt restrykcyjna to firma moe straci cz odbiorców, co w konsekwencji co prawda zmniejszy poziom nalenoci jednak spowoduje spadek sprzeday. Jeeli jednak polityka kredytowa bdzie zbyt liberal- na, to spowoduje wzrost poziomu sprzeday, ale pojawi si zagroenie powstania zych dugów i wystpi zjawisko dodatkowych kosztów finansowania nalenoci. Aby odzyska swoje nalenoci przedsibiorcy wchodz na drog prawn, korzystaj z windykacji oraz mikkich form odzyskiwania nalenoci w postaci przypomnie i monitów, niekiedy wpisu do rejestru duników. Wydaje si, e zbyt ma wag przywizuj oni do zapobiegania powstawaniu nalenoci przeterminowanych, jednak nie wszystkie narzdzia dostpne w tym zakresie s odpowiednie dla badanych maych przedsibiorstw.
wiadomo potrzeby skutecznego zarzdzania nalenociami w badanych przedsi- biorstwach jest na wysokim poziomie. Potwierdza si twierdzenie, e mae przedsibior- stwa nie s kopi duych i narzdzia zarzdzania w nich wykorzystywane s inne. Jednak w wielu mniejszych przedsibiorstwach, czsto prowadzcych ewidencj podatkow, to zarzdzanie nie jest tak sprawne. Naleaoby przebada jakie metody i narzdzia zarzdza- nia nalenociami wykorzystuj mikroprzedsibiorstwa.
Literatura Barrow, C (1993). A Guide To Financing Growth. Cranfield School of Management. Biadacz, R. (2012). Currency Exchange Risk in International Trade Transactions. W: J. Kaczmarek, T. Rojek
(red.), Dilemmas of the Contemporary Economy Facing Global Changes (s. 91–104). Kraków: Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Drever, M. (2005). Advising small and medium-sized enterprises (SMEs) on their liquidity issues. Paper present- ed at the International Council for Small Business Conference, June, 15–18. Washington DC.
Jarvis, R.J., Kitching, J., Lightfoot, C.&G. (1996). The Financial Management of Small Firms: An Alternative Perspective. ACCA Research Report, 49.
Kusak, A. (2007). Polityka w zakresie nalenoci sposobem na popraw zysków i pynnoci firmy. Biuletyn Rachunkowoci i Finansów, 15, 39.
Panfil, M. (2004). Zarzdzanie nalenociami w maym i rednim przedsibiorstwie. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci.
Paul, S.Y., Boden, R. (2011). Size Matters: The Late Payment Problem. Journal of Small Business and Enterprise Development, 18, 4, 732–747.
Peel, M.J., Wilson, N., Howorth, C. (2000). Late Payment and Credit Management in the Small Firm Sector: Some Empirical Evidence. International Small Business Journal, 18 (2), 17–37.
Raport BIG InfoMonitor nt. Indeksu Zatorów Patniczych BIG. Pobrano z: www.big.pl/download/raporty/ 2015_11_raportbig.pdf (20.02.2016).
Rodríguez-Rodríguez, O.M. (2008). Firms as credit suppliers: an empirical study of Spanish firms. International Journal of Managerial Finance, 4, 2, 152–173.
Elbieta Wysocka
428
Tylec, A. (2005). Wybrane aspekty windykacji wierzytelnoci konsumenckich. W: Financni a Logisticke Rizeni - 2005 (s. 290–295). Sbornik referatu z mezinarodni konference. Malenovice, Ceska Republika.
Wysocka, E. (2013). Kredyt kupiecki w zarzdzaniu pynnoci maych i rednich przedsibiorstw. Przegld Organizacji, 11.
Wysocka, E. (2013). Payment backlogs – problem of the management in the polish small and medium-sized enterprises. 7TH Conference on Performance Measurement and Management Control, September, 18–20. Barcelona, Spain. MANAGEMENT OF RECEIVABLES AT SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISES Abstract: Purpose – the aim of the study is the analysis and evaluation of the effectiveness of receivables management in small and medium-sized enterprises in the region of Czestochowa. De- sign/Methodology/Approach – three companies operating in the fuel industry in the region of Czestochowa were detailed examined. In order to achieve the aim of the study, the documents (financial statements) of the surveyed companies were analyzed in detail. Also the interviews were conducted with the CEOs of those companies out of the sector of small and medium-sized enterprises, in order to determine how they evaluate the receivables management in their companies. Findings – the results suggest that many companies are in- creasingly becoming aware of the need for the effective receivables management. However, the knowledge of managers and used tools are not always sufficient. Originality/Value – the study shows which of tools are used by managers in small and medium-sized enterprises in receivables management and how the level of their knowledge and awareness shapes policies of these companies in the field of granting trade credit. Keywords: receivables, management, trade credit, debt collection
Cytowanie Wysocka, E. (2016). Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach. Finanse, Rynki Finan-
sowe, Ubezpieczenia, 2/2 (80), 421–428. DOI: 10.18276/frfu.2016.2.80/2-44; www.wneiz.pl/frfu.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
Elbieta Wysocka∗
Streszczenie: Cel – celem pracy jest analiza i ocena skutecznoci zarzdzania nalenociami w maych i red- nich przedsibiorstwach regionu czstochowskiego. Metodologia badania – szczegóowej analizie poddano trzy przedsibiorstwa dziaajce w brany paliwowej na terenie regionu czstochowskiego. Do realizacji celu pracy posuono si analiz dokumentów (sprawozda finansowych) badanych firm. Przeprowadzono rów- nie wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, zaliczanych do sektora maych i rednich, chcc ustali jak oni oceniaj sposób zarzdzania nalenociami w swoich firmach. Wynik – wyniki sugeruj, e wiele firm ma coraz wiksz wiadomo koniecznoci skutecznego zarzdzania nalenociami. Jednak nie zawsze wiedza zarzdzajcych i wykorzystywane narzdzia s wystarczajce. Oryginalno/Warto – praca pokazuje jakie narzdzia s wykorzystywane przez menederów w maych przedsibiorstwach do zarzdzania nalenociami i jak poziom ich wiedzy i wiadomoci ksztatuje polityk tych przedsibiorstw w zakresie udzielania kredy- tów kupieckich. Sowa kluczowe: nalenoci, zarzdzanie, kredyt kupiecki, windykacja
Wprowadzenie Jednym z czynników istotnie wpywajcych na poziom pynnoci finansowej przedsi- biorstw jest skuteczne zarzdzanie nalenociami. Równie powszechnie wystpujce zja- wisko nieregulowania przez duników zobowiza wpywa na konieczno biecego ich monitorowania i windykowania. Zarzdzanie nalenociami mona zdefiniowa jako pla- nowanie i kontrol dziaa podejmowanych na etapie prewencji, monitoringu i windykacji nalenoci. W praktyce zarzdzanie nalenociami okazuje si rzecz nieatw, wymagaj- c umiejtnej oceny wiarygodnoci odbiorców i opacalnoci przyznawania kredytu ku- pieckiego. Na etapie monitoringu wymaga staej kontroli spaty nalenoci, a w przypadku duych opónie w spacie trzeba podejmowa czynnoci windykacyjne. Analizujc nale- noci, naley zawsze mie na uwadze specyfik warunków dziaania firmy.
Celem pracy jest analiza i ocena skutecznoci zarzdzania nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach regionu czstochowskiego. Szczegóowej analizie poddano trzy przedsibiorstwa dziaajce w brany paliwowej na terenie regionu czstochowskiego. Do realizacji celu pracy posuono si analiz dokumentów (sprawozda finansowych) badanych firm oraz przeprowadzono równie wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, które zaliczane s do sektora maych i rednich, chcc ustali jak oni oceniaj sposób za- rzdzania nalenociami w swoich firmach.
∗ dr in. Elbieta Wysocka, Politechnika Czstochowska, ul. Dbrowskiego 69, 42–200 Czstochowa, e-mail: [email protected]
Elbieta Wysocka
422
1. Specyfika zarzdzania nalenociami i pynnoci finansow w maym i rednim przedsibiorstwie
Ju dawno stwierdzono, e mae firmy nie s miniatur duych firm lub ich mniejsz wersj (Jarvis i in., 1996). Róni si od nich w wielu aspektach, z których dwa s szczególnie wane z punktu widzenia zarzdzania nalenociami. Pierwszym z nich jest poczenie wasnoci i zarzdzania w osobie waciciela firmy. Drugim istotnym aspektem rónicym mae i rednie przedsibiorstwa od duych, s ich ograniczone zasoby (takie jak finanse i umiejtnoci zarzdzania). Poniewa zarzdzanie maymi firmami ma swoj specyfik, wymaga stosowania innych narzdzi, a wykorzystywanie uproszczonych narzdzi zarz- dzania uywanych przez due firmy nie zawsze jest skuteczne w kontekcie maych firm.
W literaturze zwracano uwag na niski poziom umiejtnoci zarzdzania finansami po- siadanych przez wacicieli maych firm (Drever, 2005; Wysocka, 2013a). W opublikowa- nych pracach byy równie porady dla maych firm w zakresie zarzdzania finansami (np. Barrow, 1993; Panfil, 2004). Opublikowane badania wykazay, e ze zarzdzanie kredy- tem kupieckim jest powanym problemem dla maych firm, których waciciele czuj si bezsilni w przypadku opónionych patnoci swoich duników (Peel i wsp., 2000; Drever, 2005; Wysocka, 2013b).
Wyniki wczeniejszych bada niejednokrotnie nie byy reprezentatywne ze wzgldu na sabo uywanych metod i nadmierne poleganie na praktykach finansowych duych firm, a take normach i praktykach stosowanych przez ksigowych, banki i innych specjalistów, bez zwracania szczególnej uwagi na narzdzia rzeczywicie wykorzystywane przez waci- cieli maych firm. Tak wic, praktyka zarzdzania nalenociami i utrzymania pynnoci w maych firmach powinna by zakorzeniona w rzeczywistych zachowaniach wacicieli maych firm (Ekanem, 2005).
Stosunkowo niewiele jest informacji w literaturze na temat kredytu kupieckiego i wa- runków zarzdzania nim w maych i rednich przedsibiorstwach. Nie mniej badano ju jak rol odgrywaj zwyke firmy handlowe w finansowaniu innych firm, poprzez udziela- nie kredytu kupieckiego odbiorcom oraz przetestowano kilka teorii dotyczcych motywacji maych i rednich przedsibiorstw do rozszerzenia takiego handlu na kredyt (Rodríguez- Rodríguez, 2008). Badania te wykazay, e mniejsze firmy s bardziej skonne do korzysta- nia z finansowania dostawcy, poniewa maj do czynienia z wiksz liczb ogranicze na rynkach kredytowych. Inne badania (Paul, Boden, 2011) wskazay, e poda kredytu ku- pieckiego w maych i rednich przedsibiorstwach (MP) jest wynikiem zarówno potrzeby klientów, jak i potrzeby budowania strategicznej przewagi przez dostawców, ale jest ona obarczona ryzykiem. W obecnym klimacie finansowym popyt na kredyt towarowy moe zosta zwikszony, co prowadzi do dalszego wzrostu ryzyka (Biadacz, 2012).
2. Narzdzia skutecznego zarzdzania nalenociami Jedn z grup rodków obrotowych w przedsibiorstwie s nalenoci. Powstaj one wtedy, gdy moment sprzeday wyrobów gotowych, towarów czy usug nie pokrywa si z termi- nem zapaty. Nalenoci s elementami majtku obrotowego firmy, które wystpuj w postaci kredytów handlowych udzielanych nabywcom jako element umowy sprzeday, a wic wielko ich jest uzaleniona od polityki kredytowej firmy. Zarzdzanie naleno- ciami ma na celu zapobieganie powstawaniu przeterminowanych nalenoci i ich odzy- skiwanie. Waciwe zarzdzanie wierzytelnociami zapewnia jednostce gospodarczej
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
423
zwikszon pynno finansow i konkurencyjno na rynku. Na proces ten skadaj si dziaania zmniejszajce ryzyko zawierania transakcji z kontrahentami (ubezpieczenie i zabezpieczenie kredytów kupieckich) – prewencja, kontrola spywu istniejcych naleno- ci – monitoring oraz negocjacje z dunikami, a take narzdzia i sposoby odzyskiwania niespaconych nalenoci – windykacja.
W prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej powinna by stosowana zasada ograniczone- go zaufania do partnerów handlowych i stosowane instrumenty zabezpieczajce nalenoci, gdy nawet najbardziej wiarygodnemu partnerowi moe przytrafi si utrata pynnoci finansowej i zatory patnicze. Std powstaje konieczno zastosowania systemu zabezpie- cze wobec klientów o duym ryzyku kredytowym. Jednak mae i rednie przedsibior- stwa, z racji swojej pozycji na rynku i duej konkurencji nie zawsze mog stosowa te wymagania wobec swoich klientów.
Bardzo wanym narzdziem umoliwiajcym spyw nalenoci jest ustalenie kryteriów oceny kontrahentów i cige monitorowanie rzetelnoci w celu okrelenia kto zasuguje na udzielenie kredytu handlowego (limit kredytu, warunki sprzeday, sposób windykacji, zasad podziau grup klientów) (Kusak, 2007). Jeli przedsibiorca nie oceni odpowiednio grup klientów i nastpi z ich strony odraczanie terminów patnoci, to zwikszy si zapo- trzebowanie przedsibiorstwa na zaciganie kredytów.
W momencie udzielenia kredytu kupieckiego proces zarzdzania nalenociami spro- wadza si do kontroli terminowoci zapaty nalenoci przez kontrahentów (monitoring faktur) oraz windykacji nalenoci paconych po terminie. Monitoring faktur polega na staej kontroli i analizie stanu nalenoci oraz regularnym przypominaniu kontrahentom o zbliajcym si terminie zapaty. Odpowiednio prowadzony monitoring moe przyspie- szy spaty nalenych pienidzy nawet o 40%. Natomiast polityka windykacji jest istotnym narzdziem polityki kredytowej, gdy wywiera znaczcy wpyw na poziom nalenoci w firmie, a tym samym na pynno finansow, dlatego powinna by wyjtkowo przemy- lana.
Kroki jakie naley podj w sytuacji, gdy dunik nie wykazuje chci wspópracy to: 1. Gdy odbiorca nie wywie si z uzgodnionego terminu patnoci wynikajcego
z umowy sprzeday, mona wybra opcj sprzeday wyej wymienionej wierzytel- noci firmom faktoringowym lub firmom skupujcym wierzytelnoci.
2. Mona skorzysta z ofert firm windykacyjnych, które zajmuj si odzyskiwaniem nalenoci. Zanim jednak nastpi podpisanie umowy wspópracy z firm windyka- cyjn powinno si sprawdzi jej wiarygodno, terytorialny zakres dziaalnoci, po- bierane opaty i prowizje oraz raportowanie.
3. Mona dokona w ujciu ksigowym i podatkowym odpisów aktualizujcych nale- noci, które zalicza si do kosztów finansowych lub pozostaych kosztów operacyj- nych (moliwo powikszenia o nalenoci umorzone, niecigalne i przedaw- nione).
Warto pamita o przysugujcych odsetkach za opónienie w spenieniu wiadczenia pieninego w przypadku, gdy dunik nie zapaci w terminie.
3. Zarzdzanie nalenociami w badanych przedsibiorstwach Badania przeprowadzono w trzech przedsibiorstwach zajmujcych si handlem paliwami na terenie regionu czstochowskiego. Analiza dokumentów, gównie sprawozda finanso-
Elbieta Wysocka
424
wych, badanych firm oraz przeprowadzone wywiady z prezesami tych przedsibiorstw, pozwoliy na ocen zarzdzania nalenociami w tych przedsibiorstwach oraz narzdzi wykorzystywanych w tym procesie. Liczba zatrudnionych w badanych przedsibiorstwach zawiera si w przedziale 10–50 osób, równie osigane przychody i sumy bilansowe po- zwalaj na zakwalifikowanie ich do maych przedsibiorstw. Gównymi odbiorcami olejów i paliw s firmy budowlane, które jak wykazuj wyniki bada Biura Informacji Gospodar- czej (BIG) maj najgorszy Indeks Zatorów Patniczych BIG1 -3,5 pkt. podczas gdy rednia warto Indeksu Zatorów Patniczych BIG w listopadzie 2015 roku wyniosa 3 pkt. (w poprzedniej edycji raportu w maju 2015 roku by na poziomie 12,6 pkt.). Wskanik odzwierciedla nie tylko faktyczny stan opónie w patnociach, ale w duym stopniu rów- nie ocen samego zjawiska, a ta okazaa si wyjtkowo krytyczna pod koniec 2015 roku (Raport BIG InfoMonitor nt. Indeksu Zatorów Patniczych BIG, listopad 2015). Na rysunku 1 przedstawiono wyniki analizy rozrachunków badanych przedsibiorstw odnonie termi- nowoci regulowania nalenoci.
Rysunek 1. Zapata nalenoci przez odbiorców w badanych Przedsibiorstwach wedug terminu patnoci ródo: opracowanie wasne na podstawie analizy rozrachunków badanych Przedsibiorstw w 2015 roku. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzi, e zarzdzanie nalenociami w badanych
przedsibiorstwach jest na dobrym poziomie, cho zdecydowanie skuteczniejsze jest w Przedsibiorstwie 1 (63% nalenoci paconych w terminie), a najsabsze w Przedsi- biorstwie 3 (56,2% nalenoci paconych w terminie), które jest najmniejsze. Wród od- biorców, którzy zapacili w terminie s drobni klienci i due firmy nie majce problemów
1 Indeks Zatorów Patniczych BIG przyjmuje wartoci z zakresu od 100 do -100. Im Indeks jest niszy tym ocena bezpieczestwa dziaalnoci gospodarczej wród firm posiadajcych zatory patnicze jest gorsza.
63
10,9
9,3
15,2
1,6
61,2
9,8
14,1
13,2
1,7
56,2
9,5
13,5
17,3
3,5
nalenoci zapacone w terminie
Udzia nalenoci w [%] Przedsiiorstwo 3 Przedsibiorstwo 2 Przedsibiorstwo 1
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
425
z pynnoci finansow. Wród duników nalenoci do 60 dni po terminie najczciej znajduj si firmy budowlane, a powyej 90 dni – firmy drogowe. Polityka regulowania nalenoci w takich firmach jest trudna, poniewa uzaleniona od zakoczonych prac i otrzymania zapaty od Urzdów Miasta lub Gmin. Polityka kredytowa badanych przedsi- biorstw wobec kontrahentów przewiduje stosowanie okrelonych instrumentów, które s zalene od klasy ryzyka kredytowego danej grupy klientów. Wród tych instrumentów wymieni mona negocjowane warunki patnoci, opusty cenowe oraz limity kredytu. W swoich wypowiedziach podkrelaj rol wczeniejszego sprawdzania nowych kontra- hentów pod wzgldem ich wypacalnoci. Jednak jako zarzdzajcy w maych przedsi- biorstwach sceptycznie odnosz si do stosowania wobec swoich klientów zabezpiecze, gdy to znacznie zawzioby krg odbiorców. Natomiast ubezpieczenie kredytów czy pod- pisywane umów faktoringowych, przy tej skali dziaalnoci, jest w ich ocenie, czsto zbyt kosztowne.
Poniewa poziom nalenoci w badanych przedsibiorstwach wykazuje tendencj wzrostow, prezesi wskazywali na konieczno szczegóowej analizy wiarygodnoci pat- niczej nowych odbiorców. Zwracali oni równie uwag na konieczno korzystania z usug Biura Informacji Gospodarczej oraz Krajowego Rejestru Dugów w procesie sprawdzania kontrahentów i dopisywania nierzetelnych duników. Tylko Przedsibiorstwo 1 ma podpi- san umow z Kancelari Radców Prawnych, którzy równie wspieraj jednostk w ci- ganiu zalegych patnoci. Przedsibiorstwo 2 tylko sporadycznie korzysta z usug kancela- rii prawnej i firmy windykacyjnej. Natomiast Przedsibiorstwo 3, które jest najmniejsze z badanych, w zarzdzaniu nalenociami wykorzystuje tylko windykacj polubown, któr prowadzi samodzielnie, a ostatnio równie windykacj online. Ten model windykacji na- lenoci w przypadku maych przedsibiorstw jest dobrym rozwizaniem. Gdy ze wzgldu na minimalizowanie kosztów przedsibiorstwo prowadzi windykacj samodzielnie, przy- datne jest wykorzystywanie portalu do samodzielnej windykacji online, który dostarcza niezbdnego zaplecza merytorycznego, udostpnia odpowiednie narzdzia i pomaga prze- prowadzi proces windykacji zgodnie z czsto zmieniajcymi si w naszym kraju normami prawa. W duej mierze to od sposobu podejmowania przez przedsibiorstwo dziaa zale- y, czy windykacja przebiega bdzie sprawnie i efektywnie, czy przeciwnie – mimo zaan- gaowania duej iloci czasu nie uda si cign dugów.
Analizujc wyniki badania okazuje si, e mae przedsibiorstwa jako gówny skutek nieterminowych wpat nalenoci wskazuj brak moliwoci regulowania wasnych zobo- wiza w terminie. Wie si to z koniecznoci zapaty odsetek, gdy due firmy bdce dostawcami paliw, za nieterminowe zapaty nie tylko naliczaj odsetki ale take wstrzymu- j dostawy i wówczas zachodzi potrzeba zacignicia kredytu bankowego. Istotn rol odgrywa równie brak moliwoci dalszych inwestycji, co wpywa na realizacj zamówie od klientów. W Przedsibiorstwie 1 jest zatrudniona osoba, która zajmuje si monitorowa- niem kondycji finansowej wikszych odbiorców. Korzysta z informacji dostpnych na stronach internetowych BIG, KRD, Bisnode, a take wspópracuje z Kancelari Radcy Prawnego oraz firmami windykacyjnymi.
Na podstawie wywiadów z zarzdzajcymi w badanych przedsibiorstwach zestawiono dziaania jakie podejmuj firmy, aby zmniejszy ryzyko zawierania transakcji z kontrahen- tami (tab. 1).
Elbieta Wysocka
Dziaania podejmowane w celu zmniejszenia ryzyka niecigalnoci nalenoci
Zanim upynie termin patnoci do dnia zapaty Rozmowa z kontrahentem, majca na celu przypomnienie o terminie patnoci
Nalenoci przeterminowane 30 dni po terminie
Ponaglenie telefoniczne klienta lub wezwanie do zapaty
Nalenoci przeterminowane 90 dni po terminie
Kontakt z dunikiem systematycznie co kilka dni (zapisywanie szczegóów rozmów w CRM) oceniajc w ten sposób sytuacj finansow kontrahenta. Wstrzymanie dalszej dostawy towarów (ewentualnie tylko za gotówk)
Powyej 90 dni Odsprzedanie wierzytelnoci firmie faktoringowej lub odzyskiwanie nalenoci przez firm windykacyjn
150 dni od dnia upywu terminu patnoci Dunik ma obowizek dokonania korekty odliczonego podatku naliczonego wynikajcego z wystawionej FV. Wierzyciel obowizany jest wraz z deklaracj, w której dokona korekty, zawiadomi naczelnika U.S. wraz z podaniem kwoty korekty oraz danych dunika
Powyej 150 dni − postpowanie polubowne przedsdowe, − postpowanie sdowe, − postpowanie polubowne przedegzekucyjne, − postpowanie egzekucyjne
ródo: opracowanie wasne na podstawie procedur jakie obowizuj w badanych przedsibiorstwach. Postpowanie polubowne przedsdowe trwa od kilku tygodni do kilku miesicy. Egze-
kwowanie nalenoci od dunika mona zleci osobom trzecim lub zaj si tym osobi- cie. Podstawowym narzdziem windykacji nalenoci na etapie przedsdowym jest we- zwanie dunika do zapaty, w którym poza wskazaniem róda zaduenia i jego wysokoci naley zakreli dunikowi termin zapaty nalenoci pod rygorem skierowania sprawy na drog sdow. Dunik moe take zosta ostrzeony o moliwoci wpisania go przez wie- rzyciela do Krajowego Rejestru Dugów. Obawa dunika przed utrat wiarygodnoci w kontaktach handlowych niejednokrotnie potrafi go zmobilizowa do uregulowania ci- cego na nim zaduenia.
Kolejnym etapem jest postpowanie sdowe. Wierzyciel wystpuje do sdu z pozwem o wydanie nakazu zapaty, którym sd orzeka, e pozwany ma w cigu dwóch tygodni od dnia dorczenia nakazu zaspokoi roszczenie powoda w caoci wraz z kosztami. Nakaz zapaty moe zosta wydany w postpowaniu nakazowym lub upominawczym, w zaleno- ci od woli powoda wyraonej w pozwie, jednak pod warunkami szczegóowo okrelonymi w Kodeksie Postpowania Cywilnego, których spenienie powód obowizany jest wykaza.
Ostatnim krokiem jest postpowanie egzekucyjne. Prowadzone jest przez komornika sdowego na wniosek wierzyciela i na podstawie tytuu wykonawczego, tj. zaopatrzonego w klauzul wykonalnoci nakazu zapaty lub wyroku sdu. Komornik sdowy podejmuje czynnoci egzekucyjne wycznie na wniosek wierzyciela i tylko w zakresie wskazanym przez wierzyciela i obowizujce przepisy. Dlatego te skuteczno egzekucji zaley czsto od zaangaowania wierzyciela oraz od znajomoci skadników majtku dunika, z których egzekucja moe okaza si skuteczna. Egzekucj prowadzi si m.in. z rachunków banko- wych, ruchomoci i nieruchomoci oraz wierzytelnoci przysugujcych dunikowi od innych podmiotów – kontrahentów lub np. Urzdu Skarbowego lub Zakadu Ubezpiecze Spoecznych.
Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach
427
W ostatecznoci nie pozostaje nic innego jak skorzysta z moliwoci odpisów aktuali- zujcych w wietle ustawy o rachunkowoci i przepisów podatkowych.
Uwagi kocowe Efektem pracy jest przeprowadzona analiza zarzdzania nalenociami maych przedsi- biorstw regionu czstochowskiego na przykadzie trzech przedsibiorstw zajmujcych si handlem paliwami. Waciwe zarzdzanie nalenociami przedsibiorstwa wpywa na pra- widowy poziom pynnoci finansowej uzyskany jak najniszym kosztem. Od zarzdu zaley jak polityk w zarzdzaniu nalenociami obierze. W badanych przedsibiorstwach menederowie maj wiadomo, e jeli obrana strategia bdzie zbyt restrykcyjna to firma moe straci cz odbiorców, co w konsekwencji co prawda zmniejszy poziom nalenoci jednak spowoduje spadek sprzeday. Jeeli jednak polityka kredytowa bdzie zbyt liberal- na, to spowoduje wzrost poziomu sprzeday, ale pojawi si zagroenie powstania zych dugów i wystpi zjawisko dodatkowych kosztów finansowania nalenoci. Aby odzyska swoje nalenoci przedsibiorcy wchodz na drog prawn, korzystaj z windykacji oraz mikkich form odzyskiwania nalenoci w postaci przypomnie i monitów, niekiedy wpisu do rejestru duników. Wydaje si, e zbyt ma wag przywizuj oni do zapobiegania powstawaniu nalenoci przeterminowanych, jednak nie wszystkie narzdzia dostpne w tym zakresie s odpowiednie dla badanych maych przedsibiorstw.
wiadomo potrzeby skutecznego zarzdzania nalenociami w badanych przedsi- biorstwach jest na wysokim poziomie. Potwierdza si twierdzenie, e mae przedsibior- stwa nie s kopi duych i narzdzia zarzdzania w nich wykorzystywane s inne. Jednak w wielu mniejszych przedsibiorstwach, czsto prowadzcych ewidencj podatkow, to zarzdzanie nie jest tak sprawne. Naleaoby przebada jakie metody i narzdzia zarzdza- nia nalenociami wykorzystuj mikroprzedsibiorstwa.
Literatura Barrow, C (1993). A Guide To Financing Growth. Cranfield School of Management. Biadacz, R. (2012). Currency Exchange Risk in International Trade Transactions. W: J. Kaczmarek, T. Rojek
(red.), Dilemmas of the Contemporary Economy Facing Global Changes (s. 91–104). Kraków: Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Drever, M. (2005). Advising small and medium-sized enterprises (SMEs) on their liquidity issues. Paper present- ed at the International Council for Small Business Conference, June, 15–18. Washington DC.
Jarvis, R.J., Kitching, J., Lightfoot, C.&G. (1996). The Financial Management of Small Firms: An Alternative Perspective. ACCA Research Report, 49.
Kusak, A. (2007). Polityka w zakresie nalenoci sposobem na popraw zysków i pynnoci firmy. Biuletyn Rachunkowoci i Finansów, 15, 39.
Panfil, M. (2004). Zarzdzanie nalenociami w maym i rednim przedsibiorstwie. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci.
Paul, S.Y., Boden, R. (2011). Size Matters: The Late Payment Problem. Journal of Small Business and Enterprise Development, 18, 4, 732–747.
Peel, M.J., Wilson, N., Howorth, C. (2000). Late Payment and Credit Management in the Small Firm Sector: Some Empirical Evidence. International Small Business Journal, 18 (2), 17–37.
Raport BIG InfoMonitor nt. Indeksu Zatorów Patniczych BIG. Pobrano z: www.big.pl/download/raporty/ 2015_11_raportbig.pdf (20.02.2016).
Rodríguez-Rodríguez, O.M. (2008). Firms as credit suppliers: an empirical study of Spanish firms. International Journal of Managerial Finance, 4, 2, 152–173.
Elbieta Wysocka
428
Tylec, A. (2005). Wybrane aspekty windykacji wierzytelnoci konsumenckich. W: Financni a Logisticke Rizeni - 2005 (s. 290–295). Sbornik referatu z mezinarodni konference. Malenovice, Ceska Republika.
Wysocka, E. (2013). Kredyt kupiecki w zarzdzaniu pynnoci maych i rednich przedsibiorstw. Przegld Organizacji, 11.
Wysocka, E. (2013). Payment backlogs – problem of the management in the polish small and medium-sized enterprises. 7TH Conference on Performance Measurement and Management Control, September, 18–20. Barcelona, Spain. MANAGEMENT OF RECEIVABLES AT SMALL AND MEDIUM-SIZED ENTERPRISES Abstract: Purpose – the aim of the study is the analysis and evaluation of the effectiveness of receivables management in small and medium-sized enterprises in the region of Czestochowa. De- sign/Methodology/Approach – three companies operating in the fuel industry in the region of Czestochowa were detailed examined. In order to achieve the aim of the study, the documents (financial statements) of the surveyed companies were analyzed in detail. Also the interviews were conducted with the CEOs of those companies out of the sector of small and medium-sized enterprises, in order to determine how they evaluate the receivables management in their companies. Findings – the results suggest that many companies are in- creasingly becoming aware of the need for the effective receivables management. However, the knowledge of managers and used tools are not always sufficient. Originality/Value – the study shows which of tools are used by managers in small and medium-sized enterprises in receivables management and how the level of their knowledge and awareness shapes policies of these companies in the field of granting trade credit. Keywords: receivables, management, trade credit, debt collection
Cytowanie Wysocka, E. (2016). Zarzdzanie nalenociami w maych i rednich przedsibiorstwach. Finanse, Rynki Finan-
sowe, Ubezpieczenia, 2/2 (80), 421–428. DOI: 10.18276/frfu.2016.2.80/2-44; www.wneiz.pl/frfu.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
![FKL UHGQLFKSU]HGVL ELRUVWZ w Polsce w latach …elruf]r fl zh zvsyásudf\ ] 0lqlvwhuvwzhp *rvsrgdunl 3udf\ l 3rolw\nl 6sráhf z-qhm mhvw nrqw\qxdfm ur]srf] whm su]hg r plx odw\ lqlfmdw\z\](https://static.fdocuments.pl/doc/165x107/5fdf422a98ce0b5df2754eea/fkl-uhgqlfksuhgvl-elruvwz-w-polsce-w-latach-elrufr-fl-zh-zvsysudf-0lqlvwhuvwzhp.jpg)
