FILOZOFIA NOWOŻYTNA

XVII-XVIII WIEK

KOGNITYWISTYKA

Gottfried Wilhelm Leibniz1646-1716

Główne dzieła:De arte combinatoria, 1666Wyznanie wiary filozofa, 1672-1673Rozprawa metafizyczna, 1686Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzenia, 1710Zasady natury i łaski, 1714Monadologia, 1714Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, 1765

Metafizyka i logika

Characteristica universalis: uniwersalny symboliczny (sformalizowany) język filozofii i nauki, które mają przybrać postać teorii zaksjomatyzowanej o strukturze dedukcyjnej.Terminy pierwotne pochodne pojęcia i twierdzenia – ars combinatoriaZasada racji dostatecznej głosi, że wszelkie prawdy wynikają logicznie z przesłanek, będących dla nich racjami logicznymi. Człowiek nie jest zdolny do ich sformułowania, jeśli wymaga to przejścia nieskończonej liczby kroków w logicznym (redukcyjnym) rozumowaniu.Zasada sprzeczności: (pp), nieprawda, że nic nie jest i jest zarazem, rzecz nie może mieć w sobie dwóch wykluczających się własności.

Prawdy rozumowe i prawdy faktyczne (empiryczne)

Prawdy rozumowe są konieczne, a ich przeciwieństwo jest niemożliwe: ich zaprzeczenie prowadzi do sprzeczności.

Prawdy faktyczne są przypadkowe i ich przeciwieństwo jest możliwe: ich zaprzeczenie nie prowadzi do sprzeczności.

Monady i agregatyMonady to byty proste (niematerialne).Monady preegzystują i są stwarzane lub niszczone.Agregaty to złożenia monad.Agregaty istnieją i ulegają rozpadowi.Monady nie oddziałują na siebie („nie mają okien”), ale pozostają ze sobą w relacjach, które tworzą tzw. harmonię przedustawną (nałożoną przez Boga na zbiór monad).

Koncepcja światów możliwych – teodycea Leibnizowska

Istniejący (wszech)świat jest najlepszym z możliwych światów, lecz nie jest doskonały.

Zawiera on w sobie:

• zło metafizyczne (niedoskonałość)• zło fizyczne (cierpienie) • zło moralne (grzech)

Bóg stwarzając świat wybrał go spośród wielości możliwych światów, które były wewnętrznie niesprzeczne i współmożliwe.

Według Leibniza Bóg, wybierając i stwarzając świat, który znamy, kierował się jako nieskończony rozum pewnymi zasadami:

Zasada sprzecznościZasada racji dostatecznejZasada nieodzowności racji dostatecznejZasada powszechnego związkuZasada tożsamości: tożsamość nieodróżnialnychZasada istnieniaZasada prostotyZasada ekonomiiZasada doskonałości (Na podstawie J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W. Leibniz, Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)

Zasada sprzeczności:• (pp); • nic nie jest i jest zarazem; • rzecz nie może mieć w sobie dwóch wykluczających się

własności/jakości.Zasada racji dostatecznej: • „/…/ nie ma prawdziwej wypowiedzi, której

uzasadnienia nie moglibyśmy dostrzec, posiadając wiedzę konieczną dla jej doskonałego zrozumienia. Jedna [zasada tożsamości] i druga zasada musi odnosić się do rzeczy nie tylko koniecznych, lecz także do przygodnych prawd i jest nawet konieczne, aby to, co nie posiada racji dostatecznej nie istniało.

(Leibniz, Teodycea…, s.527)”

• rzeczywistość faktu lub prawdziwość wypowiedzi oparta jest na racji dostatecznej (racje te najczęściej nie są nam znane); każde zdanie prawdziwe jest analityczne.

Zasada nieodzowności racji dostatecznej:„/…/ musi być racja dostateczna, dla jakiej rzeczy są takie, aniżeli inne /…/.” (Leibniz, Polemika z Clarke’iem, Pismo drugie, [w:] Leibniz, Wyznanie wiary filozofa …, s. 326)

Zasada powszechnego związku: w uniwersum wszystko jest ze sobą powiązane.

Zasada tożsamości (identyczności): pozytywna: xxnegatywna: x xtożsamość nieodróżnialnych;obiekty jakościowo nieodróżnialne są identyczne.

Zasada istnienia:musi być racja dostateczna tego, że rzeczy są takie, a nie inne.

Zasada prostoty:z możliwych rozwiązań Bóg wybiera najprostsze.

Zasada ekonomii:istnieje to, co spośród największych rezultatów uzyskano najmniejszym nakładem środków.

Zasada doskonałości:z dwóch możliwości realizuje się ta, którą cechuje największa rozmaitość i najwyższy ład;Bóg wybiera to, co najdoskonalsze (najbardziej rzeczywiste).(Na podstawie: J. Perzanowski, Teozofia Leibniza [w:] Gottfried W. Leibniz, Pisma z teologii mistycznej, Kraków1994)