Finanse i Rachunkowość Nr 3 - bibliotekacyfrowa.pl · zacyjnych jako trzeci numer serii...

Finanse wybranych jednostek organizacyjnych

pod redakcj Anny wikay-Mays

Edyty Rutkowskiej-TomaszewskiejMarzeny Karpiskiej

Wrocaw 2017

Recenzowana monografia, przygotowana pod red. Anny wikay-Mays, Edy-ty Rutkowskiej-Tomaszewskiej i Marzeny Karpiskiej, poszerza wiedz na temat pra-widowego funkcjonowania jednostek organizacyjnych, niezalenie od tego, w jakiej formie, rozmiarach i w jakim sektorze gospodarki funkcjonuj. Przedmiotem mo-nografii jest analiza regulacji prawnych z zakresu gospodarki finansowej wybranych jednostek organizacyjnych, zarwno sektora prywatnego, jak i publicznego. [] Przedstawione w monografii rozwaania oparte na najnowszej literaturze polskiej i zagranicznej maj znaczenie nie tylko teoretyczne, ale prezentuj take uoglnie-nia i wyniki bada o charakterze praktycznym. []

Podsumowujc poziom opracowa skadajcych si na monografi Finanse wybranych jednostek organizacyjnych, podkreli naley, e jest on bardzo wysoki i nie budzi zarwno pod wzgldem formalnym, jak i merytorycznym adnych zastrze-e. Dlatego uwzgldniajc walor naukowy monografii, stwierdzi naley, e powin-na ona zosta opublikowana.

z recenzji dr. hab. prof. nadzw. Lesawa Grala, Uniwersytet dzki

Oddajemy w Pastwa rce monografi pt. Finanse wybranych jednostek orga-nizacyjnych jako trzeci numer serii wydawniczej Finanse i Rachunkowo. [...]

Poprzez takie sformuowanie tytuu monografii redaktorzy pragnli podkre-li, i chodzio gwnie o zbadanie i zaprezentowanie tego, z jakimi problemami z zakresu gospodarki finansowej rne i wybrane jednostki organizacyjne, zarwno sektora prywatnego, jak i publicznego aktualnie si borykaj i jaki ma to wpyw na ich funkcjonowanie.

Tytu monografii wydaje si na tyle pojemny, e pozwala na interdyscyplinarne spojrzenie z rnych perspektyw na wskazan problematyk, finanse i gospodark finansow rnych podmiotw, zarwno bdcych przedsibiorcami, jak i nimi nie-bdcych, w szerokim tego sowa znaczeniu, funkcjonujcych w rnych sektorach gospodarki, czemu daj wyraz zawarte w niej zrnicowane opracowania.

Ze Wstpu

Finanse wybranych

jednostek organizacyjnych

ISSN 2451-3938ISBN 978-83-65431-94-3 (druk)ISBN 978-83-65431-95-0 (online)

pod redakcj Anny wikay-M

ays, Edyty Rutkow

skiej-Tomaszew

skiej, Marzeny Karpiskiej

Zakad Zarzdzania FinansamiInstytutu Nauk Ekonomicznych

Finanse i Rachunkowo Nr 3

Finanse_wybranych_jednostek_organizacyjnych_cover_01.indd 1 26-03-2018 08:52:15

http://www.uni.wroc.pl/

Zakad Zarzdzania FinansamiInstytut Nauk Ekonomicznych

Uniwersytet Wrocawski


Dostp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/94981

Prace NaukoweWydziau Prawa, Administracji i EkonomiiUniwersytetu Wrocawskiego

Seria: Finanse i Rachunkowo Nr 3

http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/94981

Zakad Zarzdzania FinansamiInstytut Nauk Ekonomicznych



pod redakcj Anny wikay-Mays


Edyty Rutkowskiej-TomaszewskiejUniwersytet Wrocawski

Marzeny KarpiskiejUniwersytet Wrocawski

Wrocaw 2017

Kolegium Redakcyjneprof. dr hab. Leonard Grnicki przewodniczcydr Julian Jezioro zastpca przewodniczcegomgr Aleksandra Dorywaa sekretarzmgr Boena Grna czonekmgr Tadeusz Juchniewicz czonek

Redaktorzy serii: dr hab. in. prof. nadzw. UWr Anna wikaa-Mays, dr hab. Edyta Rutkow-ska-TomaszewskaRecenzent: dr hab. prof. nadzw. Lesaw Gral, Uniwersytet dzki

Publikacja wspfinansowana ze rodkw Fundacji Mercatus et Civis

Stan prawny na 31 padziernika 2017 r.

Copyright by Wydzia Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocawskiego

Korekta: Dorota KaczmarekProjekt i wykonanie okadki: Karolina DrozdSkad i opracowanie techniczne: Aleksandra Kumaszka eBooki.com.pl

Druk: Drukarnia Beta-druk, www.betadruk.pl

WydawcaE-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydzia Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocawskiego

ISBN 978-83-65431-94-3 (druk)ISBN 978-83-65431-95-0 (online)

http://www.ebooki.com.pl/www.betadruk.pl

Spis treci

Wstp .................................................................................................................. 9

Anna wikaa-Mays, Iwona PiotrowskaKonsolidacja struktur polskiej administracji podatkowej i celno-skarbowej jako element procesu poprawy efektywnoci walki z szar stref w Polsce wstpny zarys problemu ..................................................................................... 11

Anna GrodeckaPropozycja pakietu CRD V/ CRR II projektowany kierunek zmian unijnych wymogw ostronociowych ............................................................................. 29

Magdalena Homa, Monika MocibrodzkaSzacowanie wartoci zagroonej dla bran spek giedowych ......................... 49

Jerzy JakubczycThe Controversial Currency Pair ........................................................................ 61

Marzena Karpiska, Izabela JoachimiakPoszukiwanie szans na finansowanie innowacyjnych bada przez uczelnie wysze w Polsce ................................................................................................. 69

Emilia Konopska-StruOddziaywanie patnoci bezporednich na poziom zaduenia i inwestycji w gospodarstwach rolnych ................................................................................. 81

Emilia Konopska-Stru, Mirosaw StruPolityka finansowa i inwestycyjna gmin a rozwj zrwnowaony obszarw wiejskich w Aglomeracji Wrocawskiej ............................................................. 95

Pawe agowskiZmiana w systemie finansowania dziaalnoci szpitalnej w Polsce sie szpi-tali ....................................................................................................................... 107

Aleksandra akomiakKredyty bankowe dla ogrodniczych grup producentw rolnych ....................... 119

Monika NowogrodzkaWybr formy opodatkowania podatkiem dochodowym osb fizycznych prowa-dzcych dziaalno gospodarcz w kontekcie optymalizacji podatkowej ....... 135

Magdalena PalecznaZasady tworzenia rezerw w dziaalnoci bankowej wedug polskich regulacji ... 151

Notki o Autorach ................................................................................................ 169

Bibliografia ......................................................................................................... 173

9

Wstp

Oddajemy w Pastwa rce monografi pt. Finanse wybranych jednostek organi-zacyjnych jako trzeci numer serii wydawniczej Finanse i Rachunkowo.

Niniejsza monografia podejmuje zawsze aktualn i istotn dla prawidowego funkcjonowania wszystkich jednostek organizacyjnych, niezalenie od tego, w jakiej formie, rozmiarach i w jakim sektorze gospodarki dziaaj, problematyk szeroko rozu-mianych finansw tych podmiotw, w ich rnych wymiarach i sektorach.

Poprzez takie sformuowanie tytuu monografii redaktorzy pragnli podkreli, i chodzio gwnie o zbadanie i zaprezentowanie tego, z jakimi problemami z zakresu gospodarki finansowej rne i wybrane jednostki organizacyjne, zarwno sektora pry-watnego, jak i publicznego, aktualnie si borykaj i jaki ma to wpyw na ich funkcjono-wanie.

Tytu monografii wydaje si na tyle pojemny, e pozwala na interdyscyplinarne spojrzenie z rnych perspektyw na wskazan problematyk, finanse i gospodark finan-sow rnych podmiotw, zarwno bdcych przedsibiorcami, jak i nimi niebdcych, w szerokim tego sowa znaczeniu, funkcjonujcych w rnych sektorach gospodarki, czemu daj wyraz zawarte w niej zrnicowane opracowania. Stanowi ona zbir powi-zanych obszernym i jednorodnym tematem badawczym opracowa szczegowych mieszczcych si w ramach finansw jednostek organizacyjnych, ktre stanowi roz-dziay niniejszej monografii. W zwizku z tym, e nie mona wrd nich wyodrbni opracowa o charakterze oglnym, uszeregowano je w ukadzie alfabetycznym wedug nazwisk Autorw.

W pracy przedstawiono opracowania poruszajce kwestie finansowe, podatkowe oraz ekonomiczne w skali mikro i makro.

Pierwsza grupa opracowa dotyczy sfery finansw publicznych, a w jej ramach zarwno tematyki oglnej, zwizanej z oddziaywaniem patnoci bezporednich na poziom zaduenia i inwestycji w gospodarstwach rolnych, finansowania dziaalnoci szpitalnej w Polsce oraz finansowania innowacyjnych bada przez uczelnie wysze w Polsce, jak rwnie szczegowej dotyczcej polityki finansowania i inwestowania gmin w rozwj zrwnowaony obszarw wiejskich w Aglomeracji Wrocawskiej.

Nastpna grupa opracowa dotyczy problematyki zarzdzania finansami i ryzyka na rynku finansowym, tj. zasad tworzenia rezerw w dziaalnoci bankowej wedug pol-skich regulacji oraz projektowanego kierunku zmian unijnych wymogw ostronociowych w postaci pakietu CRD V / CRR II, jak rwnie kredytw bankowych dla ogrodniczych grup producentw rolnych. Mieszcz si w niej take zagadnienia dotyczce zarzdzania

10

Wstp

finansami, tj. opracowanie polskojzyczne dotyczce szacowania wartoci zagroonej dla bran spek giedowych oraz angielskojzyczne dotyczce kontrowersji w za-kresie ustalania kursu wymiany walut i tzw. pary walutowej.

Trzeci nurt rozwaa w niniejszej monografii stanowi zagadnienia dotyczce prawa podatkowego, wrd ktrych znajduje si opracowanie zawierajce prezentacj moliwoci wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osb fizycznych przychodw uzyskiwanych w ramach prowadzonej dziaalnoci gospodarczej. Poza tym Czytelnik znale moe tutaj prezentacj problemu konsolidacji struktur polskiej admi-nistracji podatkowej i celno-skarbowej, w ramach procesu poprawy efektywnoci walki z szar stref w Polsce.

Mamy nadziej, e oddajc si lekturze niniejszej monografii, Czytelnik odnajdzie wiele interesujcych i, co wane, aktualnych informacji, a moe nawet uzyska odpowied lub rozwizanie istotnych problemw w praktyce. Przede wszystkim yczeniem redak-torw byoby, by staa si ona inspiracj do dalszych poszukiwa i rozwaa naukowych.

Na koniec chciaybymy zoy serdeczne podzikowania Wszystkim, ktrzy przyczynili si do jej powstania, a pniej wydania, zwaszcza Panu Dziekanowi Wy-dziau Prawa, Administracji i Ekonomii i sponsorowi zewntrznemu Fundacji Merca-tus et Civis za jej dofinansowanie.

W niniejszej monografii przyjto stan prawny na 31 padziernika 2017 r.

Anna wikaa-Mays

Edyta Rutkowska-Tomaszewska

Marzena Karpiska

Wrocaw, 31 padziernika 2017 r.

11

Anna wikaa-MaysUniwersytet Wrocawski

Iwona PiotrowskaMinisterstwo Finansw

Konsolidacja struktur polskiej administracji podatkowej i celno-skarbowej jako element procesu poprawy efektywnoci walki z szar stref w Polsce wstpny zarys problemu

Streszczenie: Skuteczno dziaa administracji podatkowej czsto stanowi przedmiot krytycznej oceny organw kontrolnych (m.in. NIK) oraz podatnikw. Gwny zarzut to niska efektywno i skutecz-no w zakresie zwalczania szarej strefy i przeciwdziaania naruszeniom przepisw prawa podatkowego. To stworzyo fundament do powoana Krajowej Administracji Skarbowej (dalej: KAS). Gwnym celem takiej reorganizacji i powstania KAS stao si zapewnienie nowoczesnego, a jednoczenie na swj sposb przyja-znego wykonywania obowizkw podatkowych i celnych, a take efektywnego poboru danin publicznych. Ma to na celu wzmocnienie zaufania i wygenerowanie dobrych relacji midzy administracj skarbow a podatnikami i przedsibiorcami.

Sowa kluczowe: Krajowa Administracja Skarbowa, reforma, efektywno dziaa, uszczuplenia podatkowe, szara strefa.

Wstp

Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1947) powoaa do ycia z dniem 1 marca 2017 r. instytucj Krajow Administracj Skarbow (dalej: KAS). Naley podkreli, i nie jest to z pewnoci nowa instytucja administracji rzdowej, natomiast skonsolidowane, funkcjonujce ju wczeniej administracje: podatkowa, celna oraz skarbowa. Powysze dziaania konsolidacyjne, ze wzgldw na skal i zakres zmian, zyskay miano tzw. reformy administracji, gdy ich celem, wedug ustawodawcw, jest zbudowanie nowej administracji skarbowej, kt-ra wykorzystuje szeroki zakres nowoczesnych rozwiza informatycznych. Gwnym celem reorganizacji i powstania KAS stao si zatem stworzenie nowoczesnego i na swj sposb przyjaznego wykonywania obowizkw podatkowych i celnych, a w szczegl-noci, i przede wszystkim, efektywnego poboru danin publicznych.

12

Anna wikaa-Mays, Iwona Piotrowska

Konsolidacja administracji skarbowej zostaa przeprowadzona w dwch gwnych obszarach1:

konsolidacja przedmiotowa czyli poczenie departamentw na poziomie centralnym w Ministerstwie Finansw;

konsolidacja podmiotowa zespolenie na poziomie regionalnym oraz lokalnym izb i urzdw skarbowych, urzdw kontroli skarbowych, izb i urzdw celnych w izby administracji skarbowej oraz w urzdy skarbowe i urzdy celno-skar-bowe.

Now struktur jednostek i organw KAS oraz ich rozmieszczenie w terenie przedstawiaj rysunki 1 i 2.

Rysunek 1.Struktura jednostek Krajowej Administracji Skarbowej od dnia 01.03.2017 r.

rdo: opracowanie na podstawie http://www.kis.gov.pl/documents/6609173/6751991/broszura +KAS.pdf, s. 5 [dostp 01.06.2017].

1 Uzasadnienie projektu zarzdzenia Ministra Rozwoju i Finansw w sprawie organizacji Krajowej Informacji Skarbowej, izby administracji skarbowej, urzdu skarbowego, urzdu celno-skarbowego i Kra-jowej Szkoy Skarbowoci oraz nadania im statutw, http://zzskarbowcow.pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdf, s. 1 [dostp 31.05.2017].

http://www.kis.gov.pl/documents/6609173/6751991/broszura+KAS.pdfhttp://www.kis.gov.pl/documents/6609173/6751991/broszura+KAS.pdfhttp://zzskarbowcow.pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdfhttp://zzskarbowcow.pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdf

13

Konsolidacja struktur polskiej administracji podatkowej i celno-skarbowej jako element procesu poprawy...

Rysunek 2. Rozmieszczenie jednostek Krajowej Administracji Skarbowej w Polsce

rdo: Ministerstwo Finansw http://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/kas [do-stp 18.07.2017].

Na konieczno przeprowadzenia zmian, w szczeglnoci konsolidacji sub ad-ministracji podatkowo-skarbowych, wskazyway raporty Banku wiatowego2 i Midzy-narodowego Funduszu Walutowego3. Jako wzorzec, w toku tworzenia koncepcji reformy, posuyy przeksztacenia administracji skarbowej przeprowadzone m.in. w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Austrii, Australii, Sowacji czy Czechach. Zdaniem przedstawicie-li resortu finansw, dziaania te przyczyniy si do efektywnej walki z oszustwami w tych krajach (w szczeglnoci w podatku VAT)4.

Celem artykuu jest przedstawienie wstpnej oceny skutecznoci zreformowanych struktur kontrolno-skarbowych Krajowej Administracji Skarbowej jako narzdzia w wal-ce z szar stref w Polsce. Jako metod badawcz do oszacowania efektywnoci dziaa struktur regionalnych KAS zastosowano metod analizy porwnawczej wynikw dzia-a jednostek operacyjnych przed i po wprowadzeniu tyche zmian.

2 Raport Doing Business 2015 (World Bank, 2014). 3 J. Kulicki, Koncepcja Krajowej Administracji Skarbowej..., s. 18. 4 KAS ma poprawi skuteczno sub skarbowych i celnych, https://www.money.pl/gospodarka/wia-domosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.html [dostp 25.11.2017].

http://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/kashttps://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.htmlhttps://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.html

14


Przyczyny konsolidacji administracji skarbowej

W poprzednim stanie prawnym za gromadzenie dochodw budetowych w ramach terenowej administracji rzdowej odpowiedzialne byy administracja podatkowa, ad-ministracja skarbowa i suba celna. W miejsce administracji podatkowej (16 izb skarbo-wych oraz 400 urzdw skarbowych), Suby Celnej (16 izb celnych, 45 urzdw celnych wraz ze 141 oddziaami celnymi), kontroli skarbowej (16 urzdw kontroli skarbowej) powstaa KAS, czyli aktualnie: 16 izb administracji skarbowej, 16 urzdw celno-skar-bowych (w tym 45 delegatur i 143 oddziaw celnych) i 400 urzdw skarbowych5.

Schemat dokonanych zmian organizacyjnych zwizanych z utworzeniem tereno-wych jednostek KAS przestawia rysunek 3.

Rysunek 3. Zmiany konsolidacyjne w terenowych jednostkach administracji podatkowej, skarbowej i celnej od dnia 01.03.2017 r.

rdo: Ministerstwo Finansw, Prezentacja Krajowa Administracja Skarbowa, http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f& groupId=764034, s. 11 [dostp 10.06.2017].

Do gwnych celw konsolidacji administracji skarbowej naley zaliczy6: ograniczenie skali oszustw podatkowych, zwikszenie skutecznoci poboru nalenoci podatkowych i celnych,

5 Ministerstwo Finansw, Prezentacja Krajowa Administracja Skarbowa, http://www.mf.gov.pl/c/ document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034, s. 11 [do-stp 10.06.2017]. 6 Ibidem, s. 2.

http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034

15


obnienie kosztw funkcjonowania administracji skarbowej w relacji do pozio-mu uzyskiwanych dochodw budetowych,

rozwj profesjonalnej kadry.Analizujc rzdowe stanowisko w sprawie koniecznoci przeprowadzenia konso-

lidacji sub skarbowych, zauway naley, e poprzednie nieskonsolidowane jednostki miay problemy zwizane m.in. z infrastruktur oraz sprawami pracowniczymi. Ska-day si na nie w szczeglnoci:

brak moliwoci optymalnego gospodarowania rodkami przeznaczonymi na finansowanie prowadzonych dziaa,

niewystarczajco rozwinite kanay komunikacji pomidzy organami, rozproszone bazy danych, rne standardy dziaania, brak jednolitych procedur, rozproszenie i powielanie kompetencji oraz konkurencyjno podejmowanych

dziaa istniejcych sub7.Nie powinno si pomija pewnych negatywnych aspektw, ktre towarzyszy bd

przeprowadzeniu konsolidacji sub skarbowych, a mianowicie: konsolidacja wygeneruje wydatkowanie rodkw publicznych na tak szeroko

zakrojone zmiany organizacyjne (mocno wtpliwe jest twierdzenie o jej bez-kosztowoci);

konsolidacja spowoduje dezorganizacj i chaos oraz brak kontroli w poczt-kowym okresie istnienia, podczas przeobraania si z istniejcych starych struktur w KAS;

konsolidacja czciowo osabi struktury operacyjne sub odpowiedzialnych za prac w terenie;

konsolidacja obniy motywacj pozostajcych w subie funkcjonariuszy do realizacji powierzonych zada.

Wydaje si jednak, e pomimo powyszych zastrzee, najwaniejsze czynniki przemawiajce za koniecznoci przeprowadzenia reformy administracji skarbowej to przede wszystkim:

zbyt rozbudowania (stara) struktura wywoywaa rozproszenie i powielanie niektrych zada, zwizanych z poborem podatkw i ce, co utrudniao lub uniemoliwiao spjne i skuteczne wykonywanie zada8;

7 Ibidem. 8 Krajowa Administracja Skarbowa, http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/ [dostp 03.06.2017].

http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/

16


(stara) struktura bya niedostosowana do aktualnych realiw globalnej gospo-darki i oczekiwa klientw9;

(stare) przepisy prawne w rny sposb reguloway kwestie kontroli (podatko-wej, skarbowej czy celnej)10.

Pozytywne opinie o efektywnoci nowych skonsolidowanych struktur administra-cji celno-skarbowej artykuuj przedstawiciele brany paliwowej (tj. Polska Organizacja Przemysu i Handlu Naftowego), szczeglnie naraonej na szar stref11. Jak wynika z raportu Global Compact Network Poland12, opracowanego przy wsppracy przedsta-wicieli Ministerstwa Finansw i bran naraonych na funkcjonowanie szarej strefy oraz stosowania nieuczciwej konkurencji, spore oczekiwania po wdroeniu pozostaych ele-mentw reformy maj rwnie inne brane wraliwe (spirytusowa i gastronomiczna).

Najwaniejsze zadania i rola Krajowej Administracji Skarbowej

W ustawie o KAS (art. 1 ust. 2) wskazano, e stanowi wyspecjalizowan admi-nistracj rzdow wykonujc zadania z zakresu realizacji dochodw z tytuu podatkw, nalenoci celnych, opat oraz niepodatkowych nalenoci budetowych, ochrony inte-resw Skarbu Pastwa oraz ochrony obszaru celnego Unii Europejskiej, a take zapew-niajc obsug i wsparcie podatnika i patnika w prawidowym wykonywaniu obowiz-kw podatkowych oraz obsug i wsparcie przedsibiorcy w prawidowym wykonywaniu obowizkw celnych.

W dziedzinie zabezpieczenia interesw budetu Pastwa, czyli w zakresie wy-miaru, poboru i kontroli danin publicznych oraz zapewnienia bezpieczestwa finanso-wego, zadaniem KAS jest przede wszystkim:

realizacja dochodw z podatkw, opat oraz niepodatkowych nalenoci bude-towych, jak rwnie innych nalenoci, na podstawie odrbnych przepisw, z wyjtkiem podatkw i nalenoci budetowych, w zakresie ktrych waciwe s inne organy (art. 1 ust. 2 pkt 1 ustawy o KAS);

realizacja dochodw z nalenoci celnych oraz innych opat zwizanych z przy-wozem i wywozem towarw (art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy o KAS);

realizacja polityki celnej wynikajcej z czonkostwa w unii celnej Unii Euro-pejskiej (art. 1 ust. 2 pkt 3 ustawy o KAS);

9 Ibidem. 10 Ibidem. 11 Przeciwdziaanie szarej strefie, Krajowa Administracja Skarbowa implementacja reformy cztero-letnie kierunki dziaania i rozwoju KAS, Global Compact Network Poland nr 6/2017, http://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP-online.pdf, s. 12 [dostp 02.06.2017]. 12 Ibidem, s. 1418.

http://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP-online.pdfhttp://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP-online.pdf

17


obejmowanie towarw procedurami celnymi i regulowanie sytuacji towarw zwizanych z przywozem i wywozem towarw (art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy o KAS);

zapewnienie obsugi i wsparcia podatnika i patnika w prawidowym wykony-waniu obowizkw podatkowych oraz obsugi i wsparcia przedsibiorcy w pra-widowym wykonywaniu obowizkw celnych (art. 1 ust. 2 pkt 5 ustawy o KAS);

wykonywanie egzekucji administracyjnej nalenoci pieninych oraz wykony-wanie zabezpieczenia nalenoci pieninych (art. 1 ust. 2 pkt 6 ustawy o KAS).

W celu zabezpieczenia interesw Skarbu Pastwa priorytet stanowi zwalczanie szarej i czarnej strefy. Do zada KAS w powyszym zakresie naley przede wszystkim:

rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestpstw skarbowych i wykrocze skarbowych, zapobieganie tym przestpstwom i wykroczeniom oraz ciganie ich sprawcw (art. 1 ust. 2 pkt 13 ustawy o KAS);

rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestpstw i wykrocze zwizanych z naruszeniem przepisw dotyczcych towarw, ktrymi obrt podlega zakazom lub ograniczeniom na mocy przepisw prawa polskiego, przepisw prawa Unii Europejskiej lub umw midzynarodowych, zapobieganie tym przestpstwom i wykroczeniom oraz ciganie ich sprawcw, jeeli zostay ujawnione przez Sub Celno-Skarbow (art. 1 ust. 2 pkt 14 ustawy o KAS);

prowadzenie dziaalnoci analitycznej, prognostycznej i badawczej dotyczcej zjawisk wystpujcych we waciwoci KAS oraz analizy ryzyka (art. 1 ust. 2 pkt 10 ustawy o KAS);

przeciwdziaanie praniu pienidzy oraz finansowaniu terroryzmu (art. 1 ust. 2 pkt 11 ustawy o KAS);

wykonywanie zada wynikajcych z zakazw i ogranicze w obrocie towarowym z zagranic ustanowionych w szczeglnoci ze wzgldu na ochron ycia i zdro-wia ludzi i zwierzt, rolin, rodowiska, zdrowia i bezpieczestwa publicznego, ochron konsumentw, bezpieczestwa midzynarodowego, dziedzictwa naro-dowego i rodkw polityki handlowej (art. 1 ust. 2 pkt 18 ustawy o KAS);

wsppraca z waciwymi organami innych pastw oraz organizacjami mi-dzynarodowymi i instytucjami midzynarodowymi (art. 1 ust. 2 pkt 20 ustawy o KAS).

W celu realizacji powyszych zada na poziomie centralnym KAS oraz w jej jed-nostkach regionalnych powoano piony kontroli do zwalczania przestpczoci ekonomicz-nej, ktre odpowiadaj za likwidacj istniejcej szarej strefy i minimalizacj wykrocze i naduy13. Organem (po konsolidacji administracji skarbowej) odpowiedzialnym za

13 Krajowa Administracja Skarbowa, http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/ [dostp 03.06.2017].

http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/

18


realizacj zada zwizanych z wykrywaniem i zwalczaniem nieprawidowoci staje na-czelnik urzdu celno-skarbowego, w szczeglnoci w sytuacjach, gdy rozmiar, zoono i stopie oddziaywania wystpujcych uchybie w sposb istotny moe zagraa bez-pieczestwu finansowemu Pastwa14. Nadano mu uprawnienia do wykonywania czynno-ci operacyjno-rozpoznawczych15, upowanienie do wykonywania kontroli celno-skarbo-wej, jak i uprawnienia do rozstrzygania jako organ drugiej instancji w zakresie zoonych przez kontrolowanych odwoa od decyzji wydanych przez organ pierwszej instancji.

Do istotnych zada tego organu naley rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie przestpczoci zorganizowanej, faszerstwa materialnego i intelektualnego, uywania dokumentw powiadczajcych nieprawd, zawierajcych faszerstwo intelek-tualne, w zwizku z ktrymi nastpio uszczuplenie lub naraenie na uszczuplenie nale-noci publicznoprawnej oraz ciganie ich sprawcw, jeeli zostay ujawnione przez KAS16.

Wydaje si, e powysze rozwizania legislacyjne mog przyspieszy prowadze-nie postpowa celno-skarbowych i w konsekwencji zwiksz szans doprowadzenia do szybszego wydania decyzji administracyjnej17.

Skuteczno dziaa jednostek regionalnych Krajowej Administra-cji Skarbowej badania porwnawcze

Efektywno dziaa podejmowanych przez suby operacyjne (w tym funkcjona-riuszy celno-skarbowych) KAS od 01.03.2017 r. mona wstpnie oceni poprzez oszaco-wanie wartoci ujawnionych i zajtych wyrobw akcyzowych (alkoholu, spirytusu, suszu tytoniowego, papierosw, tytoniu, krajanki i melasy tytoniowej, oleju smarownego i na-pdowego), a take narkotykw, jantaru, bursztynu, biuterii, wyrobw farmaceutycznych i innych wyrobw. Na podstawie informacji zamieszczonych na oficjalnych stronach in-ternetowych poszczeglnych 16 terenowych jednostek KAS mona podj prb oceny ich dotychczasowej efektywnoci. Tylko w okresie pierwszych 4 miesicy 2017 r. (tj. 01.03.2017 r. 30.06.2017 r.) szacowana warto ujawnie dokonanych przez jednostki kontrolne KAS, w tym rwnie we wsppracy z innymi subami (Policj, Stra

14 Stanowisko Rzdu wobec poselskiego projektu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (druk nr 826), http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=D8616983222C4FD2C125802F0048F73F, s. 4 [dostp 10.06.2017]. 15 Ibidem, s. 5. 16 Art. 1 ust. 2 pkt 15) ustawy o KAS: rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestpstw okrelo-nych w art. 258, art. 270, art. 270a, art. 271, art. 271a, art. 273, art. 277a oraz w art. 286 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2016 r., poz. 1137 i 2138 oraz z 2017 r., poz. 244 i 768), w zwizku z ktrymi nastpio uszczuplenie lub naraenie na uszczuplenie nalenoci publicznoprawnej, zapobieganie tym przestpstwom oraz ciganie ich sprawcw, jeeli zostay ujawnione przez KAS. 17 Stanowisko Rzdu wobec poselskiego projektu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, s. 45.

http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=D8616983222C4FD2C125802F0048F73F

19


Graniczn, CBP, ABW), wyniosa prawie 89,9 mln z. Natomiast potencjalne (szacowa-ne) straty Skarbu Pastwa z tytuu niezapaconych podatkw (VAT, akcyzy, ca) w przy-padku wprowadzenia na rynek ujawnionych towarw wyniosyby ponad 249,6 mln z.

Wyniki szacowanych wartoci ujawnie i zatrzyma towarw oraz szacowane uszczuplenie dla Budetu Pastwa przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Efektywno skonsolidowanych sub celno-skarbowych KAS w okresie 01.03.2017 r. 30.06.2017 r.

Terenowa jednostka celno-skarbowa KAS

Szacowana warto ujawnionych i zatrzymanych towarw (w tys. z)

Uszczuplenie w podatku akcyzowym / VAT (w tys. z)

dolnolska 10 670,3 58 946,1

kujawsko-pomorska 220,5 934,1

lubelska 6 934,6 650,0

lubuska 5 038,2 34 920,2

dzka 310,0 3 688,0

maopolska 238,0 321,0

mazowiecka 35 256,0 58 440,0

opolska 243,5 327,0

podkarpacka 0,0 13 000,0

podlaska 5 321,0 7 535,0

pomorska 65,5 12 011,0

lska 20 813,0 17 179,0

witokrzyska 765,4 923,5

warmisko-mazurska 50,0 40 500,0

wielkopolska 3 757,0 0,0

zachodniopomorska 211,8 214,8

Razem 89 894,7 249 589,7

rdo: opracowanie wasne na podstawie informacji z 16 izb administracji skarbowych.

W porwnaniu do opublikowanych danych dotyczcych wynikw funkcjonariuszy jednostek celnych w 2016 r., efektywno terenowych jednostek celno-skarbowych KAS w kilku przypadkach jest ju do znaczna. Stopie wykonania wartoci ujawnio-nych i zatrzymanych wyrobw w okresie analizowanych 4 miesicy (01.03.2017 r. 30.06.2017 r.) w porwnaniu z 2016 r. dla 2 terenowych jednostek KAS (mazowieckiej i lskiej) przekroczy 100%. Oznacza to, e warto ujawnionych i zatrzymanych towa-rw zaledwie po czterech miesicach od zmiany bya wysza ni w caym 2016 r. W przy-padku 5 innych jednostek terenowych (dolnolskiej, kujawsko-pomorskiej, lubuskiej,

20


podlaskiej i wielkopolskiej) warto ujawnie i zatrzyma przekroczya 35% ich warto-ci z 2016 r. Pozostaych 9 jednostek nie wskazao adnych finansowych wynikw swo-ich dziaa operacyjnych lub zdawkowo zamiecio na swojej stronie internetowej tylko informacje o ich przeprowadzeniu bez wykazania ich efektu finansowego. Niskie oszacowane wartoci skutecznoci niektrych jednostek kontrolnych KAS podyktowane jest brakiem penej dostpnej publicznie informacji o wynikach ich dziaa. Ostrono w zakresie informacji publicznej nie do koca jest uzasadniona. Czsto dziaaaby pre-wencyjnie na ewentualne prby podejmowania dziaa naruszajcych przepisy prawa, w tym prawa podatkowego.

Wyniki porwna efektw dziaa jednostek KAS w okresie pierwszych 4 mie-sicy 2017 r. przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Porwnanie efektw dziaa jednostek kontroli celno-skarbowej KAS w okresie 01.03.2017 r. 30.06.2017 r.

Dane za 2016 r./* Dane za okres 01.03.2017 r. - 30.06.2017 r./**

Zaj

cia

- s

topi

e w

ykon

ania

(%

)

Usz

czup

leni

a - s

topi

e w

ykon

ania

(%

)

Izba

Cel

na /

ak

tual

na je

dnos

tka

ce

lno-

skar

bow

a K

AS

War

to

szac

owan

a za

jty

ch to

war

w

(w ty

s. z

)

War

to

usz

czup

le

w z

akre

sie

ca,

pod

at-

ku a

kcyz

oweg

o i p

o-da

tku

VAT

(w ty

s. z

)

War

to

szac

owan

a za

jty

ch to

war

w

(w ty

s. z

)

War

to

szcz

uple

nia

w p

odat

ku a

kcyz

o-w

ym, p

odat

ku V

AT

i cle

(w ty

s. z

)

1 2 3 4 5 6 = 4: 2 7 = 5: 3

dolnolska 19 888,4 68 426,5 10 670,3 58 946,1 53,7% 86,1%

kujawsko--pomorska

618,8 29 776,1 220,5 934,1 35,6% 3,1%

lubelska 27 466,9 192 054,5 6 934,6 650,0 25,2% 0,3%

lubuska 5 226,0 24 489,3 5 038,2 34 920,2 96,4% 142,6%

dzka 10 623,1 42 253,1 310,0 3 688,0 2,9% 8,7%

maopolska 17 203,4 7 577,1 238,0 321,0 1,4% 4,2%

mazowiecka 21 000,7 101 662,7 35 256,0 58 440,0 167,9% 57,5%

opolska 4 310,2 1 541,4 243,5 327,0 5,6% 21,2%

podkarpacka 8 790,5 43 761,8 0,0 13 000,0 0,0% 29,7%

podlaska 14 072,8 102 296,9 5 321,0 7 535,0 37,8% 7,4%

pomorska 792,3 15 658,1 65,5 12 011,0 8,3% 76,7%

lska 2 697,1 18 623,6 20 813,0 17 179,0 771,7% 92,2%

21


Dane za 2016 r./* Dane za okres 01.03.2017 r. - 30.06.2017 r./**

Zaj

cia

- s

topi

e w

ykon

ania

(%

)

Usz

czup

leni

a - s

topi

e w

ykon

ania

(%

)

Izba

Cel

na /

ak

tual

na je

dnos

tka

ce

lno-

skar

bow

a K

AS

War

to

szac

owan

a za

jty

ch to

war

w

(w ty

s. z

)

War

to

usz

czup

le

w z

akre

sie

ca,

pod

at-

ku a

kcyz

oweg

o i p

o-da

tku

VAT

(w ty

s. z

)

War

to

szac

owan

a za

jty

ch to

war

w

(w ty

s. z

)

War

to

szcz

uple

nia

w p

odat

ku a

kcyz

o-w

ym, p

odat

ku V

AT

i cle

(w ty

s. z

)

1 2 3 4 5 6 = 4: 2 7 = 5: 3

witokrzyska 23 216,5 41 068,0 765,4 923,5 3,3% 2,2%

warmisko--mazurska 10 870,6 39 906,5 50,0 40 500,0 0,5% 101,5%

wielkopolska 5 352,4 26 297,9 3 757,0 0,0 70,2% 0,0%

zachodniopo-morska

3 659,0 12 818,8 211,8 214,8 5,8% 1,7%

Razem 175 788,6 768 212,3 89 894,7 249 589,7 51,1% 32,5%

rdo: opracowanie wasne na podstawie Biuletynu Statystycznego Suy Celnej I-IV kwarta 2016, Ministerstwo Finansw, Warszawa, luty 2017 (*) oraz informacji ze stron internetowych 16 izb administracji skarbowych (**).

Stopie wykonania wartoci uszczuple w zakresie ca, podatku akcyzowego i podatku VAT w okresie analizowanych 4 miesicy (01.03.2017 r. 30.06.2017 r.) w po-rwnaniu z 2016 r. w przypadku lubuskiej i warmisko-mazurskiej jednostki celno--skarbowej KAS przekroczy 100%. Oznacza to, e warto uszczuple w zakresie ca, podatku akcyzowego i podatku VAT ju po 4 miesicach od zmiany bya wysza ni w caym 2016 r. W przypadku 4 innych jednostek terenowych (dolnolskiej, mazowiec-kiej, pomorskiej i lskiej) warto ujawnie i zatrzyma przekroczya 57% ich wartoci z 2016 r. Pozostaych 10 jednostek terenowych KAS nie przekroczyo 30% wartoci wynikw uszczuple z 2016 r., w tym 6 wykazao efektywno w tym zakresie poniej 5%. Ponownie jest to podyktowane przede wszystkim brakiem penej, publicznie dostp-nej informacji o wynikach tych jednostek, jak rwnie ostronoci organw kontrolnych w podawaniu tych informacji przed wydaniem ostatecznych decyzji czy zakoczeniem postpowa karnych skarbowych (mandatowych). Wyniki porwna efektw dziaa jednostek KAS przedstawiono w tabeli 2.

Dane, na podstawie ktrych dokonano wstpnej oceny efektywnoci jednostek regionalnych KAS, nie s danymi ostatecznymi i mog by znacznie zanione, gdy w wielu przypadkach informacje o uszczupleniach wobec budetu Pastwa nie zostay jeszcze opublikowane. Rwnie dane dotyczce wartoci ujawnionych i zatrzymanych

22


towarw nie s pene i ostateczne, poniewa niektre dziaania nie zostay jeszcze za-koczone.

W opublikowanym w grudniu 2017 r. Raporcie Global Compact Przeciwdziaanie szarej strefie w Polsce18 przedstawiciele resortu finansw wskazali na pozytywny aspekt funkcjonowania KAS w zakresie przeciwdziaania szarej i czarnej strefie. Z danych Ministerstwa Finansw wynika, i pomimo ograniczenia liczby przeprowadzanych kontroli przedsibiorcw (gwnie mikroprzedsibiorcw), wzrosa ich efektywno, co przeoyo si rwnie na wzrost dodatkowych wpyww budetowych. W I proczu 2015 r. dodatkowe wpywy budetowe wyniosy ponad 417 mln z. W I proczu 2017 r. dodatkowe wpywy budetowe ksztatoway si na poziomie ponad 1020 mln z, czyli nastpi wzrost wpyww do budetu o ponad 600 mln z. W tym samym okresie liczba kontroli skarbowych przeprowadzonych wobec mikroprzedsibiorcw spada z 23 439 do 10 699, czyli o ponad 54%. Udzia kontroli tej kategorii przedsibiorcw w spadku liczby kontroli w I proczu 2017 r. stanowi 79%.

Rysunek 4. Dodatkowe wpywy budetowe w wyniku dziaalnoci kontroli skarbowej (mln z)

rdo: opracowanie na podstawie Przeciwdziaanie szarej strefie w Polsce, Global Compact Network Poland, 2017, s. 33.

18 Przeciwdziaanie szarej strefie w Polsce, Global Compact Network Poland, 2017, s. 3234.

23


W raporcie Przeciwdziaanie szarej strefie w Polsce wskazano, e koordynacja i centralizacja kontroli s jednymi z najwaniejszych narzdzi, jakie wdroono do walki z dziaalnoci nielegaln. Krajowa Administracja Skarbowa poczya kompetencje, ktre do tej pory byy rozbite pomidzy liczne organy. Ponadto usprawniono system komunikacji poprzez centralizacj informacji m.in. w zakresie pozyskiwania danych dotyczcych potencjalnych przestpstw gospodarczych. Zatem poziom istotnoci wdro-enia w opinii resortu finansw oceniany jest jako wysoki, a poziom implementacji jako maksymalny, ze wzgldu na obszary wpywu zarwno na szar, jak i czarn stref19.

W nieopublikowanym jeszcze raporcie Najwyszej Izby Kontroli20,dotyczcym wynikw kontroli w zakresie przeciwdziaania wyudzeniom podatku VAT21 m.in. przez Ministerstwo Finansw i jednostki mu podlege, pozytywnie oceniono niektre rezulta-ty wdroenia reformy KAS. W szczeglnoci zwrcono uwag na wysz skuteczno kontroli w aspekcie spadku iloci ich przeprowadzania w okresie: I procze 2016 r. I procze 2017 r.

Tabela 3. Porwnanie wybranych efektw dziaa KAS dokonana przez NIK za okres: I procze 2016 r. I procze 2017 r.

Wyszczeglnienie dotyczce urzdw skarbowych I pr. 2016 r. / I pr. 2017 r.

ilo wykrytych fikcyjnych faktur wzrost 3-krotny (2016 r. ok. 240 tys.)

warto wykrytych fikcyjnych faktur wzrost o ok. 5,8% (2017 r. ok. 9,5 mld z)

liczba postpowa podatkowych zakoczo-nych decyzj wymiarow

wzrost 3-krotny (2017 r. ok. 160 mln z)

rdo: M. Szulc, Fiskus zebra pochway za VAT i reform KAS....

Raport NIK podkreli, e wzrost wpyww z podatku VAT o ponad 20% w 2017 r., by rwnie efektem utworzenia od marca 2017 r. Krajowej Administracji Skarbowej, gdy sprawnie dziaajcy urzdnicy KAS coraz skuteczniej wykrywali karuzele podat-kowe.

Raport NIK wskaza take na mniejsz ilo przeprowadzonych w I proczu 2017 r. postpowa kontrolnych i kontroli celno-skarbowych (1,7 tys.) spadek o 24% w stosunku do I procza 2016 r. Nieprawidowoci stwierdzono w 73% takich kontroli,

19 Ibidem, s. 6667. 20 M. Szulc, Fiskus zebra pochway za VAT i reform KAS, http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/ 1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.html [dostp 02.01.2018]. 21 Numer kontroli P/17/013, temat kontroli Przeciwdziaanie wyudzeniom podatku VAT, NIK, Plan pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2017 rok, https://www.nik.gov.pl/plik/id,12578.pdf, s. 11.

http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.htmlhttp://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.htmlhttps://www.nik.gov.pl/plik/id,12578.pdf

24


a rok wczeniej w prawie 77%. Wydaniem decyzji zakoczono 1,1 tys. postpowa kon-trolnych, a ustalenia wyniosy ponad 5,97 mld z, czyli mniej o 31% ni w okresie I p-rocza 2016 r. Gwnym, w zwizku z reform KAS, priorytetem stao si bowiem sprawne zakoczenie skomplikowanych postpowa, w tym kontroli, prowadzonych przez zlikwidowane jednostki UKS.

Podsumowanie

Reasumujc, po przeanalizowaniu wstpnych wynikw prowadzonych dziaa kontrolnych sub celno-skarbowych KAS naley stwierdzi, e wprowadzone zmiany w powyszym zakresie id w dobrym kierunku, przynoszc okrelone korzyci, w ro-zumieniu dodatkowych wpyww budetowych. Skuteczno sub KAS w badanym okresie jest zadowalajca w relacji do poprzedniego roku, co moe da szans na popra-w efektywnoci dziaa zwalczajcych szar stref w Polsce w przyszoci. Wyniki szacunkowe jednostek operacyjnych, zamieszczone w niniejszy artykule, wska-zuj na pewien trend w zakresie skutecznoci i efektywnoci zwalczania oszustw podat-kowych oraz lepsz koordynacj organw KAS, usprawniajc system zapewniajcy bezpieczestwo finansowe Pastwa.

Niemniej, z podsumowaniem skutecznoci dziaa zreformowanej administracji podatkowo-celnej w odzyskiwaniu zalegoci podatkowych i celnych oraz efektywnoci kontroli w zakresie wywizywania si przez podatnikw z zobowiza podatkowych naleaoby jeszcze poczeka.

Prowadzenie waciwych postpowa w wyniku podjtych ju dziaa operacyj-nych jednostek KAS, wydanie decyzji okrelajcych wysoko i rodzaj zobowiza podatkowych, skuteczne ich wyegzekwowanie to dziaania znacznie rozcignite w cza-sie. Ponadto na ocen zmian systemowo-organizacyjnych zwizanych z KAS mog mie w przyszoci wpyw efekty czciowo ju wdroonych narzdzi informatycznych, wspomagajcych dziaania analityczne jednostek KAS, oraz szereg dziaa, ktrych zakoczenie zaplanowano na najbliszy 2018 r.

Nie maj racji bytu opinie, i wprowadzanie tylko i wycznie zmian organizacyj-nych (strukturalnych) sub podatkowo-skarbowych oraz legislacyjnych przyniesie ocze-kiwane zwikszenie ich skutecznoci w zakresie zwalczania m.in. szarej strefy i prze-ciwdziaania wyudzeniom w podatku VAT. Niezbdne jest wdraanie nowoczesnych narzdzi informatycznych i usprawnianie system przepywu informacji pomidzy jed-nostkami odpowiednich sub. W szczeglnoci dotyczy to niezwocznego przekazywa-nia wynikw analiz danych z plikw JPK (wszystkich struktur logicznych), zawierajcych

25


moliwe informacje o wystawionych pustych fakturach VAT. Powysze wymaga jednak sporych nakadw finansowych oraz czasu.

Bibliografia

Akty prawne

Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1947).

Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej Przepisy wprowadzajce ustaw o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1948).

Literatura

Kulicki J., Koncepcja Krajowej Administracji Skarbowej w wietle problemw administracji da-nin publicznych w Polsce, Centrum Analiz i Studiw Podatkowych, Analizy i Studia CASP 2016, nr 2(2), http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/casp/Documents/CASP_002_Ib.pdf [dostp 10.06.2017].

rda internetowe

Biuletyn Statystyczny Suy Celnej I-IV kwarta 2016, Ministerstwo Finansw, Warszawa, luty 2017, http://mfarch.mf.gov.pl/documents/764034/2223602/Biuletyn+Statystyczny+S%C5 %82u%C5%BCby+Celnej+za+rok+2016.pdf [dostp 26.06.2017].

Broszura Krajowa Administracja Skarbowa, Ministerstwo Finansw, http://www.kis.gov.pl/ documents/6609173/6751991/broszura+KAS.pdf [dostp 01.06.2017].

KAS ma poprawi skuteczno sub skarbowych i celnych, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.html [dostp 25.11.2017].

Krajowa Administracja Skarbowa (KAS), http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa -kas/ [dostp 03.06.2017].

Ministerstwo Finansw, Prezentacja Krajowa Administracja Skarbowa, http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId =764034 [dostp 01.06.2017].

Najwysza Izba Kontroli, Plan pracy Najwyszej Izby Kontroli na 2017 rok, https://www.nik.gov.pl/plik/id,12578.pdf [dostp 06.01.2018].

Narada przedsibiorcw z szefem KAS, http://www.bcc.org.pl/Artykul.578.0.html?&no_cache =1&tx_ttnews[tt_news]=10632&tx_ttnews[backPid]=262 [dostp 03.06.2017].

http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/casp/Documents/CASP_002_Ib.pdfhttp://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KES/casp/Documents/CASP_002_Ib.pdfhttp://mfarch.mf.gov.pl/documents/764034/2223602/Biuletyn+Statystyczny+S%C5%82u%C5%BCby+Celnej+za+rok+2016.pdfhttp://mfarch.mf.gov.pl/documents/764034/2223602/Biuletyn+Statystyczny+S%C5%82u%C5%BCby+Celnej+za+rok+2016.pdfhttp://www.kis.gov.pl/documents/6609173/6751991/broszura+KAS.pdfhttp://www.kis.gov.pl/documents/6609173/6751991/broszura+KAS.pdfhttps://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.htmlhttps://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.htmlhttps://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/kas-ma-poprawic-skutecznosc-sluzb-skarbowych,132,0,2066052.htmlhttp://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/http://www.dabrowatar.pl/krajowa-administracja-skarbowa-kas/http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=277f8bc2-1902-4e73-be7d-c5b56890401f&groupId=764034https://www.nik.gov.pl/plik/id,12578.pdfhttps://www.nik.gov.pl/plik/id,12578.pdfhttp://www.bcc.org.pl/Artykul.578.0.html?&no_cache=1&tx_ttnews[tt_news]=10632&tx_ttnews[backPid]=262http://www.bcc.org.pl/Artykul.578.0.html?&no_cache=1&tx_ttnews[tt_news]=10632&tx_ttnews[backPid]=262

26


Opinia w zakresie oceny potencjalnych skutkw wejcia w ycie przepisw projektowanej usta-wy o Krajowej Administracji Skarbowej - http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/210BB22 ED7CDF61AC125802C00299B4F/%24File/826-001.pdf [dostp 10.06.2017].

Przeciwdziaanie szarej strefie w Polsce, Global Compact Network Poland, 2017, http://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/12/SzS2017_web.pdf [dostp 12.12.2017].

Przeciwdziaanie szarej strefie, Krajowa Administracja Skarbowa implementacja reformy czte-roletnie kierunki dziaania i rozwoju KAS, Global Compact Network Poland nr 6/2017, http://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP -online.pdf [dostp 02.06.2017].

Stanowisko Rzdu wobec poselskiego projektu ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (druk nr 826), http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=D8616983222C 4FD2C125802F0048F73F [dostp 10.06.2017].

Szef KAS i przedstawiciele biznesu o reformie skarbowoci, http://www.mf.gov.pl/krajowa -administracja-skarbowa/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/2UWl/content/szef-kas-i-przedstawiciele-biznesu-o-reformie-skarbowosci/pop_up?_101_INSTANCE_2UWl_viewMode=print [dostp 03.06.2017].

Szulc M., Fiskus zebra pochway za VAT i reform KAS, http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.html [dostp 02.01.2018].

Uwagi GIODO do projektu ustawy o KAS - http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/F7A097F34 522E1E1C125803D00358286/%24File/826-827-001.pdf [dostp 10.06.2017].

Uwagi Konfederacji Lewiatan, http://www.radapodatkowa.pl/pl/a/konsultacja961_Krajowa -Administracja-Skarbowa [dostp 10.06.2017].

Uzasadnienie do projektu z dnia 17 lutego 2016 r. ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej https://www.sluzbacywilna.info.pl/images/stories/do_pobrania/uzasadKAS1702.pdf, [do-stp 25.11.2017].

Uzasadnienie projektu z dnia 10 sierpnia 2007 r. ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej http://konfederacjalewiatan.pl/upload/File/2007_08/UUZASADNIENIE%20DO%20PROJKETU%20USTAWY%20O%20KAS%20.doc, [dostp 03.06.2017].

Uzasadnienie projektu zarzdzenia Ministra Rozwoju i Finansw w sprawie organizacji Krajowej Informacji Skarbowej, izby administracji skarbowej, urzdu skarbowego, urzdu celno-skar-bowego i Krajowej Szkoy Skarbowoci oraz nadania im statutw, http://zzskarbowcow. pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdf [dostp 31.05.2017].

http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/210BB22ED7CDF61AC125802C00299B4F/%24File/826-001.pdfhttp://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/210BB22ED7CDF61AC125802C00299B4F/%24File/826-001.pdfhttp://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/12/SzS2017_web.pdfhttp://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/12/SzS2017_web.pdfhttp://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP-online.pdfhttp://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2017/05/Krajowa-Administracja-Skarbowa-DP-online.pdfhttp://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=D8616983222C4FD2C125802F0048F73Fhttp://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=D8616983222C4FD2C125802F0048F73Fhttp://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/2UWl/content/szef-kas-i-przedstawiciele-biznesu-o-reformie-skarbowosci/pop_up?_101_INSTANCE_2UWl_viewMode=printhttp://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/2UWl/content/szef-kas-i-przedstawiciele-biznesu-o-reformie-skarbowosci/pop_up?_101_INSTANCE_2UWl_viewMode=printhttp://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/2UWl/content/szef-kas-i-przedstawiciele-biznesu-o-reformie-skarbowosci/pop_up?_101_INSTANCE_2UWl_viewMode=printhttp://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/2UWl/content/szef-kas-i-przedstawiciele-biznesu-o-reformie-skarbowosci/pop_up?_101_INSTANCE_2UWl_viewMode=printhttp://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.htmlhttp://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1095040,raport-nik-podsumowanie-dzialan-mf-vat-kas.htmlhttp://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/F7A097F34522E1E1C125803D00358286/%24File/826-827-001.pdfhttp://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/F7A097F34522E1E1C125803D00358286/%24File/826-827-001.pdfhttp://www.radapodatkowa.pl/pl/a/konsultacja961_Krajowa-Administracja-Skarbowahttp://www.radapodatkowa.pl/pl/a/konsultacja961_Krajowa-Administracja-Skarbowahttps://www.sluzbacywilna.info.pl/images/stories/do_pobrania/uzasadKAS1702.pdfhttp://konfederacjalewiatan.pl/upload/File/2007_08/UUZASADNIENIE%20DO%20PROJKETU%20USTAWY%20O%20KAS%20.dochttp://konfederacjalewiatan.pl/upload/File/2007_08/UUZASADNIENIE%20DO%20PROJKETU%20USTAWY%20O%20KAS%20.dochttp://zzskarbowcow.pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdfhttp://zzskarbowcow.pl/images/news_dok/2017/luty/projekt_kas/uzasadnienie.pdf

27


Consolidation of a structure of Polish tax and customs administration as an element of a process leading to efficiency improvement in a struggle with grey area in Poland an initial outline of the problem.

Summary: Efficiency of tax administration actions has always been a subject of a critical evaluation of controlling units (i.e. NIK) and tax-payers. The main accusation was low efficiency and low accuracy in the area of reducing grey area and counteracting all infringements of tax law. It constituted a basis for Na-tional Revenue Administration (later referred to as KAS). The main aim of this kind of reorganization and creation of KAS was to create modern and friendly way of fulfilling tax and customs obligations and also effective public tribute collection. It was created to strengthen the reliance and good relations between tax administration and tax-payers entrepreneurs.

Key words: National Revenue Administration, reforms efficiency of actions, tax depletion, grey area.

29

Anna GrodeckaUniwersytet Wrocawski

Propozycja pakietu CRD V/ CRR II projektowany kierunek zmian unijnych wymogw ostronociowych

Streszczenie: Regulacj obecnie obowizujcych unijnych wymogw ostronociowych zawarto w dwch aktach ustawodawczych prawa unijnego, okrelanych cznie jako pakiet CRD IV/CRR. Pierwo-wzorem owej regulacji by zbir midzynarodowych standardw uzgodnionych przez Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego, szerzej znanych pod nazw Bazylea III, a opracowanych w odpowiedzi na kryzys finansowy. Przyjcie pakietu CRD IV/CRR zapocztkowao reform unijnego prawa rynku finansowego w odniesieniu do wymogw ostronociowych, a jej dalszym etapem ma by przyjcie zmian obowizuj-cych przepisw i ich dostosowa zaprezentowanych w przedstawionej przez Komisj Europejsk propozy-cji pakietu CRD V/CRR II. Propozycja ta stanowi finalizacj wdroenia Bazylei III oraz odzwierciedla midzynarodowe standardy w przedmiocie wymogw ostronociowych, sformuowane w cigu ostatnich kilku lat. W artykule zaprezentowano krtk analiz kluczowych elementw obowizujcej obecnie regula-cji oraz gwne postulaty i kierunki jej zmian wraz z wybranymi, spord zaproponowanych, instrumentami realizacji owych postulatw.

Sowa kluczowe: pakiet CRD IV/CRR, unijne wymogi ostronociowe, wymogi kapitaowe, Bazy-lea III, pakiet CRD V/CRR II, Bazylea IV

Uwagi wstpne

Wymogi ostronociowe, okrelane take mianem norm ostronociowych1, w ska-li mikro maj na celu ograniczanie podejmowania nadmiernego ryzyka przez podmioty dziaajce aktywnie na rynku finansowym, cho ryzyko jest z ich dziaalnoci niero-zerwalnie zwizane. Natomiast w wymiarze makro wymogi te maj suy rwnie podwyszeniu poziomu bezpieczestwa i stabilnoci rynku finansowego rozpatrywane-go jako cao. Wymogi ostronociowe ewoluuj jako forma odpowiedzi na ujawniaj-ce si niedoskonaoci oraz sytuacje kryzysowe, wystpujce w obszarze rynku finan-sowego2. Std wymogi te maj bardzo dynamiczny charakter, a czstotliwo zmian w tym obszarze regulacji rynku finansowego jest znaczna, co z kolei utrudnia precyzyj-ne wyodrbnienie wyczerpujcego katalogu tych wymogw oraz ich klarown, szeroko

1 W niniejszym artykule okrelenia te bd stosowane zamiennie, cho podkreli naley, i ani w ak-tach prawnych, ani w literaturze przedmiotu nie zostay one w sposb jednoznaczny zdefiniowane. 2 C. Kosikowski, M. Olszak, Od prawa bankowego do prawa rynku finansowego, [w:] J. Gouchow-ski (red.), System prawa finansowego, tom 4, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s. 225.

30

Anna Grodecka

akceptowan klasyfikacj3. Jednake ze wzgldu na fakt, i jednolite, niewice wy-tyczne i zalecenia ksztatowane na poziomie midzynarodowym, w szczeglnoci przez Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego (dalej: BCBS), stanowi pierwowzr dla norm ustanawianych na poziomie krajowym4, to na przestrzeni lat udao si osign daleko idc zbieno wymogw ostronociowych, obowizujcych w poszczeglnych pastwach. Ta swoista etapowo kreowania wymienionych wymogw jest dodatkowo uwypuklona w przypadku norm ostronociowych obowizujcych na obszarze rynku finansowego, ktry funkcjonuje w ramach jednolitego rynku wewntrznego UE.

Poniej przedstawione zostan pokrtce kluczowe zaoenia, lece u podstaw regulacji w przedmiocie wymogw ostronociowych obowizujcych aktualnie na poziomie Unii Europejskiej (dalej: UE) oraz gwne postulaty, w oparciu o ktre opra-cowano propozycje zmian i dostosowa owych wymogw, a take konkretne mechanizmy i rozwizania bdce przedmiotem prac legislacyjnych Komisji Europejskiej (dalej: KE).

Zarys regulacji aktualnie obowizujcych unijnych wymogw ostronociowych

Zbir podstawowych wymogw ostronociowych, stanowicych element skado-wy obowizujcego aktualnie prawa rynku finansowego UE, zawarto w dwch aktach ustawodawczych unijnego prawa pochodnego:

rozporzdzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogw ostronociowych dla instytucji kre-dytowych i firm inwestycyjnych, zmieniajcym rozporzdzenie (UE) nr 648/2012 (ang. Capital Requirements Regulation, dalej jako rozporzdzenie CRR)5, oraz

dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunkw dopuszczenia instytucji kredytowych do dziaal-noci oraz nadzoru ostronociowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniajcej dyrektyw 2002/87/WE i uchylajcej dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (ang. Capital Requirements Directive IV, dalej jako dyrektywa CRD IV)6.

3 Obszern kompilacj prezentowanych w literaturze przedmiotu klasyfikacji i katalogw norm ostro-nociowych zawarto w: M. Olszak, Bankowe normy ostronociowe, Wydawnictwo Temida 2, Biaystok 2011, s. 5375. 4 Z tego wzgldu standardy midzynarodowe w zakresie wymogw ostronociowych tworzone przez BCBS uznaje si za funkcjonalne rda prawa, o czym szerzej w: R.W. Kaszubski, Funkcjonalne rda prawa bankowego publicznego, Wolters Kluwer, Zakamycze 2006, s. 3039, lub te klasyfikujc te wymogi i kierujc si kryterium inspiracji, uznaje si je za normy pierwotne, o czym w: M. Olszak, Ban-kowe normy..., s. 70. 5 Dz. Urz. UE L 176/1 z 27.06.2013 r. 6 Dz. Urz. UE L 176/338 z 27.06.2013 r.

31


Oba powysze akty prawne, okrelane cznie mianem pakietu CRD IV/CRR, wsptworz zasadnicze ramy regulacyjne w zakresie wymogw ostronociowych adresowanych do podmiotw uprawnionych do wiadczenia usug finansowych na ob-szarze rynku wewntrznego UE7.

Ponadto, ustanowione w obu aktach ramowych wymogi ostronociowe s w du-ej mierze dodatkowo precyzowane i uszczegawiane w aktach nieprawodawczych, tj. w wicych standardach technicznych. Uprawnienia do wydawania owych aktw przekazano KE, ktra wydaje je w formie regulacyjnych standardw technicznych albo wykonawczych standardw technicznych8, a ktre suy maj konwergencji krajowych praktyk nadzorczych i tym samym przyczynia si do spjnej harmonizacji ustanawia-nych wymogw oraz ich jednakowego stosowania na obszarze rynku wewntrznego UE9.

Impulsem do opracowania i przyjcia wymogw ostronociowych ustanowionych w pakiecie CRD IV/CRR byy dokumenty opublikowane przez BCBS w grudniu 2010 r., w szczeglnoci publikacja o tytule Basel III: A global regulatory framework for more resilient banks and banking system (dalej Bazylea III)10. W owych dokumentach zapre-zentowano nowe standardy w zakresie adekwatnoci kapitaowej oraz odpowiedniego poziomu pynnoci adresowane do podmiotw prowadzcych dziaalno o zasigu midzynarodowym w sektorze bankowym rynku finansowego.

Komisja Europejska wystpujc w charakterze obserwatora przy BCBS i wsp-pracujc cile z Komitetem przy opracowywaniu wytycznych zawartych w Bazylei III, podja starania by zagwarantowa jak najpeniejsze ich odzwierciedlenie w przepisach pakietu CRD IV/CRR, przy jednoczesnym odpowiednim ich dostosowaniu do

7 Szerzej o podmiotowym i przedmiotowym zakresie zastosowania wymogw ostronociowych za-wartych w pakiecie CRD IV/CRR w: C. Kosikowski, Nowe prawo rynku finansowego Unii Europejskiej, [w:] A. Jurkowska-Zeidler, M. Olszak (red.), Prawo rynku finansowego. Doktryna, instytucje, praktyka, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, s. 2930. 8 W przypadku zaistnienia potrzeby uzupenienia lub zmiany niektrych, innych ni istotne, postano-wie aktu ustawodawczego, KE wydaje regulacyjne standardy techniczne, natomiast wykonawcze standar-dy techniczne wydawane s w przypadku koniecznoci zapewnienia jednolitych warunkw wykonywania aktu ustawodawczego, o czym stanowi odpowiednio art. 290 i 291 Traktatu o funkcjonowaniu UE (dalej: TFUE), Dz. Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 172173. 9 M. Olszak, Bankowe normy..., s. 119. 10 Basel III: A global regulatory framework for more resilient banks and banking system, December 2010. Powizanym dokumentem bya publikacja o tytule Basel III: International framework for liquidity risk measurement, standards and monitoring. Oba dokumenty s dostpne na stronie internetowej BCBS: www.bis.org. Zalecenia sformuowane w powyszych dokumentach byy nastpstwem poczynionych ob-serwacji i bada nad przyczynami kryzysu finansowego zapocztkowanego w 2007 r. i reakcj na dostrze-one luki oraz niedocignicia przedkryzysowych, midzynarodowych standardw w zakresie wymogw ostronociowych, takie jak: niska jako, nieprzejrzysto i nieadekwatny poziom wymaganego kapitau wasnego podmiotw i stopnia pokrycia nim ryzyka, brak ogranicze odnonie do dopuszczalnego poziomu lewarowania, procykliczny charakter dotychczasowych wymogw, brak zharmonizowanych, midzynaro-dowych wytycznych dotyczcych zachowania pynnoci a take brak uwzgldnienia perspektywy makro-ostronociowej w dotychczasowej strukturze nadzoru, o czym szerzej w: Bazylea III, pkt 739, s. 29.

http://www.bis.org

32

Anna Grodecka

uwarunkowa i kwestii europejskich11. W konsekwencji, za zasadnicze cele, ktrych realizacji mia suy pakiet CRD IV/CRR, uznano: popraw jakoci oraz zwikszenie poziomu kapitau wasnego instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zagodzenie efektw procyklicznoci dotychczasowych wymogw ostronociowych, wprowadzenie uzupeniajcego rodka szacowania wymaganego poziomu kapitau nieopartego na ry-zyku, aby ograniczy akumulacj dwigni finansowej, a take ustanowienie solidniejszych, zharmonizowanych mechanizmw zarzdzania ryzykiem utraty pynnoci przez te podmioty12.

W rezultacie, pomimo i podstawow miar adekwatnoci kapitaowej instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych pozosta wspczynnik wypacalnoci13 (art. 92 CRR), to wymogi ostronociowe odnoszce si do struktury kapitau wasnego owych pomio-tw zostay zaostrzone. Moc przepisw rozporzdzenia CRR wprowadzono bardziej restrykcyjne kryteria uznawania instrumentw kapitaowych jako skadowych poszcze-glnych kategorii kapitau wasnego (funduszy wasnych), w tym kapitau najwyszej jakoci (tzw. kapitau podstawowego CET1, ang. common equity Tier 1), a take zmie-niono dopuszczalne minimalne proporcje owych kategorii kapitau wzgldem siebie14.

Ponadto, ustanowiono wymogi ostronociowe w postaci buforw kapitaowych15, zobowizujce instytucje kredytowe i firmy inwestycyjne do utrzymywania odpowiednio szacowanej nadwyki kapitau najwyszej jakoci (CET1), m.in. obligatoryjny bufor za-

11 O czym szerzej we wniosku KE zawierajcym projekt CRR: Wniosek rozporzdzenie Parlamen-tu Europejskiego i Rady w sprawie wymogw ostronociowych dla instytucji kredytowych i firm inwe-stycyjnych, Bruksela, 20.07.2011, KOM(2011) 452 wersja ostateczna, s. 5, rdo: http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:dee50ebf-a027-4525-b2b1 af081c7873e5.0014.02/DOC_4& format=PDF [do-stp 20.07.2017]. 12 Ibidem, s. 34. 13 Wspczynnik ten, okrelany take mianem wspczynnika adekwatnoci kapitaowej, to procento-wo wyraony stosunek sumy funduszy wasnych danego podmiotu (licznik) wzgldem sumy aktyww i zo-bowiza pozabilansowych waonych ryzykiem (mianownik), okrelanej terminem cznej kwoty ekspo-zycji na ryzyko. Warto minimalna wspczynnika to 8%. Wspczynnik ten sta si modelowym, midzynarodowym standardem adekwatnoci kapitaowej (pocztkowo tylko dla bankw) po tym, jak BCBS opar na nim wytyczne w zakresie wymogw ostronociowych w dokumencie International conver-gence of capital measurement and capital standards, opublikowanym w 1988 r., znanym dzi jako Bazylea I, o czym szerzej w: L. Gral, Fundusze wasne, kapita wewntrzny i gospodarka finansowa bankw, [w:] E. Fojcik-Mastalska (red), Prawo Bankowe. Komentarz, wydanie 5, LexisNexis, Warszawa 2007, s. 634. 14 W myl przepisw CRR do funduszy wasnych (art. 72 CRR) zalicza si: kapita Tier I (art. 50 CRR), skadajcy si z kapitau podstawowego Tier I (CET1) i kapitau dodatkowego Tier I, oraz kapita Tier II (art. 71 CRR), przy czym minimalny procentowy udzia kapitau najwyszej jakoci (CET1) w sumie funduszy wasnych zosta podwyszony z 50% do 75%. Wymagany poziom wspczynnika adekwatnoci kapitaowej (art. 92 ust. 1 CRR) uwzgldniajcy w liczniku tylko kapita podstawowy Tier 1 zwikszono bowiem do 4,5% (uprzednio 2%), natomiast poziom wspczynnika adekwatnoci kapitaowej obliczany w odniesieniu do kapitau Tier 1 zwikszono do 6% (uprzednio 4%). Oznacza to, i w kalkulacji wspczyn-nika wypacalnoci wzgldem sumy funduszy wasnych, tj. sumy kapitau Tier I i kapitau Tier II, nie wicej ni 2% wymaganych funduszy moe zosta pokrytych kapitaem Tier II. Co wicej, zlikwidowano kategori kapitau Tier III, ktra obejmowaa instrumenty kapitaowe o relatywnie niskiej jakoci. 15 W CRD IV zostay zdefiniowane oraz unormowane 4 bufory kapitaowe (art. 128142): bufor za-bezpieczajcy, bufor antycykliczny specyficzny dla instytucji, bufor (globalnej albo innej) instytucji o zna-czeniu systemowym, bufor ryzyka systemowego.

http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:dee50ebf-a027-4525-b2b1 af081c7873e5.0014.02/DOC_4& format=PDFhttp://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:dee50ebf-a027-4525-b2b1 af081c7873e5.0014.02/DOC_4& format=PDF

33


bezpieczajcy w wysokoci 2,5% ponad wymg minimalny wspczynnika wypacalnoci. Bufor ten ma na celu zapewnienie gromadzenia przez ww. podmioty nadwyek kapitau (ponad minimalne wymogi wyznaczone w odniesieniu do funduszy wasnych) w okresach wzrostu, ktre mogyby zosta wykorzystane w celu absorpcji strat i utrzymania nieskr-powanych moliwoci funkcjonowania tyche podmiotw w okresach perturbacji bd recesji w sferze gospodarki realnej, a nastpnie do ponownego odbudowywania, odpowied-nio zwikszonego o nadwyk, wymaganego poziomu kapitau wasnego16.

Z kolei wprowadzenie dodatkowego wymogu ostronociowego w postaci bufora antycyklicznego ma stanowi przeciwwag dla zjawiska procyklicznoci, inherentnie wpisanego w funkcjonowanie systemu finansowego. Obowizek utrzymywania tego bufora jest konkretyzowany kwartalnie przez krajowe ograny nadzorcze17 przy uwzgld-nieniu danych makroekonomicznych obrazujcych faz cyklu gospodarczego w gospo-darkach krajowych, w szczeglnoci waha relacji udzielonych kredytw w stosunku do produktu krajowego brutto18. W rezultacie, poprzez zmniejszenie amplitudy cyklicznych waha poday kredytu, bufor ten ogranicza prawdopodobiestwo materializacji ryzyka systemowego19.

Kolejnym, nowym narzdziem pomiaru odpowiedniego poziomu kapitau wasne-go podmiotw, dodatkowym w stosunku do wymogw kapitaowych obliczanych w opar-ciu o kategori aktyww i pozycji pozabilansowych waonych ryzykiem, a wprowadzonym do prawa rynku finansowego UE na mocy przepisw pakietu CRD VI/CRR, jest wymg obliczania wskanika dwigni finansowej. Wprowadzenie tego narzdzia ma przeciw-dziaa nadmiernemu zwikszaniu poziomu zaduenia instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych wzgldem posiadanego kapitau wasnego, w szczeglnoci w okresie wzrostu (koniunktury w gospodarce realnej), a tym samym zapobiega zaobserwowane-mu w trakcie ostatniego kryzysu finansowego zjawisku gwatownego delewarowania i spirali spadku cen aktyww, skutkujcego zaamaniem akcji kredytowej w okresie

16 Obowizek utrzymywania owej nadwyki kapitau podstawowego Tier 1 w postaci bufora zabezpie-czajcego, wprowadzany progresywnie, doprowadzi ma w efekcie do powikszenia minimalnego poziomu wspczynnika wypacalnoci z poziomu 8% do poziomu 10,5%, poczwszy od 1 styczna 2019 r., o czym szerzej w: M. Olszak, Bufory kapitaowe, Miesicznik Finansowy BANK 2010, nr 11, s. 21. 17 Bufor ten, dodatkowy wzgldem obowizkowej kwoty kapitau podstawowego Tier I (CET1) oraz wzgldem kapitau utrzymywanego z tytuu bufora ryzyka systemowego, nie jest sztywno okrelon miar, lecz wyznaczany jest w formie procentowej, co do zasady w przedziale 0% 2,5% wartoci aktyww i zo-bowiza pozabilansowych waonych ryzykiem. Oznacza to, i minimalny poziom wspczynnika wypa-calnoci podmiotu zobowizanego do utrzymywania bufora antycyklicznego na poziomie 2,5% wzrasta do poziomu 13%. 18 Krajowe organy nadzorcze wyznaczaj wyszy poziom bufora w okresie wzrostu gospodarczego, co ogranicza nadmierny wzrost akcji kredytowej i zapobiega tzw. boomowi kredytowemu. Natomiast obni-aj wymagany poziomu bufora w fazie recesji, co powoduje zwikszenie kwoty kapitau dostpnego dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, przeznaczonego na kredytowanie przedsiwzi gospodar-czych, tym samym zapobiegajc nagemu spadkowi poday kredytu (ang. credit crunch). 19 A. Dobrzaska, Makroostronociowy wymiar regulacji CRD IV/CRR, Bezpieczny Bank 2015, Nr 1 (58), s. 14.

34

Anna Grodecka

recesji20. Wskanik ten, zdefiniowany jako relacja kapitau Tier 1 do miary ekspozycji cakowitej podmiotu21, wprowadzono jako narzdzie przegldu i oceny nadzorczej pod-miotw. Informacje przekazywane przez podmioty w ramach obowizkw sprawozdaw-czych miay umoliwi odpowiedni przegld i kalibracj tego wskanika, tak aby zosta on przeksztacony w wicy wymg ostronociowy, przeciwdziaajcy ryzyku nad-miernej dwigni finansowej w 2018 r.22

Wzorujc si na rozwizaniach zaproponowanych przez BCBS, w pakiecie CRD IV/CRR zawarto take zharmonizowane wymogi ostronociowe odnoszce si do za-rzdzania ryzykiem utraty pynnoci23. Spenienie wymogu dotyczcego pokrycia pyn-noci w ujciu krtkoterminowym, ktrego istot jest zapewnienie przez podmioty moliwoci samofinansowania przez okres 30 dni w przypadku zaistnienia negatywnych zjawisk krtkotrwaego zaburzenia pynnoci na rynku finansowym, ograniczajcych moliwo pozyskania rodkw finansowych z zewntrz24, ma wyposay podmioty w bufor aktyww pynnych [] wysokiej jakoci, dostpny w dowolnym momencie w celu zrwnowaenia odpyww pynnoci25.

Oprcz denia do zapewnienia odpowiedniego poziomu pynnoci instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych w ujciu krtkoterminowym, w pakiecie CRD IV/CRR wskazano, i istotne jest rwnie ustanowienie takiej struktury finansowania, ktra zapewni stabilno w duszej perspektywie26. Wstpnie rozwizanie w tym

20 Zob. preambua CRR, pkt 90, s. 12. 21 Ekspozycj cakowit podmiotu stanowi czna wartoci sumy aktyww oraz pozycji pozabilanso-wych, nieodliczonych przy kalkulacji kapitau Tier 1. Zob. art. 429 CRR, s. 253. Warto w tym miejscu zazna-czy, i pomidzy poziomem dwigni finansowej a wspczynnikiem wypacalnoci zachodzi nastpujca korelacja: znaczny wzrost poziomu dwigni finansowej jest odzwierciedlony w obnieniu wspczynnika wypacalnoci, bowiem wie si ze zwikszeniem poziomu aktyww podmiotu, przy jednoczesnym obnie-niu udziau kapitau wasnego w stopniu pokrycia ryzyka generowanego przez te aktywa. 22 Zob. preambua CRR, pkt 94, s. 12 oraz art. 511 CRR, s. 289. 23 Bazowym dokumentem BCBS w przedmiocie zarzdzania ryzykiem utraty pynnoci, ktrego zale-cenia inkorporowano do pakietu CRD IV/CRR, jest przytoczona wczeniej publikacja Basel III: Internatio-nal framework for liquidity risk measurement, standards and monitoring, niemniej, jak wskazano w pkt 3. owego dokumentu, zawarte w nim zalecenia stanowi uzupenienie zbioru zasad racjonalnego zarzdzania ryzykiem (utraty) pynnoci i nadzoru, ktre to zasady sformuowano we wczeniejszej publikacji BCBS o tytule Principles for Sound Liquidity Risk Management and Supervision, September 2008, dostpnej na stronie internetowej BCBS: www.bis.org. Szerzej o tych zasadach w: E. Rutkowska-Tomaszewska, Zasady racjonalnego zarzdzania ryzykiem pynnoci bankw w zaleceniach Komitetu Bazylejskiego, [w:] J. Szam-belaczyk (red.), Wyzwania regulacyjne wobec dowiadcze globalnego kryzysu finansowego, Oficyna Wy-dawnicza SGH, Warszawa 2011, s. 147161. 24 M. Brzozowski, Instrumenty kontroli jakoci kapitau i pynnoci wedug Basel III i CRD IV, [w:] W. Rogowski (red.), Wyzwania regulacji rynkw finansowych, Oficyna Allerhanda, KrakwWarszawa 2013, s. 68. 25 Zob. preambua CRR, pkt 100101, s. 13. Zgodnie z art. 460 CRR wymg ten jest wprowadzany progresywnie, bowiem po okresie obserwacji i przegldu, dookrelony jako norma minimalna wskanik pokrycia wypyww netto w akcie delegowanym KE, tj. rozporzdzeniu delegowanym Komisji (UE) 2015/61 z dnia 10 padziernika 2014 r., uzupeniajcym rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wymogu pokrycia wypyww netto dla instytucji kredytowych, ma osign docelowy poziom 100% i na takim poziomie zacznie obowizywa od 1 stycznia 2018 r. 26 Zob. preambua CRR, pkt 112, s. 15.

http://www.bis.org

35


zakresie, umoliwiajce monitorowanie i kontrolowanie pynnoci podmiotw w per-spektywie jednego roku, a jednoczenie odnoszce si do problematycznej kwestii nie-dopasowania terminw zapadalnoci aktyww oraz wymagalnoci pasyww (bankw), zaprezentowa BCBS w 2010 r., zobowizujc si jednoczenie do jego sformuowania w postaci minimalnego standardu do dnia 1 stycznia 2018 r., po okresie obserwacji i przegldzie prognozowanych skutkw owego rozwizania27. Z tego wzgldu, moc przepisw CRR, naoono na instytucje kredytowe i firmy inwestycyjne obowizki sprawozdawcze dotyczce rde stabilnego finansowania, do ktrych zaliczono m.in. fundusze wasne owych podmiotw, oraz wymaganych rodkw stabilnego finansowania (art. 427428 CRR). W oparciu o analiz przekazywanych informacji oraz nastpcze sprawozdania28, KE zostaa zobowizana do przedstawienia do dnia 31 grudnia 2016 r., w stosownych wypadkach, wniosku ustawodawczego dotyczcego sposobw zapewnie-nia stosowania przez podmioty stabilnych rde finansowania (art. 510 ust. 3 CRR).

Gwne postulaty projektowanych zmian unijnych wymogw ostronociowych i narzdzia ich realizacji

Dnia 23 listopada 2016 r. KE opublikowaa propozycj kompleksowego pakietu reform w zakresie unijnego prawa rynku finansowego, w przewaajcej czci odnosz-cych si do unijnych wymogw ostronociowych. Inicjatywa ta, w zamierzeniu KE, ma stanowi dopenienie pokryzysowego programu prac regulacyjnych i ukierunkowana jest na dalsze ograniczanie ryzyka charakteryzujcego rynek finansowy, funkcjonujcy w ramach jednolitego rynku wewntrznego UE, a tym samym wzmocnienie jego stabil-noci oraz przyblienie ukoczenia unii bankowej29, przy jednoczesnym uwzgldnieniu potrzeby zapewnienia warunkw umoliwiajcych instytucjom kredytowym i firmom inwestycyjnym zrwnowaone udostpnianie finansowania wobec gospodarki realnej, wspieranie wzrostu gospodarczego oraz wzrostu zatrudnienia30.

27 Wstpne zalecenia tyczce miary poziomu pynnoci w ujciu dugoterminowym zaprezentowano pod nazw Net Stable Funding Ratio. Zob. Basel III: International framework for liquidity risk measure-ment..., pkt 4 i 9 oraz 119136, s. 34 oraz 2733. 28 Do przedoenia sprawozda dotyczcych materii sposobu sformuowania wymogu stabilnego fi-nansowania netto zobowizano Europejski Urzd Nadzoru Bankowego (dalej: EUNB), przy zaangaowaniu w ramach konsultacji take Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (dalej: ERRS). 29 Szerzej o zaplanowanych dalszych dziaaniach zmierzajcych do urzeczywistnienia unii bankowej w: Konkluzje Rady w sprawie planu dziaania na rzecz dokoczenia budowy unii bankowej, Rada UE Ko-munikat prasowy Nr 353/16, Bruksela, 17 czerwca 2016 r.; rdo: https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2016/06/17/conclusions-on-banking-union/ [dostp 24.08.2017]. 30 Komisja Europejska Komunikat prasowy, Reforma systemu bankowego UE: silne banki dla wspierania wzrostu i odbudowy zaufania, Bruksela, 23 listopada 2016 r., s. 1; rdo: europa.eu/rapid/press -release_IP-16-3731_pl.pdf [dostp 24.08.2017].

https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2016/06/17/conclusions-on-banking-union/https://www.consilium.europa.eu/pl/press/press-releases/2016/06/17/conclusions-on-banking-union/http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-3731_pl.pdfhttp://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-3731_pl.pdf

36

Anna Grodecka

Zaproponowany pakiet reform, stanowicy odpowied KE na wezwanie wystoso-wane przez Rad UE odnonie do przedstawienia nie pniej ni do koca 2016 r. sto-sownych wnioskw ustawodawczych w przedmiocie m.in. przegldu regulacji zawartej w pakiecie CRD IV/CRR oraz wdroenia i finalizacji pozostaych reform wynikajcych z regulacji Bazylea [III]31, skada si z 4 wnioskw ustawodawczych, w tym:

wniosku dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniajcej dyrektyw 2013/36/UE w odniesieniu do podmiotw wyczonych, finansowych spek holdingowych, finansowych spek holdingowych o dziaalnoci mieszanej, wynagrodze, rodkw i uprawnie nadzorczych oraz rodkw ochrony kapi-tau (dalej: wniosek CRD V)32;

wniosku rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniajcego roz-porzdzenie (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wskanika dwigni, wskani-ka stabilnego finansowania netto, wymogw w zakresie funduszy wasnych i zobowiza kwalifikowalnych, ryzyka kredytowego kontrahenta, ryzyka ryn-kowego, ekspozycji wobec kontrahentw centralnych, ekspozycji wobec przed-sibiorstw zbiorowego inwestowania, duych ekspozycji, wymogw w zakresie sprawozdawczoci i ujawniania informacji oraz zmieniajcego rozporzdzenie (UE) nr 648/2012 (dalej: wiosek CRR II)33.

Oba powysze wnioski ustawodawcze, w odniesieniu do ktrych uywa si okre-lenia pakiet CRD V/CRR II maj na celu wyeliminowanie dostrzeonych niedocigni dotychczasowej regulacji, zawartej w pakiecie CRD IV/CRR, oraz zaimplementowanie okrelonych standardw midzynarodowych w zakresie wymogw ostronociowych, ktre to standardy zostay finalnie uzgodnione i ustanowione w przecigu kilkunastu miesicy poprzedzajcych publikacj owych wnioskw34.

31 Konkluzje Rady w sprawie planu dziaania..., s. 12. 32 Dokument jest dostpny na stronie internetowej platformy EUR-Lex pod adresem: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016PC0854&from=PL [dostp 30.08.2017]. 33 Dokument jest dostpny na stronie internetowej platformy EUR-Lex pod adresem: http://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9b17b18d-cdb3-11e6-ad7c-01aa75ed71a1.0010.02/DOC_1&format =PDF [dostp 30.08.2017]. Pozostae dwa wnioski ustawodawcze dotycz zmiany dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiajcej ramy na potrzeby prowadzenia dziaa naprawczych oraz restrukturyzacji i uporzdkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredy-towych i firm inwestycyjnych [dalej: dyrektywa BRRD] oraz zmieniajcej dyrektyw Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (dalej: wniosek BRRD), a take zmiany rozporzdzenia Par-lamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 806/2014 z dnia 15 lipca 2014 r., ustanawiajcego jednolite zasady i jednolit procedur restrukturyzacji i uporzdkowanej likwidacji instytucji kredytowych i niektrych firm inwestycyjnych w ramach jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporzdkowanej likwidacji oraz jed-nolitego funduszu restrukturyzacji i uporzdkowanej likwidacji oraz zmieniajcego rozporzdzenie (UE) nr 1093/2010 (dalej: wniosek SRMR). Ze wzgldu na tematyk oraz ograniczenia objtociowe niniejszego artykuu, rozwizania legislacyjne zawarte w owych wnioskach nie bd przedmiotem szerszych rozwaa autora. 34 Zob. wniosek CRR II, Uzasadnienie, s. 23.

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016PC0854&from=PLhttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016PC0854&from=PLhttp://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9b17b18d-cdb3-11e6-ad7c-01aa75ed71a1.0010.02/DOC_1&format=PDFhttp://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9b17b18d-cdb3-11e6-ad7c-01aa75ed71a1.0010.02/DOC_1&format=PDFhttp://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:9b17b18d-cdb3-11e6-ad7c-01aa75ed71a1.0010.02/DOC_1&format=PDF

37


Zaproponowane w pakiecie CRD V/CRR II zmiany i dostosowania unijnych wy-mogw ostronociowych dotycz zasadniczo 3 sfer regulacji:

1) konstrukcji poszczeglnych wymogw w zakresie odpowiedniego poziomu fun-duszy wasnych, tj. wymogw kapitaowych, oraz wymogw odnonie do zarz-dzania ryzykiem (utraty) pynnoci, tj. wymogw pynnociowych;

2) kwestii proporcjonalnoci regulacji wzgldem rnych typw podmiotw, w szcze-glnoci w odniesieniu do obowizku ujawniania informacji i sprawozdawczoci;

3) spjnoci i zgodnoci regulacji ujtej w owym pakiecie z rozwizaniami i dosto-sowaniami w przedmiocie mechanizmu restrukturyzacji i uporzdkowanej likwi-dacji zawartymi we wnioskach BRRD i SRMR35.Analiza rozwiza legislacyjnych, sklasyfikowanych w ramach pierwszej z ww.

sfer regulacji, pozwala na wskazanie zasadniczych elementw proponowanej reformy, stanowicych trzon projektowanych zmian unijnych wymogw ostronociowych, kt-rymi s:

wicy wskanik dwigni (finansowej), wicy wskanik stabilnego finansowania netto, modyfikacja i udoskonalenie metod kalkulacji wymogw kapitaowych, tak aby

w wikszym stopniu odzwierciedlay i uwzgldniay ryzyko (ang. enhance risk-capture and risk-sensitivity)36,

nowy wymg dotyczcy cakowitej zdolnoci do pokrycia strat adresowany wobec okrelonej kategorii podmiotw37.

Jak wczeniej nadmieniono, przeksztacenie wymogu obliczania i monitorowania poziomu dwigni finansowej instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych w wicy wskanik dwigni finansowej, przewidziano w przepisach pakietu CRD IV/CRR. We wniosku CRR II zaproponowano kalibracj owego wskanika na poziomie 3%38. Argu-mentujc zasadno takiego rozwizania podkrelono, i z obserwacji prowadzonych przez BCBS oraz krajowe wadze nadzorcze poczwszy od 1 stycznia 2013 r. wynika, e jest to poziom optymalny, zarwno z punktu widzenia wikszoci podmiotw, ktre

35 Parlament Europejski, Briefing EU Legislation in Progress, Amending capital requirements. The CRD V package, European Parliamentary Research Service, PE 599.385, 6 czerwca 2017, s. 5, rdo: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/599385/EPRS_BRI%282017%29599385_EN.pdf [dostp 05.09.2017]. Jak wskazano powyej, problematyka i analiza rozwiza legislacyjnych za-proponowanych we wnioskach BRRD oraz SRMR nie bdzie przedmiotem szerszej analizy w niniejszej publikacji. 36 Komisja Europejska, Executive Summary of the Impact Assessment, SWD/2016/0378 final - 2016/0360 (COD), Bruksela, 23 listopada 2016 r., s. 2, rdo: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1496401989538&uri=CELEX:52016SC0378 [dostp: 27.08.2017]. 37 Zob. wniosek CRR II, Uzasadnienie, s. 3. 38 Zob. wniosek CRR II, pkt 39, s. 86. Wedle projektowanego brzmienia art. 92 CRR ust. 1 do wymo-gw w zakresie funduszy wasnych, oprcz obowizku speniania wymogu wspczynnika adekwatnoci kapitaowej, dodany zostanie wymw speniania wskanika dwigni.

http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/599385/EPRS_BRI%282017%29599385_EN.pdfhttp://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/599385/EPRS_BRI%282017%29599385_EN.pdfhttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1496401989538&uri=CELEX:52016SC0378http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1496401989538&uri=CELEX:52016SC0378

38

Anna Grodecka

stosoway go dotychczas jako poziom testowy39, jak rwnie z perspektywy funkcji, jakie wskanik ten ma peni, a mianowicie instrumentu uzupeniajcego wzgldem obowizujcych wymogw sprawozdawczych i nadzorczego monitorowania poziomu dwigni finansowej oraz wzgldem wymogw kapitaowych opartych na ryzyku jak rwnie funkcji wiarygodnego mechanizmu ochronnego40.

Umiejscowienie w pakiecie CRD V/CRR II przepisw wdraajcych do prawa rynku finansowego UE narzdzie w postaci wicego wskanika stabilnego finanso-wania netto (dalej: wskanik NSFR) to drugi, obok wdroenia wicego wskanika dwigni finansowej, element wspomnianej uprzednio finalizacji reform wynikajcych z regulacji Bazylea III41. Wskanik ten, obrazujcy struktur finansowania instytucji kredytowej albo firmy inwestycyjnej przez okres jednego roku, a tym samym odzwier-ciedlajcy odporno danego podmiotu na niedobr finansowania pozyskiwanego na rynku, zosta zdefiniowany jako stosunek dostpnego stabilnego finansowania wzgldem wymaganego stabilnego finansowania, przy czym obowizkowo ma on by utrzymywa-ny na poziomie co najmniej 100%42. Przy obliczaniu parametrw tego wskanika, kwo-t dostpnego stabilnego finansowania stanowi zobowizania podmiotu i jego kapita regulacyjny, skorygowane o odpowiednie wspczynniki waciwe ze wzgldu m.in. na termin wymagalnoci pasyww, wiarygodno kontrahenta. Natomiast kwota wymaga-nego stabilnego finansowania to aktywa i pozycje pozabilansowe podmiotu skorygowa-ne o wspczynniki wymaganego stabilnego finansowania, odzwierciedlajce m. in. moliwo upynnienia i terminy zapadalnoci aktyww43. Niespenienie powyszego wymogu pynnociowego bdzie pocigao za sob zintensyfikowanie obowizkw sprawozdawczych wobec krajowych wadz nadzorczych do momentu przywrcenia stanu zgodnoci z przepisami44.

39 I. Fender, U. Lewrick, Calibrating the leverage ratio, BIS Quarterly Review, December 2015, s. 44 i 56, rdo: http://www.bis.org/publ/qtrpdf/r_qt1512f.pdf [dostp 04.09.2017]. Niemniej, w przywoanej publikacji poddano pod rozwag postulat wprowadzenia przez BCBS dodatkowego wymogu ostronocio-wego w postaci bufora wskanika dwigni finansowej, skierowanego do bankw klasyfikowanych jako tzw. globalne banki o znaczeniu systemowym. 40 Zob. wniosek CRR II, preambua, pkt 78, s. 33. 41 Komisja Europejska, Impact Assessment, SWD(2016) 377 final - 2016/0360 (COD), Bruksela, 23 li-stopada 2016 r., s. 5, rdo: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016SC0377 &from=EN, [dostp 27.08.2017]. Jak wskazano w przywoanym dokumencie KE, zarwno w przypadku pomiaru poziomu dwigni finansowej, odnonie do ktrego sformuowano wymg monitorowania, wymogi informacyjne oraz sprawozdawcze, tak i w przypadku wskanika NSFR, ktrego konieczno wprowadzenia BCBS wyranie podkreli, nie sformuowano w Bazylei III wicych standardw tyczcych obu wskani-kw. Wskazano natomiast, i zostan one doprecyzowane i dookrelone w terminie pniejszym. 42 Zob. wniosek CRR II, pkt 114, s. 258. 43 Zob. wniosek CRR II, preambua, pkt 3738, s. 3940. Warto w tym miejscu zaznaczy, e szcze-gowa regulacja w przedmiocie wskanika NSFR koreluje z definicjami oraz kalibracj wskanika pokry-cia wypyww netto, o ktrym w przypisie nr 25, bowiem wskaniki te s wobec siebie komplementarne. 44 Zob. wniosek CRR II, pkt 106, s. 250 (nowe brzmienie art. 414).

http://www.bis.org/publ/qtrpdf/r_qt1512f.pdfhttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016SC0377&from=ENhttp://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016SC0377&from=EN

39


Kolejny kluczowy element reformy unijnych wymogw ostronociowych, zapro-ponowany w pakiecie CRD V/CRR II, tj. modyfikacja i udoskonalenie metod kalkulacji wymogw kapitaowych, jest odbiciem rezultatw kilkuletnich prac BCBS i opubliko-wanych niedawno przez Komitet dokumentw prezentujcych uaktualnione standardy w odniesieniu do ryzyka rynkowego, ryzyka kredytowego oraz ryzyka stopy procentowej, ktre to publikacje nieformalnie okrelane s mianem Bazylei IV45.

Zmiany w obrbie regulacji ryzyka rynkowego, przedstawione w pakiecie CRD V/CRR II, oparto na standardach BCBS sformuowanych w nastpstwie tzw. gruntow-nego przegld portfela handlowego (ang. Fundamental Review of the Trading Book, dalej: FRTB)46, a ktre maj na celu w szczeglnoci: zwikszenie wraliwo na ryzyko wymogw w zakresie funduszy wasnych z tytuu ryzyka rynkowego, modyfikacj me-tody standardowej kalkulacji tego wymogu oraz zaostrzenie kryteriw umoliwiajcych jego kalkulacj przy uyciu modeli wewntrznych, dookrelenie zasad rozdziau port-fela handlowego od portfela bankowego, co ograniczy ma moliwoci arbitrau regu-lacyjnego47. Ze wzgldu na spodziewany nagy wzrost wysokoci oglnego wymogu kapitaowego z tytuu ryzyka rynkowego, w pakiecie CRD V/CRR II przewidziano stopniowe wdraanie powyszych zmian, std odnone przepisy pakietu maj docelowo zacz obowizywa w takim ksztacie 2 lata po dacie wejcia w ycie projektowanej dyrektywy i rozporzdzenia48.

Podobnie w odniesieniu do ryzyka kredytowego kontrahenta, punktem wyjcia dla sformuowania propozycji nowych rozwiza byy publikacje BCBS, w ktrych ponownie podnoszono kwesti zwikszenia wraliwoci na ryzyko stosowanych metod pomiaru tego ryzyka kredytowego, a ponadto wskazywano na konieczno rewizji poszczeglnych metod, aby wyeliminowa zasadnicze rozbienoci wice si ze sto-sowaniem metod opartych na modelach wewntrznych, a dziki temu zwikszy aku-ratno i porwnywalno wynikw kalkulacji dokonywanych przez podmioty

45 Parlament Europejski, Briefing EU Legislation in Progress. Amending capital requirements..., s. 2. 46 Zob. Basel Committee on Banking Supervision, Standards, Minimum capital requirements for mar-ket risk, January 2016, rdo: http://www.bis.org/bcbs/publ/d352.pdf [dostp 08.09.2017]. Portfel handlo-wy zosta zdefiniowany w rozporzdzeniu CRR jako zbir pozycji w instrumentach finansowych i towarach, ktre dany podmiot przeznacza do obrotu lub do celw zabezpieczenia pozycji przeznaczonych do obrotu, tj. pozycji otwieranych na wasny rachunek i pozycji z

Finanse i Rachunkowość Nr 3 - bibliotekacyfrowa.pl · zacyjnych jako trzeci numer serii...

Documents

Transcript of Finanse i Rachunkowość Nr 3 - bibliotekacyfrowa.pl · zacyjnych jako trzeci numer serii...