Wydział Gospodarki Międzynarodowej al. Niepodległości 10, 61-875 Poznań tel. + 48 61 856 92 55

wgm@ue.poznan.pl www.ue.poznan.pl

Ewelina Pomian

Czynniki różnicujące pozycję i relacje podmiotów w branży lotniczej w Polsce

Factors that differentiate position and interorganizational relationships of companies in an aerospace industry in Poland

Rozprawa doktorska

Promotor:

dr hab. Beata Stępień, prof. nadzw. UEP

Katedra Zarządzania Międzynarodowego

Poznań 2018

1. Uzasadnienie wyboru tematu badawczego

Działalność w branży lotniczej to działalność „nietypowa” i wymagająca szczególnych

zasad (Busquin i inni, 2001), „unikalna”, „interesująca” (Bae i Duvall, 1996), kontrowersyjna

(Skulski, 2013, s. 11)1, a jednocześnie obarczona dużym ryzykiem z uwagi na szereg

złożonych i wielopłaszczyznowych czynników mających genezę w makrootoczeniu, w

otoczeniu konkurencyjnym, jak i wynikających ze specyfiki samej branży. Czynniki polityczne,

prawne, ekonomiczne, technologiczne czy militarne (w przypadku segmentu wojskowego

branży) makrootoczenia mają zasadniczy wpływ na działalność podmiotów w branży i rzutują

zarówno na ich działalność operacyjną, jak i kierunki rozwoju samej branży. Również

specyfika dynamicznego otoczenia konkurencyjnego i charakterystyka branży wymuszają

konieczność dostosowania działań do zmieniających się warunków. Wysokie bariery wejścia

do branży, jej wysoka koncentracja ekonomiczna, oligopolistyczna struktura konkurencji,

zglobalizowane łańcuchy dostaw, długi okres koncepcyjno-wykonawczy i wysoka

kapitałochłonność wymuszają konieczność nawiązywania hybrydowych relacji pozwalających

podmiotom na uzyskanie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej. Konsekwencją wyżej

wymienionych zjawisk jest konieczność otwarcia przedsiębiorstw na współpracę w wymiarze

globalnym, przy jednoczesnym zachowaniu pewnej odrębności wymuszanej przez kwestie

bezpieczeństwa narodowego w przypadku wojskowej części branży. Wysoka innowacyjność

sektora, będąca podstawą przewagi konkurencyjnej podmiotów w branży, rzutuje z kolei na

charakter współpracy między przedsiębiorstwami i znajduje swoje odzwierciedlenie w

tendencjach współpracy i kierunkach rozwoju (Powell, 1990; Rose-Anderssen, Baldwin,

Ridgway, Allen, Varga, 2008). Wskazuje się jednocześnie na trudność znalezienia

obiektywnych wskaźników umożliwiających rzetelną i precyzyjną ocenę efektów współpracy

podmiotów, sygnalizując konieczność analizy jakości relacji i procesów zachodzących we

współpracy podmiotów (np. Gulati, Dialdin i Wang, 2002; Jack, 2005; Sammarra i Biggiero,

2008) oraz uwzględnienia roli państwa w takich strukturach (np. Frenken, 2000;

Galaskiewicz, 2007; Kogut, 2000). Niemniej istotne, szczególnie w kontekście otoczenia

1Branża lotnicza zasadniczo dzieli się na część wojskową i cywilną. Jednocześnie jej wojskowy segment

należy do przedmiotowo i podmiotowo szerszego kompleksu zbrojeniowego. Powyższa uwaga odnosi się do sektora zbrojeniowego, a kontrowersje wynikają z dualnego charakteru tegoż sektora, tj. zasadniczym celem jest budowanie bezpieczeństwa narodowego, z drugiej strony natomiast sektor jest silnie związany z korupcją, prowadzeniem konfliktów zbrojnych i nielegalnym obrotem uzbrojeniem (Skulski ,2013, s. 11).

instytucjonalno-prawnego branży, wydaje się zestawienie wymogów formalnych

z elementem społecznym powiązań między podmiotami, którego waga jest podkreślana

przez badaczy (np. Granovetter, 1985; Galaskiewicz, 2007; Stępień, 2011). Wśród badaczy

panuje zgodność, iż nawiązywanie i utrzymywanie relacji międzyorganizacyjnych jest

niezbędne do prowadzenia działalności w branży lotniczej (Biggiero i Samara, 2010; Broekel

i Boschma, 2012; Knoben i Oerlemans, 2006; Lublinski, 2003; Torre i Gilly, 1999).

Argumentuje się, iż sukces firmy w branży lotniczej opiera się na złożonej sieci

długoterminowych relacji o charakterze ewolucyjnym, w których współpraca i konkurencja

muszą współistnieć, a kolaboracyjna redukcja kosztów i stabilne relacje są skuteczniejszym

rozwiązaniem ze społecznego i ekonomicznego punktu widzenia niż podejście czysto

transakcyjne (Esposito i Raffa, 2007). Duża dywersyfikacja wewnątrzsektorowa i

wewnątrzbranżowa, brak jednego produktu, jednego rynku i firmy operującej na jednym

poziomie w łańcuchu dostaw ograniczają jednocześnie możliwości identyfikacji

systematycznych powiązań między podmiotami (Williams, Maull i Ellis, 2002, s. 702).

Dodatkową trudność stwarza podział na wojskowy i cywilny segment o nieco odmiennych

uwarunkowaniach. Badacze argumentują również, iż czynnikiem wpływającym na pozycję

przedsiębiorstwa w branży lotniczej jest właściwe wykorzystanie zasobów (Fawcett, Fawcett,

Watson i Magnat, 2012; Mathur, Jugdev i Fung, 2007) oraz odpowiednie reagowanie na

zmiany w szeroko rozumianym otoczeniu oraz gotowość organizacji do wprowadzania

działań dostosowawczych wewnątrz organizacji (Fawcett i inni, 2012; Sharifi i Zhang, 1999).

Wśród badaczy dominuje przekonanie, iż zasoby niematerialne są kluczowe dla uzyskania

i utrzymania przewagi konkurencyjnej (np. Krupski w: Klimas, 2013; Palmatier, Dant i Grewal,

2007; Teece, Pisano, 1994). Jedną ze strategii regulujących otoczenie, a mających na celu

ograniczenie zależności od zasobów innego przedsiębiorstwa, jest właśnie budowanie

stabilnych, opartych na współpracy relacji z innymi przedsiębiorstwami (Rossignoli i Ricciardi,

2015, s. 29-33). Relacje między firmami zachodzą w otoczeniu, tak więc czynniki zewnętrzne

mogą zasadniczo moderować esencję relacji między firmami, szczególnie że niepewność

otoczenia jest najistotniejszym czynnikiem kontekstualnym (Heide i inni 1990; Noordewier,

John i Nevin, 1990 w: Palmatier, Dant i Grewal, 2007). Duża niepewność otoczenia w branży

lotniczej, połączona z uwarunkowaniami samej branży powodują, iż relacje są istotnym

elementem ograniczającym szeroko rozumiane ryzyko. Dowiedziono również, iż realizacja

strategii relacyjnej przyczynia się do wzmocnienia pozycji firmy na rynku (Zakrzewska-

Bielawska i Fisiak, 2018), oraz że zasoby materialne, w połączeniu z tymi niematerialnymi,

przyczyniają się do poprawy pozycji przedsiębiorstwa na rynku (Mathur i inni, 2007). Istnieją

badania dotyczące pozycji i relacji w branży lotniczej, jednak mają charakter

fragmentaryczny. Nie wykazano jak dotąd, w jaki sposób relacje i pozycja wzajemnie

na siebie wpływają. Istnieje zatem luka badawcza w obszarze poznania natury, charakteru

i kierunku wzajemnych wpływów relacji przedsiębiorstw i ich pozycji (na rynku, w ramach

konkurencji i w sieci, w jakiej funkcjonują), a intencją autorki jest jej wypełnienie.

2. Pytania badawcze

W pracy próbuje się odpowiedzieć na następujące pytania badawcze:

1. Jakie związki przyczynowo-skutkowe zachodzą pomiędzy charakterem

nawiązywanych relacji a zajmowaną pozycją podmiotów gospodarczych w branży

lotniczej w Polsce?

2. Jaką rolę w charakterze powiązań gospodarczych i zajmowanej pozycji w branży

odgrywa a) kapitał pochodzenia podmiotu, b) charakter nadzoru właścicielskiego

skoro wiadomo, że w branży lotniczej:

technologie i rozwiązanie produkcyjne, wymagają finansowania ze strony zarówno

państwa, organizacji ponadnarodowych, jak i samych podmiotów gospodarczych w

ramach rozproszonych globalnie sieci dostaw,

jej działalność i rozwój w dużym stopniu od regulacji instytucjonalnych i kapitałowego

nadzoru ze strony państw i organizacji ponadnarodowych (w tym o charakterze

militarnym),

istnieje konieczność współdziałania wielu podmiotów (przedsiębiorstw, agend

państwowych, instytutów badawczych, organów administracyjnych) w celu

stworzenia prototypów nowych statków powietrznych i innych rozwiązań

awiacyjnych, a następnie uruchomienia ich masowej produkcji na potrzeby sprzedaży

na skalę ponadnarodową?

3. Przedmiot pracy, główny cel pracy, cele szczegółowe, hipotezy badawcze

Przedmiotem pracy jest analiza wzajemnego wpływu powiązań gospodarczych i pozycji

zajmowanej przez przedsiębiorstwa operujących w branży lotniczej w Polsce na tle sytuacji

branży w wymiarze globalnym.

Głównym celem pracy jest próba ustalenia charakteru i przyczynowo-skutkowej natury

związków pomiędzy zajmowaną pozycją w branży, pochodzeniem kapitału, rodzajem

nadzoru właścicielskiego, a charakterem tworzonych i utrzymywanych przez te podmioty

relacji w branży lotniczej w Polsce.

Cele szczegółowe, które jednocześnie wyznaczają kolejne zadanie badawcze w pracy to:

1. Analiza i ocena struktury oraz charakterystyki branży lotniczej w Polsce i na świecie

(rozdział 1)

2. Analiza otoczenia instytucjonalnego przedsiębiorstw branży lotniczej w Polsce

i na świecie (rozdział 2)

3. Określenie rodzaju i charakteru relacji, jakie budują podmioty w branży lotniczej

(rozdział 3)

4. Określenie zależności pomiędzy pochodzeniem kapitału i rodzajem nadzoru

właścicielskiego a charakterem relacji podmiotów w branży lotniczej w Polsce

(rozdział 3)

5. Ocena pozycji podmiotów w branży lotniczej z uwagi na pochodzenie kapitału, formę

organizacyjno-prawną działalności, rodzaj nadzoru właścicielskiego, kraj/regionu

pochodzenia większości kapitałowej oraz wynik finansowy (rozumiany jako przedział

średniorocznych obrotów) (rozdział 5)

6. Identyfikacja kluczowych czynników sukcesu w branży lotniczej (rozdział 5)

W niniejszej rozprawie autorka postawiła następujące hipotezy badawcze:

H1 Pozycja podmiotu w branży lotniczej jest uzależniona od pochodzenia kapitału.

(wyprowadzono na podstawie m.in. Álvarez, Marin i Fonfría, 2009).

H2 Pozycja zajmowana przez przedsiębiorstwo w branży lotniczej wpływa na poziom

osiąganych przez nie wyników gospodarczych (wyprowadzono na podstawie m.in.

Mathur, Jugdev i Fung, 2007).

H3 Pozycja przedsiębiorstwa wynika z nawiązywanych przez nie relacji z kooperantami

(wyprowadzono na podstawie m.in. Zakrzewska-Bielawska i Fisiak, 2018)

4. Metoda i zakres badań

Zakres przedmiotowy pracy stanowią relacje i pozycje przedsiębiorstw w branży lotniczej

w świetle formy organizacyjno-prawnej, kraju/regionu pochodzenia kapitału, większości

kapitałowej, rodzaju nadzoru właścicielskiego oraz średniorocznych obrotów.

Zakres podmiotowy pracy w warstwie empirycznej stanowią polskie przedsiębiorstwa

lotnicze. Celem wzbogacenia badania o możliwość odniesienia wyników do szerszego

kontekstu branży, do badania zaproszono również przedstawicieli branży lotniczej w USA

oraz w Europie.

Zakres czasowy badań empirycznych obejmował rok 2018. Adresatami badania były

przedsiębiorstwa operujące w branży lotniczej w Polsce. Przegląd literatury obejmował

zasadniczo zjawiska zachodzące w branży lotniczej w Polsce i na świecie po 1989 r.,

natomiast konieczność nakreślenia szerszego tła do analizy spowodowała konieczność

przedstawienia zjawisk zachodzących w sektorze i w branży w latach powojennych.

Zakres przestrzenny pracy obejmował zasadniczo branżę lotniczą w Polsce, jednakże

pewna przekładalność zjawisk zachodzących w branży na świecie na warunki polskie, jak

również powiązania z branżą w wymiarze globalnym spowodowały konieczność odniesienia

się do zjawisk w niej zachodzących zarówno w Europie, jak i w USA. Chociaż przedmiotem

niniejszej pracy jest działalność podmiotów branży lotniczej, to jednak z uwagi na silne

powiązania i ścisłe uzależnienie z szerszym przedmiotowo i podmiotowo sektorem lotniczym,

w uzasadnionych i jasno wskazanych w pracy miejscach nakreślono i przybliżono tło

sektorowe. Osadzenie działalności przedsiębiorstw z branży lotniczej w szerszym kontekście

sektorowym jest bowiem niezbędne dla ukazania pełnego obrazu tejże dziedziny,

współzależności i wzajemnych oddziaływań. Dotychczas opublikowane sektorowe

i branżowe badania empiryczne mają charakter fragmentaryczny, co wynika z wysokiego

stopnia złożoności i niejednorodności zarówno wewnątrz sektora, jak i branży.

Podstawę rozważań teoretycznych stanowi krytyczna analiza i ocena obcojęzycznej

i polskiej literatury naukowej, raportów branżowych oraz branżowej prasy specjalistycznej.

W badaniu empirycznym zastosowano metodykę mieszaną. Na podstawie badań

literaturowych i wywiadów z ekspertami skonstruowano internetowy kwestionariusz

ankiety, przeprowadzono badanie ilościowe z wykorzystaniem kanału internetowego,

a następnie wyniki e–ankiety omówiono z zaproszonymi do badania ekspertami z branży

lotniczej (badanie jakościowe pogłębione). Test hipotez badawczych przeprowadzono

z wykorzystaniem metod statystycznych, tj. jednoczynnikową analizą wariancji, analizą

korelacji liniowej Pearsona i korelacji rangowych Spearmana. W analizie wykorzystano test

U Manna-Whitneya, test Tukeya, test Kruskala-Wallisa, test t-studenta oraz test Dunna

z poprawką Bonferroniego jako testem post-hoc. Stworzono skalę „pozycja”, którą następnie

wykorzystano do dalszych analiz. Poniżej zawarto schemat analityczny 1, który obrazuje

logikę pracy, wskazując proces formułowania i testowania postawionych hipotez

badawczych oraz rozwiązanie problemu badawczego.

5. Struktura rozprawy

Praca składa się z pięciu rozdziałów poprzedzonych wstępem i podsumowanych

zakończeniem. Każdy z rozdziałów jest poświęcony odrębnemu problemowi badawczemu.

W pierwszym rozdziale autorka usystematyzowała pojęcia branży i sektora lotniczego,

jak również uporządkowała podstawowe pojęcia związane z przedmiotem pracy.

Scharakteryzowano branżę lotniczą na świecie i w Polsce oraz omówiono pozycję branży

w gospodarce w ujęciu globalnym i krajowym. Nakreślono również szersze tło,

przedstawiając zarys historyczny branży w USA, Europie oraz w Polsce. Omówiono ponadto

trendy i kierunki rozwoju branży w wymiarze globalnym.

W rozdziale drugim krytycznie omówiono składniki mikro- i makrootoczenia branży

lotniczej. Wyodrębniono i omówiono zasadnicze czynniki makrootoczenia, tj. polityczne,

prawne, technologiczne, ekonomiczne i militarne, rzutujące na działalność podmiotów. Część

rozdziału poświęcono na omówienie i krytyczną analizę uwarunkowań instytucjonalno-

prawnych działalności w branży. Rozdział zamknęło omówienie otoczenia konkurencyjnego

branży lotniczej.

Rozdział trzeci poświęcony został omówieniu relacji międzyorganizacyjnych w ujęciu

teoretycznym. Rozdział otworzyło omówienie perspektyw teoretycznych, w jakich relacje

między organizacjami są omawiane i poddawane weryfikacji empirycznej. Następnie

omówiono postrzeganie więzi między podmiotami w perspektywie zależności zasobowej,

teorii kosztów transakcyjnych, teorii agencji oraz teorii gier. Wyodrębniono również

kluczowe czynniki sukcesu w branży lotniczej. W drugiej części rozdziału autorka omówiła

charakterystykę relacji w branży lotniczej oraz przytoczyła badania obce dotyczące

kooperacji między podmiotami.

W rozdziale czwartym autorka dokonała przeglądu dostępnych

w literaturze ujęć pozycji przedsiębiorstwa. Następnie omówiono pozycję strategiczną,

rynkową i konkurencyjną przedsiębiorstwa z uwzględnieniem dostępnych narzędzi jej

pomiaru. Dalsze rozważania dotyczyły wyników badań obcych nt. pozycji przedsiębiorstwa.

W rozdziale piątym autorka zaprezentowała wyniki badań empirycznych dotyczących

czynników różnicujących pozycję i relacje przedsiębiorstw branży lotniczej w Polsce oraz

w grupie porównawczej pochodzącej głównie z USA. Omówiono również wyniki badań

dotyczących czynników otoczenia przedsiębiorstw w branży oraz cech branży rzutujących na

działalność podmiotów.

W zakończeniu ujęto syntetycznie najistotniejsze wnioski płynące ze zrealizowanej analizy

empirycznej. Zakończenie zawiera również implikacje menedżerskie, sformułowane

na podstawie wyników badań oraz dyskusji z ekspertami z branży. W końcowej części

podsumowania przedstawiono możliwe przyszłe kierunki badań.

6. Wyniki

Przeprowadzona analiza empiryczna pozwoliła zrealizować cel główny pracy, jakim była

identyfikacja specyfiki powiązań podmiotów w branży lotniczej w Polsce oraz próba ustalenia

związków pomiędzy zajmowaną pozycją w branży, pochodzeniem kapitału, rodzajem

nadzoru właścicielskiego, a charakterem tworzonych i utrzymywanych przez te podmioty

relacji. Zrealizowano również trzy cele szczegółowe:

1. Ocena pozycji/sposobu funkcjonowania podmiotów w branży lotniczej z uwagi

na pochodzenie kapitału, formę organizacyjno-prawną działalności, rodzaj nadzoru

właścicielskiego, przedział średniorocznych obrotów

2. Określenie zależności pomiędzy pochodzeniem kapitału i rodzajem nadzoru

właścicielskiego a charakterem relacji podmiotów w branży lotniczej w Polsce

3. Identyfikacja kluczowych czynników sukcesu w branży lotniczej.

Analiza empiryczna wykazała, iż w żadnej z badanych grup pozycja przedsiębiorstwa

nie jest uzależniona od „obiektywnych” czynników, takich jak forma organizacyjno-prawna,

rodzaj nadzoru właścicielskiego, rodzaj kapitału, przedział średniorocznych obrotów,

kraj/region pochodzenia większości kapitałowej, długości istnienia firmy na rynku czy oceny

własnej pozycji (poprawa/brak zmiany/pogorszenie). W pewnej sprzeczności z

dotychczasowymi ustaleniami w piśmiennictwie, pozycja przedsiębiorstwa nie jest zależna

od relacji nieformalnych, natomiast jest zależna od relacji formalnych zawieranych przez

przedsiębiorstwo. Wśród działań istotnych dla pozycji przedsiębiorstwa, polscy respondenci

wskazywali najczęściej budowanie reputacji wśród klientów, natomiast amerykańcy

respondenci najwyżej oceniali właśnie budowanie przyjaznych, nieformalnych relacji

z kooperantami. Jednocześnie wszystkie podmioty biorące udział w badaniu utrzymują

długoletnie relacje z partnerami, a motywy ich zawierania wskazują raczej na wymiar

społeczny niż ekonomiczny.

Badanie potwierdziło istotny wpływ otoczenia na funkcjonowanie podmiotów w branży.

Wysoce istotne różnice między grupami zaobserwowano w odniesieniu do oceny zagrożeń

i utrudnień w otoczeniu, gdzie polscy ankietowani wskazywali głównie na częste zmiany

w otoczeniu politycznym, brak wsparcia ze strony państwa, zmiany w otoczeniu

ekonomicznym. Wśród amerykańskich respondentów takich odpowiedzi nie uzyskano.

Analiza mocnych i słabych stron wykazała, iż najcenniejszym zasobem w posiadaniu

przedsiębiorstw w polskiej grupie jest wiedza i umiejętności (know-how, kwalifikacje

konstruktorów i umiejętności), natomiast w grupie amerykańskiej dominowała reputacja

i silna marka. Wśród kluczowych czynników sukcesu w branży lotniczej respondenci w obu

grupach jednogłośnie wskazali na reputację wśród klientów oraz generalnie kwestie

na poziomie operacyjnym przedsiębiorstwa.

Analiza wykazała, iż polscy przedsiębiorcy skupiają się w swoich działaniach na realizacji

celów operacyjnych, co pokazały wskazania kluczowych czynników sukcesu, oraz

przetrwaniu w dynamicznym i niesprzyjającym otoczeniu, co wykazała analiza utrudnień

i zagrożeń w otoczeniu. W porównaniu z grupą amerykańską, polskie podmioty wykazują

duże niższe poczucie sprawczości, wskazując na szereg cech branży mających negatywny

wpływ na działalność (długi okres koncepcyjno-wykonawczy dla nowych produktów,

trudności z osiąganiem efektu skali produkcji z powodu niskich wolumenów produkcji, brak

realnej możliwości konkurowania z większymi firmami, problemy z osiąganiem progu

rentowności), których nie „dostrzegli” amerykańscy ankietowani. Powyższe cechy branży są

raczej uniwersalne i to zadaniem osób zarządzających w firmach jest takie prowadzenie

działalności, aby utrudnienia wynikające z otoczenia jak i samej branży minimalizować,

zapobiegać ich wpływowi na działalność.

7. Ramowy plan pracy

Wstęp

1. Charakterystyka branży lotniczej na świecie i w Polsce

1.1. Charakterystyka i uporządkowanie pojęć sektora, branży i przemysłu lotniczego

1.2. Cechy branży lotniczej i jej regionalne odmiany

1.2.1. Pozycja globalnego sektora lotniczego w gospodarce światowej

1.2.2. Miejsce polskiej branży lotniczej w gospodarce

1.2.3. Zarys historyczny działalności przedsiębiorstw w branży lotniczej

1.3. Trendy i kierunki rozwoju branży lotniczej

1.3.1. Czynniki ryzyka, wyzwania w branży lotniczej

1.3.2. Cykl koniunkturalny a branża lotnicza

1.4. Podsumowanie – charakter i rozwój polskiej branży lotniczej na świecie i w Polsce

2. Otoczenie a pozycja przedsiębiorstw w branży lotniczej

2.1. Makrootoczenie przedsiębiorstw branży lotniczej

2.1.1. Czynniki polityczne

2.1.2. Czynniki prawne

2.1.3. Czynniki technologiczne

2.1.4. Czynniki ekonomiczne

2.1.5. Czynniki militarne

2.2. Uwarunkowania instytucjonalno-prawne funkcjonowania i rozwoju branży lotniczej

2.3. Otoczenie konkurencyjne w branży lotniczej na świecie i w Polsce

2.3.1. Analiza 5 sił Portera w branży lotniczej

2.3.2. Konkurencja w branży lotniczej – oligopol w teorii i praktyce

2.3.3. Efekt skali produkcji na przykładzie branży lotniczej

2.4. Podsumowanie – hierarchizacja wpływu określonych czynników otoczenia na pozycję

podmiotów w branży lotniczej

3. Czynniki różnicujące relacje przedsiębiorstw w branży lotniczej

3.1. Relacje między podmiotami – uwagi ogólne

3.2. Relacje a bliskość między podmiotami

3.3. Relacje w teorii kosztów transakcyjnych

3.4. Relacje w perspektywie zasobowej

3.5 Relacje w ujęciu teorii agencji

3.6. Badania empiryczne relacji międzyorganizacyjnych na świecie i w Polsce

3.7. Podsumowanie – hybrydowość relacji w branży lotniczej

4. Wewnętrzne i relacyjne determinanty pozycji przedsiębiorstwa

4.1. Definiowanie pozycji przedsiębiorstwa – przegląd literatury

4.1.1. Pozycja strategiczna przedsiębiorstwa

4.1.2. Pozycja rynkowa oraz pozycja sieciowa przedsiębiorstwa

4.1.3. Pozycja konkurencyjna przedsiębiorstwa

4.1.4. Pozycja przedsiębiorstwa – propozycja własnej definicji

4.2. Kluczowe czynniki sukcesu w branży lotniczej

4.3. Badania obce dotyczące pozycji przedsiębiorstwa w branży lotniczej

4.4. Podsumowanie – pozycja przedsiębiorstwa w branży lotniczej jako wypadkowa

otoczenia, zasobów i więzi międzyorganizacyjnych

5. Pozycja i relacje przedsiębiorstw w branży lotniczej w Polsce – wyniki badań własnych

5.1. Metoda badań empirycznych

5.2. Charakterystyka respondentów w badaniu ankietowym

5.3. Znaczenie otoczenia przedsiębiorstw i cech branży – wyniki badań

5.4. Czynniki różnicujące pozycję przedsiębiorstw w branży lotniczej – wyniki badań

5.5. Pozycja przedsiębiorstwa a relacje – wyniki badań

5.6. Mocne i słabe strony firmy respondentów – wyniki badań

5.7. Kluczowe czynniki sukcesu w branży lotniczej – wyniki badań

5.8. Podsumowanie – pozycja a otoczenie, zasoby i relacje w branży lotniczej

Zakończenie

Bibliografia

Wykaz źródeł internetowych

Wykaz aktów prawnych

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Załączniki

Schemat analityczny pracy

Źródło: opracowanie własne