ETYKA katalog kursów na rok akademicki 2014/2015 · kierunku etyka), litera s oznacza seminarium,...

1

Uniwersytet Jagielloński Wydział Filozoficzny

Instytut Filozofii

ETYKA

katalog kursów

na rok akademicki 2014/2015

Opracowanie katalogu:

dr Radosław Strzelecki

2

Spis treści

Plan studiów na kierunku etyka 4

Zestawienie kursów fakultatywnych na kierunku etyka 8

Opis kursów według dziedzin

Informacja o kodach komputerowych 10

Etyka

(1) Wprowadzenie do etyki 11 (2) Metaetyka 13 (3) Etyka odpowiedzialności 15 (4) Etyka a czas 16 (5) Wątki etyczne w literaturze pięknej 19 (6) Zło. Analiza zjawiska 20 (7) Etyka Wschodu 22 (8) Samopoznanie i odpowiedzialność 24

Podstawy filozofii

(9) Wprowadzenie do filozofii 28 (10) Wprowadzenie do logiki klasycznej 30 (11) Metafizyka 32 (12) Teoria poznania 34 (13) Filozofia wartości 35 (14) Piękno a dobro – relacje etyki z estetyką 37 (15) Elementy logiki praktycznej 39

Historia etyki i filozofii

(16) Historia etyki (z elementami historii filozofii) – starożytność 42

(17) Historia etyki (z elementami historii filozofii) – średniowiecze 46

(18) Historia etyki (z elementami historii filozofii) – XV – XVII wiek 51

(19) Historia etyki (z elementami historii filozofii) – XVIII – XX wiek 54

3

(20) Teoria przyjaźni u Arystotelesa 56 (21) Polska myśl etyczna 59

Antropologia filozoficzna i filozofia społeczna

(22) Filozofia społeczna 62 (23) Antropologia filozoficzna 66 (24) Prawo a moralność – współczesne dylematy 68 (25) Dylematy moralne we współczesnej polityce 70

Etyka szczegółowa

(26) Bioetyka 73 (27) Etyka biznesu 75 (28) Etyka środowiskowa 77 (29) Etyka mediów 78

Różne

(30) Psychologia 81

Plan studiów I stopnia na kierunku etyka

4

I ROK STUDIÓW:

I semestr

Lp Nazwa modułu kształcenia Rodzaj zajęć dydaktycznych

O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia

(egzamin czy zaliczenie)

Liczba godzin ECTS

1. Historia etyki (z elementami historii filozofii) - Starożytność

Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

2. Wprowadzenie do etyki Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

3. Wprowadzenie do filozofii


4. Wprowadzenie do logiki klasycznej

Wykład i ćwiczenia O Egzamin

testowy 60 6

5.

Kursy filozoficzno-etyczne nieobligatoryjne z oferty Instytutu Filozofii UJ

Różne rodzaje (wykład monograficzny, wykład z ćwiczeniami, seminarium, konwersatorium)

F

Różne formy (egzamin ustny, egzamin testowy, zaliczenie na ocenę, prezentacja rezultatów projektu)

0-90 0-9

Łączna liczba godzin: min. 240 – max. 330 Łączna liczba punktów ECTS: min. 24 – max. 33

II semestr:


O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia


Liczba godzin ECTS

1. Historia etyki (z elementami historii filozofii) - Średniowiecze


2. Psychologia Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

3. Piękno a dobro – relacje etyki z estetyką


4. Filozofia społeczna Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

5

5. ECDL - Technologia informacyjna

Laboratorium komputerowe O Zaliczenie

na ocenę 30 3

6.

Kursy filozoficzno-etyczne nieobligatoryjne z oferty Instytutu Filozofii UJ


F

Różne formy (egzamin ustny, egzamin testowy, zaliczenie na ocenę, prezentacja rezultatów projektu)

0-90 0-9


Oznacza to, że studenci powinni uzyskać na pierwszym roku studiów 51 punktów ECTS za kursy obligatoryjne, przypisane do odpowiedniego semestru i minimum 9 punktów ECTS za kursy nieobligatoryjne w ciągu całego roku. Łącznie studenci po pierwszym roku studiów powinni uzyskać minimum 60 punktów ECTS.

II ROK STUDIÓW:

III semestr:


O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia


Liczba godzin ECTS

1. Historia etyki z elementami historii filozofii – XV-XVII w.


2. Filozofia poznania Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

3. Antropologia filozoficzna Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

4. Język nowożytny poziom B2 Lektorat O Zaliczenie 30 0

5.

Kursy filozoficzno-etyczne z oferty Instytutu Filozofii UJ lub pozainstytutowe


F

Różne formy (egzamin ustny, egzamin testowy, zaliczenie na ocenę, prezentacja rezultatów projektu

120 12

Łączna liczba godzin: 330 Łączna liczba punktów ECTS: 30

IV semestr:

6


O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia


Liczba godzin ECTS

1. Historia etyki z elementami historii filozofii – XVIII-XX w.


2. Metafizyka Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

3. Bioetyka Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6


5.

Kursy filozoficzno-etyczne z oferty Instytutu Filozofii UJ lub pozainstytutowe


F


120 12

Łączna liczba godzin: 330 Łączna liczba punktów ECTS: 30

III ROK STUDIÓW:

V semestr:


O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia


Liczba godzin ECTS

1. Filozofia wartości Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

2. Etyka środowiskowa Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6


4.

Kursy filozoficzno-etyczne z oferty Instytutu Filozofii lub pozainstytutowe, w tym jedno seminarium i co

Różne rodzaje (wykład monograficzny, wykład z ćwiczeniami, seminarium,

F

Różne formy (egzamin ustny, egzamin testowy, zaliczenie na ocenę, prezentacja rezultatów

0-240 0-24

7

najmniej jeden kurs języku obcym albo translatorium

konwersatorium) projektu


VI semestr:


O/F

(obligatoryjny lub

fakultatywny)

Forma zaliczenia


Liczba godzin ECTS

1. Metaetyka Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

2. Etyka biznesu Wykład i ćwiczenia O Egzamin 60 6

3. Język nowożytny poziom B2 Lektorat O Egzamin 30 8

4.

Kursy filozoficzno-etyczne z oferty Instytutu Filozofii lub pozainstytutowe, w tym jedno seminarium i co najmniej jeden kurs języku obcym albo translatorium


F


0-240 0-24

5. Egzamin licencjacki Egzamin dyplomowy O Egzamin

ustny 0 10


Do ukończenia studiów I stopnia niezbędne jest uzyskanie co najmniej 180 punktów ECTS (w tym 10 punktów za egzamin licencjacki).

8

Zestawienie kursów fakultatywnych (swobodnego wyboru) na kierunku etyka według porządku kodów komputerowych

Lp Nazwa i kod

komputerowy modułu kształcenia

Osoba prowadząca

Rodzaj zajęć dydaktycznych Semestr

Forma i warunki

zaliczenia

Liczba

godzin

ECTS

1.

Etyka odpowiedzialności

ETE03

prof. dr hab. Jacek Filek, dr Radosław Strzelecki

Seminarium zimowy i letni

Referat i praca pisemna

60 6

2. Etyka a czas

ETE04

dr Radosław Strzelecki

Wykład i ćwiczenia

letni

Egzamin i praca pisemna

60 6

3. Wątki etyczne w literaturze pięknej

ETE05k

dr hab. Piotr Mróz

Konwersatorium

zimowy i letni

Egzamin i referat 60 6

4. Zło. Analiza zjawiska

ETE6

prof. dr hab. Marek Drwięga

Wykład letni Egzamin i praca pisemna

45 4

5. Etyka Wschodu

ETE07

prof. dr hab. Marta Kudelska

Wykład

i ćwiczenia zimowy

Egzamin i referat 60 6

6. Samopoznanie i odpowiedzialność

ETE08

dr Adriana Warmbier

Konwersatorium letni

Aktywny udział w zajęciach i praca pisemna

45 4

7. Elementy logiki praktycznej

ETP07

prof. dr hab. Wojciech Suchoń

Konwersatorium letni

Egzamin i kolokwia

30 3

8. Teoria przyjaźni u Arystotelesa

RO39

dr Maciej Smolak

Wykład i ćwiczenia

zimowy


60 6

9. Polska myśl dr hab. Piotr

Wykład letni Egzamin 30 3

9

etyczna

ETH07

Bartula

10.

Prawo a moralność – współczesne dylematy

ETAS04

dr Marta Soniewicka

Wykład zimowy i letni

Egzamin, praca pisemna i referat

60 6

11.

Dylematy moralne we współczesnej polityce

ETAS07

dr Tomasz Kuniński

Konwersatorium letni Egzamin 30 3

12.

Etyka mediów

ETS05

dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)

Wykład zimowy


30 3

Studenci kierunku etyka jako zajęcia nieobligatoryjne mogą wybierać również moduły kształcenia z kierunku filozofia w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz kursy i moduły kształcenia realizowane w innych instytutach na Wydziale Filozoficznym UJ, a także – za zgodą kierownika studiów – na innych wydziałach UJ i na innych wyższych uczelniach polskich i zagranicznych. STUDIUM PEDAGOGICZNE: Podczas studiów student może uczestniczyć w zajęciach Studium Pedagogicznego, którego ukończenie daje prawo nauczania w szkołach średnich. Tryb zgłaszania się do Studium Pedagogicznego i tok prowadzonych w nim zajęć regulują odrębne przepisy, dostępne w informatorze bądź w ogłoszeniach Studium. W zależności od zakresu zdobywanych uprawnień, zajęcia w studium trwają dwa lub trzy semestry. Zobacz: www.sp.uj.edu.pl /studia/stacjonarne. Rekrutacja na zajęcia do Studium Pedagogicznego UJ odbywa się poprzez USOSweb.

10

Opis kursów według dziedzin

Informacja o kodach komputerowych:

Każdy kurs proponowany studentom ma dla celów ewidencji komputerowej nadany kod zawierający duże litery oznaczające dziedzinę przedmiotową kursu i dwie cyfry. Małe litery występujące czasem na końcu numeru wskazują na wariant kursu lub na jego charakter: litera p oznacza kurs podstawowy (kursy podstawowe stanowią kanon programu studiów na kierunku etyka), litera s oznacza seminarium, litera k natomiast, że dany kurs może być kontynuowany. Wśród kodów wyróżniają się posiadające na drugiej i trzeciej pozycji cyfry dziewięć (x99). Numer x99 jest numerem uniwersalnym dla wykładów monograficznych zgłaszanych w Instytucie jednorazowo (przez pracowników bądź zaproszonych gości), a więc nie stanowiących oferty, z której można będzie skorzystać w dowolnym momencie studiów. Dla kursów wysłuchiwanych poza Instytutem obowiązują symbole funkcjonujące w jednostkach prowadzących te kursy.

11

Etyka

Wprowadzenie do etyki

Osoby prowadzące: dr Maciej Smolak

Kod ETE01pc

Prerekwizyty: brak

Semestr: I, zimowy

Liczba godzin: 60 (30 + 30)

ECTS: 6

Tematyka zajęć

Celem zajęć jest naświetlenie pól problemowych i badawczych we współczesnej etyce. Omówione zostaną dziedziny etyki normatywnej, etyki opisowej, metaetyki i wybrane problemy etyki stosowanej.

Kluczowe stanowiska w etyce w przekroju historyczno-systematycznym:

1) absolutyzm i relatywizm

2) kierunki deontologicze i teleologiczne

3) systemy etyk religijnych

4) modele etyki aksjologicznej

5) próby uniwersalizacji etyki

6) konsekwencjalizm

7) etyka samorealizacji i etyka obowiązku

8) etyka niezależna i sytuacyjna

Obowiązywanie norm moralnych i granice odpowiedzialności.

12

Problem błędu naturalistycznego i jego konsekwencje w metaetyce.

Rodzaje ocen i sądów etycznych. Spór o dobre racje w etyce.

Analiza wybranych problemów z zakresem etyki stosowanej: prawa człowieka, eutanazja, transplantacje.

Literatura przedmiotu

Literatura podstawowa:

(1) Arystoteles, Etyka Nikomachejska; (2) I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności; (3) D. Hume, Badania dotyczące zasad moralności; (4) J.S. Mill, Utylitaryzm; (5) G.E. Moore, Etyka; (6) V. J. Bourke, Historia etyki (1994); (7) F. Ricken, Etyka ogólna (2001); (8) R. Brandt, Etyka (1996); (9) S. Andersen, Wprowadzenie do etyki (2003); (10) S. Dziamski, Wykłady z nauki o moralności (2000); (11) G. E. Moore, Etyka (1980); (12) A. Anzenbacher, Wprowadzenie do Etyki (Kraków 2008); (13) A. MacIntyre, Krótka historia etyki (Warszawa 1995); (14) F. Ricken – Etyka ogólna (wydawnictwo Antyk, 2001); (15) E. Tugendhat, Wykłady o etyce (2004); (16) Metaetyka (red. I. Lazari-Pawłowska, 1975)

Literatura uzupełniająca:

(1) M. Ossowska, Normy moralne (1970); (2) R. Ingarden, Wykłady z etyki (1989); (3) A. MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności (1996); (4) P. Singer, O życiu i śmierci, upadek etyki tradycyjnej (1997); (5) R. M. Hare, Freedom and Reason (1963); (6) M. Ossowska, Normy moralne (1970); (7) T. Czyżowski, Pisma z etyki i teorii wartości (Warszawa 1989); (8) P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej (Warszawa 1994); (9) Z. Bauman, Etyka ponowoczesna (Warszawa 1996); (10) J. Hołówka, Etyka w działaniu (2001)

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu

Wykład: egzamin pisemny;

Ćwiczenia: 1 referat, którego treść jest uzgadniana z prowadzącym.

13

Metaetyka

Osoba prowadząca: prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz

Kod ETE10p

Prerekwizyty: ETE01p

Semestr: VI, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Zakres tematyczny:

1) Zagadnienia metaetyki

- sens wypowiedzi etycznych

- prawda i fałsz w sądach etycznych

- sposoby uzasadniania ocen o norm etycznych

2) Główne stanowiska w metaetyce

- intuicjonizm

- naturalizm

- nonkongnitywizm

3) Metaetyczna teoria dobra

- koncepcje dobra jako przyjemności

- koncepcje dobra jako spełnienia pragnień

- obiektywistyczne koncepcje dobra

4) Metaetyczna teoria powinności

- różne odmiany i interpretacje zdań o powinności

14

- powinności ogólne, szczegółowe i konkretne

- koncepcje nadrzędnych zasad moralnych, teoria obowiązków prima facie i etyczny partykularyzm

- sposoby uzasadniania szczegółowych powinności we współczesnej etyce praktycznej

5) Metaetyczna analiza pojęcia wolności


- Brandt Richard B. - Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki, tłum. Barbara Stanosz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.

- Fritzhand Marek - Główne zagadnienia i kierunki metaetyki, KiW, Warszawa 1970.

- Galewicz Włodzimierz (red.) - Moralność i profesjonalizm - Spór o pozycję etyk zawodowych, TAiWPN Universitas, Kraków 2010.

Hołówka Jacek (red.) - Filozofia moralności. Postanowienie i odpowiedzialność, Spacja – Fundacja Aletheia, Warszawa 1997.

Lazari-Pawłowska Ija (red.) - Metaetyka PWN, Warszawa 1975.

Singer Peter (red.) - Przewodnik po etyce, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.


Regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów.

15

Etyka odpowiedzialności

Osoby prowadzące: prof. dr hab. Jacek Filek, dr Radosław Strzelecki

Kod ETE03

Prerekwizyty: ETE01p lub ET01p

Semestr: zimowy i letni (wtorek, 16.00, s. 89)

Liczba godzin: 60 godzin seminarium

ECTS: 6

Tematyka zajęć

Seminarium będzie poświęcone analizie najważniejszych tekstów z zakresu filozofii odpowiedzialności z ostatnich stu lat. Podstawową lekturą będzie antologia: "Filozofia odpowiedzialności XX wieku. Teksty źródłowe", wyb., tłum., red. J. Filek, Kraków 2004.

Forma i warunki zaliczenia

Dwa referaty albo jeden referat i praca pisemna

16

Etyka a czas

Osoba prowadząca: dr Radosław Strzelecki

Kod ETE04

Prerekwizyty: ETE01p lub ET01p

Semestr: letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Celem kursu jest ekspozycja i zbadanie relacji między rozumieniem czasu a myśleniem etycznym. Człowiek jest istotą czasową. Ma swój początek i koniec, określa go zatem skończoność i śmiertelność, stawiające go przed pytaniem o sens jego przemijającego życia. Doświadcza zmienności, która każe mu zapytywać o własną tożsamość. Nie jest sam – jest spadkobiercą minionych pokoleń; doświadcza umierania innych; posyła w przyszłość swoje dzieci – dźwiga zawsze już odpowiedzialność za świat, który im pozostawi. Człowiek wybiera – a jego wybór zawsze dokonuje się w określonej perspektywie czasowej: „wybiera przyszłość”, „pozostawia za sobą przeszłość”, „żyje chwilą”. Każde z tych określeń odsłania kluczową rolę doświadczenia czasu w kształtowaniu się ethosu jednostki, grupy, społeczności.

Teoretyczną oś problemową wyznacza konfrontacja tezy Martina Heideggera, wedle której pierwotna czasowość jest podstawowym określeniem sposobu bycia znamiennego dla człowieka, z głównymi filozoficznymi koncepcjami czasu, wpisującymi się w optyce zaproponowanej przez Heideggera w tzw. tradycję metafizyczną. Jeżeli zaś czasowość w istocie pełni kluczową funkcję w ontologicznym określeniu człowieka, musi mieć ona decydujące znaczenie dla jego etyczności.

Program wykładów:

Część I: Przemiany w rozumieniu czasu w europejskiej tradycji filozoficznej.

(1) Etyka a czas – sformułowanie problemu. Etyczne znaczenie skończoności bytu ludzkiego. Potoczne i metafizyczne rozumienie czasu. Przedarystotelesowska refleksja nad czasem w myśli greckiej. Pojęcia: chronos, kairos, aion.

17

(2) Arystotelesowska wykładnia czasu.

(3) Augustyńska wykładnia czasu z uwzględnieniem chrześcijańskiej wizji dziejowości człowieka. B. Pascal i problem relacji skończoność – nieskończoność.

(4) Immanuel Kant i koncepcja czasu jako apriorycznej formy zmysłowości. Ontologiczno-etyczne konsekwencje tego ujęcia w obrębie systemu Kanta.

(5) Przyczynowość i dziejowość w systemie G.W.F. Hegla.

(6) Czas i problem jedności egzystencji w myśli S. Kierkegaarda.

(7)Nietzscheańska idea wiecznego powrotu.

Część II: Przełom w rozumieniu czasu w filozofii XX wieku.

(8) Bergsonowska krytyka tradycyjnej wykładni czasu.

(9) Dynamiczna wykładnia czasu w fenomenologii E. Husserla.

(10-11) Czasowość jako kluczowy egzystencjał Dasein w myśli M. Heideggera. Perspektywy rozumienia czasu jako jedności ekstaz. Czasowość – troska – bycie-ku-śmierci. Właściwa dziejowość bytu ludzkiego.

(12) Etyczny sens uprzywilejowania przyszłości w wykładni czasu w egzystencjalizmie J.-P. Sartre’a.

(13) Czas Ja i czas Ty w myśli M. Bubera. Odkrycie niewspółczesności Ja i Ty w myśli E. Grisebacha.

(14) Synchroniczność i diachroniczność w myśli E. Lévinasa. Czas a substytucja.

(15) H. Jonas i problem odpowiedzialności za przyszłość innych.


Literatura podstawowa – lektury na ćwiczenia; fragmenty tekstów:

(1) J. L. Borges, „Nieśmiertelny”; (2) Heraklit, „147 fragmentów”; (3) Arystoteles, „Fizyka”; (4) Augustyn z Hippony, „Wyznania”, „Państwo Boże”; (5) I. Kant, „Krytyka praktycznego rozumu”; (6) S. Kierkegaard, „Pojęcie lęku”; (7) F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra”, „Wiedza radosna”; (8) M. Heidegger, „Bycie i czas”; (9) J.-P. Sartre, „Byt i nicość”; (10) M. Buber, „Ja i Ty”; (11) E. Lévinas, „Inaczej niż być…”; (12) H. Jonas, „Zasada odpowiedzialności”

Literatura uzupełniająca, zalecana:

(1) I. Kant, „Uzasadnienie metafizyki moralności”, „Religia w obrębie samego rozumu”; (2) S. Kierkegaard „Albo, albo” (fragmenty), „Powtórzenie”; (3) F. Nietzsche, „Ludzkie, arcyludzkie”, „Wola mocy”; (4) H. Bergson, „O bezpośrednich danych świadomości”

18

(fragmenty); (5) E. Husserl, „Wykłady z wewnętrznej świadomości czasu”, „Medytacje kartezjańskie” (fragmenty); (6) M. Heidegger, „Podstawowe problemy fenomenologii”; (7) E. Lévinas, „Czas i to, co inne”, „Całość i nieskończoność”


Egzamin ustny z treści wykładów i z lektur omawianych na ćwiczeniach. Zapisy na egzamin począwszy od dwóch tygodni przed zakończeniem semestru. Możliwy „termin zerowy” w ostatnim tygodniu przed sesją egzaminacyjną.

Zaliczenie z ćwiczeń na podstawie pracy pisemnej i aktywnego udziału w zajęciach.

19

Wątki etyczne w literaturze pięknej

Osoba prowadząca: dr hab. Piotr Mróz, prof. UJ

Kod ETE05k

Prerekwizyty: ETE01p i ETP01p

Semestr: zimowy i letni

Liczba godzin: 60 godzin konwersatorium

ECTS: 6

Tematyka zajęć

(1). Obecność dyskursu etycznego w literaturze modernistycznej. Egzystencja, podmiotowość, subiektywność, wrzucenie w świat, alienacja. Groźba utraty tożsamości i próba dla relacji z innym człowiekiem. Joyce, Mann, Kafka, Musil, Broch, Rilke, Gombrowicz,Witkacy, Eliot.

(2). Doświadczenie II wojny światowej i zakwestionowanie paradygmatu racjonalności człowieka. Literatura wobec totalitaryzmu i ludobójstwa: Bułhakow, Koestler, Levi, Kertes, Marai. Nadmiarowość i absurdalność świata – Camus, Sartre. Irracjonalizm i realizm magiczny – Beckett, Ionesco, Albee, Pinier, Mrożek, Sabato.

(3). Współczesna powieść postmodernistyczna. Świadectwo zobojętnienia na wartości i utraty jednoznacznej orientacji w świecie. Alienacja jednostki jako efekt zdobyczy cywilizacyjnych. Barth, Pynchon, Sontag, Perec, Pielewin, Rushdie, Oz.


Literatura zostanie podana na pierwszych zajęciach.


Egzamin ustny ze znajomości lektur. Referat wygłaszany podczas zajęć.

20

Zło. Analiza zjawiska

Osoba prowadząca: prof. dr hab. Marek Drwięga

Kod ETE6


Semestr: letni

Liczba godzin: 45

ECTS: 4

Tematyka zajęć

I. Zło w tragedii greckiej

II. Zło metafizyczne, zło moralne u św. Augustyna

III. Problemy teodycei

IV. Myślenie o złu po Auschwitz

V. Zło radykalne u I. Kant i H. Arendt

VI. Wolność do zła czy od zła

VII. Banalność czy demoniczność zła w XX wiecznych totalitaryzmach

VIII. Dylematy Hioba


Literatura obowiązkowa: P. Ricoeur „Symbolika zła”, rozdz. II „Zły Bóg i „tragiczna wizja istnienia” oraz tenże „Zło-wyzwanie rzucone filozofii i teologii”, św. Augustyn „O wolnej woli” ks. I i ks. III, I. Kant ”Religia w obrębie samego rozumu” cz. I „O obecności złego pryncipium obok dobrego albo o radykalnym złu w naturze ludzkiej”, F. Dostojewski „Bracia Karamazow” fragm. „Wielki Inkwizytor”, F. Nietzsche „Z genealogii moralności” rozprawa I., H. Arendt „Korzenie totalitaryzmu” fragm. „Totalne panowanie” oraz „Eichmann w

21

Jerozolimie” tamże „Odpowiedź Hannah Arendt na list Gershoma Scholema”, H. Jonas, „Bóg po Auschwitz”, Tischner „Spór o istnienie człowieka” fragm. z „Wędrówki wokół zła”, R. Safranski, „Zło dramat wolności” rozdz. XI.

Literatura uzupełniająca: J. Filek „Filozofia jako etyka” fragmenty, E. Mukoid „Filozofia zła- Nabert, Marcel, Ricoeur”, J. Tischner „Filozofia dramatu” rozdz. III „Błądzenie”, C. Wodziński „Światłocienie zła”.


Praca pisemna i egzamin ustny.

22

Etyka Wschodu

Osoba prowadząca: Prof. dr hab. Marta Kudelska

Kod ETE07

Prerekwizyty: brak

Semestr: zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

- Omówienie podstawowych pojęć, charakterystycznych dla panindyjskiego światopoglądu,

- Najstarsze refleksje etyczne Indii, analiza wybranych hymnów wedyjskich,

- Koncepcja rytuału – wzorzec codziennych zachowań starożytnego hindusa,

- Cele życia człowieka, a obraz społeczeństwa indyjskiego,

- Dharma – prawo uniwersalne, a prawo społeczne,

- Kształtowanie się koncepcji karmana w upaniszadach,

- Zasady etyczne skodyfikowane w Jogasutrach Patańdźalego,

- Dylematy etyczne według Bhagawadgity,

- Bhakti – Bóg jest miłością,

- Środkowa droga wskazana przez Buddę Śakjamuniego,

- Intencja – podstawowy czynnik buddyjskiego prawa karmana,

- Etyczne zasady postępowania – elementy kształtujące najstarszą społeczność buddyjską,

- Arhat – ideał etyczny czy tylko soteriologiczny,

- Boddhisattwa – współczucie przede wszystkim,

- Paramity – cnoty doskonałości etycznej,

- Tantry – radykalne metody ponad klasycznymi normami zachowania,

23

- Dźina Mahawira – radykalna etyka i asceza,

- Etyka w nauczaniu Konfucjusza,

- Specyficzne wątki etyczne w buddyzmie chan/zen,

- Etyczne przesłanie XIV Dalajlamy.



1) Szymańska B., (red.), Filozofia Wschodu, Kraków 2001 (fragmenty)

2) Kudelska M., (red.), Filozofia Wschodu. Wybór tekstów, Kraków 2002 (fragmenty)

3) Kudelska M., Karman i dharma. Wizja świata w filozoficznej myśli Indii, Kraków 2003 (fragmenty)

4) Kudelska M., (red.), Wartości etyczne w różnych tradycjach religijnych, Kraków 2005 (fragmenty)

5) Wójcik A.I., Filozoficzne podstawy sztuki kręgu konfucjańskiego, Kraków 2010 (fragmenty)

6) Loo Liu J., Wprowadzenie do filozofii chińskiej, Kraków 2010, (fragmenty).


Literaturę uzupełniającą stanowią teksty źródłowe omawianych tradycji filozoficznych. Ich lista zostanie zaprezentowana uczestnikom kursu w trakcie pierwszych zajęć.


Zaliczenie ćwiczeń uzależnione jest od wygłoszenia i następnie przedstawienia w formie pisemnej referatu na zadany temat (związany z analizą tekstu źródłowego). Ocena obu tych elementów będzie stanowiła 1/3 (1/6+1/6) całościowej oceny osiągnięć studenta.

Na pozostałe 2/3 całościowej oceny końcowej składa się wynik egzaminu ustnego z materiału omawianego na wykładzie i ćwiczeniach.

24

Samopoznanie i odpowiedzialność

Osoba prowadząca: dr Adriana Warmbier

Kod: ETE08

Prerekwizyty: brak

Semestr: letni

Liczba godzin: 45 h (konwersatorium)

ECTS: 4

Tematyka zajęć

Celem kursu jest prześledzenie dziejów wezwania gnothi seauton wyrytego na architrawie świątyni w Delfach ze szczególnym naciskiem na współczesne drogi jego realizacji. Punkt wyjścia rozważań stanowi Sokratejskie przekonanie, iż życie nie poddane refleksji nie jest warte przeżycia. Słowa te analizuję w kontekście tytułowych pojęć samopoznania, odpowiedzialności (samozobowiązania) oraz w odniesieniu do pojęcia normatywności. Omawiając współczesne ujęcia problematyki, przywołamy między innymi średniowieczne modele samowiedzy, tj. model introspekcyjny czerpiący z tradycji augustiańskiej oraz model nawiązujący do psychologii Arystotelesa. Będziemy starali się odpowiedzieć na pytanie, na czym polega i na jakie przeszkody natrafia relacja do samego siebie. Co umożliwia nam wiedzę o nas samych, czy granice samopoznania są raz na zawsze ustalone. Co jest przyczyną niepowodzenia racjonalnego namysłu. Czy nasz aparat pojęciowy może nas zwodzić. Co znaczy świadome kształtowanie zdolności refleksji. W jaki sposób świadome bycie w szeroko pojętej kulturze pozwala na przesuwanie granic naszego samookreślenia. Co jest podstawą samowiedzy. Czym są projekty naturalizacji w etyce.

1. Filozofia jako ćwiczenie duchowe. O kierowaniu samym sobą – Sokrates i Platon

2. Arystotelesowski model poznania siebie.

3. Model introspekcyjny - św. Augustyn i jego krytyka.

4. Kantowska etyka powinności i samozobowiązanie.

5. Hermeneutyka siebie. Interpretacja jako doświadczenie działania dzieła literackiego.

25

6. Samopoznanie, normatywność i zobowiązanie przez własne racje.

7. Etyka pamięci. Czy pamięć jest zobowiązaniem?

8. Współczesna realizacja starożytnego ideału troski o duszę – „techniki siebie”.

9. Język jako przestrzeń intersubiektywnie komunikowalnej samowiedzy.

10. Czy działamy autonomicznie? Ile wolności ma nasza wola?

11. Projekt własnego życia i poczucie spełnionego życia.

12. Refleksja, działanie i odpowiedzialność moralna.

13. Perspektywa drugiej osoby i wzajemne uznanie.

14. Co neuronauka mówi o moralności?

15. Nieuchwytność podmiotu refleksji. Podmiot jako zadanie.


Literatura obowiązkowa:

(1) Platon, Charmides, Laches; (2) Arystoteles, O duszy; (3) Św. Augustyn, Wyznania; (4) I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności; (5) B. Herrnstein – Smith, Poezja jako fikcja, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 3, ss. 321-345; (6) Ch. Korsgaard, The Sources of Normativity, Cambridge University Press, Cambridge 1996; (7) A. Margalit, The Ethics of Memory, Harvard University Press, Cambridge, London 2004; (8) M. Foucault, Techniki siebie, w: tegoż, Filozofia , historia, polityka. Wybór pism, tłum. D. Leszczyński i L. Rasiński, PWN, Warszawa 2000; (9) J. Habermas, Działanie komunikacyjne i detranscendentalizacja rozumu, tłum. W. Lipnik, Oficyna Naukowa, Warszawa 2004; (10) D. Davidson, Jak możliwa jest słabość woli?, w: J. Hołówka (red.), Filozofia moralności, Aletheia, Warszawa 1997; (11) D. Dennett, Why Everyone is a Novelist, „Times Literary Supplement” 1988, 4 (459), ss. 1016-29; (12) Agency and Self-Awareness. Issues in Philosophy and Psychology, red. J. Roessler, N. Eilan, Oxford 2003; (13) P. Ricoeur, Drogi rozpoznania, tłum. J. Margański, Znak, Kraków 2014; (14) P. Churchland, Moralność mózgu. Co neuronauka mówi o moralności, tłum. M. Hohol, N. Marek, Copernicus Center Press, Kraków 2013.


26

R. Audi, Moral Knowledge and Ethical Character, Oxford University Press, New York 1997; (2) Filozofia moralności, red. J. Hołówka, Aletheia, Warszawa 1997; (3) M. Frank, Świadomość siebie i poznanie siebie, tłum. Z. Zwoliński, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002; (4) H.G. Gadamer, Idea dobra w dyskusji między Platonem a Arystotelesem, tłum. Z. Nerczuk, Antyk, Kęty 2002; (5) P. Hadot, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum, P. Domański, Aletheia, Warszawa 2003; (6) K. Horney, Neurotyczna osobowość naszych czasów, tłum. H. Grzegołowska, PWN, Warszawa 1981 (7) S. Judycki, Świadomość i pamięć. Uzasadnienie dualizmu antropologicznego, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2004; (8) R. Piłat, Aporie samowiedzy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2013; (9) Self-Knowledge, red. Q. Cassam, Oxford University Press, New York 1994; (10) R. Spaemann, R. Low, Cele naturalne, tłum. A. Półtawski, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008; (11) D.P. Verene, Philosophy and the Return to Self-Knowledge, Yale University Press, New Haven 1997.


Podstawą zaliczenia będzie aktywny udział w zajęciach oraz ocena pracy pisemnej.

27

Inne kursy z działu etyka na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ

Kod ETE99

28

PODSTAWY FILOZOFII

Wprowadzenie do filozofii

Osoba prowadząca: dr hab. Joanna Hańderek

Kod ETP01p

Prerekwizyty: brak

Semestr: I, zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

1. Podstawowe pojęcia – cykl wykładów (5) poświęconych takim pojęciami jak byt, substancja, przyczynowość, człowiek, cielesność, świadomość, cnota, moralność, prawda, poznanie – prezentujący klasyczne terminy i wstępnie prezentująca związane z nimi poglądy

2. Podstawowe kierunki – cykl wykładów (3) poświęconych takim dziedzinom filozofii jak ontologia, epistemologia, aksjologia, etyka, estetyka, w zarysie prezentujących czym są podstawowe ścieżki filozoficznego myślenia i jak kształtowała się relacja pomiędzy poszczególnymi działami.

3. Podstawowe szkoły nurty – cykl wykładów (3) obejmujących od Akademii Platońskiej, przez idealizm, materializm,, dialektykę, hermeneutykę, po neokantyzm, heglizm, szkołę Frankfurcką czy Antropologię Filozoficzną , podstawowe nurty i zarysowane w historii filozofii tendencje myślenia.

4. Krytyczne stanowisko – cykl wykładów (2) poświęcony sceptycznemu i krytycznemu myśleniu w filozofii, refleksji filozoficznej nad nią samą, poszukiwania metody właściwego poznanie.

5. Zarys współczesnych koncepcji – 2 wykłady wprowadzające do współczesnej tradycji filozoficznej, zestawiające klasyczne systemy z współczesnymi i ukazujące nowe sposoby filozofowania.

29


F. Copleston „Historia filozofii”

G. Reale „historia filozofii starożytnej”

E. Gilson, „Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich”

Z. Kuderowicz „Filozofia nowożytnej Europy”

S.C. Lewis „Odrzucony obraz”

P. Hadot „Filozofia jako ćwiczenie duchowe”

A.O. Lovejoy „Wielki łańcuch bytu”

K. Ajdukiewicz „Zagadnienia i kierunki filozofii


Na ocenę z przedmiotu składają się:

1. Aktywność podczas ćwiczeń, przygotowanie minimum jednego wystąpienia (prezentacji, analizy tekstu) i krótkiej pracy pisemnej.

2. Egzamin ustny obejmujący zagadnienia omawiane na zajęciach.

30

Wprowadzenie do logiki klasycznej

Osoba prowadząca: dr Jerzy Hanusek, dr Marek Suwara

Kod ETP02p

Prerekwizyty: brak

Semestr: I, zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

I. Język podstawowy zdaniowego rachunku logicznego (zdania w sensie logiki - dobór spójników podstawowych – standardowa konstrukcja języka symbolicznego - język symboliczny a język naturalny);

II. Klasyczny rachunek zdań (klasyczna definicja prawdy i zasada dwu-wartościowości - ekstensjonalność spójników podstawowych – wartościowanie boolowskie – system aksjomatyczny KRZ - twierdzenie o pełności);

III. Język rachunku predykatów (pogłębiona analiza struktury zdania – kwantyfikacja - język symboliczny – klasyfikacja zmiennych: wolne/związane);

IV. Klasyczny węższy rachunek predykatów (wartościowanie pierwszego rzędu - system aksjomatyczny KWRP - twierdzenie o pełności)


Podstawowa:

M.Porębska, W.Suchoń: Elementarny wykład logiki formalnej Universitas 1999;

B.Stanosz: Ćwiczenia z logiki PWN 1998

Uzupełniająca:

31

L.Borkowski: Logika formalna PWN 1969;

G.Hunter: Metalogika PWN 1982;

B.Stanosz: Wprowadzenie do logiki formalnej. Podręcznik dla humani¬stów PWN 1985


Egzamin pisemny.

Egzaminy cząstkowe (kolokwia) zaliczające ćwiczenia.

32

Metafizyka

Osoba prowadząca: dr hab. Jacek Widomski

Kod: ETP03p

Prerekwizyty: ETP01p

Semestr: IV, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć:

Problematyka kursu obejmuje zarówno fundamentalne kwestie związane z metafizyką jako nauką, jak i przegląd najważniejszych stanowisk w aspekcie historycznym.

Na ćwiczeniach wszystkie omawiane problemy i rozstrzygnięcia znajdą wykładnię w tekstach źródłowych.

Tematyka

1. Geneza i znaczenie terminu metafizyka (2 godz.). 2. Metoda metafizyki: abstrakcja, separacja, analogia (2 godz.). 3. Rozwój problematyki metafizycznej – rys historyczny (10 godz.).

- filozofia eleatów - Platon – teoria idei - filozofia bytu Arystotelesa - Tomasz z Akwinu – recepcja metafizyki Arystotelesa do myśli chrześcijańskiej - Kartezjusz – metafizyka racjonalistyczna

4. Rozumienie metafizyki i ontologii w czasach współczesnych (6 godz.). - E. Husserl – filozofia pierwsza jako fenomenologia - ontologia i metafizyka w ujęciu R. Ingardena - N. Hartmann – nowa funkcja metafizyki 5. Natura bytu (4 godz.). - istota i istnienie - akt, możność jako elementy składowe ontycznej struktury bytu - byt konieczny, byt przygodny 6. Kategorie bytu (2 godz.). 7. Przyczyny bytu (2 godz.). 8. Teoria transcendentaliów (2 godz.).

33

Literatura przedmiotu:

Blandzi, S., (2006), Platoński model filozofii pierwszej, Warszawa

Dogiel, G., (1992), Metafizyka, Kraków

Ingarden, R., (1961-1962), Spór o istnienie świata, Warszawa

Kamiński, S., Krąpiec, M., (1962), Z teorii i metodologii metafizyki, Lublin

Krąpiec, M., Żeleźnik, T., (1966), Arystotelesa koncepcja substancji, Lublin

Stróżewski, W., (2004), Ontologia, Kraków

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:

Egzamin.

34

Teoria poznania

Osoba prowadząca: dr hab. Tadeusz Czarnecki

Kod: ETP04p


Semestr: III, zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć:

Tematyka kursu obejmuje podstawowe zagadnienia epistemologiczne ze szczególnym uwzględnieniem tych, które mają zasadnicze znaczenie dla etyków. W ramach kursu prezentowane będą różne teorie prawdy oraz zagadnienia związane z poznawaniem wartości (np. błąd koncepcja błędu naturalistycznego Moore’a, teza o niewyrażalności etyki Wittgensteina, koncepcja poznania moralnego Franza Brentano). Przedmiotem kursu jest zarówno poznawanie wartości etycznych jak i zagadnienia z etyki poznania.


Wobec braku akceptowalnego podręcznika podstawowego wykorzystywane będą wskazane fragmenty rozmaitych dzieł (np. „Zasady etyki” Moore’a, „O źródle poznania moralnego” Brentany, „Historii filozofii” Coplestona).


egzamin pisemny

35

Filozofia wartości

Osoby prowadzące: prof. dr hab. Józef Lipiec, mgr Anna Szklarska

Kod ETP08p

Prerekwizyty: ETE01p, ETP01p, ETH03p

Semestr: V, zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Pojęcie wartości. Historyczny przegląd teorii wartości: myśl grecka, średniowiecze, pozytywizm, transcendentalizm, fenomenologia i inne. Tradycyjna filozofia wartości (jako suma etyki, estetyki i teorii prawdy) a zintegrowana, autonomiczna aksjologia nowoczesna. Ontologia i epistemologia wartości. Problem istnienia wartości. Spór między subiektywizmem, obiektywizmem i absolutyzmem. Lokalizacja i sposób istnienia (realizm, idealizm, intencjonalizm). Relacjonizm aksjologiczny. Istota wartości a sens dziedzin wartości i walorów poszczególnych. Struktura aksjosfery i hierarchia wartości. Wartości dodatnie i ujemne (antywartości). Wartości egzystencjalne, esencjalne i ornamentalne. Człowiek jako podmiot wartości. Wartości konstruktywne i destruktywne. Poznanie, odbiór, wybór i poszukiwanie wartości. Tworzenie wartości. Współczesne dylematy aksjologiczne w świetle analizy wybranych wartości (życia, piękna, sprawiedliwości, wolności, sprawności, prawdy, szczęścia, miłości i innych).


Andrzej Niemczuk „Filozofia dobra przed powstaniem aksjologii” oraz: "Stosunek wartości do bytu"

Józef Lipiec "Świat wartości" i „Koło etyczne”

Antoni Kępiński „Rytm życia”

36

Ryszard Wiśniewski (red.) „Studia z dziejów filozofii zła”

Lesław Hostyński „Wartości utylitarne”

Max Scheler „Resentyment a moralność”

Roman Ingarden „Wykłady z etyki”

Roman Ingarden „Czego nie wiemy o wartościach”

Nicolai Hartmann „Stosunek wartości i powinności”

Platon „Gorgiasz”, „Państwo” (fragmenty ), „Kalikles”

Arystoteles „Etyka nikomachejska”

św. Tomasz „Summa teologiczna” (fragmenty)

Władysław Stróżewski „Istnienie i wartość” (fragmenty)

Thomas Hobbes „Elementy filozofii” (fragmenty)

Moritz Schlick „Zagadnienia etyki”

Henryk Elzenberg „Pisma estetyczne”

Immanuel Kant „Uzasadnienie metafizyki moralności”

David Hume „Traktat o naturze ludzkiej” (fragmenty)

Friedrich Nietzsche „Z genealogii moralności” (fragmenty)

Michel Foucault „Troska o siebie” w: „Historia seksualności” (fragmenty)

John L. Mackie „Etyka”

Maria Gołaszewska „Istota i istnienie wartości”

Władysław Tatarkiewicz „O bezwzględności dobra” w: „Droga do filozofii i inne rozprawy filozoficzne, Pisma zebrane t.1”

Artur Schopenhauer „O podstawie moralności”


Zaliczenie ćwiczeń w oparciu o aktywną obecność na zajęciach, znajomość omawianych tekstów, jak również referat bądź pracę semestralną.

Egzamin ustny w oparciu o treść wykładów i materiał zrealizowany podczas ćwiczeń.

37

Piękno a dobro – relacje etyki z estetyką

Osoba prowadząca: dr hab. Andrzej Nowak

Kod ETP06p


Semestr: II, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Treść kursu skupiona jest wokół następujących punktów osiowych:

- intelektualizm etyczny a racjonalizm estetyczny głównych nurtów filozofii

- pogranicza etyki i estetyki w świetle zwrotu antropologicznego Sokratesa z jednej, a sofistów z drugiej strony

- mistycyzm Plotyna i neoplatonizmu

- Czas liturgii: sztuka w Theatrum Dei wieków średnich

- Marquarda koncepcja estetyzacji sztuki: od Lutra do Kanta i Lessinga

- Po pierwsze estetyka: o estetycznych podstawach etyki – od Shaftesbury’ego do Peirce’a

- Sztuka a religia w ujęciu Hegla

- Ars i praxis – teoretycy i artyści o roli sztuki w społeczeństwach totalitarnych i post-totalitarnych XX wieku.


Podstawowa:

38

Kenny, Anthony. A New History of Philosophy, OUP. 2010.

Kleiner, Fred S. Art Through the Ages. A Global History, Wadsworth 2011.

Uzupełniająca:

Campbell, Joseph. The Masks of God, PB, 1964.

Herrin, Judith. Bizantium. The Suprising Life of Medieval Empire, OUP, 2001.


Obecność na ćwiczeniach, praca semestralna, egzamin ustny.

39

Elementy logiki praktycznej

Osoba prowadząca: prof. dr hab. Wojciech Suchoń

Kod ETP07

Prerekwizyty: brak

Semestr: II, letni

Liczba godzin: 30 (konwersatorium)

ECTS: 3

Tematyka zajęć

Logika jako „organon” – aporie powstające przy aplikacji logiki do rozumowań języka naturalnego – Critical thinking, new rhetoric jako wyraz kryzysu logiki współczesnej – więź logiki z retoryką;

Dyskusja zasięg stosowalności środków formalnych – problem pojmowania prawdy jako źródło aporii – specyfika błędów logicznych;

Trudności w aplikowaniu istniejących teorii logicznych: formalizacja wypowiedzi języka naturalnego - dobór rachunku logicznego;

Klasyczne błędy logiczne (wieloznaczność: homonimia – nieostrość – okazjonalność – amfibologia);

Logika „nieformalna” i próby jej formalizacji: entymematy – presupozycje – implikatury);

Rachunki logiczne wykraczające poza standardy logiki elementarnej: logika deontyczna, logika erotetyczna.


Ajdukiewicz K., Logika pragmatyczna, Warszawa 1965.

Hołówka T., Błędy – spory – argumenty (szkice z logiki stosowanej), Warszawa 1998.

40

Hołówka T., Kultura logiczna w przykładach, Warszawa 2005.

Marciszewski W., Logika z retorycznego punktu widzenia, Warszawa 1991.

Perelman Ch., Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Warszawa 2002.

Stanosz B., Logika języka naturalnego, Warszawa 1999.

Suchoń W., Prolegomena do retoryki logicznej, Kraków2005.

Suchoń W., Teoretyczne problemy logiki praktycznej, Kraków2008.

Szymanek K., Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Warszawa 2001.

Szymanek K., Argument z podobieństwa, Katowice 2008.

Szymanek K., Wieczorek K.A., Wójcik A.S., Sztuka argumentacji. Ćwiczenia w badaniu argumentów, Warszawa 2003.

Tokarz M., Elementy pragmatyki logicznej, Warszawa 1993.

Tokarz M., Argumentacja, perswazja, manipulacja, Gdańsk 2006.

Tokarz M., Ćwiczenia z wnioskowania i argumentacji, Tychy 2006.

Trzęsicki K., Logika nieformalna, Warszawa–Białystok 1995.

Żarnecka Biały E., Mała logika. Podstawy logicznej analizy tekstów, wnioskowania i argumentacji, Kraków 2006.


Egzamin.

Podstawa dopuszczenia do egzaminu:

aktywne uczestnictwo w zajęciach i uczestnictwo w sprawdzianach pisemnych.

UWAGA: W roku akademickim 2014/2015 kurs zawieszony. Zainteresowane osoby mogą zapisać się na kurs o podobnej tematyce: LO19 (z katalogu kierunku filozofia).

41

Inne kursy z działu ontologia, epistemologia lub logika na kierunku filozofia w IF UJ

Kod ETP99

42

HISTORIA ETYKI I FILOZOFII

Historia etyki (z elementami historii filozofii) – starożytność

Osoba prowadząca: dr Jan Kiełbasa

Kod ETH01p

Prerekwizyty: brak

Semestr: I, zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Celem kursu jest przybliżenie studentom myśli etycznej starożytności, w tym podstawowych problemów etycznych stawianych i dyskutowanych w tej epoce, najważniejszych systemów i koncepcji etycznych oraz ich reprezentantów.

1.Przedfilozoficzne intuicje i wyobrażenia etyczne w epoce Homera i Hezjoda. Ewolucja znaczenia terminu arete. Rola „siedmiu mędrców” i ich gnomoi. Etyczne wątki w myśli presokratejskiej (Anaksymander, Heraklit, Demokryt, pitagorejczycy). Źródłowy sens terminu kosmos.

2. Ukonstytuowanie się etyki starożytnej jako etyki obywatela polis. Napięcie między wspólnotowym rysem etyki a autonomią podmiotu etycznego (dylemat Antygony). Współzależność porządku wewnętrznego w człowieku („duszy uporządkowanej”) i porządku w ramach polis („praworządności”). Etyczny wymiar strukturalnej i funkcjonalnej analogii między duszą uporządkowaną a uporządkowanym państwem – cnoty kardynalne jako cnoty osobiste a zarazem publiczne (na podstawie Platońskich dialogów Gorgiasz i Państwo). Filozoficzne znaczenie terminu arete.

3. Kontrowersje wokół sofistyki: konfrontacja autocharakterystyki sofistów z ich krytyczną charakterystyką w Platońskim Sofiście i złą reputacją w filozofii klasycznej. Wartości na agorze: czy dobro i zło to kwestia opinii, skutecznej perswazji, demokratycznej debaty i

43

przetargu? Moc i słabość retoryki. Zalety i niebezpieczeństwa sofistyki z punktu widzenia wychowania i formacji człowieka (paideia)

4. Antropocentryczna maksyma Protagorasa („człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”). Dwa jej odczytania (pierwotne - sensualistyczne i skorygowane - konwencjonalistyczne) w Platońskim Teajtecie, możliwe interpretacje (epistemologiczna i aksjologiczna; indywidualistyczna i kolektywistyczna) oraz ich etyczne konsekwencje.

5. Różne postaci i aspekty starożytnego relatywizmu etycznego (na podstawie Platońskich dialogów Gorgiasz i Państwo oraz anonimowych Mów podwójnych). Porządkowanie pojęć (wartość – ocena – etos – obyczaj) i stanowisk (relatywizm – absolutyzm, subiektywizm – obiektywizm). Konfrontacja argumentów „za” i „przeciw”.

6. Wielkie etyczne spory Sokratesa i sofistów. Filozofia jako etyka (rzetelna troska o duszę) przeciw retoryce jako ambiwalentnej umiejętności schlebiania i wzbudzania dowolnych przekonań. Klasyczna etyka cnót w konfrontacji z immoralizmem: spór o autentyczność cnót etycznych i możliwą rolę resentymentu w życiu moralnym, bezbronność i moc dobra - dyskusja Sokratesa z Kalliklesem w Platońskim dialogu Gorgiasz.

7. Etyczny wymiar powołania i powinności filozofa. Kwestia zgodności głoszonych nauk i życiowej praktyki – modelowy przypadek Sokratesa. Świadectwo życia jako wymaganie i jako dylemat: między skrajną konsekwencją posuniętą do programowej prowokacji (Diogenes z Synopy) a rezygnacją i samousprawiedliwieniem (Seneka).

8. Sokratejskie poszukiwanie mądrości: znaczenie krytycznej samowiedzy. Pytania esencjalne Sokratesa: pytanie o istotę dobra i istotę cnoty. Teza intelektualizmu etycznego w wersji radykalnej i umiarkowanej oraz standardowe argumenty polemiczne. Znaczenie mądrości i roztropności (phronesis) w życiu moralnym.

9. Wartości etyczne jako idee – formalne, ogólne i absolutne wzorce (paradeigmata) - w systemie Platońskim. Uzasadnienie idealnego, statusu wartości, ich charakterystyka i relacje ze światem empirycznym (teoria partycypacji). Problematyczny status wartości negatywnych (antywartości): czy zło ma swoją ideę albo samo jest ideą?

10. Dobro samo jako najwyższa wartość w świecie idei - idea nadrzędna w porządku bytowym, poznawczym i aksjologicznym (na podstawie dialogu Państwo). Dobro a piękno w świecie idei i w świecie empirycznym: opozycja, koniunkcja czy realna tożsamość? Grecki ideał wychowawczy – kalokagathia (kalos kai agathos). Sens wyrażenia „piękno moralne”.

11. Arystotelesowska krytyka Platońskiej teorii idei: argumenty przeciw jednej, ogólnej i absolutnej idei dobra. Przeciwstawienie „dobra dla nas” dobru idealnemu. Krytyka sokratejsko-platońskiego intelektualizmu etycznego (na podstawie Etyki Eudemejskiej i Etyki Nikomachejskiej Arystotelesa).

12. Eudajmonistyczna etyka Arystotelesa: teleologiczna charakterystyka dobra, klasyfikacja dóbr, kryteria dobra najwyższego. Szczęście jako dobro najwyższe: potoczne wyobrażenia o szczęściu, jego normatywne pojmowanie wraz z antropologicznymi założeniami, empiryczna

44

i pragmatyczna korekta normatywności. Dwie uprawnione koncepcje szczęścia: „demokratyczna” - szczęście jako praktykowanie cnót etycznych, i „elitarna” - szczęście jako teoretyczna kontemplacja.

13. Arystotelesowskie rozumienie cnoty (dzielności etycznej): jej definicja, przedmiotowe odniesienie, geneza, funkcja. Charakterystyka duszy a podział jej trwałych dyspozycji na cnoty etyczne i zalety intelektualne. Przykłady obu typów dyspozycji. Szczególny, „graniczny” status roztropności (phronesis) i jej znaczenie dla moralności – rola słusznego namysłu, właściwej oceny (orthos logos) w praktykowaniu cnót.

Właściwa miara („złoty środek”) jako etyczne optimum: praktykowanie cnót jako trafny, roztropny wybór w sytuacji decyzyjnej – wybór środka między dwiema etycznymi wadami. Zastosowanie zasady złotego środka w charakterystyce wybranych cnót etycznych i przykłady odstępstwa od tej zasady bądź jej uprawnionej relatywizacji.

14. Kontrowersje wokół koncepcji etycznych Arystotelesa: etyka obywatelska czy etyka indywidualistyczna? Altruistyczna etyka przyjaźni czy egoistyczna etyka człowieka słusznie dumnego?

15. Późnostarożytne szkoły filozoficzne i ich systemy etyczne – cynizm, epikureizm, stoicyzm i neoplatonizm. Podstawowe założenia i postulaty epikurejskiego hedonizmu i stoickiego perfekcjonizmu. Porównanie koncepcji dobra najwyższego i osobowych ideałów etycznych. Różne sensy terminu eudaimonia. Filozofia jako ćwiczenie duchowe: ascetyczny i terapeutyczny aspekt etyki późnostarożytnej. Odróżnienie cnót obywatelskich i katartycznych w koncepcji Plotyna: od praktykowania cnót etycznych przez oczyszczenie do upodobnienia do Absolutu (homoiosis).


I. Literatura podstawowa (teksty źródłowe):

1. Platon: Obrona Sokratesa, Gorgiasz, Protagoras, Hippiasz Mniejszy, Fedon (fragmenty), Uczta (fragmenty), Państwo, ks. I, ks. IV (fragmenty), ks. VI (fragmenty). Fakultatywnie: Menon, Fileb

2. Anonim, Mowy podwójne (w:) J. Gajda, Sofiści (seria Myśli i Ludzie)

3. Arystoteles, Etyka Nikomachejska , ks. I i II, ks. X (fragmenty). Fakultatywnie: Etyka Nikomachejska, ks. VIII (fragmenty), ks. IX (fragmenty) i ks. III (fragmenty), ks. V (fragmenty).

4. Epikur, List do Menojkeusa (w:) Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów

5. Marek Aurelisz, Rozmyślania, ks. II – IV

45

6. Fakultatywnie: Epiktet, Encheiridion

7. Fakultatywnie: Seneka, a. O życiu szczęśliwym, b. O niezłomności mędrca, c. O gniewie, (w:) L. Joachimowicz, Seneka (seria Myśli i Ludzie)

8. Plotyn, O cnotach – Enneady, I, 2

II. Literatura uzupełniająca:

1.Bourke Vernon, Historia etyki

2. Gadamer Hans-Georg, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem

3. Gajda Janina, Teorie wartości w filozofii przedplatońskiej

4. Galewicz Włodzimierz, Sokrates i Kirke: sceny z etyki antycznej

5. Tenże, Z Arystotelesem przez greckie tragedie, cz. 1 i 2

6. Hadot Pierre, Czym jest filozofia starożytna?

7. Tenże, Twierdza wewnętrzna. Wprowadzenie do „Rozmyślań” Marka Aureliusza

8. Jaeger Werner, Paideia, t. 1 i 2

9. Krokiewicz Adam, Moralność Homera i etyka Hezjoda

10. Tenże, Sokrates. Etyka Demokryta i hedonizm Arystypa (w:) A. Krokiewicz, Dzieła, t.3

11. MacIntyre Alasdaire, Krótka historia etyki. Historia filozofii moralności od Homera do XX wieku

12. Tenże, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności

13. Reale Giovanni, Historia filozofii starożytnej, t. 1-3

14. Tatarkiewicz Władysław, Trzy etyki Arystotelesa (w:) W. Tatarkiewicz, Droga do filozofii;

ewentualnie w: W. Tatarkiewicz, Pisma z etyki i teorii szczęścia


Egzamin końcowy – ustny. Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności i aktywności na ćwiczeniach. Przygotowanie pracy pisemnej związanej z tematyką kursu.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest pozytywna ocena pracy semestralnej.

46

Historia etyki (z elementami historii filozofii) – średniowiecze

Osoba prowadząca: dr Jan Kiełbasa

Kod ETH02p

Prerekwizyty: ETH01p

Semestr: II, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Celem kursu jest przybliżenie studentom etycznej myśli średniowiecza w jej różnych postaciach, fazach i kontekstach historycznych, filozoficznych i religijnych.

1.Specyfika etyki średniowiecznej: kontynuacja i innowacja, czyli selektywna synteza etycznego dziedzictwa starożytności i moralności „ewangelicznej”. Decydująca rola inspiracji religijnej w stawianiu problemów etycznych i ich rozwiązywaniu. Biblijne nauczanie moralne i naśladowanie Chrystusa jako alternatywna propozycja względem filozoficznych systemów etycznych i filozoficznego sposobu życia. Antropologiczne ramy refleksji etycznej w średniowieczu: godnościowa i marnościowa wizja człowieka, czyli dwa nurty średniowiecznej antropologii, wywiedzione z inspiracji biblijnej i filozoficznej. Kwestia linii demarkacyjnej między etyką filozoficzną a teologią moralną.

2. Platoński i arystotelesowski fundament metafizyczny i antropologiczny głównych doktryn etycznych średniowiecza (elementy platońskie i neoplatońskie: gradualizm ontologiczny i aksjologiczny, teoria partycypacji, koncepcja Absolutu jako Jedni i Najwyższego Dobra, argumenty na rzecz niematerialności i nieśmiertelności duszy; elementy arystotelesowskie: hylemorfizm, koncepcja duszy jako formy i aktu ciała, celowościowa struktura wszechświata i ludzkiego działania). Przykłady bezpośredniego i pośredniego wpływu platonizmu i stoicyzmu na koncepcje etyczne - a w szczególności na aretologię -chrześcijańskich apologetów i Ojców Kościoła (Klemens z Aleksandrii, Orygenes, Grzegorz z Nyssy, Grzegorz z Nazjanzu, Bazyli Wielki, Ambroży, Augustyn, Grzegorz Wielki).

3. Etyka jako Boża paideia w epoce patrystycznej. Integralny ideał prawdziwego gnostyka – filozofa, świadka i wychowawcy (Klemens z Aleksandrii). Etyczność jako jeden z parametrów ikonicznej natury człowieka : człowiek swoimi cnotami i życiem godziwym

47

(moralną doskonałością, „świętością”) upodabnia się do Boga jako jego obraz (Orygenes, Grzegorz z Nyssy). Ascetyczne koncepcje i praktyki „Ojców Pustyni” (Ewagriusz z Pontu, Doroteusz z Gazy, Jan Kasjan) i innych mistrzów życia duchowego (Bazyli Wielki). Elementarne chrześcijańskie nauczanie etyczne: przykazanie miłości bliźniego (na przykładzie mowy O miłości do biednych Grzegorza z Nazjanzu).

4. Wolność człowieka jako problem etyczny. Postawienie kwestii istnienia i działania wolnej woli (aut’exousia, liberum arbitrium). Argumenty na rzecz istnienia wolnej woli (Orygenes, Nemezjusz z Emezy, Augustyn, Boecjusz) i jej etyczne uzasadnienie (wolna wola jako konieczny warunek etycznej kwalifikacji ludzkiego działania i warunek możliwości życia moralnego). Możliwości i ograniczenia ludzkiej woli: afirmacja wolnej woli w konfrontacji z determinizmami naturalistycznymi i nadprzyrodzonymi (Boża przedwiedza i wszechmoc). Augustyńska afirmacja wolnej woli jako dobra mimo etycznej ambiwalencji jej zastosowań. Antynomia ludzkiej wolności i Bożej łaski w myśli „późnego’ Augustyna. Św. Augustyn : „pierwszy filozof woli” czy „doktor łaski”?

5. Byt jako dobro w znaczeniu metafizycznym a byt dobry w znaczeniu etycznym: analizy Augustyna i Boecjusza. Właściwy sens aksjologizacji istnienia.

Hierarchia bytowa a hierarchia dóbr – teocentryczna konstrukcja obu hierarchii (summum bonum jako summum esse).

Dobra stworzone jako dziedzina używania (uti), Bóg - Dobro najwyższe – jako dziedzina rozkoszowania się (frui). Pytanie o status człowieka: dobro wyłącznie instrumentalne (utendum) czy dobro także autoteliczne (fruendum)?

Trzy parametry istnienia i dobra w znaczeniu metafizycznym (wariant podstawowy): miara, forma, porządek.

6. Próba wyjaśnienia dramatu zła w etyce średniowiecznej na przykładzie filozofii św. Augustyna i jego polemik z manicheizmem. Odróżnienie zła moralnego (winy) i zła „fizycznego” (nieszczęścia). Geneza i natura zła moralnego: zło jako brak dobra (koncepcja prywatywna) i efekt błędnego wyboru wolnej woli. Objaśnienia uzupełniające: holistyczne (z punktu widzenia całościowego, opatrznościowego porządku świata), dydaktyczne i „estetyczne”.

7. Intencja jako źródłowe i jedyne prawomocne kryterium oceny etycznej ludzkiego działania w nowatorskiej i subtelnej koncepcji Piotra Abelarda. Rewizja dominujących w tamtej epoce tendencji etycznych, związanych z praktykami penitencjarnymi: przeniesienie akcentu z samego czynu i jego skutków na akt przyzwolenia ze strony umysłu i woli. Negatywne dyspozycje charakterologiczne (wady), skłonności temperamentalne i zmysłowe pragnienia jako wyzwania do pracy nad sobą i okazje do moralnego postępu, które same w sobie nie podlegają kwalifikacji etycznej (a tym samym nie są grzeszne).

8. Próba odnowienia starożytnego ideału życia filozoficznego w XIII wiecznej koncepcji Boecjusza z Dacji. Doktrynalne kontrowersje wokół głoszonej przez radykalnych

48

arystotelików „świeckiej” i intelektualistycznej koncepcji szczęścia, konkurencyjnej wobec religijnej wizji szczęścia eschatologicznego.

Umiarkowana modyfikacja eudajmonistycznej etyki Arystotelesa w duchu chrześcijańskiej ortodoksji – szczęście w wymiarze horyzontalnym i doczesnym a szczęście w wymiarze wertykalnym i wiecznym w ujęciu Tomasza z Akwinu.

9. Antropologiczne założenia etyki Tomasza z Akwinu. Struktura ludzkich władz poznawczych i pożądawczych, ich współzależność i współpraca w ludzkim działaniu. Wolny wybór (electio) jako modelowy przykład zrównoważonej, syntetycznej aktywności intelektu i woli (intellectus appetitivus – appetitus intellectivus). Uporządkowanie dziedziny pożądań: odróżnienie i charakterystyka pożądania naturalnego, pożądania zmysłowego i pożądania intelektualnego. „Królewska” i „polityczna”, a nie despotyczna, władza rozumu nad pożądaniami i sferą emocjonalną w człowieku.

10. Odróżnienie etycznie neutralnego działania człowieka (actus hominis) i podlegającego kwalifikacji etycznej działania specyficznie ludzkiego (actus humanus). Tomaszowe kryteria oceny etycznej czynu: formalna (istotowa, gatunkowa) kwalifikacja samego czynu, intencja, cel, okoliczności. Kwestia „wewnątrzsterowności” człowieka i dobrowolności ludzkiego działania jako warunku etycznej odpowiedzialności. Pytanie o czynniki determinujące wolę człowieka i znoszące lub zachowujące dobrowolność jego działania (przymus, strach, pożądanie, niewiedza).

11. Aretologia Tomasza z Akwinu. Definicja cnoty jako trwałej dyspozycji umysłu lub władz pożądawczych, czyniącej dobrym tak podmiot jak i jego działania (etyczna jednoznaczność cnoty: zawsze jest dyspozycją doskonalącą, wyklucza złe używanie) . Zmodyfikowana typologia cnót: intelektualne, etyczne i teologiczne (wlane). Różnice co do ich genezy, kryterium i przeznaczenia. Hierarchiczne relacje i funkcjonalne zależności między typami cnót i między poszczególnymi cnotami w ich obrębie. Pytanie o możliwość konfliktu między cnotami: czy mądry musi być sprawiedliwy ( i na odwrót)?

Wyróżniona pozycja roztropności jako cnoty „granicznej”, to jest cnoty intelektualnej w zastosowaniu etycznym (odnoszącej się do działania), i miłości jako cnoty wlanej, stanowiącej źródło i syntezę innych cnót.

„Osiowa” i pośrednicząca funkcja cnót kardynalnych jako fundamentu życia moralnego. Dziedzictwo maksymalizmu etyki stoickiej: konieczne powiązanie cnót (connexio virtutum) jako odpowiedź na selektywną strategię w życiu moralnym.

Dziedzictwo etyki arystotelesowskiej: umiarowy charakter cnót etycznych (wybór środka jako tego, co najlepsze).

Uczucia jako przedmiotowe odniesienia cnót etycznych. Pytanie o możliwość i warunki współwystępowania cnót i uczuć.

12. Absolutyzm sumienia w etyce Tomasza z Akwinu. Odróżnienie prasumienia (synderesis) jako pierwotnej, ogólnej, nieusuwalnej i niezawodnej dyspozycji rozumu praktycznego i

49

sumienia (conscientia) jako jej aktowego zastosowania do działania w konkretnych warunkach. Retrospektywne, prospektywne i aktualne funkcje sumienia. Możliwe powody i przejawy błądzenia sumienia. Kontrowersja co do obowiązywalności błądzącego sumienia: radykalne stanowisko Tomasza z Akwinu na tle ostrożnego stanowiska Alberta Wielkiego i Bonawentury.


I. Literatura podstawowa (teksty źródłowe):

1.Nemezjusz z Emezy, O naturze człowieka, r. 39-41

2. Fakultatywnie: Grzegorz z Nazjanzu, Mowa 4 (O miłości do biednych) w: Grzegorz z Nazjanzu, Wybór mów

3. Augustyn, O wolnej woli, ks. I i II (fragmenty), w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, t. 3

4. Augustyn, O naturze dobra (fragmenty), w: Augustyn, Dialogi filozoficzne, t. 4

5. Boecjusz, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, ks. III i IV (fragmenty)

6. Abelard Piotr, Etyka, czyli poznaj samego siebie (w:) Abelard Piotr, Wybór pism, t. 2 (Rozprawy)

7. Fakultatywnie: Bernard z Clairvaux, O stopniach pokory i pychy

8. Lotar z Segni (Innocenty III) , O wzgardzeniu światem albo o nędzy ludzkiego losu (w:) Karas M. (red.) Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu

9. Boecjusz z Dacji, O dobru najwyższym, czyli o życiu filozofa

10. Tomasz z Akwinu, Traktat o szczęściu (Summa teologii I- II, kw. 1-5), kwestie 1, 3, 5

11. Tomasz z Akwinu, Traktat o cnotach (Summa teologii, I-II, kw. 49-67), kwestie 55-66 (fragmenty)

12. Tomasz z Akwinu, Kwestie dyskutowane o prawdzie , t. 2, kwestie 16 i 17

13. Fakultatywnie: Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku (Summa teologii I, kw. 75-89), kwestia 79, a. 12 i 13

14. Fakultatywnie: Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I –II, kw. 6-20 (t. 9: Człowiek) - fragmenty

II. Literatura uzupełniająca:

50

1.Arendt Hannah, Wola, par. 10-12

2. Domański Juliusz, Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędzy i godności człowieka

3. Tenże, Metamorfozy pojęcia filozofii

4. Gilson Etienne, Duch filozofii średniowiecznej

5. Tenże, Wprowadzenie do nauki św. Augustyna

6. Tenże, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu

7. Jaeger Werner, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia

8. Korolec Jerzy, Wolność, cnota, praxis

9. Tenże, Postawy, normy i poglądy etyczne (w:) J. Legowicz (red.), Historia filozofii średniowiecznej

10. Salij Jacek, Rozmowy ze św. Augustynem

11. Stróżewski Władysław, Średniowieczne teorie wartości (w:) J. Legowicz (red.), Historia filozofii średniowiecznej

12. Swieżawski Stefan, Homo platonicus w wiekach średnich (w:) Człowiek średniowieczny (seria: Studia z dziejów filozofii)

13. Tenże, Święty Tomasz na nowo odczytany


Egzamin ustny, pisemna praca semestralna; warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest pozytywna ocena z pracy semestralnej, obecność i aktywność na ćwiczeniach.

51

Historia etyki (z elementami historii filozofii): XV – XVII wiek

Osoba prowadząca: dr hab. Miłowit Kuniński, prof. WSB-NLU

Kod: ETH03p

Prerekwizyty: ETH01p, ETH02p



ECTS: 6

Tematyka zajęć:

1. Odrodzenie w filozofii: filologia, humanizm renesansowy, platonizm i arystotelizm, Mikołaj z Kuzy. Renesansowy stoicyzm i sceptycyzm.

2. Erazm z Rotterdamu i początki reformacji (Luter).

3. Utopie w dobie renesansu: Morus, Bacon, Campanella. Koncepcje człowieka i idealnego społeczeństwa.

4. N. Machiavelli – koncepcja człowieka, etyka i filozofia polityczna

5. René Descartes: sceptycyzm metodyczny i system metafizyki. Metafizyka i nauka. Filozofia przyrody Koncepcja wolności człowieka a problem prawdy i błędu. Projekt etyki demonstratywnej i etyka tymczasowa.

6. Okazjonalizm: Geulincx, Malebranche. Metafizyka, koncepcja wolności, etyka.

52

7. B. Pascal: koncepcja człowieka, zakład.

8. T. Hobbes: filozofia przyrody, filozofia człowieka, filozofia polityczna (umowa społeczna.

9. B. Spinoza: metafizyka, psychologia, etyka.

10. G. W. Leibniz: system metafizyczny, problem teodycei.

11. Prawo naturalne a koncepcje moralności w XVII w. (Grocjusz, Pufendorf, Hobbes, Locke).



Pico della Mirandola, Godność człowieka, w: Filozofia włoskiego odrodzenia, wyb. A. Nowicki, PWN, 1967, s. 137-142.

Erazm z Rotterdamu, Zachęta do filozofii chrześcijańskiej.

N. Machiavelli, Książę.

Montaigne, Próby, ks. I: r.I, II, III, IV, VIII, XIX, XXII, XXIII, XXVI, XLII, XLVII; ks. II: r. I, V, XIV, ks. III: r.I.

F. Bacon, Szkice polityczno-etyczne.

R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii (I-VI).

R. Descartes, Rozprawa o metodzie, r.III.

R. Descartes, Listy do księżniczki Elżbiety, Listy XII-XV.

B. Pascal, Myśli. frg. 451-481 i 198-227

T. Hobbes, Lewiatan, część pierwsza, r. I-IX, XII-XVI, część druga, r. XVII-XXIV.

B. Spinoza, Etyka, część pierwsza, trzecia, czwarta i piąta.

53

G. W. Leibniz, Monadologia w: G. W. Leibniz, Wyznanie wiary filozofa, oprac. S. Cichowicz, lub Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, część pierwsza.


V. J. Bourke, Historia etyki, r.VII, VIII (s.133-145), IX (s.153-166).

F. Copleston, Historia filozofii, t. IV.

Z. Kuderowicz, Filozofia nowożytnej Europy.

J. Burckhardt, Kultura Odrodzenia we Włoszech.

P. Hazard, Kryzys świadomości europejskiej 1680-1715; Warszawa 1974.

J. Huizinga, Erazm, Warszawa 1964.

A. MacIntyre, Krótka historia etyki, rozdz. 10: Luter, Machiavelli, Hobbes, Spinoza, s. 167-194.

J. Migasiński, Filozofia nowożytna: idee, postacie, problemy, 2011.

A. Riklin, N. Machiavellego nauka o rządzeniu, 2000.

S. Świeżawski, U źródeł nowożytnej etyki, 1987.

Oblicza filozofii XVII wieku, red. S. Janeczek, Lublin 2008.


Egzamin ustny. Egzamin obejmuje znajomość zagadnień poruszanych na wykładach oraz znajomość tekstów czytanych na ćwiczeniach. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności i aktywnego udziału w zajęciach oraz uzyskanie pozytywnej oceny pracy pisemnej.

54

Historia etyki (z elementami historii filozofii) – XVIII – XX wiek

(kurs prowadzony w formie e-learningu)

Osoba prowadząca: prof. WSB-NLU dr hab. Miłowit Kuniński

Kod: ETH04p

Prerekwizyty: ETH01p, ETH02p, ETH03p

Semestr: IV, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć:

Wykład prezentuje główne teorie i szkoły etyczne ukształtowane w Europie kontynentalnej i na Wyspach Brytyjskich w okresie późnej nowożytności oraz w XIX i w XX wieku, z uwzględnieniem szerszego tła filozoficznego (teoria poznania, metafizyka, elementy filozofii politycznej) i XVII-wiecznych teorii etycznych i ogólnofilozoficznych Hobbesa i Locke’a, które wpłynęły na etykę i filozofię okresu oświecenia.

Kurs zakłada znajomość dziejów filozofii i etyki od starożytności do końca wieku XVII.


Obowiązkowa:

1. Vernon J. Bourke, Historia etyki, przekład A. Białek, Warszawa: Wydawnictwo Krupski i S-ka, 1994, r. VIII-XVIII i Posłowie

2. Alasdair MacIntyre, Krótka historia etyki, przekład, wprowadzenie i przypisy A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1995, rozdziały 11-18.

Uzupełniająca:

55

Frederick Copleston, Historia filozofii, t. 5 (Locke, Berkeley, Hume) przeł. J. Łoziński , t. 6 przeł. J. Łoziński, t. 7 przeł. J. Łoziński, t. 8 przeł. B. Chwedeńczuk, t. 9 przeł. B. Chwedeńczuk , t. 11 przeł. B. Chwedeńczuk , Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 2005-2009 lub wcześniejsze.


Egzamin ustny. Tematy losowane. Spośród 3 wylosowanych tematów 1 można odrzucić.

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia ćwiczeń.

Zaliczenie ćwiczeń: systematyczna lektura tekstów, aktywny udział w analizie i w interpretacji tekstów, praca semestralna (7-10 stron A4,czcionka: Times New Roman 12, interlinia: 1,5, wszystkie marginesy: 2,5 cm, układ strony: pionowy). Plagiaty będą surowo karane!

56

Teoria przyjaźni u Arystotelesa

Osoba prowadząca: dr Maciej Smolak

Kod RO39 (kurs z katalogu filozofii)

Prerekwizyty: ETE01p i ETH01p

Semestr: zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Celem kursu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni. Główne zagadnienia: definicja przyjaźni – różne stanowiska, warunki przyjaźni, typy przyjaźni, cechy przyjaźni utylitarnej, hedonicznej, wartościowej moralnie, przyjaciel jako drugie „ja”, prawdziwy i fałszywy „samolub”, egoizm a przyjaźń (różne typy egoizmu), szczęście a przyjaźń

Problematyka wykładów:

Znaczenie terminów philein, eran, stergein, agapan. Przedstawienie problemów związanych z zagadnieniem przyjaźni w oparciu o 8.1 Etyki nikomachejskiej

Zagadnienie homonimiczności – różne typy homonimów, wyróżnienie trzech typów przyjaźni – utylitarnej, hedonicznej, wartościowej moralnie i przedstawienie różnych typów związków pomiędzy nimi, zagadnienie życzliwości, definicja przyjaźni w Etyce Eudemejskiej i Etyce Nikomachejskiej.

Prezentacja różnych poglądów n/t definicji przyjaźni: Fortenbauh, Walker, Cooper, Irwin, Broadie, Price, Pakaluk, Owen.

Opis przyjaźni i jej określenie na podstawie cech charakteryzujących sposób odnoszenia się do samego siebie – w oparciu o 9.4 Etyki nikomachejskiej

Charakterystyka działania dobroczynnego – w oparciu o 9.7 Etyki nikomachejskiej

Prawdziwy i fałszywy samolub (philautos) – w oparciu o 9.8 Etyki nikomachejskiej

Koncepcja przyjaciela rozumianego jako inny ja (allos autos)

57

Czy człowiek szczęśliwy potrzebuje przyjaciół – rekonstrukcja trzech argumentów w oparciu o 9.9 Etyki nikomachejskiej.

Przedstawienie argumentów na rzecz bezinteresowności i egoistyczności przyjaźni wartościowej moralnie.



Arystoteles , Etyka nikomachejska, Etyka eudemejska

Arystoteles, wybrane fragmenty: Metafizyka, Fizyka, Kategorie, Topiki, O duszy, Retoryka

Literatura uzupełniająca

Adkins A.W.H. (1963), ‘Friendship’ and ‘Self-Sufficiency’ in Homer and Aristotle, The Classical Quarterly, vol. 13, 30-45.

Bostock D. (2000), Aristotle’s Ethics, Oxford University Press.

Cooper J.M. (1977), Aristotle on the Forms of Friendship, Review of Metaphysics, vol. 30, 619-648

Fraisse J.C. (1974), Philia : La Notion d’Amitié dans la Philosophie Ancienne, Paris, Vrin.

Gauthier R.A. et Jolif J.Y. (1958), L’ Éthique à Nicomaque, Tome I: Introduction et Traduction, Louvain, Publications Universitaires

Gauthier R.A. et Jolif J.Y. (1959), L’ Éthique à Nicomaque, Tome II: Commentaire, part. 1 et 2, Louvain, Publications Universitaires

Gosling J.C.B. and Taylor C.C.W. (1982), The Greeks on Pleasure, Oxford, Clarendon Press

Irwin T.H. (1981), Homonymy in Aristotle, Review of Metaphysics 34, 523-544.

Konstant D. (1997), Friendship in the Classical World, Cambridge

Konstant D. (1996), Greek Friendship, American Journal of Philology 117, 71-94.

Owen G.E.L. (1965), Aristotle on the Snares of Ontology, in New Essays on Plato and Aristotle, ed., Bambrough R., London: Routledge & Kegan, 69-95.

Owens J. (1951), The Doctrine of Being in the Aristotelian Metaphysics. A study in the Greek Background of Medieval Thought, Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Canada.

58

Pakaluk M. (1998), Aristotle Nicomachean Ethics. Books VIII and IX, Clarendon Press, Oxford

Robinson D.B. (1986), Plato’s Lysis: The Structural Problem, Illinois Classical Studies 11, 63-83.

Vlastos G. (1973), The Individual as Object of Love in Plato, in Platonic Studies, Princeton University Press.

Woods M. (1996), Aristotle: Eudemian Ethics, I, II, and VIII, 2nd edition, Clarendon Press, Oxford.


Egzamin ustny i praca pisemna.

59

Polska myśl etyczna

Osoba prowadząca: dr hab. Piotr Bartula

Kod: ETH07


Semestr: letni

Liczba godzin: 30

ECTS: 3

Tematyka zajęć:

Wykład koncentruje się wokół dawnej i współczesnej refleksji etycznej w kontekście jej znaczenia dla zrozumienia sporów ideowych naszych czasów, w ich związku z szeroko rozumianą praktyką społeczną. Idee etyczne są przedstawiana jako siły tkwiące we wnętrzu społecznego Polis, uruchamiające przemiany w gospodarce, prawie i realnej polityce.

Podczas wykładu omawiana będą następujące zagadnienia:

Narodowe i kulturowe uwarunkowania etyki; Zagadnienie wojny sprawiedliwej w pismach St. ze Skarbimierza i Włodkowica; Etyka, prawo, wolność ( liberum veto- Fredro i Opaliński vs. Staropolski i Kożuchowski, Konopczyński); Historyzm (Petrycy z Pilzna), uniwersalizm i/ lub utopizm etyczny (Frycz Modrzewski); Dylematy wolnej woli i tolerancji w myśli Socyna, krytyka tolerancji w ujęciu Legutki; Prawa i obowiązki naturalne człowieka (Kołłątaj); Etyka polskiego romantyzmu: mesjanizm jako etyka pokonanych (Mickiewicz), problem zła i dobra w dziejach (Cieszkowski); Etyka i polityka (Mochnacki, Łagowski); Wartości w kontekście kultury i życia (Brzozowski); Etyka i ekonomia, chrześcijańska moralność polityczna (Kamieński, Krzyżanowski); Polskie zmagania z wolnością (Walicki, Dzielski); Mit w świecie wartości (Kołakowski); Etyka solidarności (Tischner), etyka Jana Pawła II; Współczesne spory o etykę prawa karnego (Ślipko, Woleński, Wolniewicz); Etyka dobrej roboty (Kotarbiński).


60

Wybrane fragmenty tekstów wymienionych w programie autorów.


Kurs kończy się egzaminem ustnym, obowiązuje znajomość omawianej problematyki oraz wskazanych tekstów źródłowych.

61

Inne kursy z działu historia filozofii na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ

Kod ETH99

62

ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA I FILOZOFIA SPOŁECZNA

Filozofia społeczna

(kurs prowadzony w formie e-learningu)

Osoby prowadzące: prof. dr hab. Józef Lipiec, mgr Anna Szklarska

Kod ETAS01p


Semestr: II, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Człowiek jako jednostka, społeczność i gatunek. Ontologia społeczeństwa. Struktura przedmiotu wyższego rzędu. Teorie genezy państwa - konfliktu (L.Gumplowicz i in.) i kontraktu ( T.Hobbes, J.Locke, J.J. Rousseau). Własność. Filozofia pracy S.Brzozowskiego, T. Kotarbińskiego i J.Tischnera. Pojęcie alienacji w oparciu o analizy L. Feuerbacha i K. Marksa. Klasyfikacja ustrojów i społeczeństwa (wg Platona, Arystotelesa, Tomasza i innych). Teorie katastroficzne – eschatologiczne (Augustyn), naturalistyczne (teoria upadku cywilizacji O.Spenglera) i kulturowe (Hezjod, G.Vico, J.Ortega Y Gasset, Witkacy). Rasizm. Eugenika. Rozwój społeczny. Kultura. Koncepcje narodu i ojczyzny. Patriotyzm- nacjonalizm- szowinizm. Kosmopolityzm i globalizacja. Społeczeństwo obywatelskie. Tożsamość europejska.

Na ćwiczeniach omówione zostaną najważniejsze koncepcje społeczności politycznej, jak: starogrecka idea politei, makiawelizm, konserwatyzm, anarchizm, marksizm, liberalizm, libertarianizm, komunitaryzm, personalizm społeczny i totalitaryzm. Podjęte zostaną również takie zagadnienia, jak: wartości i krytyka demokracji, tolerancja jako zasada współżycia społecznego czy filozofia non-violence Mahatmy Gandhiego.


63

J. Lipiec „Podstawy ontologii społeczeństwa”;

J. Szacki „Historia myśli socjologicznej”(fragmenty);

F. Koneczny „O wielości cywilizacyj” (fragmenty);

L. Gawor „O wielości cywilizacji: filozofia społeczna Feliksa Konecznego” oraz: „Katastrofizm konsekwentny: o poglądach Mariana Zdziechowskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza.”;

F. Fukuyama „Koniec historii”;

S. Huntington „Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego”;

S. Brzozowski „Idee: wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej”;

E. Abramowski „Filozofia społeczna. Wybór pism.”' (fragmenty);

M. Weber „Polityka jako zawód i powołanie”;

O. Lange „Ekonomia polityczna. t.1” (fragmenty);

G. Simmel „Socjologia”(fragmenty) oraz: „Filozofia kultury: wybór esejów.”;

R. Aron „Koniec wieku ideologii.” oraz „Esej o wolnościach”(fragmenty);

E. Fromm „Ucieczka od wolności”;

H. Becker, H.E. Barnes „Rozwój wiedzy społecznej od wiedzy ludowej do socjologii.” (fragmenty);

„Dialogi konfucjańskie” (fragmenty);

A.I. Wójcik „Konfucjusz” (fragmenty);

L. Kołakowski „Główne nurty marksizmu” (fragmenty);

P. Kropotkin „Etyka. Pochodzenie i rozwój moralności.” (fragmenty);

K. Brzechczyn „O rewolucji: obraz radykalnej zmiany społecznej.”;

L. Nowak „Dynamika władzy: o strukturze i konieczności zaniku socjalizmu.”;

W. Lenin „Państwo a rewolucja” (fragmenty);

R. Nozick „Anarchia, państwo i utopia” (fragmenty);

Ibn Khaldun „The Muqaddimah. An Introduction to History.” (fragmenty);

R. Tokarczyk „Współczesne doktryny polityczne” (fragmenty);

64

P. Sztompka „Socjologia. Analiza społeczeństwa” (fragmenty);

K. Grzybowski „Historia doktryn politycznych i prawnych od państwa niewolniczego do rewolucyj burżuazyjnych” (fragmenty);

P. Rybicki „Społeczeństwo miejskie” (fragmenty);

Bibliografia do ćwiczeń:

Platon „Państwo” (księga VII, VIII i XIX);

Arystoteles „Polityka”;

Św. Augustyn „Państwo Boże” (fragmenty);

Św. Tomasz „ O władzy”;

N. Machiavelli „Książę”;

T. Hobbes „Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego” (fragmenty);

J. Locke „Dwa traktaty o rządzie” (fragmenty); „List o tolerancji”;

K.L. Monteskiusz „O duchu praw” (fragmenty);

M. Król „Filozofia polityczna”;

J. S. Mill „Zasady ekonomii politycznej i niektóre jej zastosowania do filozofii społecznej”, tom2 (fragmenty);

J. J.Rousseau „Umowa społeczna” oraz „Trzy rozprawy z filozofii społecznej” (fragmenty);

A. de Tocqueville „O demokracji w Ameryce” (fragmenty);

E. Burke „Rozważania o rewolucji we Francji” (fragmenty);

J. Ortega Y Gasset „Bunt mas”;

I. Kant „O wiecznym pokoju”;

G.W.F. Hegel „Wykłady z filozofii dziejów” (fragmenty), a także: „Zasady filozofii prawa” tamże: „Przedmowa”;

K. Marks „Praca wyobcowana” w: K. Marks, F. Engels „Dzieła wybrane”;

K. Marks, F. Engels „Manifest komunistyczny”;

M. Bakunin „Pisma wybrane” (fragmenty);

P. J. Proudhon „Wybór pism” (fragmenty);

I. Berlin „Dwie koncepcje wolności” w: „Dwie koncepcje wolności i inne eseje”;

65

J. Rawls „Teoria sprawiedliwości” (fragmenty);

A. MacIntyre „Dziedzictwo cnoty” (fragmenty);

J. Maritain „Człowiek i państwo” oraz „Trzej reformatorzy: Luter, Descartes, Rousseau” (fragmenty);

Y. R. Simon „Filozofia rządu demokratycznego” (fragmenty);

K. Popper „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie”;

L. Strauss „Czym jest filozofia polityki” w: „Sokratejskie pytania”;

C. Schmitt „Pojęcie polityczności” w: „Teologia polityczna i inne pisma”;

H. Arendt „Kondycja ludzka” (fragmenty), „Wprowadzenie w politykę” w: „Polityka jako obietnica”, „Korzenie totalitaryzmu” (fragmenty);

G. Agamben „Co zostaje z Auschwitz”;

M.K. Gandhi „Autobiografia” (fragmenty);

D. Pietrzyk – Reeves (red.) „Pytania współczesnej filozofii polityki”;

K.Chojnicka i W. Kozub – Ciembroniewicz (red.) „Doktryny polityczne XIX i XX wieku”(fragmenty)


Zaliczenie ćwiczeń w oparciu o:

aktywną obecność na zajęciach, znajomość omawianych tekstów, jak również referat bądź pracę semestralną.

Egzamin ustny w oparciu o treść wykładów i materiał zrealizowany podczas ćwiczeń. W ramach kursu studenci przygotowują referaty na temat wybranej przez siebie koncepcji filozoficznej (jak np. „Realizm polityczny Machiavellego”, „Tradycja konserwatywna w filozofii polityki”, „Heglowska koncepcja państwa”, „Społeczeństwo otwarte wg K. Poppera” czy „Totalitaryzm w ujęciu Hannah Arendt” ). Referaty te prezentowane są podczas ćwiczeń, a następnie zostają wyłożone w czytelni IF. Przygotowując się do egzaminu, oprócz materiału z wykładów i lektur omawianych na ćwiczeniach, słuchacze mają obowiązek zapoznać się szczegółowo z problematyką 15 wybranych referatów.

66

Antropologia filozoficzna

Osoba prowadząca: dr Adriana Warmbier

Kod: ETAS02p

Prerekwizyty: zaliczenie I roku studiów



ECTS: 6

Tematyka zajęć:

Celem kursu jest analiza wybranych autorów poruszających problemy filozofii człowieka. Do takich zagadnień należą między innymi pytania: o bytową strukturę człowieka, o jego miejsce w świecie, o to, co wyróżnia go jako osobę. Pojawią się także kwestie dotyczące: relacji jaka istnieje między świadomością a ciałem, zagadnienie cielesności, problem tożsamości osobowej, relacji intersubiektywnej, podmiotowości, wolności, śmierci, itd.

Szczegółowy program zajęć:

1. Określenie przedmiotu filozofii człowieka. 2. Dualistyczna koncepcja człowieka- Platon. 3. Człowiek w filozofii Arystotelesa. 4. Chrześcijański model antropologii. 5. Narodziny filozofii podmiotu u Kartezjusza. 6. Spór o relację dusza – ciało. 7. Wymiary ludzkiej cielesności. 8. Wybrane współczesne koncepcje antropologiczne: P. Ricoeur, Ch. Taylor,

E. Lévinas.


67


Arystoteles „O duszy” ks. II, Augustyn „Wyznania” ks. XI, J. Locke „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”, ks. II, rozdz. 27, Hegel „Fenomenologia ducha” frg., Kierkegaard „Albo-albo” frg., I. Berlin „Dwie koncepcje wolności” frg. , J. Searle „Umysł na nowo odkryty” rozdz. IV-VI, J. Habermas „Przyszłość natury ludzkiej” rozdz. I-III.


L. Stevenson „Dziesięć teorii natury ludzkiej”, J. Tischner „Filozofia człowieka. Wprowadzenie”, A. Gehlen „W kręgu antropologii i psychologii społecznej. Studia”


Egzamin ustny i praca pisemna

68

Prawo a moralność – współczesne dylematy

Osoba prowadząca: dr Marta Soniewicka

Kod ETAS04

Prerekwizyty: ETE01p i ETAS01p

Semestr: zimowy i letni

Liczba godzin: 60 godzin wykładu

ECTS: 6

Tematyka zajęć

Zajęcia składają się z dwóch części – ogólnej oraz szczegółowej. W części ogólnej, poddana analizie zostanie relacja pomiędzy dwoma systemami normatywnymi, jakimi są etyka i prawo. Akcentowane będą zarówno ich związki, jak i różnice. Wprowadzone zostaną rozróżnienia dotyczące takich pojęć jak norma, prawa i uprawnienia. Omówione zostaną różne koncepcje filozoficzno-prawne oraz główne doktryny etyczne. Dyskutowane będą problemy dotyczące moralnej oceny prawa, w tym instytucja nieposłuszeństwa obywatelskiego, a także cele i funkcje prawa. W części szczegółowej, przedstawione zostaną główne dylematy moralne współczesnego prawa, zwłaszcza wyzwania, które stawia obecnie przed prawem rozwój nowoczesnych technologii i globalizacja. Za pomocą tych zagadnień będą analizowane problemy wolności, sprawiedliwości i odpowiedzialności w konkretnych kontekstach prawno-etycznych. Celem tej analizy jest ukazanie zastosowania omawianych w części ogólnej założeń teoretycznych w praktyce i w różnych sposobach argumentacji. Część prezentowanych zagadnień będzie dotyczyła problematyki bioetycznej, stanowiącej dziś jedno z największych wyzwań prawa, a wśród nich zagadnienia dotyczące początku i końca życia, genetyki, zdrowia, medycyny i ochrony zwierząt.

Omawianiu wszystkich zagadnień będzie towarzyszyła analiza kazusów, ilustrujących problematykę wykładów, w tym przede wszystkim dyskutowanych będzie wiele tzw. trudnych przypadków (hard cases).


69

H. Arendt, O przemocy. Nieposłuszeństwo obywatelskie, Warszawa, 1998 T. L. Beauchamp, Leroy Walters, Jefferey P. Kahn, Anna C. Mastroianni, Contemporary Issues in Bioethics, Thomson-Wassworth 2008. R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998. J. Finnis, Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, Warszawa 2001 H.L.A.Hart, „Are There Any Natural Rights?”, The Philosophical Review, Vol. 64, No. 2 (Apr., 1955), s. 175-191 H.L.A.Hart, Pojęcie prawa, Warszawa 1998. W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Warszawa 2009 G. Radbruch, Filozofia prawa, Warszawa 2009. John Rawls, Teoria sprawiedliwości, Warszawa, 2009 M. Sandel, Justice. What’s the Right Thing to Do?, New York 2009 P. Singer, Etyka praktyczna, Warszawa 2007


Formy pomiaru/oceny pracy studenta:

• egzaminy ustne (zapisy przez USOS)

• prace zaliczeniowe roczne (po zatwierdzeniu tematu u prowadzącej zajęcia)

- ustna prezentacja pracy zaliczeniowej w formie referatu na zajęciach

• ocenianie ciągle – aktywność na zajęciach

70

Dylematy moralne we współczesnej polityce

Osoba prowadząca: dr Tomasz Kuniński

Kod ETAS07

Prerkwizyty: ETP01p, ETE01p, ETAS01p

Semestr: letni

Liczba godzin: 30 godzin konwersatorium

ECTS: 3

Tematyka zajęć

1. Teorie etyczne: zarys.

2. Konflikt i dylemat moralny.

3. Problem brudnych rąk.

4. Tradycja wojny sprawiedliwej.

5. Moralność w stosunkach międzynarodowych. Klasyczny realizm polityczny: od Tukidydesa do Morgenthau’a. Debata pomiędzy realizmem a idealizmem.

6. Problem interwencji humanitarnej.

7. (Nie)moralność terroryzmu. Terroryzm i jego rodzaje.

8. Tortury.

9. Odstraszanie nuklearne.

10. Obywatelskie nieposłuszeństwo.

11. Polityczne zobowiązanie.


71

1. Chyrowicz B., O sytuacjach bez wyjścia w etyce. Dylematy moralne: ich natura, rodzaje i sposoby rozstrzygania, Kraków, 2008 (fragmenty).

2. R. Jackson, G. Sørensen, Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i kierunki

i badawcze, tłum. A. Czwojdrak, Kraków 2006

3. Korab-Karpowicz W.J., Political Realism in International Relations, Stanford Encyclopedia of Philosophy (http://plato.stanford.edu/entries/realism-intl-relations/)

4. Kuniński T., Żuradzki T. (red.), Etyka wojny. Antologia, Warszawa 2009.

5. Morgenthau H, Polityka między narodami, tłum. R. Włoch, Warszawa, 2010 (fragmenty).

6. Nielsen K., Nie istnieje dylemat brudnych rąk, tłum. A. Tomaszewska, [w:] Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków, 2010, s. 445-466.

7. Platon, Kriton, tłum. W. Witwicki, różne wydania.

8. Rawls J., Teoria sprawiedliwości, tłum. M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994 (fragmenty).

9. Simmons A.J., Moral Principles and Political Obligations, Princeton University Press, 1979 (fragmenty).

10. Singer P. (red.), Przewodnik po etyce, red. naukowa wyd. polskiego J. Górnicka, Warszawa, 1998 (fragmenty).

11. Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, różne wydania (fragmenty).

12. Walzer M., Działalność polityczna: problem brudnych rąk, tłum. M. Strąkow, [w:] Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, red. W. Galewicz, Universitas, Kraków, 2010, s. 401-424.

13. Walzer M., Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2010.


Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia konwersatorium. Brana pod uwagę jest aktywność oraz obecność na zajęciach. Dopuszczalne są 2 nieobecności. Pozostałe (maksymalnie 2 dodatkowe) należy usprawiedliwić i odrobić. Ocena końcowa zależy od oceny aktywności i egzaminu.

72

Inne kursy z działu filozofia społeczna na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ

Kod ETAS99

73

ETYKA SZCZEGÓŁOWA

Bioetyka

Osoba prowadząca: dr Olga Dryla

Kod: ETS01p


Semestr: IV, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć:

1) Etyczne zasady opieki medycznej:

a) świadoma zgoda,

b) prawo pacjenta do informacji.

2) Etyczne problemy początku życia:

a) wolność i odpowiedzialność w zakresie prokreacji,

b) status ludzkiego zarodka i płodu,

c) reprodukcja medycznie wspomagana,

d) aborcja.

3) Etyczne problemy końca życia:

a) rezygnacja z podtrzymywania życia,

b) letalna analgezja i terminalna sedacja,

c) eutanazja i wspomagane samobójstwo.

4) Etyka badań biomedycznych:

74

a) badania na ludzkich embrionach i komórkach macierzystych,

b) próby kliniczne,

c) badania z użyciem ludzkich tkanek.


- Tom L. Beauchamp, James F. Childress, Zasady etyki medycznej, tłum. i wstęp W. Jacórzyński, Książka i Wiedza, Warszawa 1996.

- Antologia bioetyki, t. 1 - 3, redakcja naukowa Włodzimierz Galewicz, TAiWPN Universitas, Kraków 2011.

- K. Szewczyk, Bioetyka, t. 1 i 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.


Regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uprzednie zaliczenie ćwiczeń.

75

Etyka biznesu

Osoba prowadząca: prof. dr hab. Justyna Miklaszewska

Kod: ETS02p

Prerekwizyty: (wskazane, lecz nieobowiązkowe) ETE01p, jak również podstawowa wiedza z zakresu filozofii politycznej i społecznej

Semestr: zimowy


ECTS: 6

Tematyka zajęć

Tematem kursu jest zarysowanie podstaw filozoficznych gospodarki rynkowej, ze szczególnym uwzględnieniem problemów etycznych związanych z funkcjonowaniem współczesnego biznesu. Omawiane są zagadnienia teoretyczne: etyka a problem konkurencji, etyczne koncepcje własności, jak również kwestie polityki bieżącej: społeczna odpowiedzialność korporacji, korupcja, etyka zawodowa, a także współczesny kryzys ekonomiczny i problem sprawiedliwości globalnej.


T. Donaldson, P. Werhane, Ethical Issues in Business. A Philosophical Approach, Pearson, 2008. (I, 2;, II, 4, 5, 6; III, 7; IV, 11; V, 13)).

J. Dietl, W Gasparski, Etyka biznesu, Warszawa 1997 (lub: W. Gasparski, Wykłady z etyki biznesu).

Etyka biznesu. Z klasyki współczesnej myśli amerykańskiej, pod red. L.V. Ryana i J. Sójki, Poznań 1997 (wybrane teksty).

Janina Filek, Wprowadzenie do etyki biznesu, Kraków, 2001, s.31-68; 81-96.

76

W.Gasparski (red.), Biznes, etyka, odpowiedzialność, Warszawa 2012.

J. Miklaszewska, Konkurencja a ograniczenia etyczne (w:) Filozofia a ekonomia, Kraków 2001, s.69-103.

Platon na Wall Street, pod red. J. Kloczkowskiego i J. Price’a, Kraków 2010 (wybrane artykuły.)

M. E. Porter, Porter o konkurencji, Warszawa 2001, s.230-244.

M.E. Porter, M.R. Kramer, Strategy and Society (w:) “Harvard Business Review”, December 2006.

S. Rose-Ackerman, Korupcja i rządy, Warszawa 2001, s.43-72.

A. Sen, Czy pojęcie etyki biznesu ma sens ekonomiczny (w:) Etyka w biznesie, pod red. P. M. Minusa, PWN, Warszawa 1995.

G. Sołtysiak (red.) Kodeksy etyczne w Polsce,Wyd. AlmaMer, Warszawa 2006.

Słownik społeczny pod red. B. Szlachty, WAM 2004 ( A. Zwoliński, Etyka życia gospodarczego, s.280-9; J. Miklaszewska , Własność, s. 1525-38)

M. Yunus, Przedsiębiorstwo społeczne, kapitalizm dla ludzi, Warszawa 2011 (s.19-35)


Egzamin pisemny, aktywny udział w zajęciach, referat lub prezentacja, praca pisemna, udział w forum dyskusyjnym na Pegazie.

77

Etyka środowiskowa

Osoba prowadząca: prof. dr hab. Zdzisława Piątek

Kod: ETS03p


Semestr: wiosenny (VI)


ECTS: 6

Szczegółowe informacje o kursie zostaną podane w późniejszym terminie

78

Etyka mediów

Osoba prowadząca: dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)

Kod: ETS05


Semestr: zimowy


ECTS: 3

Tematyka zajęć:

Tematyka zajęć związana jest z wymiarem aksjologicznym środowiska elektronicznego. Mieszczą się tu dwa główne zagadnienia. Pierwsze związane jest człowiekiem i dotyczy zaistnienia wartości w interaktywnym środowisku sieci w wyniku partycypacji i implementacji przez człowieka różnych treści do sieci. Druga związana jest z otaczaniem się człowieka technologią i dotyczy powstawania na tym gruncie nowych, naznaczonych wartościami fenomenów, np. znaczenia informacji sieciowej jako wyniku alinearnego powstawania baz danych, kryteriologicznego znaczenia programów ekspertowych lub zabarwionego emocjonalnie nastawienia człowieka do inteligentnych urządzeń. Pierwsza tematyka wynika z przenoszenia ludzkiej aktywności do sieci, odczucia pewnego rodzaju wolności, np. swobodnego przemieszczania się po sieci, hipertekstowej wypowiedzi oraz sięgania po różnorodne tematy. Może to spowodować wartościowanie napotkanych treści, a następnie modyfikację własnych postaw i ocen lub nawet tworzenia tożsamości sieciowej, ale również może mieć związek z symulacją lub manipulacją. Druga tematyka związana jest z rozwojem i powiększaniem się znaczenia sztucznej inteligencji i robotyki oraz z opisem paradygmatycznego znaczenia technologii, przejawiającej się w dzisiejszych czasach w różnych sferach rzeczywistości człowieka.


1. Boellstorf T., Dojrzewanie w Second Life. Antropologia człowieka wirtualnego, (przeł. A. Sadza), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

79

2. Dyens O., Metal and Flesh. The Evolution of Man: Technology Takes Over, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, London 2001.

3. Fukuyama F., Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, (przeł. B. Pietrzyk), Wydawnictwo Znak, Kraków 2004.

4. Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

5. Hayles N. K., Writing Machines, The MIT Press, Cambridge MA, London 2001.

6. Lister M, Dover J., Giddings S., Grant I., Kelly K., Nowe media. Wprowadzenie, (przeł. M. Lorek, A. Sadza, K. Sawicka), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009

7. Jonas H., Zasada odpowiedzialności: etyka dla cywilizacji technologicznej, (przeł. Marek Klimowicz, Tomasz Kowalski) Wydawnictwo Platan, 1996.

8. Lombard D., Globalna wioska cyfrowa. Drugie życie sieci, (przeł. J. Hutyra), MT Biznes, Warszawa 2009.

9. Myoo, S. (Ostrowicki, M.), Tożsamość człowieka w środowisku elektronicznym, w „Kwartalnik filmowy”, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, nr 62-63, lato-jesień 2008 (http://www.ostrowicki.art.pl/Tozsamosc_czlowieka_w_srodowisku_elektronicznym.pdf)

10. O’ Regan G., A Brief History of Computing, A Brief History of Computing, Springer Springer-Verlag London Limited 2008.


Podstawą oceny z egzaminu jest końcowa praca pisemna, nakierowana na analizę filozoficzną, dotycząca wybranego zjawiska wynikającego z technologii w połączeniu z problematyką aksjologiczną. Praca składa się z tekstu o objętości minimum 5 stron (1800 znaków na stronie) oraz bibliografii z książek/czasopism, jak i z sieci. W pracy pisemnej oceniana jest samodzielność prowadzenia analizy, zdolność wyciągania wniosków, które wykraczają poza tezy zawarte w materiałach bibliograficznych, także wnikliwość i oryginalność przedstawienia tematyki. Na ocenę ma również wpływ samodzielne zaprezentowanie, podczas wykładu, wybranego zagadnienia lub przygotowanie wprowadzenia do wykładu, co ma charakter oceny ciągłej.

80

Inne kursy z działu etyka na kierunku filozofia w Instytucie Filozofii UJ

Kod ETS99

81

RÓŻNE

Psychologia

Osoba prowadząca: dr Katarzyna Sikora, mgr Marta Dora

Kod ETR01p

Prerekwizyty: brak

Semestr: II, letni


ECTS: 6

Tematyka zajęć

TREŚĆ WYKŁADU:

1. Czym jest (i czym nie jest) psychologia? Tożsamość psychologii jako nauki. Główne nurty w psychologii i stojące za nimi koncepcje człowieka. Wielkie dylematy psychologii.

2. Źródła i metody poznania psychologicznego. Podstawy metodologii badań psychologicznych. Interpretacja wyników badań.

3. Świadomość i uwaga. 4. Uczenie się. 5. Pamięć. 6. Myślenie, rozumowanie, podejmowanie decyzji. Złudzenia poznawcze. Inteligencja. 7. Emocje i motywacja. 8. PAC: projekty osobiste, dążenia osobiste, cele życiowe 9. Najwyższy poziom organizacji zachowania - osobowość. 10. Procesy społeczne. 11. Zdrowie psychiczne. Dobrostan psychiczny. Problemy psychologiczne w życiu

człowieka zdrowego. 12. Zaburzenia psychiczne. Możliwości pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi. 13. Rozwój człowieka w biegu życia. Rozwój dziecka. Rozwój człowieka dorosłego.

Rozwój poznawczy/społeczny/ emocjo-nalny/moralny 14. Podsumowanie: co psychologia mówi, a czego nie mówi o człowieku? Granice

psychologii. Możliwości i ograniczenia wiedzy psychologicznej.

82

15. Ewentualny wykład dodatkowy – na temat wybrany przez uczestników kursu, szczególnie ich interesujący.

TREŚĆ ĆWICZEŃ: 1. Wprowadzenie w problematykę zajęć. Omówienie kwestii organizacyjnych. Kozielecki, J. (1997). Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, str. 9-17 [Wprowadzenie: Trzy koncepcje człowieka] 2. Psychologia i pseudopsychologia. Jak je odróżnić? Lilienfeld, S.O., Lynn, S.J., Ruscio J., Beyerstein, B.L. (2011). 50 wielkich mitów psychologii popularnej. Warszawa: Wydawnictwo CiS, str. 19-47 [Wprowadzenie: Wielki świat psychomitologii] 3. Selektywna, przerzutna, podzielna? Procesy poznawcze: uwaga. Maruszewski, T. (2001). Psychologia poznania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 76 – 116 4. Uczenie (się) bez lektury 5. Procesy poznawcze: pamięć i przetwarzanie informacji Mietzel, G. (2001). Wprowadzenie do psychologii. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 222 – 257 6. Co mierzą testy inteligencji, a czego zmierzyć nie sposób? Wrońska, J. (2011). Inteligencja to nie wszystko, Psychologia w szkole, nr 2 (30), 61-69 7. Emocje, nastroje, uczucia – jak je odróżnić? Doliński D. (2000), Mechanizmy wzbudzania emocji, w: Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 337 - 349 Doliński D. (2000), Emocje, poznanie i zachowanie, w: Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki T.II, Gdańsk Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, str. 369 - 394 8. Stres i radzenie sobie z nim Tylka, J. (2000). Psychosomatyka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, str. 92 - 119 9. Osobowość Gałdowa A. (red.), Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Wydawnictwo UJ, 1999 str. 9-36 10. Nikt nie rodzi się z uprzedzeniami. Postawy, stereotypy, procesy społeczne. Maciejewska, B. (2007). Jak pisać i mówić o dyskryminacji? Poradnik dla mediów. Mikuszewo: Stowarzyszenie Inicjatyw Niezależnych 11. Czym jest szaleństwo? Wybrane zagadnienia z psychopatologii jednostki. bez lektury 12. Psychoterapia, pomoc psychologiczna, poradnictwo. bez lektury [praca domowa zadana na poprzednich zajęciach] 13. Prezentacje (część I) 14. Prezentacje (część II). Podsumowanie kursu. Wpisywanie zaliczeń.

83


Literatura uzupełniająca (zalecana przy powtarzaniu materiału przed egzaminem):

1. podręczniki:

• Zimbardo P., „Psychologia i życie” (wiele kolejnych wydań),

• Kosslyn S., Rosenberg R. „Psychologia. Mózg-Człowiek-Świat”, Kraków 2006

2. repetytorium:

• Sternberg R.J. „Wprowadzenie do psychologii”, Warszawa 1999


Do zaliczenia przedmiotu obowiązuje: 1. Treść wykładów 2. Zagadnienia poruszane w trakcie ćwiczeń 3. Treść lektur obowiązujących na ćwiczenia (podane powyżej)

84

Inne kursy z działu różne na kierunku filozofia bądź z oferty spoza Instytutu Filozofii UJ

Kod ETR99

ETYKA katalog kursów na rok akademicki 2014/2015 · kierunku etyka), litera s oznacza seminarium,...

Documents

Transcript of ETYKA katalog kursów na rok akademicki 2014/2015 · kierunku etyka), litera s oznacza seminarium,...