Fizjologia receptorw cz. I

mgr Jan Ruciskijan.rucinski@phdstud.ug.edu.pl

Pracowania NeurobiologiiKonsultacje:

Poniedziaek: 10-12roda: 10-12

WICZENIE 3

FIZJOLOGIA RECEPTORW 1

RECEPTOR

Co to jest receptor?

komrka, grupa komrek lub narzd pobudliwy wyspecjalizowany w odbieraniu

konkretnych bodcw

CEL? przeksztacenie energii bodca w impulsy nerwowe oraz przekazywanie ich do OUN

2) wyspecjalizowany neuron, np. czopki lub prciki siatkwki, komrki wchowe

3) odrbna komrka receptorowa (komrka zmysowa), np. komrka rzsata narzdu Cortiego

Morfologicznie receptorem moe by:

1) wolne, bezosonkowe (bezmielinowe) zakoczenie

obwodowe neuronu czuciowego, np. termoreceptory

FOTORECEPTORY

czopki, prciki

AUDIORECEPTORY

komrki rzsate narzdu Cortiego

Telereceptory

MECHANORECEPTORY

ciako Pacciniego

CHEMORECEPTORY

kubki smakowe

Kontaktoreceptory

EKSTERORECEPTORY PROPRIORECEPTORY

BARORECEPTORY

OSMORECEPTORY

INTERORECEPTORY

RECEPTORY

3. Nocyceptory (blowe)

1. Mechanoreceptory

2. Termoreceptory.

4. Fotoreceptory.

5 Chemoreceptory

Jednostka fizjologiczna czucia wszystkie receptory wraz z

pojedynczym neuronem, ktry je unerwia.

Pole recepcyjne obszar na ktrym znajduj si receptory

pobudzajce dany neuron czuciowy.

wielko pola recepcyjnego - Najmniejszy dystans pomidzy dwoma punktami ktre odczuwa si jeszcze jako oddzielne.

POTENCJAY RECEPTOROWE

potencja receptorowy - lokalna zmiana potencjau rejestrowanego na

bonie receptora

Nie kady potencja receptorowy wywouje powstanie potencjau

czynnociowego. Minimalna warto potencjau receptorowego

wyzwalajca impuls nerwowy we wknie wstpujcym nazywana jest

potencjaem generujcym

Skutkiem powstania potencjau generujcego moe by wytworzenie

potencjau czynnociowego bezporednio we wknie nerwowym lub

wydzielenie neurotransmitera z komrki receptorowej

Adaptacja polega na zmniejszaniu si lub nawet zaniku potencjau

generujcego podczas dziaania bodca o staym nateniu

RECEPTORY TONICZNE I FAZOWE

Ze wzgldu na zdolno do adaptacji wyrniamy receptory:

Potencja czynnociowy jest generowany, mimo

pewnego spadku czstotliwoci, przez cay czas

trwania bodca

Dugotrway bodziec wywouje potencja

generujcy, ktry szybko wygasa

Toniczne wolno adaptujce siFazowe szybko adaptujce si

Potencja czynnociowy jest generowany, mimo

pewnego spadku czstotliwoci, przez cay czas

trwania bodca

Dugotrway bodziec wywouje potencja

generujcy, ktry szybko wygasa

Toniczne wolno adaptujce siFazowe szybko adaptujce si

Kodowanie informacji o sile bodca

czstotliwo potencjaw czynnociowych w aksonie proporcjonalna do natenia bodca.

Moe nastpowa rekrutacja jednostek czuciowych

CZUCIE A PERCEPCJA

proste wraenia zmysowe

subiektywna ocena bodca

z jednego rodzaju

receptorw

jednoczesne przewodzenie

impulsacji drogami swoist i

nieswoist

CZUCIE

zoone wraenie zmysowe

wicej ni czucie

obejmuje jednoczenie kilka

rodzajw czucia

dokadniejsze rozpoznanie

nie tylko bodcw ale i ich

rda

PERCEPCJA

organizacja i interpretacja wrae zmysowych

I. Receptory

II. Obwody i trakty sensoryczne

III. Percepcja

Procesowanie informacji sensorycznej

SKRA JAKO NARZD ZMYSU

CZUCIE SKRNE

MECHANORECEPTORY

dotyk, ucisk,rozcignicie

TERMORECEPTORY

zmiana temperatury

NOCYCEPTORY

bl

REEPTORY CZUCIA SKRNEGO

Dziki czuciu skrnemu moliwa jest ocena obiektw, dotyczca:

tekstury (szorstki gadki)

ksztatu (oby kanciasty)

temperatury (ciepy zimny)

ciaru (lekki ciki)

twardoci (mikki twardy)

SKRA JAKO NARZD ZMYSU

Nazwa Lokalizacja Zdolno adaptacji Wielko pola mechanoreceptorw recepcji

1. ciaka Meissnera brodawki skry waciwej szybka mae2. ciaka Merklera naskrek wolna mae3. ciaka Pacciniego tkanka podskrna bardzo szybka due4. ciaka Ruffiniego skra waciwa wolna due

Lokalizacja receptorwskrnych

MECHANORECEPTORY

Ciako blaszkowate

RECEPTOR MODALNO WRAENIE SCHEMAT

Ciako dotykowe

(ciako Meissnera)prdko

dotknicie,

rozcignicie

(ciako Paciniego)przyspieszenie wibracje

kotka dotykowa

(kotka Merkela)prdko i przemieszczanie

dotknicie, ucisk

sk

ra n

ieo

wo

sio

na

Ciako zmysowe

(ciako Ruffiniego)przemieszczanie rozciganie

sk

ra o

wo

sio

na

Receptor koszyczkowy mieszka wosowego

przemieszczanie ruchy wosa

Fazowy

Fazowy

Toniczny

Toniczny

Toniczny

MECHANORECEPTORY

Rozmieszczenie

Czucie dotyku moliwe jest tylko w

cile okrelonych punktach

nazwanych punktami dotykowymi.

Zlokalizowane s one

nierwnomiernie w rnych

okolicach skry:

najwicej na opuszkach palcw,

czubku nosa oraz wargach

najmniej na plecach, udach i

ramionach

Skutkiem nierwnomiernego

rozmieszczenia jest rna wraliwo

na ucisk rozmaitych okolic skry.

Odlego pomidzy dwoma punktami

dotykowymi w mm

TERMORECEPTORY

Termoreceptory- W skrze znajduj si specyficzne punkty wraliwe na zmiany temperatury dzikiktrym moliwa jest detekcja ciepa i zimna

bezosonkowe zakoczenia dendrytw

bardzo mae pola recepcyjne

3 do 10 razy wicej receptorw zimna i s pycej

Przyczyn pobudzenia termoreceptorw jest rnica temperatur pomidzy skr aotoczeniem (temp. wzgldna). Nie mona okreli temp. bezwzgldnej.

12 35CA dSpadek temperatury skrywolna

spadek temp. 0,0004C/s

30 50CCWzrost temperatury skrywolna

Zakres

temperaturyW L KNAWRA ZENIEADAPTACJA

BODZIEC

PROG

OWY

RECEPTOR

-

Termoreceptor zimna

-

wzrost temp. 0,0001C/s

Termoreceptor ciepla

Zakres

temperaturyW L KNAWRA ZENIEADAPTACJA

BODZIEC

PROG

OWY

RECEPTOR

Paradoksalne czucie zimna po woeniu rki do gorcej wody w pierwszym momencie odczuwamy zimno

TERMORECEPTORY

Zerem fizjologicznym okrela si stan w ktrym notuje si jednakow temperatur

powierzchni skry oraz otoczenia. W tej sytuacji nie s pobudzane adne receptory.

Temperatura [C]

O 12 35 50

2

6

10

receptory zimna

receptory ciepa

bl

bl

czsto

tliw

oc w

ya

dow

a

[Hz] Temperatura 15-30C

odczuwana jest jako

chd, a poniej 15C

jako dokuczliwe zimno.

Paradoksalnie, wysoka

temperatura w pewnym

stopniu pobudza take

receptory zimna. Pod

wpywem niskiej lub

bardzo wysokiej

temperatury pobudzane

s receptory blowe.

NOCYCEPTORY

receptory blu informuj o uszkadzajcych mechanicznych, chemicznych lub termicznych

wystpuj niemal we wszystkich tkankach

stanowi je wolne zakoczenia nerwowe wkien typu Ad (mechanoreceptory) lub C

(nocyceptory polimodalne). Aktywacja zakocze Ad jest rdem blu pocztkowego

(szybkiego, precyzyjnie lokalizowanego). Aktywacja zakocze C daje wraenie

przewlekego blu (sabo zlokalizowanego)

aktywowane s histamin i kininami (bradykinina) uwolnionymi z uszkodzonych tkanek

aktywacja receptorw wie si z otwarciem kanaw dla Na+ i Ca2+

Czucie blu jest wywoywane przez

bodce uszkadzajce tkanki i jest jednym

z gwnych mechanizmw obrony

organizmu, aktywuje odruchy unikania

lub usuwania bodcw uszkadzajcych.

NARZD SUCHU

NARZD SUCHU

Anatomia czynnociowa ucha

Nerw

sluchowySlimak

Blona owalna

okienka

przedsionka

Kostki sluchowe:

mloteczek,

kowadelko,

strzemiaczko

Blona

bebenkow

a

Przewd

sluchowy

zewnetrzny

Malzow

ina

uszna

UCHO

WEWNETRZNEUCHO SRODKOWE

UCHO

ZEWNETRZNE

Nerw

sluchowySlimak

Blona owalna

okienka

przedsionka

Kostki sluchowe:

mloteczek,

kowadelko,

strzemiaczko

Blona

bebenkow

a

Przewd

sluchowy

zewnetrzny

Malzow

ina

uszna

UCHO

WEWNETRZNEUCHO SRODKOWE

UCHO

ZEWNETRZNE

NARZD SUCHU

Ucho rodkowe: Bona bbenkowa (membrana tympani)

fala akustyczna, po przejciu przez przewd

suchowy zewntrzny, uderza w bon

bbenkow i wprawia j w drgania. Za

porednictwem bony bbenkowej zostaje

wprawiony w ruch zesp kosteczek

suchowych

Odruch bbenkowy: pod wpywem dwikw o

wysokim nateniu nastpuje skurcz mini

rdusznych. Dziaaj one synergistycznie,

usztywniajc acuch kosteczek przez wcignicie

bony bbenkowej (m. napinacz bony

bbenkowej) i zmniejszenie wychylenia podstawy

strzemiczka (m. strzemiczkowy). Usztywnienie

acucha kosteczek tumi gwnie tony niskie i

rednie.

minie rduszne: misie napinacz bony bbenkowej, misie strzemiczkowy

Bona bbenkowa

Kosteczki suchowe moteczek, kowadeko, strzemiczko

strzemiczko ma