Znaczenie ćwiczeń na układ czynny i bierny

mgr Anna Dudra

Ruch i ćwiczenia jako bodźce naturalne, oddziaływają na cały organizm. Wywołują korzystny wpływ na czynności wszystkich narządów, a tym samym na sprawność fizyczną człowieka.

Ruch, ćwiczenia i praca są tymi czynnikami, które rozwijają i kształtują nasze narządy, zwłaszcza narząd ruchu

Narząd ruchu jest strukturalnym i dynamicznym zespołem złożonym z układu kostno – stawowego i nerwowo – mięśniowego umożliwiającym utrzymanie postawy ciała, przemieszczanie się (chód), zmianę ustawienia względem siebie poszczególnych segmentów narządu ruchu z odpowiednią zmienną siłą i szybkością w celu wykonania zamierzonej czynności.

Badanie narządu ruchu jest integralną częścią szeroko rozumianego programu rehabilitacji. Stanowi punkt wyjścia diagnozowania, prognozowania, a w konsekwencji wybrania adekwatnych metod terapeutycznych i kontroli uzyskanych wyników

Układ narządu ruchu dzieli się na bierny i czynny.

Układ bierny składa się z kości wraz z całym systemem ich połączeń (stawów, chrząstkozrostów, wiązadeł).Osią układu kostnego jest kręgosłup tworzący wraz z żebrami i mostkiem tzw. kościec osiowy, osadzony w obręczy kończyn dolnych i dźwigający na swym szczycie czaszkę. Obręcz kończyn górnych jest umocowana na górnejczęści klatki piersiowej, którą formułują żebra zamknięte mostkiem. Układ kostno – stawowy Pełni trojaką funkcję: podporową, ruchową i ochronną. Odpowiednia budowa tego układu oraz właściwe ustawienie sąsiadujących ze sobą kości umożliwiają przeciwstawienie się sile ciążenia oraz działaniu innych sił tj. zgniatanie, rozciąganie, skręcanie czy zginanie. Obok tak dużej wytrzymałości kość jest również sprężysta.

Układ bierny c.d

Kości tworzące szkielet są ze sobą połączone w sposób nieruchomy, mało ruchomy i ruchomy. Jedynie kość gnykowa leżąca na szyi jest zawieszona na mięśniach. Kości mało ruchome są połączone za pomocą tkanki włóknistej, tzw. więzozrosty, lub tkanki chrzęstnej – chrząstkozrosty. Połączenia ruchome noszą nazwę stawów lub połączeń maziowych.Połączenia kości, jakimi są stawy, nie służą tylko zadaniom ruchowym, lecz odgrywają pewną rolę w warunkach statycznych. Zapewniają one możliwości plastycznego dopasowania się odcinków ciała do sił działających osiowo (funkcja amortyzacyjna) oraz poprzez zmiany ustawienia dwóch członów – równomiernego rozkładania obciążeń.

Układ czynny to mięśnie, które stanowią dynamiczny element narządu ruchu, pod wpływem odpowiednich bodźców z ośrodkowego układu nerwowego wprawiają w ruch określone części układu kostnego. W skład układu mięśniowego wchodzą wszystkie mięśnie szkieletowe wraz ze ścięgnami oraz narządy pomocnicze jak powięzie, kaletki maziowe i pochewki ścięgien. Mięśnie działają na układ kostny poprzez stawy, które są punktem podparcia dźwigni kostnej. Prawidłowo działające mięśnie posiadają trzy właściwości:1.Zdolność kurczenia się, będącą źródłem siły mięśniowej oraz czynnikiem ich reakcji na bodźce nerwowe,2.Zdolność rozkurczania się i rozciągania, które są warunkiem elastyczności mięsni,3.Zdolność współdziałania z innymi mięśniami w odpowiednim czasie i z odpowiednią siłą, zwaną koordynacją kinestetyczną.

WPŁYW ĆWICZEŃ NA UKŁAD BIERNY

Układ kostny stanowi funkcję podporową, ruchową i ochronną organizmu. Pełni rolę biernego narządu ruchu, niemniej jednak podczas systematycznie uprawianych ćwiczeń, w tkance kostnej zachodzą istotne zmiany.Kość jest żywą tkanką, która podlega stałej przebudowie, wymianie soli mineralnych, modelowaniu i przystosowaniu do aktualnej sytuacji biomechanicznej, biologicznej - zależnie od potrzeb ruchowych i obciążenia narządu ruchu. Bodźcem do wzmacniania kości i odkładania soli mineralnych jest przerywany ucisk mechaniczny i rozciąganie, zachodzące podczas ruchu.Systematyczny trening przede wszystkim przyspiesza i reguluje prawidłowy rozwój kości, szczególnie jeśli chodzi o ich długość i grubość.

 Zwiększona gęstość kości

Ćwiczenia z obciążeniem, jak trening siłowy i bieganie wywierają nacisk na kości. W odpowiedzi na to ciało zaczyna produkować komórki zwane osteoblastami, które budują nowe kości, wzmacniają je oraz zagęszczają ich strukturę. Zwiększona gęstość kości może zapobiegać schorzeniu zwanemu osteoporozą, które oznacza osłabienie kości i zwiększone prawdopodobieństwo odnoszenia złamań. Osteoporoza występuje częściej u starszych kobiet, ale tak naprawdę może się pojawić u osoby w każdym wieku i niezależnie od płci. Uwapnienie kości w dużej mierze zależy od ćwiczeń, ruchu i obciążenia. Bezruch doprowadza do odwapnienia układu kostnego, zaburzeń w jego ukrwieniu i do bolesności

Silniejsze więzadła

Nasze kości trzymane są razem nieelastycznymi, pozbawionymi naczyń strukturami, przypominającymi paski lub sznur, które nazywamy więzadłami. Bez więzadeł nasze stawy byłyby bardzo niestabilne i prawdopodobnie zginałyby się w złą stronę! Gdy zapewni się im regularne ćwiczenia, więzadła stają się silniejsze i bardziej odporne na urazy. Ponieważ więzadła mają niewielki przepływ krwi lub wcale go nie mają, wszystkie adaptacje rozwijają się bardzo powoli.

Często po dłuższym czasie w bezruchu, stawy „wysychają”, sztywnieją i tracą zasięg

ruchu. Odpowiednio stosowane ćwiczenia mają zasadniczy wpływ na zakres ruchu w

stawie. Działając profilaktycznie, utrzymują one pełny zakres ruchu w stawie, a w

przypadkach ograniczenia ruchu mogą wpłynąć na jego zwiększenie.

Poza tym ćwiczenia i ruch kształtują powierzchnie stawowe.

Ćwiczenia zwiększają produkcję mazi stawowej, która naoliwia nasze stawy

i sprawia, że są elastyczne. Produkcja mazi stawowej zwiększa zakres ruchów stawów na krótki czas, co pozwala na utrwalenie

efektu za pomocą specjalnych ćwiczeń rozciągających i poszerzających zakres

ruchu stawów.

 Zwiększony zakres ruchu stawów

·  

Nasze kości i stawy nie zawierają żadnych naczynek, czyli dopływa do nich tylko niewielka lub żadna ilość krwi.By nasze stawy mogły zachować zdrowie, produkują oleistą substancję nazywaną mazią stawową, która zapobiega wysychaniu chrząstek, stale je naoliwia i odżywia. Maź stawowa produkowana jest przez błonę znajdującą się w naszych stawach i powstaje krótko po albo podczas ćwiczeń.

Oznacza to, że nasze stawy potrzebują regularnych ćwiczeń, by były dobrze „naoliwione”, odżywione i zdrowe.

Ćwiczenia fizyczne wywierają znaczący wpływ na kształtowanie powierzchni stawowych. Sprawność stawu zależy od stanu chrząstki stawowej. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka szklista, która pozbawiona jest unaczynienia i unerwienia. Odżywia się ona z jednej strony stawu z naczyń krwionośnych podchrzęstnej warstwy kości, a z drugiej od strony stawu płynem stawowym. Warunkiem dobrego stanu czynnościowego chrząstki stawowej jest zmiana ciśnienia i nacisku na powierzchnie stawowe. Unieruchomienie (podczas choroby lub urazu) lub ograniczenie ruchomości stawu upośledza odżywianie chrząstki.

- ćwiczenia kształtują powierzchnie stawowe, nadając częściom miękkim elastyczność i sprężystość,- ruch wpływa na uwapnienie kości, stają się mocne, niełamliwe, -ćwiczenia wpływają korzystnie na wzrastanie kości u dzieci i młodzieży, przeciwdziałają tworzeniu się odkształceń w strukturze kośćca, czyli zapobiegają i korygują wady postawy oraz przeciwdziałają osteoporozie w wieku późniejszym pod warunkiem jednak, iż jest to trening dostosowany pod względem intensywności i ukierunkowania do specyfiki wieku,- u osób starszych, nawet tych, które rozpoczęły trening stosunkowo późno, poprawia się struktura kości, stają się one mocniejsze, bardziej odporne na urazy. U takich osób kości szybciej zrastają się po złamaniu. - trening wzmacnia też i stabilizuje stawy.

Kości i stawy – podsumowanie

WPŁYW ĆWICZEŃ NA UKŁAD CZYNNY

Układ mięśniowy:-wzrost masy mięśniowej pod wpływem wysiłku,-ruch powoduje utrzymanie prawidłowej długości i elastyczności mięśni- układ mięśniowy oddziałuje kształcąco na układ kostny (np. u osób z dolegliwościami kręgosłupa systematyczne ćwiczenia mięśni grzbietu i kręgosłupa powodują wzrost i wzmocnienie tych mięśni, doprowadzając do wzmocnienia tzw. gorsetu mięśniowego, co łagodzi, a nawet likwiduje dolegliwości odkręgosłupowe),- wzrost liczby otwartych czynnych naczyń włosowatych, lepsze odżywianie pracującego mięśnia, usprawnienie wydalania produktów przemiany materii (spalania),- zmiany biochemiczne prowadzące do zwiększenia się odporności na zmęczenie oraz do szybszej odnowy sił,-wzrost ilości substancji energetycznych w mięśniach,- - rozwijają zdolność reagowania mięśni na bodźce układu nerwowego,- skurcze i rozkurcze mięśni ułatwiają prawidłowe krążenie krwi na obwodzie i odpływ chłonki naczyniami chłonnymi.-w przypadkach porażeń lub niedowładów odpowiednio prowadzone ćwiczenia mogą przywrócić czynność mięśni i poprawić ich siłę,-ruch powoduje poprawę krążenia, czyli dostarczanie mięśniom tlenu i substancji odżywczych

Zmiany w mięśniach zależą od intensywności i czasu trwania wysiłku

• wysiłek umiarkowany (50% max obciążenia) – nie zachodzą istotne zmiany, rezerwowe możliwości mięśni,• duży wysiłek fizyczny (80% max obciążenia) – zwiększenie wymiarów włókien mięśniowych,• max obciążenie długotrwałe – podobnie jak w dużych obciążeniach, ale w miarę narastania obciążeń narastają procesy degradacji włókien mięśniowych (licznych), zdolność do pracy zmniejsza się ze względu na proces uszkodzeń w mięśniach.

Wnioski:• najzdrowszy, najkorzystniejszy dla zdrowia organizmu ludzkiego jest długotrwały wysiłek o umiarkowanej intensywności,• korzystna przebudowa mięśni wywołana jest tylko wysiłkiem długotrwałym, ale o dużej intensywności (80% max obciążenia),• wysiłek długotrwały o max. intensywności prowadzi do chronicznego zmęczenia,• najsilniej na wzrost i rozwój układu mięśniowego wpływa trening siłowy, trening wytrzymałościowy prowadzi do wykształcenia mięśni bardziej smukłych o mniejszych obwodach.

 

PODSUMOWANIE

Systematyczna aktywność fizyczna to najskuteczniejszy i najtańszy sposób na uniknięcie wielu schorzeń. Dbając o aktywność fizyczną sprawiamy, że jakość naszego życia jest lepsza. Ruch ma szczególnie korzystny wpływ na układ oddechowy, krwionośny oraz układ ruchu.

 

Uprawiając regularnie sport, możemy dłużej pozostać sprawni. Wzmocnione systematycznym treningiem mięśnie skutecznie chronią kości i stawy przed kontuzjami. Z wiekiem sprawność naszego organizmu wprawdzie maleje, lecz niekiedy wysportowany emeryt ma lepszą kondycję, niż unikający ruchu czterdziestolatek. Każdy moment na zmianę trybu życia jest dobry.

Zdrowie jest najwyższą wartością w hierarchii potrzeb człowieka, jest warunkiem dobrej jakości życia, w tym osiągnięć szkolnych. Aktywność ruchowa jest jednym z warunków zachowania zdrowia przez całe życie człowieka. Każdy z nas wie, że ruch jest potrzebny dla dobrego samopoczucia i prawidłowego rozwoju układu kostnego, mięśniowo-stawowego i układu krążenia. Odpowiednio dobrane formy ruchu mogą nas ustrzec przed wieloma chorobami cywilizacyjnymi takimi jak miażdżyca, zawał serca czy otyłość a także zmiany w układzie kostnym.

Jak powiedział dr Wojciech Oczko „ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”.

Ćwiczenia fizyczne można i należy wykonywać w każdym wieku. Mają one wpływ na układ mięśniowy, kostny i na funkcjonowanie stawów. Systematyczne ćwiczenia przyspieszają i regulują prawidłowy rozwój kości, mają wpływ na ich długość i grubość a także na gęstość co pozwala walczyć z osteoporozą .

Aktywność fizyczna zwiększa proces wychwytywania wapnia z organizmu i wykorzystywania go w procesach budowy i regeneracji kości, wywiera również wpływ na kształtowanie się powierzchni stawowych. Wzrost masy mięśniowej podczas ćwiczeń prowadzi do utrzymania prawidłowej postawy ciała.

Mięśnie stanowią aparat utrzymujący cały układ kostny w prawidłowej pozycji. Należy zwrócić szczególną uwagę na ćwiczenia mięśni brzucha, grzbietu ,uda i łydki-są to mięśnie odpowiedzialne za naszą prawidłową postawę ciała.

Naukowo stwierdzono , że ruch i ćwiczenia fizyczne jako naturalne bodźce wpływają pozytywnie na człowieka w każdym aspekcie tj. biologicznym, psychicznym i duchowym. Tak więc bez ćwiczeń fizycznych nie można osiągnąć dobrych warunków jakości życia i zachowania zdrowia. Ani dobry posiłek, medytacja teoretyczna czy wypoczywanie w najwygodniejszym fotelu przed

telewizorem nie poprawią nam sprawności fizycznej.

Jak stwierdzili znawcy medycyny aby zachować zdrowie wystarczy ćwiczyć 3 x30x130 co oznacza,że należy ćwiczyć 3 razy w tygodniu przez 30 minut aby podnieść tętno do 130 uderzeń na minutę.

POWODZENIA

Dziękuję za uwagę . . .