Europejska, bolońska i krajowa struktura kwalifikacji

Seminarium: Tworzenie EOSW

Warszawa - Miedzeszyn, 16 czerwca 2008

Ewa Chmielecka, Ekspert Boloński

Proces Boloński - cele

Podstawowymi celami kształcenia wyższego w Europie wg dokumentów bolońskich są:

– przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy, – przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem w demokratycznym

społeczeństwie, także europejskim, – rozwój i podtrzymanie podstaw wiedzy zaawansowanej

(społeczeństwo i gospodarka wiedzy)– rozwój osobowy kształconych

w tle także: podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego

Proces Boloński - narzędzia

studia 2-3 stopniowe ECTS Suplement do dyplomu Standardy i procedury zapewniania jakości Struktura Kwalifikacji dla EOSW i Krajowe Struktury Kwalifikacji inne

Podporządkowane zadaniu ustanowienia do 2010 Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego

Struktura Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego(zwana „bolońską”)

Opisana w dokumencie przyjętym w Bergen ma służyć jako inspiracja dla krajowych struktur kwalifikacji przewidywano, że do konferencji w Londynie (2007) krajowe struktury

kwalifikacji będą zaprojektowane zaś proces ich "samopotwierdzenia" będzie zakończony do 2010 rokuCytaty (Bergen 2005): Przyjmujemy uniwersalną strukturę kwalifikacji dla EHEA zawierającą trzy główne cykle kształcenia (…)

deskryptory generyczne dla każdego cyklu zbudowane są na podstawie efektów kształcenia i kompetencjach oraz przypisanych im punktom ECTS dla pierwszego i drugiego cyklu

Zachęcamy do opracowania krajowych struktur kwalifikacji, które będą porównywalne ze strukturą dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego do 2010 roku i rozpoczęcia prac nie później niż w 2007 roku.

Cytaty (Londyn 2007) Zachęcamy do pełnego wdrożenia takich krajowych struktur kwalifikacji, aby potwierdzenie ich zgodności

z strukturą kwalifikacji dla EHEA mogło się dokonać do 2010 roku.

Krajowe struktury kwalifikacji w EOSW - stan na koniec 2007

6 krajów je wdrożyło 6 krajów prowadzi konsultacje 12 krajów ma projekty 22 krajach proces projektowania rozpoczął się

(tu Polska) w 1 kraju nie rozpoczęto prac nad nią.

Dlaczego struktura kwalifikacji dla EOSW?

Międzynarodowa przejrzystość („mapa kwalifikacji”) Międzynarodowe uznanie kwalifikacji absolwentów Międzynarodowa mobilność uczących się i absolwentów

Bolońska struktura kwalifikacji jest rodzajem uniwersalnego „języka” przekładu kwalifikacji zdobywanych w w jednym kraju na kwalifikacje uzyskiwane w innym kraju.

Punkty odniesienia: efekty kształcenia.

Ramy ogólne dla struktur kwalifikacji

Deskryptory efektów kształcenia wiedza i rozumienie (knowing and understanding), wiedza jak działać (knowing how to act) wiedza jak być (knowing how to be).

czyli (mówiąc po polsku)

wiedza, umiejętności i postawy.

Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie

Rekomendacja Parlamentu i Komisji Europejskiej z kwietnia 2008:– 8 poziomów edukacji jako rama odniesienia– 3 działy

wiedza, umiejętności inne kompetencje

– Kompatybilność z bolońską strukturą kwalifikacji

Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie – poziomy zasadnicze

EQF Szkolnictwo polskiePoziom 1 Przedszkole

Poziom 2 Szkoła podstawowa

Poziom 3 Gimnazjum

Poziom 4 Liceum ….

Poziom 5 Studium policealne / seminaria

Poziom 6 Studia licencjackie

Poziom 7 Studia magisterskie

Poziom 8 Studia doktoranckie

Jak budować strukturę kwalifikacji dla szkolnictwa

wyższego? Cykle kształcenia

Trzy cykle podstawowe BA - w Polsce licencjat i inżynier MA – w Polsce magister Ph.D. – w Polsce absolwent studiów doktoranckich

Pomiędzy nimi (oraz przed i po ) mogą być umieszczone poziomy pośrednie. Nie mają one charakterystyki w opisie bolońskim, każdy kraj może je zaprojektować wedle własnej tradycji i potrzeb, ale powinny mieć jasne odniesienie do trzech głównych cykli.

Jak budować strukturę kwalifikacji? Efekty kształcenia (zamierzone)

Stwierdzenie, co uczący się powinien wiedzieć, rozumieć i/lub być zdolny zrobić po zakończeniu okresu kształcenia

Efekty kształcenia muszą być mierzalne, potwierdzone i

udokumentowane.

Jak budować strukturę kwalifikacji?Deskryptory dublińskie

Bazują na następujących 5 aspektach kształcenia:- wiedza i rozumienie - oraz ich wykorzystanie w praktyce - ocena i formułowanie sądów- umiejętności komunikacji - umiejętności uczenia się

przygotowane dla trzech cykli kształcenia opisują typowe osiągnięcia studentów uzyskujących dyplom nie mają charakteru standardu programowego/treściowego ale bazują

na tzw. „generic competencies” absolwentów nie są specyficzne dla określonych przedmiotów ani dziedzin wiedzy należy je interpretować w kontekście merytorycznym i językowym

dyscypliny wiedzy.

Przykład deskryptorów dublińskich dla kompetencji „ocena i formułowanie sądów w sferze społecznej” (postawy)

Cykl I (BA)Absolwenci potrafią … formułować sądy …. dotyczące istotnych kwestii

społecznych lub etycznych.

Cykl II (MA)Absolwenci potrafią formułować sądy ... na temat odpowiedzialności

społecznej i etycznej związanej ze stosowaniem w praktyce ich wiedzy i sądów, rozumieją swą rolę społeczną...

Cykl III (D)Absolwenci powinni być w stanie przyczyniać się do postępu

społecznego i/lub kulturalnego w społeczeństwie opartym na wiedzy.

Szkocka Struktura Kwalifikacji –poziomy i kompetencje absolwenta

Deskryptory efektów kształcenia - zastosowanie wiedzy w praktyce dla trzech podstawowych cykli w szkolnictwie wyższym

POZIOM odpowiadający BA Stosuje wiedzę w znanym praktycznym kontekście, Używa niektórych podstawowych rutynowych praktyk... w sytuacjach o nierutynowych elementach ... Planuje użycie umiejętności w określonych sytuacjach, dostosowuje je w razie potrzeby

POZIOM odpowiadający MA Pracuje w wielu kontekstach... radzi sobie w sytuacjach nieprzewidywalnych Używa wybranych podstawowych technik i umiejętności .. związanych z przedmiotem a także niektórych

technik i umiejętności na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym Praktykuje rutynowe metody badawcze

POZIOM odpowiadający D Planuje i przeprowadza projekt badawczy Używa i udoskonala wiele technik ... na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym Wykazuje oryginalność i kreatywność w tworzeniu i stosowaniu nowej wiedzy

Jak budować strukturę kwalifikacji? Przypisywanie punktów ECTS

Pierwszy cykl: 180-240 ECTS Drugi cykl: 90 – 120 ECTS (w tym minimum

60 z programu 2-go cyklu) Trzeci cykl: nie ma na razie przypisanych

punktów

Krajowe Struktury Kwalifikacji - etapy prac

1. decyzja o rozpoczęciu prac 2. określenie celów KSK3. organizacja przedsięwzięcia - identyfikacja interesariuszy, powołanie

ciał4. projektowanie5. konsultacje6. zatwierdzenie projektu, wydanie rozporządzenia 7. umocowanie administracyjne – podział zadań dotyczących

wdrożenia8. wdrożenie na poziomie instytucji /programu – zdefiniowanie przez

uczelnie programów studiów9. weryfikacja, uzupełnianie, poprawki – z udziałem procedur

akredytacyjnych 10. samopotwierdzenie kompatybilności struktur krajowych ze strukturą

bolońską.

Oczekiwania względem Krajowej Struktury Kwalifikacji w Polsce

Lepsza charakterystyka stopni kształcenia:

– określenie kompetencji ogólnych i specyficznych absolwentów przez określenie mierzalnych efektów kształcenia przypisanych do profilów, stopni i (ewentualnych) poziomów pośrednich

Lepsza charakterystyka profilów kształcenia

– akademicki/zawodowy/ogólny na podstawie efektów kształcenia

Lepsza charakterystyka kierunków studiów i uporządkowanie/redukcja ich listy

Przejrzyste określenie zakresu samodzielności w budowaniu programów kształcenia na poziomie centralnym, międzyuczelnianym i uczelnianym

Zapewnienie warunków dla większej elastyczności i różnorodności programów kształcenia

Wzrost autonomii programowej uczelni

Oczekiwania wobec Krajowej Struktury Kwalifikacji w Polsce: rynek pracy

kwalifikacje absolwentów a żądania rynku pracy zatrudnialność a zawodowość zatrudnialność a krajowe standardy kwalifikacji

zawodowych udział przedstawicieli pracodawców w ciałach

projektujących KSK uznawanie dokonań zdobytych poza systemem

edukacji

Niektóre definicje

Struktura kwalifikacji dla EOSW (bolońska)– uniwersalna struktura przedstawiająca zależności między strukturami krajowymi w Europie, dzięki czemu stają się one

przejrzyste i pozwalają zrozumieć opisane i potwierdzane zawarte w nich kwalifikacje. Struktury krajowe mogą być bardzo różnorodne.

Krajowa struktura kwalifikacji– opis krajowego systemu edukacji, który jest zrozumiały w kontekście międzynarodowym, dzięki któremu można opisać

wszystkie kwalifikacje zdobywane i wydawane w ramach szkolnictwa wyższego i który pokazuje wzajemne relacje pomiędzy tymi kwalifikacjami, posługując się kategoriami efektów kształcenia

Kwalifikacje– tytuły zawodowe, stopnie, dyplomy lub inne świadectwa poświadczające osiągnięcie określonych efektów kształcenia

(czasem utożsamiane z nimi)– ich opis zawiera cykl lub poziom i profil, nakład pracy i kompetencje absolwenta.

Efekty kształcenia – określenie, co student powinien wiedzieć, rozumieć i /lub potrafić zrobić po okresie kształcenia - ich charakterystyce

służą deskryptory.

Profil– specyficzny obszar nauczania prowadzący do kwalifikacji, albo też – szersza wiązka programów z różnych obszarów charakteryzująca się wspólnym celem lub aspektami prowadząca do

kwalifikacji.

Inne ważne definicje – przygotowywany „Pangloss”

Czego oczekiwać w 2010 roku?

(nieuzasadniony optymizm?)

46 krajowych struktur kwalifikacji wszystkie samopotwierdzone nowe suplementy do dyplomu bazujące w opisie

kwalifikacji na efektach kształcenia.

Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce

Zaawansowanie prac: etap projektowania w toku Powołane ciała:

– Grupa Robocza oraz – Komitet ds. KSK przy Ministrze NiSW

Najważniejsza zmiana: projektowanie studiów na wszystkich poziomach decyzyjnych rozpoczyna się od „efektów kształcenia” – jest to zmiana o charakterze systemowym.

Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce

– Najważniejsze problemy projektowania : Relacje pomiędzy strukturą bolońską a strukturą

europejską (LLL) – aspekt polski Słownik Profile Struktura kierunkowa Poziomy decyzyjne Autonomia uczelni w projektowaniu programów studiów Akty prawne: istniejące i potrzebne

Najważniejsze problemy projektowania (1)

: Relacje pomiędzy strukturą bolońską a strukturą

europejską (LLL) – aspekt polski Słownik „Pangloss” i kłopoty z nim

Najważniejsze problemy projektowania (2)

Profile– Czy wprowadzić powszechne sprofilowanie studiów w

Polsce? – Jakie profile (akademicki/zawodowy/ogólny ?)– Jak je zdefiniować w oparciu o efekty kształcenia?

Struktura kierunkowa – Kierunki a sprofilowanie dziedzinowe– Zmiana systemu czy powolna ewolucja?

Najważniejsze problemy projektowania (3)

– Poziomy decyzyjne: krajowy, międzyuczelniany, uczelniany

Jakie kompetencje przypisać poziomom? Jakie instytucje reprezentują poziomy? Czy jednakowe kompetencje w projektowaniu

programów dla wszystkich szkół wyższych?

– Autonomia uczelni w projektowaniu programów studiów – jaki zakres?

Najważniejsze problemy projektowania (4)

Akty prawne: Istniejące:

– Kolizje terminologiczne – Kolizje intencji (przykład „zawodowość” a „zatrudnialność”)– Standardy kształcenia

Potrzebne zmiany– Wprowadzenie KSK na poziomie Ustawy

– Usunięcie kolizji terminologii i intencji

Krajowa Struktura Kwalifikacji najważniejsze problemy wdrażania

Akceptacja przez środowisko akademickie oraz innych interesariuszy

– Akcja informacyjna– Projekty pilotażowe

Zmiany w standardach akredytacyjnych i standardach kształcenia

Zmiany w sposobie działania instytucji (w tym komisji akredytacyjnych )

Akty prawne: istniejące i potrzebne

Dziękuję za uwagę!