DIssERTATIONIs THEOLOGICAE,DE

FIDE REVELATIONIDIVINAE HABENDA,

PARs /.

QU A M

Approb. Max. Venes. Facult. Tbeol. in Reg. Acad. Aboensi,PRM sID E

Mag. JACOBO TENGsTRoMys, s. Tbeol. Pros, Reg. cs Ord,

pro THEOLOGICA

Publice examinandam JistitERICUs §OH. FROsTERUs , §ok FiL

Phil■ Mug. Ostvob.In Auditorio Majori die i. jsimii iHjsj-

Horis a. ni. solitis..

A B 0 AE,In Ossicina Frenckelliaka..

Aia wesvreclenev , ePaulus, i. Cor. V, 7,

Es ijl sdiger Gewissheit %u gehen , ais %u nehmen, se-

Hger , Qriinde der Wahrhdt ausyudauen , ais nieder %u

reissen. seiler,

s-1-| a omni Religione aestimanda quam maxime nosse in--** tcest, quibus potissimum innitatur fundamentis, e qui-bus sontibus principiisque placita ejus deduci atque de*monslrari debeant. Cum enim omnis in eo versetur, utamorem & reverentiam summi Numinis mentibus no*stris imprimat, virtutem atque veram pietatem tam ama-bilem quam facilem nobis reddat, jucundissimo summiboni sensu nos perfundat, atque spem certissimam nobisfaciat aldoris denique atque sempiternae potiundae felicita-tis, digna ceree est haec augusta atque benefica coeli silia,quae non modo avidis nostris excipiatur amplexibus, ve-rum etiam quam attentis adeo & defixis contemplemuroculis, ut ne nubem pro Junone merosque ingenii hu-mani lusus atque turpes superstitiones pro dictatis divinisamplectamur.

Est omnis Religio a Deo, omnis veri bonique siim-mo sonte atque auctore, qui inde a generis nostri pri-mordiis aequissima recti atque honessi praecepta alte adeopraecordiis mortalium indidit, ut nullis sophismatibus in-de evelli, nullis affectuum cupiditatumve perturbationi-bus penitus obrui queant; quorum jura quid sas & pacsit, quidve secus, conscientiae pro imperio dictitant, qui-bus ipsis omnem Religionem niti atque contineri voluit.Obtulit nobis praeter haec in vassis naturae regnis tot in*numera sere eaque apertissima omnipotentiae. sapientiae,bonitatis atque reliquarum suramarum suarum perfectio-

2

num vestigia, tam in maximis quam minimis ubiquecontemplanda atque suspicienda , ut jure cum Paulo assir-mare queamus, ipsum se nobis haud subduxisse xuxeTu-sev. (A£t. XIr. 17.)

Ex his vero limpidissimis Rationis & Natura sontisbus Religionem haurire diu nec valuit nec voluit mise-rum hominum genus, teste Historia inde a primis suisincunabulis ad soedissima vitia & superstidonum commea-ta adeo pronum atque prolapsum, ut jam omnem Divi-nitatis atque honesti sensum ipsum exuisse putasses, nissin ipsis ejus erroribus & religiosis fabulis indicia quaedamcernere licuisset lucis, qua mentes ratione praeditas coi-lustrare optimus rerum humanarum arbiter olim digna-tus est Esle Deum, eumque recti bonique tenacem, at-que legum suarum sanctissimum vindicem, obediendumesse ejus praeceptis, vrrtutumque praemia non minus quamvitiorum poenas nos post mortem manere, omnes sere„etiam quae barbarae dici (olent, gentes protessae (untj li-cet his indubiis atque divinis veritatibus absurdissima ap-posuerint delirantis phantasiae humanae sigmenta, quibusomnem paene Religionem denique sustulerunt, ejusquein moribus atque (ensibus animi emendandis vim reddi-derunt vanam atque irritam.

Quamvis vero ia variis gentibus varias Religionumformas cernere liceat, in eo tamen eximie conveniunt y

quod origines divinas prae se serant, & revelationibus,variis supernaturalibus placita sua superstruere conentur,quo hinc & plus auctoritatis atque reverentiae sibi conci-lient, & desectus cognitionis humanae quodammodo (op-pleant. Ex innato namque intellectui nostro nisu caus-ias rerum indagandi atque cognoscendl, cuique effectuisensibus nostris sive interno sive externis percepto, ratio-nem quandara ultro adjungimus quaerimusque sufficien-

3

tem, interdum quidem veram, sive jam proxima, siveintermedia fuerit, at si hae nos lateant, effictam saltim,atque denique ulumam in Deo, omnium rerum atqueeffectionum summo auctore atque principio, inveniendam.Hinc itaque factum est, cum in generis nostri initiis ar-cta admodum aeque exilis esset priscorum hominum sa-pientia, ut non tantum phaenomena naturae insigniora, ut-pote terrae motus, fulgura atque tonitrua, tempestates, e-clipses corporum coelestium &c , verum etiam saeta quae-vis, praeclara & insolita, notitiaeque omnes supra vulgi ca-ptum poficae, quamvis in se modicae latis atque meliori-bus ingeniis facile obviae, Deo tanquam caussae efficient!immediatae tribuerentur.; cui itaque primae generis nostriignorantiae atque hebetudini plerasque debemus spuriarumRevelationum fabulas, imminutas denique atque sicticiassuae sanctitatis nimbo sensim exutas, prout majores sece-rint homines progressus in facultatibus animae Inae atquelegibus naturae sensibilis cognoscendis.

Habuere sic veteres Graeci & Romani sua Oracula ,’&

viva voce tradita, & litteris consignata, Persae suumZendavesta , Indi suum Vedam, sinenses libros sacros Kingappellatos, Arabes Alcorannm , Judaei scripta Mojis atqueProphetarum , quibus Patrum traditiones addiderunt inTalmude denique collectas, nosque Christiani & V. N.Testamenti sacras Pandebas pro divinis aequesummo jure veneramur atque colimus.

Cum vero vicissim & illi, neque admodum pauci,praesertim in Philosophorum scholis & apud cultiores po-pulos exstiterint, ( Naturalislas appellare solent), qui, ra-tionis sibi relictae plus justo evehentes vires atque intelli-gendi aciem, omnem Revelationem sio dictam superna-turalem s. extraordinariam, tamquam minus necessariara& inutilem, imo Religioni & virtutis studio noxiam.

4

Deo omnino indignam, & hanc ipsam ob caussam mCPpossibilsem, prorsus negare atque respuere ausi sine, o-nvnbm Religionem ex" sida Naturae contemplatione &

conscientia aeque reverentia recti mentibus noslris immis-sa hauriendam statuentes; in tanta Religionum ac senten-tiarum diversitate non juvat modo atque decet, verumoportet (i TbeJJ. V ar. AA. XVH n, i Job. IV. i.)quemque pium verique & recti shidiosum attente & quovalet acUmine, sepositis omnibus praejudicatis opinioni-bus, in id inquirere, quibus fundamentis nitatur sua deveritate doctrinae, cui adhaeret, persi/asio? quaenam ea sinecriteria, ex quibus genuina divina Revelatio dignosei pos-sit? & denique; rium haec eadem criteria libris nostris sa-cris ex asse' conveniant? quo sic & scepticorum male sa-nam de omnibus etiam side dignissimis dubitandi licen-tiam evitet, & simul sedulo sidi caveat, ne omnem si-dem Revelationi habitam meris debeat praejudiciis & vul-gi opinionibus, quas aedifactus examinare vel moiestumyel periculosum omnino sibi duxerit.

Instituerunt maxima-qua fieri potuit industria indeab anctquissimis temporibus tale veritatum revelatarumexamen Christianae Ecclesiae acutissimi Doctores, sidem-que illis debitam variis argumentis contra insidelium' ia-sultus munire conati sunt, Haec vero cum e Philosopho-rum pena-depromere necesse habuerint, varia/quoque,pro scientiarum philosophicarum varia facie, eorum" ad-struendorura suit ratio, & cuique seculo sua hac de redispurandi placuit methodus. Postquam Fhilosophia siodicta Critica, caput sublime nostro aevo tollens, & quaediu pro sacris atque immotis habita suere opinionum sy-stemata, imo ipsa cognitionis humanae principia qua.

'tere aula, in hunc quoque campum exspactata est, ea de-nuo sub incudem revocans demonslractonum genera, qui-bus ia auctoritate Revelationis tuenda atqus^yssidicanda

5issmis sortassis secure olim Theologi pariter atque Philo-sophi noslri usi sunt j a via hucusque trita tantisper defle-ctere, munimentaque nova quasi arce atque sollertia con-structa circum Revelationis nostrae sacra palatia ponerenecesle habuere, quotquot bis temporibus Doctrinae re-velatae & rei Christianae consulers aggressi sunt. <?)

a) Cum Theologia nihil aliud sit, quam Philosophia circa Religio-nem Christionam , mirandum neque est, ex varia, qute & olim obtx-nuit, & hodie obtinet, Philosophise tradendsc ratione, variam & innovas subinde formas immutatam pependisse methodum, qua inscientia Theologica seculi cujusque ulibus adaptanda Chrictianre Religionis Doctores versati siunt; cujus rei & annales Ecciesise, & seri-pta bene multa, quee ad nos pervenere Patrum atque Theologo-rum omnis revi, sidem nobis faciunt. Ad Platonicas namque scho-Ise. placita primum efficta,- Arijiotelicx disciplinae formam tandeminduit, hujusque principiis conformata, miro orbis Christiani con-sensu, etiam post reformationis tempora, in scholis imo Prole-ctantium, sola iere dominata ect, donec Cartejii, Baylii , LocJiii , alio-rumque, denique Woljpanorum , atque hodie Criticorum Philoso-phorum ctudiis provocati, varias in Religionis doctrina pertractan-da vias recentiores Theologi ingressi sunt, jam in id intenti, ut &

prtesentis seculi genio, & innovatis reliquarum sidentiarum indu-mentis, Theologiam accommodent; quorum in rem theologicam me-rita novaeque Philosophice ad Religionem Chrictianam habitum, ae-qua, ut: nobis quidem videtur, lance haud ita pridem ponderavitb, J. C. Dsderlein in suo Theolcgisches Journal .1793. B. I. st.I. pagg. 29 sqq. — Qui ad laudatse Philosophlse prtecepta Theo-logia;' revelatae capita primus, quantum quidem nobis conctat, re-vocare atque examinare inctituit J. II, TTestrunk., editis libris:Einzig moglichen Zroeck Jesu, 1789, (2. Ed. 1793.) Versuch einerKritik der Religion, 1790, & Cei sur des Chrijll. protejlantischenLehrbegrisss P. I-III. 1791 - 1795. (P. L Ed. 2. 1796.) quibussubjungendje ejus Dilucidatianes ad thcOrcticam Religionis Chrijlia-nx partem 1793 5 gratiam quidem Tuorum non omnino iniit. Akariaseculi expertus judicia;" attamen viam princeps tentavit, quam phstipsum sine mora calcarunt alii, e quibus eminent C. F. stAudli»Idten zur Kritik- des syjlems der Chrijll. Religion 1791 : & pr?e a-liis memorabilis ipse Critica Phiiosophuo Antesignamis I. Kanx,

6

Et cum gravis omnino atque praeclara nobis visa sitlaaec maceria, in qua qualitercunque enodanda, Ipecirnep

.qui edito libello: Rtliginn innerhalb der Grenzen der blojsen Ver-munst, 1793. (Ed. st. 1794 ) in eo omnis est. ut novam Philosophi-,cm cum Religione Christiana amicissima harmonia conciliet, itanempe explanatis atque definitis hujus dogmatibus, ut illius aster-ias denique conveniant, Institit Magistri vestigiis certatim Imitato-rum anxia turba, e. g. J* G. E.Atze Ueber die Kantischen Religiou17945 C, H, G. VentuRiNi Idepi zur Philosophie iiber die Religionund den Geijl des reinen Chrijlenthums , 1794, C. F, Ammoit Ent-tuurs einer wissenschastlichen Theologie , 1797, &c. cum ab alteraparte Kantiana Religionis -revelatae dogmata exponendi methodusvalde 'displlceret non modo plerisque veteris Orshodoxiae deseniori-bus, verum etiam haud paucis ipsius Criticae Pbilosophiae amicis,e quibus inclaruere qui scripsit; Zweyte Revision der popularer,Theologie, in L. H Jacobs Annale n der Philos'ophie , 1795- Pass*697. seqq. & W. J. Krug Briese iiber die PerseEHbilitet der gens-senbarten Religion I79T , praeter alios, qui cum reliquis novae Di-sciplinae alumnis in eo quidem conTentiunt, quod omnem Religio-nem, a deoque & revelatam, morajitati & practicus principiis super-struendam esse statuant, in ea vero proponenda sensui litterali ac-curate inhaerendum esse putent, adaeque dogmata ejus, quae pojiti-va se Christianse Religioni propria aestimari solent, illibata omnino& ab omni arbitraria nd phllosophemasa sequioris aevi contorta ac-commodatione libera esse velint, suo nempe loco relinquenda tam-

quam xassvrj 7sl00y.ee $oi%ew ■(Cal. IV. 9) s. prima Reli-gionis rudiorum .elementa atque altioris sapientire involucra, qui-bus jamjam abolendis succedere debeat <ro(piCC sv TOts TsAsias(j. Cor. II. c.) s, perfectior Religionis doctrina, tenerae Ecclesiac'ChristianEe aetati nondum conveniens, at jam, sepositis priseorumtemporum religiosis mythis, ad rationis practica; praecepta totaquanta conformanda atque persicienda, donec pertingamus sts CCV-

tsAsiov , eis /xejgov vAkixs tu ra.(Ephes, IV. /j.) qualem forte nobis nuperrime exposuit G. C, Can-kabich i» suo Kritik alter und neuer Lehren der Chri/ll, Kirche ,

17.99? (Allg. Litt. Zeit. 1799. N. 64.) Csr. ad h. Equae deperfectibili-tate hacce Religionis Christianae jam ante conditam scholam Kantia-nam multis dissemerunt J. s. semler in variis suis seriptis , inpri-mis voro in libro: Ueb-ir hi/larijehe , gejellsehastliche und morali-

7

quoddam edituri Theologicum, tenues periclitaremur rtsc-genii vires, eam. subdissido quamvis- ausu, tractandam ar-

sche Religinn der Chriae» , 1736, &G. E. Lessing- Erzichnng desMenschen Geschlechts , 1782; quibuscum nostro sevo secit W, A,Telcer: Die Religinn der vollknmnern , 1792, ut alios taceam.Prae multis- vero- Critica; disciplinse sautoribus omnium in se con-vertit oculos J. G. Fichte, de side Revelationis accuratius explo-randa egregie omnino meritus, multisque pssesertim suorum cele-bratus laudibus, inde a quo, suppresso auctoris nomine, 1792 Pct"mura prodiret ejus Versuch einer Kritik aller Ossenharnng , (Ed, 2.1793.) quo eximii acuminis opusculo, cujus Auctorem communisere errore ipsum Criticar scholse slatorem' osbis eruditus primumcensuis, in id annititur, ut finitis & Religionis in genere, & -Cpe-ciatim revelata; notionibus, non solura possihilitatera ejus ex soiispracticis rationibus adflruat, verum etiam genuina ejus criteria apriori, qua fieri possit accuratione, eruat atque dijudicet; cujusasserta rata babuere, docendique formam in prsecipuis sahira secutisunt plerique, qui post ipsum in materia hacce maximi momentipertractanda operam posuerunt,, non- modo. Critici Philosoghi e. g»Auctor anonymus liari: Kritische Theorie der Ossenbarung , 1792.& imprimis F, J. Niethammer in sequentibus scriptis: Ueber den.Versuch einer Kritik aller Osseubarung, 1792 - Ueber Religion aisWissenschast, 179?, & de Revelatione modo rationis praeceptis con~

sentaneo siahilienda, 1797 j verum etiam ex reliquis Lutheranse Ec-clesise recentioribus Theologis haud pauci, & i'rr illis prae primiscelebris G. F. seiler edito opere: Ueber dis gottlichen Ossertio-rungen, P. 1, II. 1796, 1797, qui pro ea, qua semper in asiis di-judicandis usus esl aequitate ac moderatione, etiam recentiorum de'Revelationis doctrina merita sine ira [3 Jiudin, ut Theologum de-cet, festimat; cujus judicium eo majori fiducia hic apponere lubet rquo certius constar, eum antiquae Orthodoxise laudem prae multisaliis sui sevi Theologis adhucdum tueri, animoque, quo & olim*alacri atque pio, nutanti veterum systematr fortes apponere’ hume,ros r Die kritische Untersnchung, die Einviendungen und Zmeisclredlicher shilosophen und Theologen,. auch selhjl die Angrisse er-hitterter Gegnerr haben, zui» zw allen Zeiten, so auch in unsern Ta-gen, ans mannichsaltige Weise Anloss zu tlesern Untersuchungenalter Wahrheiten, zu neuen BeJUmmungen nnd bessern Beweisen der-selben gegeben, Hdtte nicht die menschliche Vernunst es versucht9H* Mdghchktit } die Eigensehasten und Kriteritn. eiusr gUtlicJum

8

ripulmus, probe inter haec memores, quae in argumentoarduae adeo indaginis Veritati debeamus, quae Pietati at-que Ecclesiae, adeoque benignam tuam B, L. sperantescensuram.

% H-

Cum vero ambiguum sit Revelationis vocabulum, itam neque in s. sacra, neque in Theologorum scriptis,lemper eodem sensu occurrat, interdum vero latiorem.Interdum strictiores admittat significationes-, paucis eas ex-aminare placet, antequam innuamus, quam inprimis no-tionem nos in sequentibus ei commodissime subjiciendamesse existimemus, h)

Revelare (Hebr, si Gr. KTsOKdXVTslsiV I. cpavegsv') iligenere 6cper Te denotatrem quamcunque, quam quis igno-

Ossenbarung, auss neue in scharse Prusur.g zu nehmen und genauer zkbe/limmen, so viiirde man von der wirsclichen Ossenbarung immer die.exite Theorie behalten haben. Es ijl Hossnnng vorhanden , es xaerdeendlich dahin kommen , dass Vernunst und Ossenbarung in die voll-hdtnmensle Harmonie gesetzt, Hand in Hand die seelen, welche 'finitsiir Wahrheit und Religion haben, ganz Jichtr und ruhig zum Zie-len silhren zuerden, Nur tnuss man diesen Endzwecke nicht dadtirchzis bezoirhen suchen, dass man, anjlatt Jie beyde frenndschastlich ztevereinigen, dieselbe seindselig trenne, nnd die hdhern Osstnbartntgenin den ausseru Vorhoss des Tempels der Vernunst verweise, sinidaselbst mit den kleinen Kindern und ihren Wurterinnen zu spie-len, wahrend dass die VernUnst-Religion in ihrem Heiligsilum eini-ge geieUrte Manner unterhdit , und den unmdglich ausziisv.hrendenEntzaurs ihit(n virlegt , alie Menschen zu Thilosophen zu ma-chen. Nein, ssesu Chrijli Religion isl selbjl erkshte Vernunst-Reli-gidn, verbanden mit den bejten religi-osen sittenlehre sur dii gesant*te. Mensckheit aus Erden. (In Prees. P. 2, pag. Ili,)

E) Csr, Fichxe Krilik a. Ossudi. Ed. 3. §§. 4, 6,

9

ravit , notam ipsi reddere, sive illam & aliunde cogniah'scere potuisset, sive secus, quo latissimo sensti etiam ins. s, aiicubi adhibetur, c ) Inprimis vero & potissimurarde Deo dicitur, se, sua attributa, opera atque consilia ho-minibus revelante, quo hac sua institudone Religionem& Pietatem mentibus eorum informet, d)

Aperit vero Deus hominibus has notitias non tan-tum ad statas Naturae leges per Rationem, recti atque ju-sti sibi intime consiciam, resque in mundo etiam sensibilinobis obvias, quibus edocti, ad Deum legis moralis supre-mum statorem & universi hujus Conditorem pariter acRectorem sapientissimum optimum reverendum & aman-dum nostra sponte quasi compellimur! e) verum etiam

e) sic e. g. saul I. sam. XXII. §• dolet neminem sibi revclasse sili?sieditiosa molimina; & Paulus Eshes, V. 13, vitia qusecunque oc-culta in lucem protracta (pavsgasAsva appellat.

d) E. g. Matii. XI. a5, 27. ubi consilia Dei recondita a Christo Disc?»pulis patefacta <X7Tc}caAu\psMs nomine veniunt; quemadmodum &

in sermone, quo salvator Math. XVI. 17. Petrum alloquitur;Kcpj otistoi 8K crci, aldi 0 Ttalr-s sj.a 0bv

TOts Hgavais : humana sapientia te non edocuit , sidi, Jesum esseyerum Messiara, seci Pater meus coddtis.

e) Loquitur de hac Revelatione divina per rerum naturam facta Da-vi des PJ\ XIX. 2, & alibi; Pavlusciu-e Rotn, I. 19. seqq. expressetestatur: to ra ©s« (pavsqov Bsvat sv avrois0 yaq &sos aureis slpavsgoors &c. ubi verba sv aurois commo-de ita explicari posse videntur, ut innuant cognitionem de Deo,recti & sequi sanctissimo vindice, quam ex considentia sui animae-que quasi cx sundo & morali sua natura homines hauriunt; (Csr,Rom. H, 14, 15. & VII. 23- ) cum, quse sequuntur, res reliquascreatas sensibus externis parentes spectant, earumque vim ad sen-sum summi cujusdam Numinis in nobis excitandum commemorant»Neque enim varia illa dubia, quae contra theoreticam hancce,. intel-lectui humano facile adeo ubivis terrarum obviam, & e tori suiexa-

10

lingulari providentiae suae interventa atque peculiari Nu-minis sili adjutorio, < Revelationem communiter dicere (o-lemus) cujus modum atque intimam naturam penitiusexplicaremobis datum non est, qua ea nobis cognoscen-da & credenda propolim, quae ipsi sentiendo, indagando,& ratiocinando vel plane non valuissemus detegere, cumcaptum mentis humanae omnino superent, ex quo gene-re sunt & vaticinia Prophetarum de rebus futuris con-tingentibus, (Deut. XV1U\ ig, Amos II. 7. &c.) & dogma-ta quaedam sublimiora, Religioni Christianae propria, e g

;

de Patre, Filio & spiritu sancto, de incarnatione FiliiDei, &c., vel quae in se quidem rationi humanas cogno-scibilia, ejus tamen hactenus essugerunt aciem, & velnunquam, vel nonnisi post longiorem temporis tractum,neque tum certa satis atque perspicua, humano forte in-notuissent ingenio.

Notiones itaque de Deo, ejusque proprietatibus &

sinibus, quas senstis noslri, sive internus sive externi, sine■ accedente singulari quadam & insolita procuratione divi-na, nobis suppeditant, revelatas appellare, genius quidemIpsius vocabuli atque linguae non prohibet, cum a Deo,sationis nostrae & sensualitatis auctore, etiam bae notitiae

tione rerum creatarum empirica petitam , de Deo ejusque exislentia& proprietatibus phtiosbphandi rationem, post Kantium, attulere ple-rique ejus Diiciptinae sautores, moralem quippe e principiis Ratio-nis practica pendentem' Dei cognoscendi vel credendi vknr unicetommendantes, tamquam quae sola ad sidem &. pietatem in Deumduceret, id essecere, ut illam e scholis Tbeologorum, nedum e vi-ta communi, eliminatam vellemus, cura sequius & consultius esserideatur, ex utroque haurire sonte, nullumque spernere momentum,quo Religio inniti atque animis hominum informari postit- Csr.seiier Ueber die gottL Ossenh. P, I, pag. 35, seqq. & C. F, Am-kok Brevis argumentationum pro: sumtni Numinis txsistenlia rsso-gnitio; 1793 & contia. JJ9-J* p- a.

11

proveniant, & jure itaque dici possit ipsum eas nobis,per naturam scilicet, revelasse s Cum tamen usiu pluri-mum invaluit, ut ea, quae Ratione duce de Deo ejusquesinibus & consiliis intellecta sunt, ab illis dilcemumus,quae ex peculiari Dei beneficio & inssitutione plane ex-traordinaria ad noslram pervenerunt cognitionem, mane-bimus in vocum communiter recepta significatione, il-lius generis veritates ad sorum Theologia sio dictae natu-ralis deserentes, has vero, quae in s. s, nobis propositaesunt, Theologia Revelata subjiciences ambitui & scrutinio,

Monuimus vero jam non omnia, quae ex speciali il-la Dei procuratione nobis manisestata sunt, & Religionesio dicta revelata jam continentur, imelligendi vim sini-tae mentis humanae transfeendere, quamvis nonnulla inea occurrant, quae, nostrae plane exemra indagini, sidemquidem & reverentiam postulent, intelligentiae! vero mi-nime admittant. Nam postquam illa , si ad quae conclu-dendo e rerum natura Ratio in se sipectata nos duceredebuisset, per plurima tamen secula genus humanum

js) Familiaris admodum elt haec dicendi ratio recentioribus inprimisPhilosophis, ut ex sequentibus vet exempli loco positis patet: IVasiu Unsern Gewissen spricht, i/l die■ stimmi der Gnttheit selhjl, dieuns ihren Willen ossenbart. Durch die stimrne des Gesetzes inuns, unsers Daseyns in einer ilberjinlichev, Welt uns berous/l, hdrenwir in ihr- die stimme der Gottheit selb/l, zu der wir uns durrh Jieerhoben siihlen. Das Bewnsjlsein des sittengesetzes ijl einesortdauern-de Ossenbarung Gottes an die Menschen. Unfrer Gesa isse ijl diestimme wodurch die Gottheit zu uns spricht. Religion oder Er-kentniss unfrer PJlichten ais gottliche Gebothe enthei It in Jich selb/iden GrunA der Ueberzeugung vnn ihrer Wahrheit , und iit jur unsdarum ruahr, xoeil Jie dem Menschen selbst in Herz geschrieben ijl;&c. (Ueber die Religion ais Wissenschast, pag. 120.) ut jam aliosejusdem scholx Doctores omittam, Csr, & seiler 1, c. P. I. Cap, 2,Von den allgemeinen Ossenbarungen Gottes , qui huic loquendi Hia»do non minus savet.

12

ignoraverat, pessimis erroribus de Deo, ejus providentiaaeque ip(a officiorum siltrum ratione totum sere atqueadeo obnoxium, ut nec spes superesse videretur illud sibirelictum ad meliores unquam progressurum notitias; cu-ravit Deus t. o. m. speciali quadam sua Revelatione, utad saniorem moralitatis sensum verioremque Dei cognitio-nem pars saltim generis humani, Gens nempe Jfraelitica ,

quamquam a scientiarum atque Litterarum omnis sere ge-neris cultura olim saltim valde aliena, maturius tamenquam ulla alia gens perveniret, non cogitando & philo-lophando de se rebusque naturalibus reliquis. cui cogni-tionis adipiseendae viae insistere haud valuit; sed per Mo-sen & Prophetas, sine longa demonslratione & conclu-dendi ambagibus edocta, esse unum Deum omnipoten-tem auctorem rerum omnium, eum que solum, spretisgentilium vanis Idolis atque superstitionibus, esse colen-dum, suspiciendum & amandum-, quam generis noslri in-jstitutionem, succedentibus seculis amplificavit & uberio-rem reddidit, inprimis per Jesum & ejus Apostolos, quisua Evangelica doctrina ad plurimas gen es sensim dela-ta, juvante atque procurante Deo, id brevi temporis spa-tio in erudiendis atque emendandis hominibus essecerunt,quod tot acutissimorum Philosophcrum scholae per o-mnia praeterita mundi secula efficere non valuerant Cumitaque non noslris ratiociniis & disquisitionibus, sed persingularem institutionem Dei, Religionis quam prosite-mur capita nobis innotuerint, jure revelata dicuntur, &

dici sveverunt, quamvis potissirna eorum pars e sonti-bus Rationis humanae primo quidem obtutu haucta esseyideatur, g)

r) In eandem sere- tnentem csisserlt Kant I. c. p. 233, Es lan dem-nach cine Reltgidn die nainrliche, gleichwohl aber aucTt geoffenbartseyriy zaenn sie /o beschassen isly dass die Meiischew ditrtk den blo>.

13

strictissimo tamen sensu & proprio ea sola revelataappellantur, quae Rationi adeo sunt atque suere imper-via, ut ea numquam scire potuisler, nisi peculiari Dei in-stitutione nobis suissent detecta, quae & hanc ob caussam,cum ex ambitu Theologiae Naturalis petita non sine, My-Aeria Fidei vocari solent, benignaque & recondita Deide salute generis nostri consilia potissimum continent, b)

sen Gsbrauch ihrer Verntinst aus sie vsin selbst hdtten hommen kon-we», und sollen , ob sle zzvar nicht sio friih, oder in sio wtiter aus-brcitung, ais verlangt wird, aus diejelsen gekommen seyn zoilrden ,

mithin eine OjsenbarUng derselben, zu einer gezoissen Zeit , und ancinem gewissen Ort , weise and sur das menschliche Gschlecht sehrerspriefflich seyn konnte ; sio doch, dass,

a)e» die dadurch eingesiihr-te Rehgion einmal da isl, and offentlich bebant gemacht zoorden,sorthin jederman sich von dieser ihrer [s/ahrheit durch sidi selb/land /sine eigene scrnunst ilherzeugen kann. In diesem Falle iji dieRcligion abjectio eine naturliche, obruohl subjc&iv cine gcojsenbctrte,

hj Myfierium proprie dicitur quicquid occultam est, adeoque vel aplerisque ignoratur, vel, quoniam novum ac inopinatum est, vixsidem assequitur; quo sensu conjunctionem Gentilium & Judsbriimin unum corpus s. Ecciesiam Christi, per Religionem N. Tcstamentiefficiendam, dicit Paulus: TU BsRyjsxctTOs r8 @sH, &

Xpi"s, Eph. I. (). 10.' & III. 3-6. -Csr. Rom. XI. 25 Jvel etiam quod ita abllrusum & absconditum est, ut line speciali &

uberiori accedente revelatione vel nunquam, vel nonnisi poli longamtempornm seriem, hominibus innotuisset ; quo respectu idem ApostolusRom. XVI, 27, appellat Evangelium Cbristi: cctoo •

VIOIs UsCiy/jjXsVCV , daiirinam ser diutina tempora siliatio involu-tam, h. e, priseorum temporum hominibus nondum propdsitam, a-deoque ipsls occultam, quam vero mox v. 26- dicit janr (siccvegCO'

frivxi & ymaitr&tjvcci eis Tcavra ra eBv*iy notam reddi omnibusgentibus. — sic & Coi, I. 26. 27. dicit j WssoiCsKgVp/Us-vov oiTCo ycav ctsccvav ,

& sv tcis sBvstri, vwiBtJVUl sv TOls otyiois CC'JT£ , doctrinam , quae per Idngisjimct tem-pora homines latuit , 13 inter Paganos insitialis ignota suit, nunc«astui J'auctormn J\ Chrijlianis revelari ■, qux vero Doctrina. Cibristia-

14

Haec occulta atque mysteriosa Dei decreta non, pertraditiones , neque Jcripta Jolo >-arbitrio humano exarata ,

sed per scripturam, a viris & otio tivso,/xxtos a-yns <ps%opevois litteris consignatam, nobis annunciaca sunt;quare & totum sacrorum Librorum complexum Revelatio-nis nomine interdum insignire solemus, licet non omniaquae in s. s. leguntur stnctissimo sensu a Deo revelatadici possint, cum & plurima contineat, quae sacri Aucto-

res ipsi sive cogitando, sive experiendo, videndo & au-diendo aflecuti sunt, quae itaque absque omni divina in-stitutione ipsis probe suere cognita, quamvis spiritu Deiduce atque moderatore ea dein iitteris mandaverint, i)

Haec vero quae scripsere Auctores sacri, cum non o-mnia ad Religionem proprie & v.ut pertineant, nobishoc loco praecipue esl Revelatio doctrinaReligionis in s. s:anobis propolae, qua stupenda & benignissima Dei consi-

na gentibus patefacta non tantum res prorsus absconditas, sed e-tiam perplurimas ingenio humano facile obvias , e. g. prjecepta demoribus & officiis, proponit, — Apud Theologos vero Mysterium'plerumque denotat dogma supra captura humanum positum, cui ne-que inveniendo nec intelligendo acies mentis humanse snssicit, quamvero ecclejiajlicain, vel si placet philosnphicam, vocis hujus signifi-cationem frustra ,‘ut nobis quidem videtur, e scriptis N. Teltamen-ti eruere conati sunt plerique interpretes e. g. J. C. DoderleinInjlit. Theol. Chnjl, P. I. «J. 24. & s. F. N. Morus Epit. TheoRChrijl, Ed. 2. p- 7- seq. praeter alios. — An vero & quatenus do-gmata hujus generis mysteriosa Religioni revelatae necessario inessedebeant, adeoque inter verae Revelationis divinae criteria numeran-da sini, in sequentibus ex jnsthuto disputabimus,

i) Recte itaque dudum monuerunt & monent Theologi, Revelatidnema Thetpneullia accurate esse distinguendam; cum illa proprie sic di.cta mysteria atque vaticinia solummodo spectet, hac vero ad totams. s:se compagem, quamvis varia ad varias ejus materias,-reseren-da sit, Csr, J. G. Tollner die gottlichc Eingebung der heil,schrist, §§, 4-12, & $8-67* atque seu.br I. c, P, I. pag. 63.

15

lia, a ratione ignorata, de emendando atque beando gene-re nostro per Christujn, nobis aperta atque patefacta sunt-

Proponit haec Revelationis doctrina tam sa&a, qualiasunt: Jesiim in his terris vixisse, docuisse, passiim & mor-tuum esse, atque tertio denique die e mortuis resurre?xisse, &c. k) y quam dogmata , partim his factis, partim

X} Esse sisce omnia in Religione Christiana prsecipua & fundamentiinstar reputanda, cui plurima ejus eaque praslantissima innitanturdogmata, antiqua suit Ecclcliae nostrse ex clarissimis s. s:ae testimo-niis haulla sides 5 quam vero evertere, vel saltim dubiam reddere,tentavit recentiorum quorundam novum atque commendatum valdesacras litteras interpretandi consilium. Nam quamquam respueratductum Exegelis Biblica priscam illam allegoricam raysticamque s.s:m explicandae rationem, & interpretationi grammatico - historicse,Grotii imprimis atque Glassii junctis studiis in Eccletiam Christia-ram denuo introductse, jam sua indubia atque per secula perenna,tura conslare videretur auctoritas; Philologorum tamen circulos tur»bare, atque aliam ipiis, quam qua hucusque institerant, interpre-tandi viam monllrare .aggressus est celebris scholse Criticae Auctorin libello jam supra laudato: Die Religion innerhalb den Grentzender bloffen Vernunst, non dogmata tantum ex s. s:a eruta, verum etiam

facta a sacris scriptoribus historicc enarrata, ex principiis moralibuspotissimum & intelligenda & explicanda esse statuens, sive verbasensusque litteralis huic interpretationi saveant, sive secus. Perti-nent ad hunc locum ea inprimis, quibus inde a pag. 157 (Ed. 2-)seqq. demonstrare satagit: Der Kirchenglaube hat zu sinem hdch-sten Attsleger den rtinen Rehginnsglauben

, quorum quasl siumnam,quod ad historias Biblicas attinet, sequentia verba exponunt; DasLesen der heiligen schristen , nder die Erkundigung naeh ihren in-halt, hat zur Endabjicht berfre Menschen zu machen } das histori-Jche aber, was dazu nichts beytrdgt, ijt etzuas an Jich ganz gleich-gxdtiges, mit dem man es halten kann wie man will, Der Ge-shiehts-laube ijt tndt an ihm siber, d. i. siir Jich, ais bekentnissietrachtet

, enthdlt er nichts , siihrt aucti aus nichts, was cinctitnoralishen zcerth siir uns hdtte , pag. l6r. (Csr. pag, l6A),aquibuscum omnino conveniunt, quae alio loco bunc in modum disse-iit: Man kann Jich uber die Art erkldren , wie man Jich einen hi/lo*rishen vortrag moralijch zu Nutze maeht, ohne dariiber zu entschei«

16

rationis Immotis principiis, parum & sido Dei festimo-nio innixa, e g, Jesum pro peccatis noslris esse mor-tuum, exislere Deum mundi Creatorem & Conseryato-rem, esse Patrem, Filium, & spiritum sanctum unumDeum &c, & denique morum prcscepta, arctissirno & ami-

den, oh das auch der sinn des schristjlellers sey, oder mir ihnnur hineinlegen , mthn er nur sur sidi, und ohne alltn kisiorischenBcmeis wahr, dabey aher zugleich der einzige ijl, nach wcldiemmir cius einer schrist/lelle Jiir uns etzoas zur Besserung zieh.en kon-nen, die soitjl nur eine unfruchtbare Vermehrung unserer hijlnrischenKenntniss seyn zoiirde. Man muss nicht ohne 'Nnth iiber etmas, und.das hijlorische Ansehen desselben Jlreiten •, mas, oh es sio, oder an-ders verslanden werde, nichts dazu beytrdgt ein besjerer Mcv.schzu merdea, menn mas dazu beytragen kann auch ohne hidorischenBcweis erkannt mird, und gar ohne ihn crkannt merden muss. DasJli/torische Erkenntniss, welches kcine innere sur jederman gultigeBeziehung hieraus nat, gehort untet' die Adiaphora, mit denen je~der es halten mag , wie er es sur sidi erbaulich sindet , (pag. 47*not,) ut alia ejusdem argumenti essata omittam, ad quorum teno-

rem etiam pericula quaedam in sequentibus facit interpretandorumeorum, quae habet s. s:a de lapsu protopl-astorum & corruptionegeneris humani, de Trinitate, partu salvatoris virgineo, pastioneatque morte ejus expiatoria &c. quae tam vera atque solida putarehaud convenit, quam ingeniosa atque eximio quo dicta simi acu-mine cu vis lectu jucunda atque commendabilia. Et celebritas Au-ctoris, & insolentia rei, & periculum denique, quod rei exegeticaehinc imminere videbatur maximum, cito citius essecere, ut ad hy«pothesin Kantianam accuratius examinandam Interpretes alia sentien-tes undique confluerent, e quibus elasticum quati cecinit J. 6, Ro-sEnmullek,' editis 1793 & 1794. duobus programmatibus, de satisInterpretationis sacrarum Litterarum in Eeclcsio.s Chrijliana, quscpluribus aucta denuo exbibuit in Commentatione cui titulus: Eini-ge Bcmerkungen d,as studium der Theologie betressnid; nebsi einerAbhandlung iiber Kants Austegung der Bihel, 1794, quibus satissuperque docuit, vagam illam atque Jubricam interpretandi legem,cujus venia ingenio indulgcre sensumque in s. s;am pro lubitu cu-jusque /scholae atque Interpretis inserre liceat quemlibet, tive scri-ptoris seculique sui genio & religiosis opinionibus conveniat, sivasecus, veritatem omnem & hermeneuticam & historicam prorsus tol-

17cissimo vinculo cum dogmatilus & saelis conjungenda,quippe quum moralis hominis emendatio veraque ejushinc unice pendens felicitas omnis religionis summus at-que ultimus sinis sit.

Iere; qua posita interpretandi licentia, facile esset, neglecto omni erudi-tionis exegeticce apparatu, per piam quasi fraudem cuncta DisciplinseCbristianre charalierijlica s, positiva, ut dici solent, dogmata, factaquevitam imprimis salvatoris dulcissimi spectantia, tamquam mythos prt-scorum Ceculorum nailre symbolicos, & infantix generis noslri proprios,jam vero obsoletos & antiquandos, in nudas accommodationes & mora»lisationes convertere, diversas quascunque, imo libi contrarias, senten-tias ex uno eodemque s. s:x loco depromere, & ex qualibet deniquefabularum congerie decoram omnino Religionem cxsculpere, quemad-modum fabulas Poetarum gentilium olim interpretari soiebant Graeco-rum atque Romanorum Phdosophi. In easdem partes non ita multopost ivere J. G. Eichhorn in Bibliothek der Bibi, Litter, P. V. pagg,203- sq«p & P. VI. pagg. 31. sqq, G, C, storr Bemcrkungen uberKants skilosaphijche Religionslehre , 1794. G, J. Planck Einlci-tung in die Theol. Wissenschasten , P. II. pagg, 142, 200-225*Anonymi in Ph. C. Henke Magr.zin sur Religionsphilosnphie , Esc,P. II. pag. 623. & P- VI. pagg. 140, sqq. W. K. s. Ziegler inejusdem operis P. V. pag. 262. & denique Anonymus in NeucsJMagazin, P. I, pagg. 377. seqq. &c- imo ex ipsis schalx Kantia «

nce asseclis, inprimis quem jam supra excitavimus, W. T. Krug inBrtese uber die FerseEHbilitet der geoffenb. Rei. praeter multos a-lios- — Qui ab altera parte muralem sic dictam s. s;x exegesirtdesendere studuerunt, communi quasi uniti symbolo : VOCCTtOKTsiveiv, to Js 7tvsu/uci £motToisiv (z Cor, III. C.)

, in eo ple-rique versati sunt, ut ejus principia, modum atque lines accuratius& cautius ponerent, praeceptaque ejus & auctoritatem ita restrin-gerent, ut genuinae grammaticae atque historicx interpretationi o-innis superstructa, non pro lubitu sensum verbis s. s;x annectatquemlibet sictum atque arbitrarium, sed litteralem ad regulas her-meneuticae inde erutum in vitam transferat, atque ad usus morale»veramque promovendam pietatem, prsesertim in institutione popu-lari, setlulo convertat, adeoque sidem factorum historicam nec tol-lat nec imminuat, quamvis praecipuum illorum in Religione mo-mentum ex practica, qua se ad legem moralem officiaque relatiou»

18

Qualia vero* cuique horum generi conveniant crite-my est quod in sequentibus exponere conabimur.

s- nr-sed quoniam primum atque generalissimum omnis

realitatis principium si carectum est ejus pestilitas, & nequis nobis occinat, vanam esse atque praeposleram omnemde Revelatione quadam divina opinionem, antequam con-tra multos & antiquiores & recenriores revelatae doctri-nae adverfacios /) evicturo sit, possihilem esse talem qua-

Iiabent, festimandum esse slatuat. Hanc in mentem commentati suntC, F, Ammo» in N, ThenL Journali, 1 794- E* HI, pagg, 247- leqq,st Anonymus ibidem’ pagg, 461 ■ sqq* J* H, Tiestrunuk, Censnrd. prabt, Lehrbegr, in Prtes. p, 2. J* Niethammer, Uber Rei,ais Wissensest, pagi 127. K. II, L, Poutz Bcytrag zur Kritik d,Keligians’ Philosophie und Exeg:ese y 1795' P8£* 39r' & quibusmagis' curae cordique suisse videtur novum interpretandi genus ita;definire ac tueri, ut & adversariis denique plac«at, quam ad ejus

regulas exegelln sacram experiri- statu itaque controversise jaurhunc in modum adornato, sublatisquc accuratiori rei definitione’praecipuis saltim dissensionum somentis, cum Cl. Eickhoen in Bibi,d. Bibi. Litt, P. VI, pag, 340. merito judicamus uberiorem omnemdiscussionem de morali vel adoptanda vel respuenda exegesi essejam omnino supervacaneam- Csr. seiler 1. c, P. 2* pagg. 397 sqq»& (C. W, Flugge ) /sersuch einer hijlorisch Iritisehen Varstelhtngdes hisherigen EinJlusses der Kansischen Philosophie aus alie ZkoeGge der Theoldgie, 1796» P* 1* $• 7' P ass' 9§- se Mr

t) De illis csr, J. A. Trinii Freydenker Lexicon, 1 7s9 “1 7 sH ®***

vero prae aliis, praeter Horum, Hieroclem & Porphyrium eminent(Aoonjmuis) qui'in G, E. Lessing fragmente des Wolsstvebuttel*schen Ungenannten 1784, scripsitr Vnmoglichkeit eintr Ossensa-trungr die alie Mensdicti glauben kdnnen, pag* sqq; Auctor in’-certus : libelli: Vehet Ossenbarungy Judenthnm md Chrijtenthum,,

3785. Item Anonyrni: Freymuthige Betrachtungen Uber die dogmati«•

schen Lehren von Wundern und OjstwBarung y ®-IK!v* Chr i~Ms und sa Vernmfl, 1792, & quam non ita ipuito edidit

19

lem n-os admitti sinis Revelationem * paucis & hunc locumattingere oportet, curn fundamenti inflar sit, quo siveposito sive sublato, omnis reliqua nostra disputado vel sta-bit vel corruet.

Posse Deum, omnis sapientiae atque moralitatis su-premum sontem, modo quem ipse optimum atque sini-bus suis convenientissimum esse intellexerit, hominibusfinitae intelligentiae, consilia atque praecepta sua revelare,ipsosque hac sua institutione imbutos ad legis moralispiam atque absolutam reverentiam perducere, vel indepatet, quod in ipsa hac Revelationis divinae notione ni-hil absurdi insit, nihil quod obstet, quominus cogitemusposse mentes ratione praeditas a Creatore suo tantis in-strui notitiis, quantis ad virtutem atque felicitaterri exse-quendam ipsis opus est. Longa itaque & subtiliori de-monslradone haud eget, esse Revelationem, de qua quae-ritur, logice possihilem.

stulti quoque atque arrogantis esset, limites quasIProvidentiae atque Omnipotentiae divinae ponere, ineptamovendo dubia contra vim ejus immensam atque abso-lurnm quoscunque voluerit in mundo physico producendieffectas, quibus se, tamquam omnis boni rectiquestatorem atque legis moralis sanctissiraum vindicem,mentibus noffris praesenter!! quali sidere valeat. Is quitotam atque multiplicem rerum materialium compa-

hujus Apologia; Ueber Christenthum und moralische Religiotu 1793>Tractatiunculae'Auctorati! incertorum in Henckes N, Magazin, p. I.

1797. proposite : Urtheile Uber IVunder und Ossenbarung, pagg.2’80. sqq- &: IVds ijl von Aeni'Glauben der Menschen an IVunderiiberhaupt und eine UhernatUrliche Ossenbeirung ins besondre zu hnl-ten, pagg. 453. sqq. item Anonyrni; Ueber den Glauben an Os-senbarung, 1799, (_Allg, Litt. Zeit. 1799. N. 73.); quibus bene, mul*ta addi poffent ejusdem argumenti seripta recens edita, Revelationi& Christiaose Religioni omnino msellistima.

20

gem a se conditam certis subjecit legibus mechanicis ae-que perennibus, quo ad nutum sinesque sapientissimsCreatoris se necessario componant; qui animantibus bru-tis inflectus & animi motus mere sensuales indidit, qua-rum quamvis coeco impetu cuncta tamen perpetim serun-tur ad genus suum conservandum atque propagandum,eaque appetenda & anquirenda, quae sibi utilia & jucun-da esse sentiant; isne satis non haberet virium, hominumgenus, alciores spirans origines & ipsius Creatoris sui o-ptimi maximi reserens imaginem, ea cognitione & reve-rentia Religionis legumque suarum moralium imbuendi,ut earum ope ad virtutem & felicitatem tuto contenderepossit? Qua via, ‘Ration : sne, an Revelationis? an utra-que? quibus adminiculis, an solis naturalibus, sveco re-rum ordini adflrictis? an simul insolitis quibusdam, ex-traordinariis plane atque supernaturalibus , m) nos persice-re & ialvos reddere velit? ab ejus sapientissimo pendetarbitrio, aeque ac a potentia ejus infinita, ea exsequi &

effectui dare, quae optima esse viderit, salva nihilominusmanente libertate mentis humanae, & illaeso nexu intimoatque admirando, quem res has inter sublunares inde ab ipsa-rurn primordiis Creatoris summi sapientia intercedere vo-luit, Cum enim in decernenda serie rerum praevidisset.

*0 Utimur hujusmodi vocabulis solummodo ad significandum, laterenos ipsam indolem Revelationis divinae, neque conslare nobis cujusgeneris instituta sini, quibus nos ad perfectiorem & factitarem ma-gis sui cognitionem summum Numen ducere studeat. Cum rerumsupTasensualium s. transcendentalium problematica duntaxat, nobissuppetat notitia , neque adeo pateant nobis abditi Naturae recessus,«t tuto statuere valeamus, quousque ejus adjuti viribus in vero in-dagandi progredi possimus; modeste sateamur neccsse est, ignorarenos modum, quo consilia sua occulta Deus nobis patesecerit, nos-que eum immediatum, extraordinarium atque juptrnaturaltm hancirnice ob causiam dicere, quod ex luetis nobis cognitis NatUjsp& Rationis principiis explicari non possit.

21

opus esse ad sines quosdam eximios assequendos novisquibusdam, insvetis & a constituto naturae ordine reae*dentibus omnipotentiae suae operationibus, has reliquis,quae olim in mundo eventura essent, arcte adeo jungere,& systemati universi hujus insicere & scivit & potuit, uttempore, quo voluit, & loco, quem maxime opportu-num esse intellexit, effectus suos exlererenc, Aeque & an-tecedentibus & consequentibus sapientissime annexae, to-tum quoddam omnibus numeris absolutum constituerent,imperturbatis jam positis Naturae legibus. »)

Neque dubitandum est, Deum, si forte peculiariquodam Numinis sui interventu genus nostrum docere& emendare consultum duxerit, has meliores notitias a-nimis eorum, quibus eas primum detegere constituerit,futuris quippe earum praeconibus, ita communicare at-que ingerere posse, ut pro certo sciant, se novam quacoilustrantur lucem, nec humanae institutioni, nec suaeRationi, multo minus phantasiae calescentis lusibus, verumDivinae huicce Revelationi omnem debere; quod etiamtam Prophetae quam Jesus & Apostoli se revera sensisseolim testati sunt: quamquam nobis, tale quid haud ex-pertis, jam non conslet, neque a nobis intelligi & ex-plicari queat modus, quo quis Numen menti inae prae-sens sentire atque cogitare possit.

Et quamvis incultis atque sensuum imperio subjectishominibus tantum non suppetat acuminis, ut in docto-rum suorum placita eorumque objectivam veritatem &

origines altius inquirere valeant, sed auctoritate potiusquum argumentis ducantur in doctrina eorum amplecten-da; ho,rura tamen quamvis rudiorum, inscitiae atque co-gitandi inertiae Deum ita succurrere posse quis negabit.

w) Csr. Pichte 1, e. §, g.

22

%it &!n Illis persvasio quaedam de Religionis sibi exhibi-tae Divina auctoritate oriatur & locum habeat, scii, exeffectibus ejus salutaribus omnem humanam spem su-perantibus, complementis vaticiniorum, miraculis aliis-que hujusmodi inopinatis & sensus sortiter assicientibusphaenomenis atque eventibus, quibus attentionem sensua-Jium hominum excitare, eos ad Religionem reverendamquasi compellere, & sidem atque obedientiam praeceptissuis conciliare potuit, donec marurescente sensim eorumingenio & judicandi vi, veritatem supernae, qua fruun-tur institucjonis clarius inspicece, novisqua firmioribus at-que imfriotis ex interna ejus indole atque conflicutio-ne desiumtis argumentis eam sortius munire tandem di-dicerint,

Restat vero ut disquiramus, an Deo quoque dignasit,hujusmodi, de qua loquimur, Revelatio? An sini, Je-gibusque mundi moralis, sapientiae, bonitati, ceterisqueDei summis perfectionibus, nec non liberae atque ratio-nis compoti naturae humanae conveniat, adeoquc morali*ter etiam, ut dicunt possibilis sit?

Condidit Deus hominem rationis participem, recti ita-que & honesti sibi consiciam, praeceptisque legis moralisprobe edoctum oportere se Creatorem suum aeque Le-gislatorem sanctissimum pia mente venerari, ipsium silialianimi affectu amare, & in lubentissirao obsequio ipsipraestuo summam siuam quaerere & sperare salutem. Ipsiaitaque omnis verae Religionis & pietatis principia jamolim animis nostris indiderat, viamque qua indies ad ma-jorem perfectionem 5? felicitatem attingere possiemus,nobis aperuerat. Hunc vero rationis eximiis dotibus or-natum honsinem, sensualm simul creaverat, h, e. talem,qui sensuura & experientiae ope primas rerum apprehen-'siones atque notiones sibi formare, hasque judicando

23

'intellectus ope inter se comparando in usus suos conver-rere posset; qui vero simul rerum in sensus incurrentiumfacile deceptus lenociniis, molestias atque impedimentavirtutum reformidet, irritamentis vitiorum lubens suc-cumbat, cupiditatumque & affectuum vi ultro citroqueabripiatur ad ea cogitanda, decernenda atque agenda*quae Legi omnino contraria sune.

Exierit Te in nobis haec sensualltatis vis jam Inde aprimis vitae nostrae Incunabulis, ejusque Imperio jam ateneris adeo asterescirnus, ut rationis sera & primo saltimobtutu nobis, sensuum submissis arbitrio, austera praece-pta minus denique nobis placeant, imo displiceant, pa-rum vel nihil plerumque contra exaestuantes cupiditatesvaleant, & iri oblivionem tandem abeant. Quo avidius& diutius hisce voluptatum indulgemus delectamentis &

fraudibus, eo magis obbrutescit animus, perit reverentiarecti, exstinguitur memoria Rectoris atque Legislatorissiostri optimi maximi, tenebraeque, superstitiones & vinamentem occupant. Divagantur sine mora fluentibus se-culis haec mala per totas gentes, aucta indies satorum in-juriis & insaustis jaerum conversionibus, seros tandem in-vasura nepotes, st benefica sua Revelatione generi no-stro consulere vWuisset providentia Det paterna atquebenignissima.

Quae nobis supersunt antlquissimorum temporum hi-storlca monumenta, satis supejque testantur, miserrimamo!im suisse populorum a Revelationis luce alienorum con-ditionem, si mores & Fictitiorum imoscelestissimorum Numinum & Idolorum cultus, nesandis at-que absurdissimis conspurcatus superstitionibus, ubiqueetiam iri cultioribus sic dictis gentibus dominabatur. Pro-videntiam divinam & animorum immortalitatem vel i-gnorabant* yel negabant, yel sakira petyersa adeo de

24

his rebus serebant judicia, ut nihil omnino praesidii at-que emolumenti morum doctrinae hinc accederet. Etquamvis sensum quendam honesti etiam in Nationibusvel maxime barbaris superstitem cernere licuerit; toti ta-men succubuit praejudiciis atque affectuum perturbationi-bus, ut genuinam virtutis notionem ne animo quidemsibi informare potuerint, multo minus eam attingere at-que servare morum castimoniam, quam Lex moralisportulae, o)

Cum ad hanc sublevandam calamitatem, omnes ter-rae habitatae jamjam pervagatam plagas, rationis sibi reli-ctae perspicacia parum valerer, paucique admodum essent,rari quasi nantes in gurgite vasto, qui vel paullulum sa-niora sentirent, quae tamen palam prositeri nec volue-runt nec ausi sunt, neque spes ulla superesse videretur,genus humanum, post tot seculorum longaevam corru-ptionem atque barbariem, suamet industria his unquamemersurum malis; Deo omnis boni & veri summo arbi-tro indignum minime erat, quin potius ejus sapientiae,'bonitati & sanctitati convenientissimum, facto quodamnovo & insolito, senius assiciente, sopjjhn quasi excitarerationem, ejus ex diuturna socordia Impetem & sensummoralem cogitandi vim acuere, atque hoc singulariprovidentiae atque Revelationis suae interventu, tristi no-strae luccurrere mileriae, lucem tenebris assundere, super-stitionem & vitia reprimere. Religioni ex natalibus suisdivinis novum pondus atque auctoramentum addere, &

emendata denique morum st immortalitatis doctrina ho-mines meliores & feliciores reddere.

s) Csr. H. Grotii Commenl, ad Rom. I. Ig. seqq. ubi plura & se-lecta hujus corruptionis tcstimonia e veterum scriptis depromt»exlybet.

25

Frustra itaque urgeri putaverim, futurum aliquandosuisse tempus, quo & ratio solis suis evecta viribus, o-mni quamvis Revelationis auxilio destituta, ad has me-liores notitias pertingere potuisser, adaeque hanc, quamimmediatam dicimus. Revelationem supervacaneam o-rnnino suisse atque inutilem. Nam si vel ponamus ra-tionem in se & abstracte spectatam ea omnia nos do-cere poste, quae ad Religionem & felicitatem pertinent,omni tamen dubio caret, eam sensualirans congenitae ser-vam & lecti lorum ossuscatam erroribus, ea caruisse & ju-dicandi acie, & recti justique absoluta reverentia, qua adcorruptum adeo mortalium genus erudiendum & emen-dandum necessario' opus erat. Nam, ut jam barbaras siodictas nationes taceam, quam manca, turpissimis errori-bus soedata atque plurimis dissensionibus varia & incon-stans apud ipsos Graecos Romanosque Religionis & mo-rum doctrina suit! Quam Vani, perversi & siculnei plu-rimorum sidum veterum Philosiophorum conatus morum& opinionum sectili sui reformandi genium! "Quantaequetenebrae hodienum eas premunt gentes, ad quas lumenRevelationis nondum penetrare potuit J Et si vel aude-rent olim quidanjwfelicioris ingenii homines supra vulguslapere, & rectiori de Deo & Ossiciis praecipere; pauciadeo hi erant, ut pro uno socrate & Platone , uno Cice-rone & M Antonino, myriades soedis patrum pertinaciteradhaererent superstidonibus: unde sat ile est intellectu, vixullum unquam, saltim non nisi post bene multa denuoelapsa secula, his malis futurum suisse sinem, nisi Reve-latione sua speciali & coelitus quasi demissa ea ssistuiissecNumen in nos benignissimum, nosque uberiori hac suainstitutione sua de salute nostra consilia.

Haec qui attentius pensitaverit, gratissimo & laetabun-da animo agnoscat necesse est, Reyelation«m in s. s:a a

26

Deo nobis traditam, qua se & generis nostri Patrem at-que Conditorem, & supremum legis moralis slatoremnobis commonslrare dignatus esl, in summis ejus nobispraestitis benesiciis habendam esse, quam itaque alto sper-nere supercilio nos homunciones minime deceat.

Et cum simui conslet, Doctrinam hanc, quam nobisdedit supernaturalem, esse sanctissimam, nec alia vi no-bis imperatam, quam qua ipse justi & boni vivus seniusanimum assicit, ita ut sponte sua decernere quisque pos-sie, utrum, prout oportet, ei obtemperare velit, an se-cus; patet satis, eam non tantum Dei summis perfectioni-bus , verum & autonomiae voluntatis morali liberaequehominis naturae esse consentaneam, adaeque non possibi-lem modo, verum etiam nobis coecutientibus & corru-ptis Adami posleris multis nominibus optandam atqueexpetendam. />)

p) Csr. quae Auctor (Cb. F. F.) tractationis; Ueber die Griinde wel-che uns berechtigen eine Ossenbarung aazunrhmen,

in Henkes NenzMagaxin, 1798. pagg. 401- seqq. contra argumentandi ratio-nem, quamvis frullra, ut nobis quidem monuit; sed quamfeliciter praeprimis persecutus J. J. W. Jerusalem in Betrachtuu-gen uber die vornekmflen IFahrheiten der Religion , P. 2. C. 1.

ubi & solide, & qua 'solet sacundia, dubia divae noArae Revelatio-ni opposita simui solvit. Eadem sere via, quamvis alio apparatu,incedit Fighte 1. c. ihprimis $• 8- & infra pagg. 158- seq. 2ls- sqq.&c. quique post illum ardure huic materiae illustrandae operam de-derunt, seiler, 1, c. P. I. Cap. 4. Venturini l. c Cap. 2. pagg»260. seqq. F. G. susskind von der M&glichkeit mi WisrkHchkeiteiner Ojjenbaruig , in storrs BerHerktmgen siber Kants Religions■Lehre, 1795- s. G. Lange Versuch ■ ciner Jipologie der Ossenba-rung, 1794. pagg. 161-176. &c. — Haec tamen non valere ad ne-

cessitatem quandam Revelationis a priori inserendam & demonslran-dam, prout voluere olim Leibnitius; & quae ejus vestigia preme-bat omnis sere Woljianornm scbola, praeter quos & inclaruere alii e.

§,. A, Cam-peell ihe necessity os Revelation, 1739. G, Ft Meyeja

%■ IV.His itaque breviter praelibatis, propositam nobis ma-

teriam propius aggrediemur, praecipua examinaturi crite-ria, qu bus vera Revelatio a saisis quibuscunque digno-Tci queat.

Diximus jam siipra, triplex posissimum esse eorumgemis, qua: Revelatio ia s. s;a nobis tradita concinet,Teii, sa6tti, dogmata ,

& morum praecepi». In iflorum ita-que sidem atque veritatem primum ut inquiramus, ordi-nis rado exigit, q)

Ver/uch von der Nothwendigkeit einer n&hern Ossenbarmg , 1747,nostraque aetate Auctor anonyraus libelli; Kritik der ChrijllichettOssenbarmg , 1798. &c. idem .demonstrat Fichte i. c. pagg. 1C4-2i8; postquam hypothesibus hujus generis Vindicias arbitrii diviniin Religione consiituenda jam pridem opposuerat J. A. Ernesti inOpusculis Theol. pagg, 189. seqq., illis prostigandis etiam in aliis suisseriptis intentus.

q) Qui cristn materia; hujus a priori , ut ajunt, nostris temporibusseiiciter inprimis est CI. Fichte, seposita omni Revelatio,nis in concreto datse coniideratione, saiia s. instituta Dei Angulariaad lapsutn hominum genus emendandum & salvandnm, quorum ins. s;a mentio sit, quasi ignorans, nec de horum natura atque admoralitatcm habitu, neque de side eorum historica exploranda at-que tuenda, disputationem quandam ir.liituit., & id quidem recte,cum notio Revelationis in se & abjh acie spectata ea nec complecta-tur, nec tamquam absolute ad perfectionem & felicitatem nosiramnecessatia inserat. Nos vero, qui jam in soro Theologico poni-mus, tradi nobis in s, s:a Revelationem quaedam in facto postani,admiranda illa & benignlssima enarrantem contilia, quibus nerditanobis miseris restituta est lalus', ante omnia persvasos e;Ce decet,tam vere haec omnia nobis proponi, ut tuto sidem iliis habete- pos-timus;. quare & in theoria Revelationis vere divinae condenda pri-mum locum huic disquisitioni triscuirnns, cum non minus dogmataFidei, quam plurima Officiorum praerepta, vel ex factis istis uen-deantj e, g, Jesum pro nobis mortuum suo merito salutem i.obl*

28

Occurrunt tam in V. quam N. Testamemi Codicevaria ieripea historia argumenti, quorum sila tam origi-nes rerum & generis humani, quam sata inprimis Rei-publicae Judaicae, atque instituta Dei in hac praeprimisGente docenda & emendanda, bae vitam & res gestassalvatoris Apostolorumque ejus enarrant; quae omnia,proiit voluere recentiores quidam, solis practicae rationisprincipiis argumennsque mere moralibus omnem Reli-gionem contineri statuentes, hinc tarnen minime deducive! dsemonslrari possunt, cum veritati hifloricae, factis &

testimoniis innixae, ea sedeant criteria, quae a priori ,&

cum de possibilibus Colis disquisitio instituitur, concipinequeant. Fas itaque & aequum est, ut Auctores (acro-rum librorum, cum in hifloria suorum vel anteactorumtemporum pertexenda vectantur, ad easdem examinen-tur regulas, quibus sides & dexteritas Historici cujuseun-que communiter aestimari solet. Neque enim opus est,ut in rebus , quarum ipsi scriptores testes oculares vel

asserre, esse ipsum colendum & amandum, &c. vel arctissime sal-tim cum illis cbhjereant, partitu tanquam adminicula revelatae do-ctrinae confirmandae & dilatandae, e. g. quae de virtutibus jesu exi-miis tam in vita quam morte ejus conspicuis, enarrantur, partitiotanquam idonea symbola, ad subliroiora illa & mysleriis involutadogmata sensualibus hominibus tanto facilius instillanda & ob ocu-los quali sillenda, e, g. sacramenta, Varia itaque empirica & sen-sibus subjecta, rationi vero sibi relictae vel ignota plane, vel adia-phora saltim atque symbolica continere potest Revelatio, piis veroatque religiosis excitandis sovendisque lendibus tanto aptiora, quan-to propius faciliusquc ad dictamina rationis practicae absoluta acce-dant & revocari possint. An vero & quomodo hujus generis sa-cta, plurane an pauciora, magis minusve solemnia, effectui dare,,sapientisssmosque ob sines Religioni & nexui rerum reliquer insererevelit sum-mum Numen, ab ejus solo & sapientissimo pendet arbi-trio. Csr. Tiestrunk. I. c, P. I. pagg. 146. seqq. & C, F. Ammok.in Disquisitione quatenus EHjciplina Religionis ctr Thtologia Clivi-Jiiam pendeat ab Hijlaria $eju Christi, 1794,

29

auriti plerumque suerunt, vel quas ex monumentis gen-tis suae antiquioribus, notissimis cuique & side dignis,depromere potuerunt, revelationem quaedam adflruamusdivinam & lingularem, res litteris consignandas ipsis in-gerentem atque inspirantem; quamvis ultro largiamur,providentiam divinam ipsis nihilominus inter scribendumira adiiitisle, ut in Religione tradenda omnium perfectis»sima atque maxime salutari neque per lapkim memoriae,neque ex errore & incuria, multo minus scientes &: vo-lentes, necessaria quaedam doctrinae capita omittere, velsucum venditare & sicta veris immiscere potuerint.

Cum vero potissimum ex libris, quos exararunt Au-ctores Codicis Novi Foederis, Religio, quam pro vera & di-vinitus revelata habemus, eruta sit, neque tot praegnantesrationes scripta excitandi & commendandi V. Testamentinobis hodie adsint, quot olim Christianae Ecclesiae & Do-ctrinae primis slatoribus; brevitatis ergo in argumentonobis proposico enodando ita versabimur, ut praeprimisad ea attendamus rerum momenta, quae sidem scriptis &

doctrinae Apoflolorurn concilient. ?•}

Quaeritur vero hic, non tam de authentia pandecta-rum N. Testamenti, i. e. an eas vere exaraverint ii scri-ptores, quorum nomina prae serunt? neque, an tam

r) Inesse vero etiam libris V. Testamenti indubia authentise criteria,auctoresque eorum pro veridicis & side dignis habendos esse, du-dum demonstrarunt plurimi Ecclesiae nostrse Theologi longe celeber-rimi, quorum argumenta in compendium quasi missa novisque firma-mentis aucta exhibet J. G. Eichhoen Einkitmg ins Alte Tejiamens,P I, Cap. I. JJ. 12. seqq., quibus addantur, quae de singulonunquorumque Auctorum side & authentia in sequentibus non minus e-rudite quam solide disputat; ut ea taceamus testimonia, quse ad si-dem & divinam auctoritatem codicis V, Testamenti probandam mo-numenta quoque N. Teltamenti assatim suppeditant.

30

incorrupta, sarta tectaque ad nos usque pervenerint eo-rum opera, ut quae capita suerint Religionis, quam pro-posuere, ex illis tuto satis atque clare inteiligi queat? s)quam potius, num librorum Novi Testamenti Auctoresea side digni sine, ut pro certis atque indubiis ea repu-tari possint, quae de Ecclesiae ChrilHanae initiis, inprimisvero quae de jesu. Religionis nostrae sanctissimae auctorein secula celebrando, ejus vita, doctrina, miraculis, mor-te, resurrectione & reliquis rebus praeclare gestis memo-riae prodiderunt?

Primum itaque fidei historicae crlterium nobis erit;Fabia quae nobis enarrantur debent esse possibiha ,

ita utnon mado in inteUesiu cogitari , verum etiam experientiaatque senjibus nojlris subesse possint.

scriptor hujus momenti immemor, qui eventus re-rum vel indubiis rationis principiis omnino contrarios,vel legibus experientiae humanae adversos,adeoque & intelle-ctus nostri judicio haud obvios tanquam veros venditare &

lectoribus suis persvadere satagit, tanto minus sidem me-retur, quanto clarius prodit, le vel male sanum & dece-ptum, vel turpi alios ductum esse sallendi siodio. Namlicet angustis omnino sinibus contineatur intelligentia hu-mana, neque datum nobis sit abditas Naturae latebras,

s) Magnatn argumentorum huc facientium copiam, quamvis non opti-mo delectu undique congellam, invenire licet in celebri N. Lardkeriopere: the Credibility osthe GospeL Hijlory , Lond. 1741, &c. qua adaccuratiorem trutinam Pudiose expensa pluribusque locuplatata tra-dunt J. D. MkchAeris in Emleiiung in die keiligen sckristen desN. Bundes , P. I. 2- (Ed. 3.) K. A. Hanlein in suo Handbuchder Einleitmg in die sckristen des N. Tejl. P, I, pagg sy. seqq.seiler 1. c. P. I. pagg. 237. seqq, ut alios & antiquiores & re»centiorss scripturae N. Testamenti strenuos «ruditosque vindicestaceam.

31

rerumque vires atque caussas omnes penitius cognoscere;innotuere tamen nobis -& per rationem & per experientiamcertae quaedam veritates {principia cognitionis humana ap-pellare svevimus) immotae adeo & immutabiles, ut no-tione Dei, facultate animi noslri cognoscitiva rerumquejam constitutor ordine atque nexu salvis, nec aliter esse,neque aliter a nobis percipi atque cogitari possint; quasitaque Historicum, non minus quam Phhosophum, san?ctas atque intemeratas ubique revereri oportet. Res ita-que & facta nobis non moao antea ignota, verum etiamomnem noslram intelligendi aciem, quoad modum, quocontigerint, superantia, reserre quidem potesl scriptor,atque sidem noslram assequi; minime vero ea ample-ctenda nobis obtrudere, quae in se omnino absurda sunt,vel quae slatis experientiae legibus plane repugnant, quae-que hanc ob caussam nec olim potuerunt fieri, nec ho-die, si vel mille testimoniis confirmata, credi possunt. t )

Dispiciamus itaque, quatenus ex criterio jam allato si-des Hifloriae Evangelicae tuto satis aestiniari atque proba-ri possitJ

Conslat eam in vita factisque salvatoris ennarrandiscum primis versari; quorum pleraque tura temporis ho-minum & sensibus & intelligentiae facile obvia, neque acommuni mortalium vivendi ratione admodum aliena,nitro credi, & ex svetis Naturae legibus explicari possunt;qualia sunt quae de eximia Jesu in docendo lapientia &

dexteritate, de insigo} ejus in Deum & homines pietate,humili conditione & vivendi genere, odiis atque injuriisipsi ad mortem usque illatis &c. a scriptoribus sacris di-cuntur; de quorum itaque veritate inter omnes sere con-

2} CFr. J. H, Tiestrunk Censur d. protejs. Lehrbegr, P. I, pagg,13°. & P a s§- 141. (Ed, 2.)

32

venit. Cum vero praeter haec in vita Christi & alia raul-sa occurrant inaudita omnino atque prodigiosa, imo pri-mo obtutu ob rei indolentiam sere incredibilia, miraculaloquor, ab ipso & privatim & publice patrata plurima,praetereaque in iis, quae de ejus conceptione, nativitate,baptismo, tentatione & transfiguratione, vaticiniis, pas-sione denique, resurrtctidne & ad coelos abitu proponun-tur, varia mirabilia prorsus atque captum omnem exce-dentia nobis obveniant, e quibus hanc ipsam ob caussamhaud pauci Religionis Christianae assertores firmissima ar-gumenta pro divinitate ejus petenda esle assitmarunt,cum vicissim haec ipla miracula & prodigia, quasi indu-bia creduli & superstitiosi seculi indicia, aliis summo su-erunt offendiculo, animosque eorum a Fide & EcclesiaChristiana reddidere omnino alienos; e re erit, in mate-riam bancae & Philosophorum & 'i'heo!ogorum longisdissenTionibus celebrem, junctaque ipsorum opera toties,noslro quoque aevo vexatam, paulo altius inquirere, quocerto conslet, quid in dissicili & ancipiti hocce loco no-bis demum tenendum sit? quamque sidem Evangelista® &

Apostolis talia recenlentibus tribuere conveniat?-